Antonii van Dale M.D. De oraculis ethnicorum dissertationes duae : quarum prior de ipsorum duratione ac defectu, posterior de eorundem auctoribus : accedit et schediasma de consecrationibus ethnicis

^ cesis E

GMT EL cen

ANT, VAN DAL
DE

ANTONII YAN DALE M.D,

D-.E
ORACULIS
ETHNICORUM

DISSERTATIONES DUE:

Quarum prior de ipforum. duratione ac
defecíu , poflerior de eorundem
vAuctoribius.

A GCUEEIUPOEOT

$C H'EÉDIESXSM

| DE
CONSECRXEXTIONIBUS
ETHNECI)ÀS

owe

JA MSTIREG ZO D. MEG
&puid HENR 1IcUM & Viduam THEODOR I
BooM. Anno clI5 Ioc rxxxrars.

PRIEFATEO

LECTOHR.EM.

5j On putaveram, mi Le&or , ali-

Y quid, preter ea quz Jam attuli ;

Prafationis loco effe dicendum.
S At non inutile duxi ( perpenfis
»*9 iis, que , dum fub przlo effet
meus, feu boni, feu mali ominis foetus, mihi
obvenere ) hzcíequentiaiis, quzalias equio-
ribus abunde fufficere queant , fuperaddere.
Habes igitur hic Differtationes, tales fere, qua-
les ipfe titulus reprzfentat. Scopum perfpicies ;
fi res tanti tibi vifa fucrit ut ipfum perlegas
Opufculum; ingenuum videlicet atque inno-
cuum ; ac przjudiciis Religioni veré noxiis
occurrendis fixum. De qua re ftatim adhue
pauló latiüs differam. Quz tractantur ibi, üt
pauló fpecialius ant. ingrefum ea indicem :
funt, I. Oracula pretenfa Et^nicorum [ve-
r& Divina enim ; ac quorum mentio in Sacra
KE Scri-

il »

»

SPROGECQA AO

Scriptura; five ca per infomnia Divinitus.piis
Patribus ac Prophetis immiffa, five aliter data
fuerint , minime hic attingo : ncc vere facra
profanis veritatemve mendaciis immifcendam ,
profanandamque duco] ad minimum ad Theo-
dofium majorem : imó & nonnulla ulterius
durationis fux terminos extendiffe.

II. Eadem pratenfa Oracula non ulla vi fu-
pernaturali,, Damopnumve aut. Diabolorum
preternaturalibus artibus. Sed meris folum-
modo conflitiffe preftigiis & impofturis Py-
thiarum , Prophetarum , atque Antiftitum
Ethnicorum, qui Templis Fatidicis ; alive
Oraculis aut Sortibus, preerant: neque cjuf-
modi impoftores ullis aliis ad illa adminiculis
opus habuifle.

— Quibus dataoccafione inferuntur. 1. Tra-
&atio de Sacris Tauroboliis, feu R egeneratios
neMyftica & Spirituali ( etiam 10 xternum
pretenfa) Ethnicorum. Qua occafione itc»
rum refutatur imaginaria Confecratio Ponti-
ficis Maximi apud Romanos ; quam magnus
ille Card. Baronius , aliique iptum fecuti, in
Prudentio fefe inveniffe nimis imprudenter cre-
diderunt. 2. Primitive Ecclefie Scriptorum
opinio ac Do&rina de Dzmonibus quatenus
(NB.) huc fpeGat: atqueunde eam ipfi hau-
lerint. 3. "ractatio de Sortibus Ethnicorum ;
qualefque inter Ethnicos non tantüm, fed &
inter Chriftianos quoque diu admodum, imó

T per

ADUECTOREM.

per aliquot fecula , locum habuere. De quibus
etiam à Doctiffimis viris, ( quod mihi videre
contigit, ) folum per occafionem aliquid , at-

que hinc fobrie admodug & imperfe&é , fuit
Biochim.

4: Carminaillatam famofa Sibyllarum , feu
libros Sibyllinos , apud Romanos tanta cum
cura fervatos , tantaque cum pompa & ambitu
infpectos, Reipublice tantüm caufi- ( ut vul-
gus perfuafum perea, quain iis contineri per-
hibebantur, co commodius quandoque rc-
geretur) locum habuifle. Catera quz de Si-
byllis Sibyllinifque ulterius dici queant, quz-
rat ejufmodi rerum curiofus Lector apud Ob-
fopeum, (in Praefatione ad Sibyllina Oracula
ab ipfoedita) Blondcllum , If: Voffium : ex-
fpectetque ea quz. Reverendi(limus D. Serva-
tius Gallzus , de iifdem , ad przium parata,
brevi in lucem promittit proditura: quz avide
exípectamus.

- Accedit denique in fine brevis Tractatulus dc
Confecrationibus Ethnicis Statuarum, Ararum,
Templorum, &c.

Si , quod mihi fepe neceffe fuit ,— errores
aliorum. (quandoque & Docti(limorum ho-
minum ) [ive ex nimia credulitate, five «x
memoriz vitio , aut aliis ex caufis natos, rc-
darguo ; nihil hinc ipforum auctoritati in cz-
teris , aut fama detractum volo. Scio enim:
me, &cex ilis, quibus mihi contradicere

»K q. ali-

DEREFEATIO

aliquando neceffarium fuit , plurima in aliis
didiciffe: ac fore in me hocarrogantiz ac fto-
liditatis maximz , fi non eque me erroribus
obnoxium putem. Qui fi (quod metuo) mi-
hi aliquando in hifce Differtationibus accide-
rint ; Oro ut candore ifto, qui generofis men-
tibus perpetuus comes eft , alii illos excipiant aut
rcfutent; fi tanti ipfis fuerint hz Differtationes.
Coactus fui quoque non femcl corrigere Ver-
fiones me long in Grzca linguá verfatiorum
quod tamen non eo animo à me factum fuit,
ut ipforum auctoritati aut famz minimum quid
detraherem : Sed 1. ut materie mihi propo-
fitz inde major lux accederet , fi quandoque
tales viri peccaffent ablepfia in iis quz à nobis
citanda effent ; eorumque auctoritas veritati
apud imperitiores neobeflet. — 2. Ut illi qui-
bus non nimis magna iftius lingux peritia có
magis cauté verfarent circa verfioncs aliorum,
fi quando ipfis aliquid majoris momenti cx ca
lingua adducendum foret: inprimis fi rei ali-
«ui demonftrandz aut illuflrande facere de-
beant, qux exdem rationes & citca citationes
verborum ex aliis ; quam maxim? locum ha-

bere debent.
$i veró in cateris alicui. nimis Paradoxum
me exhibere voluiffe videar: confideret illa que
jam antca adduxi , ( pag. 3. & feq. prima Dif-
fertationis) queque hinc inde ambabus inter-
fparfi : ut docerem minus talium. expertos,
^. quam

AD LECTOREM.

quam nimis facile vulgo , & Ethnicorum hi-
ftoriolis, & ipforum Chriftianorum quando-
que , fidem adhibeamus. Quum, licet abfque
omni malignitate circa iftas verfati fint; tamen
nimis credulos fefe iis que , fepenon fine ma-
lignitate notabili , antiquiores tradiderant, prz
buerint. Quibus exemplis addam adhuc unum
alterumveexemplum. Ac :. quidem prodeat
Epicurus: quem omnes poene Philofophorum
fecte, omnefque Chriftiani , ut perditiffimum
Voluptate hominem , ( quippe qui hanc ipfam
Voluptatem fummum Bonum effe defendcrat )
infe&ati funt. Inter quos etiam maxime Phi-
lofophiStoici, exodioiflius viri, quecunque
fub malevoli animi cogitationem cadere pof-
funt , videntur confinxiffe , ut illum & fuz
fe& hominibus , & cunctis aliis redderent
exofum. Et tameo ifti erant de quibus ( an im-
merito , €x aliis judicet Le&or, ) Juvenalis,
Satyr. IT. Qui Curios fimulamt & Bacchanalia vi-
vunt , ac poftacerbillimas Laroeiz invectivas:
Fugerunt trepidivera, ac manifeffa canentem Stoi-

cide : quid enim falfi Laronia?
AtfummusilleStoicus Seneca, cujus fapien-
tià plena fcripta nemo cordatus non cum mas
gna veneratione legit, longe alia ac meliora de
hoc viro teftatur ; omnefque calumniandi an-
fas natas atquearreptas , ex mala interpretatio-
ne iftius vocabuli , fcu potius rei eo vocabulo
defignate , affrit, Quod patct ex iis quz
Na. haben-

PRAEFATIO

habentur cap. t3. libri de Vita beata: ubi ita
maximus vir: Ze effufus im "voluptates, vepta-
bundus [emper atque ebrius, quia fat fé, cum vo-
luptate 'uivzre , credit Qv cum «virtute: audit enim
voluptatem à virtute foparari nonpo[Ja:. deinde vi-
tis fuis [adpientiam in[cribit , e ab[condenda pro-
fitetur. Ita NoN A5 EPtCURO t! MPULSI
luxuriantur , [ed «vitiis dedita, luxuriam fuam in
Philofopbize [inu ab[condumt :. o eà concurrunt , ubi
audiunt laudari «voluptatem. Nec. effimatur Vo-
luptas illa Epicyri: (Yr& EN 1M Mi&nurse-
CULES Se NTIO) quam fobria ac ficca [it : [ed
ad nomen ipfum advolant ,. querentes libidinibus
fitis patrocinuum aliquod. ac "velamentum. | Itaque
quod unum babebant in malis bonum , perdunt ,
peccandi "verecundiam . Laudant enim ea. quibus
eralefcebant ,| v "uitio gloriantur : ideoque me re-
Jurgere quidem adole[centtee licet , cum boneffus tur-
p defidiee titulus acce]]it.. Hoc eff cur ifta. Voluptatis
laudatio peraiciofa fit, quia bonefla precepta intra
latent : quod corrumpit, appart. MEA QU t-
DEM ISTA SENTENTIA EST (INVI-
TIS HOC NOSTRIS POPULARIBUS
| noftrz fecv hominibus] n1cAM) Saw-
€TA ÉPICURUM E T RECTA PR Z-
CIPTERE, ETSI PROPi'DS AQGEESÉ
SEFRIS TRISTIA: Voluptas enim ila adpar-
quin (e exile vevocatur: quam wos Virtuti le-
gem duimus , eam ille dicit voluptati. "fubet i-
Lun arere matura : parum eft autem. luxurie quod

"a.

AD LECTOR EM.

nature [atis eff. Quid ergoef? *. Ille qui defidiofwr
otium , C gule ac libidimas vices felicitatem vocat ,
bonum male vei querit auctorem: (Ó* dum illowe-
mit , blando momine indutlus ,. fequitur «volupta-
Tem, món quam audit, [id quam attulit: C «i-
tia [ua cum cepit putare [imilia preeeptis indul-
get ills , mon timidé , nec obfcure :: Luxuriaretur
enim inoperto capite. I rAQUE NON DICo
QUOD PLERIQUE NOSTRORUM , SEÉ-
CTAM EPICURI FLAGITI1O0RUM MaA4-
OISTRAM kssk: SE p ILLUD BIEO,
MALE AUDIT, INFAMIS EST, ET 1M-
MERITO. NEC HOC SCIRE QUISQUAM
POTEST. NISI INTERIUS FUERIT
ADMISsUS: FRONS I PiA DAT LOCUM
FABULA, ET AD MALAM SPEM INV I-
TATa. GG

Quz de Nicolaitis earumque turpiífima fe-
&a ; cujus auctor fucrit ille Nicolaus , qui
feptem ab Apoftolis ipfis electis Diaconis erat ;
tradidere Vctere fcriptores , unicuique feré no-
ta funt. Aft quz Clemens Alexandrinus nar-
rat , de hoc Nicolao, long? aliud quid indicant.
A ffert ipfius verba (quz extant fub initium ferc
lib. 3. Stromat. ) Eufebius lib. 5. cap. 25. &
vertuntur ab Ruffino fic faris accuraté. ( poft
parvatroPraefatiunculam ex Eufebio ;, quam
& heic premittemus, 5 ad hunc modum : Se
Ó alia berefis , qu appellatur INicolaitarum y. per
pauca tempora viguit , cujas etiam. iu revelatione

Joan-

PRIPATYTO

Sfoannis mentio fala eft. ]fli Nicolaum unum ex
illis qui cup. Stephano ab. poffolis. confhtuti [unt
Diaconi , autborem (e babere ] 4 CT ABA N T. Sed
Clemens Alexandrinus intertio libro somuovréov bec
de eo [cribit : Pulchram ( inquit ) valde bic uxo-
vem babuit. Et poft ad[cen[ionem Domini C Salva-
toris noftri, cum increparetur ab Apo[Tolis tanquame
de z.elotypie injurid , produit am in medium uxo
vem [nam [i quis "vellet eam. babere, permifit. Ex
qué occafione iffi con[equens putaroerunt, ut fecun-
dum boc facium «vel dicum Nicolai , unu[auifaue
carne [ud in quod. dele&aret abuteretur.. Et obtinen-
tes diclum vel faclum bujus fimpliciter innocen-
ter, abfque ulla reverentia promi[cuos nunc c illi-
eitos concubitus expetunt bi ,. qui [ub illius nomine
féclam fibi proprize libidims. aJumpferant . Mibi
autem compertum eft ,. INicolaum nullam prorfus
agnovi[Je mulierem , preter eam quam in matri-
monium» acceperat .— Cujus etiam liberi ,. famine
quidem u[que ad ultimam fineclutern cafld virgi-
nitate durarunt: Filius autem etiam ipfe [anttita-
tem incorrupti corporis cuflodruit. Quee cum ita. fe
babeant, confla illud , quod in medium Apoffolo-
rum pre zelotypie [u[picione preduxit uxorem ,. ex
contemptu «itii «vel libidinis geffum :.— quo per boc
continentem fe offenderet ejusvei, quam nimi? pu-
tabatur expetere " contemnendam mÁagis quam exe
petendam carnis edocens voluptatem. Quoniam qui-
dem nolebat (ut opinor). fecundum Saloatoris pre-
ceptum ,. duobus. Dominis fervvire , libidini c Deo.

Di-

AD LECTOREM.

Dicunt autem etiam Matthiam ita docuilfe | adver-
jim. carnern. pugnandum ,| C in mulo pror[us «voe
Juptati ejus ac libidini concedendum : animam ve-
7à alendam [apientize pa[Hibus ,. C fGientize cibis in
anajus. femper augendam.

Verfio hzc, ut dixi, fic fatis accurata eft: aliàs
Ruffinum híicnon attuliffem; quoniam;quam
facilé is fabulis credat, modo aliquid pro Re-
ligione Chriftiana facere videantur ex fcquenti-
bus facile patebit. Quo priufquam deveniam,
credulitatem hominum noftri preteritique evi
circa Epiftolam illam pratenfam Marci Aure-
li, tam ftolide confi&am ac Barbare conífcri-
ptam (nam Barbarifmis undecunque fcatet &
pleniffima eftignorantiz: cum e contra ipfius
.M. Aurelii fcripta plena fint eruditionis; nec
linguam ac ftylum quibus exarata funt , Grace
fciens quifpiam inelegantiz culpere queat) ut
primo intuitu hujus linguz peritis naufeam ac
peene vomitum moveat. Longe minus fane
quam opportuerat de iftà dixit Eruditiffimus;
harumque quifquiliarum peritiffimus Cenfor
Gerard. Joan. Vofhius, in Commentario quem
ipfum in eam conftribere non tzduit ; licet
dixerit: Epiffola bec non eff genuina ; [ed mulia
poft Antonini Pbilofopbi imperium conféripta : etiam
aliquot , wt puto, feculi. YD DicT10 IPSA
MON DICIT, SED CLAMAT. Nec epim
doctiffimno Principe eff digna: Sed bomimi Semni-
Greci , an Semis Barbari 2. étiam in rebus ipfis

/ Cr

PRUEFPXTIO

fcriptor Jaricrs inflar fà prodit , boc eff ; in[citiam «
fuam. Quod im emarratione epiflole plamins fa-
t1a74.

Non addam heic ulterius aut ipfius Voffii,
aut alia. quz addi poflent ; argumenta: quod id
nec hujus loci fit ; nec alias ullo modo opus : fed
alio tempore atque occafione id fieri poflit: fi
quifpiam ejufmodi nugarum affertor «xfurgat.
Admiratio certe , quam maxima me ( ut &
alios, utpüto ) fubit, auos fuiffe Doctos ho-
mines Grzczque linguz peritos; hanc vertere
in alias linguas Epiftolam , eamque pro vendi-
bili, imó & majoris prctii ac mcriti venditare
alis: neque acquiefcere , circa miraculum il-
lud, Tertulliano czterifque antique Ecclefie
fcriptoribus, quinegry quidem de hac Marci
pratenfa Epiftola. Epiftola tamen hc, quam
ànn [ani bominis mon [anus juret Oreffes , ipis vi-
detur res zzemorauda novis. Annalibus. atque re-
centi Hifloia: quod per me ipfis licet : dum
ego , cum Voflio cxterifque cordatioribus ,
Tertulliano aliifque circumfpectioribus ;. ac-
quicfcam.

Sed iterum ad Ruffinum qui hzc narrat :
Iter ei [ Gregorio Thaumatur, o ] fuifie quon-
dam per Zilpes dicitur bemus tempore 5. Cv quum
pervveniffet ad. fummum Alpium jugum ,, mivibats
vepleta erant omnia, mullum ufquam dioer[orium ,
phanum ibi tantum Apollinis erat ,| cui. [fuccedens
franfacla nocle difcellit, Saeerdos vero erat quidam

phaui

ÁDLECTOREM

phani ejus. cuj cenfulere fpsulachbrum. Apollinis imos
erat, C reddere vefpon[a po[Gentibus ,| ex quo etiam
ei alimouice que[tus e[Je "videbatur. Igitur pofl di-
gre[fum Gregorii , offerre con[ulta c re[pon[a pofce-
re facerdos accefjt ex more , nibil inde re[pon[i ves
niebat. Repetit vichimas ,. [Mentium permanet. Ite-
vum atque iterum litat ,— firdis. ingerit. fabulam.
Curnuque [eupare movi filentii eflaret facerdos ,| mo-
&e ei affrflens Demonium dicit. im [ommis :. Quid
se illic inrvocas , quo jam venire nou po[]|um ?. Per-
contanti cau[am y. adventu fe Gregorii dicebat ex-
pulfum. Quid nunc remedii daretur. cum perquire-
vet , «it non aliter fibi licere ingvedi locum illum ,
vifi Gregorius. permifilJet .. Quibas auditis facerdos
occupat "Viam », multa. apud [imetipfum "volvens,
atque animo vecu[ante pertraélans pervenit ad Gre-
gorium : adortu/que eurn, vem pandit ex ordime , bu-
manitatis [ue atque bofpitalitatzs admonuit , quate
ream depulfi numinis promit ,, ademptam faculta"
tem [ni quee[Hus deplorat , ac reddi [ibi omnia in pri-
ffinum flatum depofcit.. At 1lle gibil moratur ,| fcri-
bit Epiflolam in bec «urba :

GREGORIUS APOLLINL

PERMITTO TIBI REDIRE IN Ls
CUM TUUM, ET AGERE QU /£ CON»
suEviSsTI. Hanc epifrolam [acerdos accipit ,
ad phamum defert ,. pofitdque ea juxta. [iuutlachbrum
affuit Daemon ,. ac dedit ve[pon[a po[Genti. Turn ile
in femmet conver[ns , ait: Si Gregorius qul s c

) Deu:

e

PRUEPATTO

Deus iffe difcelfit , mec potuitvedire, mifi jufus, C
rurfum jubente Gregorio veflitutuseff , quonzodonon
snuíto 7nelior iffo Gregorius ,— cujus bic obtemperat
julfis $— Claufis igitur januis phani ,— defcendit ad
Gregorium ,. epiffolam [cam quam acceperat refe-
Yens, omnemque apud eum rei gef e ordinem pane
deus: [imulque [à ad pedes ejus poffermems ,, rogabat
ut illi fe Deo offerat ,— cuius «virtute diis Gentium
Gregorius imperabat. Cumque enixius e pirtina-
cius per(ifferet ,, Catecbuments ab co factus eff. Et
eum fe vite caflilimee y. dereli£lis ommibás ,. mon
folum erroribus Daemonum ,. (éd c facili actibus ,
anancipa[]et, etiam Baptifrma con[ecutus eff. Et in
tantum «vite merito ac fidei «virtute profecit ,— ut
ipfe besto Gregorio im Epiftopatu fucce[Jor ex[i-
terit. ,

Hxc quifi Eufebii propria verba, cum ta-
men &hac, &plurima alia, Eufebio rie qui-
dem per omnium cogitata fuerint; infuit ver-
fioni ejus Ecregius nofter (cujus quis non mi-
retur impudentiam :) Ruffinus. Interim ifti
qui , quod non intelligant Linguam Grecam,
Ruffini hujus verhom fecure nimium fidem |
habent, exiítimant fe ipfum legere Eufebium.
Qui fi iftam fabellam habuiffet ( ut1 macnus
ille Cardin. Baronius eam habet ) pro Hifto-
ria Orun; acceptione atque fide. digniffima ( hec
enim funt ipfiffima Baronii verba ) minime
eam prztermififfce,

Hinc |

AD LECTOREM.

Hinc Magdeburgenfes ,' Centuria tertia;
cap. X L-L.l.

Sed que Ruffinus in Eufebio [uo 9 quem à fe
Latine ver[um | affirmat ,| de Gregorio Pontico ,
magno illo feu mirifico , miraculose narrat lib. 7.
gap ig. im pofferioribus Eufdbii editionibus ,| ac in
Greco maxime , non babentur.. Et fabulis magis. -
anendacibus ac fuperflitwfis ,— quales Monachorum
finxit otiofum genus ,. [imiliora [unt quam "veris
narvationibus : ut quod vupern ingentem precibus loco
fuos. in Dacium facelli, moverit: quod Demonem
im Apollinis edem » [ua preefentia fugatum , per
Epiflolam redire ju[Jerit :/ quod lacum. in aridam
converterit , Qvc.. Quibus tamen magis vana
nugofa alia Nicephorus ,— pro more [uo , adiecit ,
lib. €. cap. 16. Nimirum quod eflus Gr impetum
Lyci fluminis, defixo in illud [uo [cipione, fedarit :
| Dfudeum mortuum. fà fimulantem revera mortuum
jecerit : im arborem [eip[um comverterit : pefliien-
tiam infidelibus quibu[dlam excitari: feminam
defuntiam ad «itam revocarit.

Quz cuncta procul omni dubio babet hic
Nicephorus é Gregorio Nyffeno (qui hifcead-
huc plura addit) eo quod poft narratum pre-
tenfum miraculum de fciptone in Lycum flus
vium def&xum , hec cadem poené verba que
Nyffenus ille Epifcopus fuperaddit, etiam ipfe
adjungat : Qué [fcipio ] Pwew[que im ingentem
excrevit arborem ,. e à viatoribus ibi cermitur.
|1ta enim ipfe Gregorius , in vita Thaumas
| *x turgi:

: PRIEFATIO

-tufei ? 'Eo9)c 5dp d werd troNud weóvor y 9 Mio
DaxIneko, wie 0x vue éojiQu selon. dévdgoy. yévem,
19 Jt jelüen u9 poriv Bop. tmr, aeos i
vii dé Dafinpafeloic OfciAGs "ivemoa ro (Dulov wa)
duiysuus Protinus enim baud multo tempore pof,
baculus quidem vedicibus in vipa atlis , avbor evafit.
Blumini «verà bec platita pro termino fixa eff ,. ea-
gue AD HOC VTIQUE T£EMPU S ncolis loci
cim [pechaeula eff , tum narrationis C commemo-
rationis argumentum prebet.. At nimium defe-
&ivé addüxit hujufmodi fabellas ex Gr. Nyf-
feno. "Nam cum ille de duobus, fingulis in Ar-
borem converfis , narraverit ( Gregorio ipfo ,
fcilicet) atque /Edituo per ipfum converlo , )
Nicephorus qui aliàs minirné folet adimere ali-
quid jam ante narratis , folius Gregorii tan-
tum meminit. Verum & alia hifce non magis
credibilia pretermittit. Quam autem genuina
h&c fint Metamorphofibus ab Ovidio Poéta

cantatis, confiderandum Lectori relinquo.
Et tamen magnus ille Cardinalis Baronius;
qui (utividetur) nonaudet Hiftoriolam hanc |
adducere ex Verfione ,' vel potius affumentis |
Rufbni, non verctur eam adducere ex Nyffe- |
no , longe aliis ac diverfis cum circumftantiis |
ibi; quam apud Ruffinum ( non tamen cre -
dibilioribus ) legendis: cum Rufinus de uni-
co tantum Dzmonio; de pluribus Dzmoni-
bus, &c. loquatur Nyffenus. Sed plura me |
hifce fuperaddere piget. LedGor talium nu-
garum

AD LECTOREM:
| garum.curiofus ipfum adeat Gregorium Nyf-
fenum ..

Cordatiores fané erant ifti patres, qui cum
Viris Apoítolicis, eorumve primis fucceffori«
bus verfati funt, inter quos eminet tamen ma-
gnus, ille Clemens Alexandrinus : qui libro ter-
tio flromat. italoquitur : Auj«om piv x4)
auq6 quawuxe , Mao dE uowiWie oi. Ay Msce
AgneneAm y T KAaeyey $7 LP T Auduuta
| T Aui eon TE. ApQiacxor. & di Bé kcu
| 7t/ egllorxa mus Lo TSG óvelgav ke, mi 7ég aintgus
guv sio moie" gia d ops aep T H1ohov a yav TEC
a: AeUgo LATER y tg) XeAdou av TEG y 34) TÉG een
cepa Tie Thes Tenpie qose éygaseaMudse* val
2 a dv(g. Auyezihav y 3, Tojisvav VeXtUd pua elt
0x21] exea dedécun, hanná TAUTA (6 eua
aou cv at 7ri s Y nQieieie » X9 a AoOWC axo
TS ku Grmilgae y Guvép moo micde T yonmeíau "au
ee eri nrmilus doundont , (ta) desc ay Üpu-
"TWtg eov vm av)pouzuv didacwoulivoi.

Decanta tu nobis, per me licet, veliqua Vatici-
nationis , aut furiofee potius vanitatis Oracula , Cla-
rium , Pytbium, Didymeum, Ampbiaraum , Arn-
philochum. | Adde, fi lubet , prodigiorum interpre-
Jes : adde Augures , profanofque [omniorum conje-
lores. Guuin agefis , ac fimul eoscorarm Pytbio fla«
tue, qui Divinationes fuse. farina. bordeove perfi-
ciunt , quique d plurimis etiamnum ob[ervantur
ventriloquos. "Tam «vero Cr ZEgyptiorum adyta y

C Manium apud Hetru[cos -vaticinationes in tene-
E d: bris

UKXTPAUTMDS

bris jactant: N ESAN /& PROFECTO ILLA
SUNT INFIDELIUM HOMINUM FAL-
LENDI ARTES, ET COMPARATJE AD
PURAM PUTAMQUE FRAUDEM , QU A-
$Y ALEJ/£ AC SORTIS OFF!CIN
Eju[dem quoque fa[cinationis "veluti. negotiationis
füciee babeantur capre ad Divinandum informa
te , nec non corvi illi quos ad Refpon[a veddenda
bomines erudiere.

Nec mirum videbitur, ita loqui hunc Cle-
mentem Alexandrinum , cuipiam qui confi-
deravit illa, que pag. 216. & 217. ex Eufe-
bio adduco ; | qua notatu digniffima funt )
€zxteraque omnia in hanc rem à me per tor
tam fecundam Differtationem allata : quibus &
addi queant ifta quz jam di&us Eufebius li-
bro 9. cap. ri. de Theotecno tradit , hoc
modo: Porrà ( Theotecuum ad f(upplicium *vo-
cabat Divina "fuflitia ,| haudquaquam oblita eo-
rum , que ille adverfus: Chriflianos. perpetrarae-
vat. Etenim ob Simulachrum illud (| Jovis Phi--
lii, de quo cap. ;. locutus fuerat | quod Anm
tiochiz cen[ecravuerat , profperiore fortuna uti vi-
fis y. etiam preefs Provincie d Maximino factus
fuerat. Sed cum. Licinius Antiochiam veni]Jet
prefhigiatores pervvefHigare ac. deprebendere. infHi-
tuiflet ,. inter cateros etiam. illius fimulacbri Pro-
phetas (Sacerdotes tormentis fabjeeit 5, qua. ratioo
ne fraudem. concinna[Jent. imerrogans. Qi. cum.
veritatem amplius celare non po[Jem ,— «vi tormen-

torum

AD L'ECTOREM.

torum adatíi , totius Myflerii Scam à Theotec-
no arte quádam compofitam fuiffe faterentur ; Li-
cimius uerit [upplicio cunclos afficiens primum
Theotecnum ipfum : deinde veliquos fraudis ac pre-
Fligiarum con[cios ac participes, poff plurimos cru-
ciatus. interfici ju].

Prater Ciceroném quoque & OÉnomaum
& Diogenianum ab Eufcbio lib. 5. przparat.
Euangelic. allatos ,, quamplurimi inter Eth-
nicos fcripferunt contra Oracula ac Divina-
tiones, eodem tefte Eufebio. lta enim ille li-
bro quarto : Caeterum cum. fexcenti Vaticimiorum
ifforum "vanitatem pluribus confutarint y. mibi ta-
men ad aliquod eorum quee. dixi teftimonium fa-
tis fore inprefintiarum putavi ,. fd umius tantiim
ex dis difputationem y, adver[us ea que pro. Fato
Cbryfippus ex. Oraculorum. prediclione. confecerat
argumenta fufceptam y. boc libro. [abyicerem .. In
Grzcis eft: Mugiov 3 vro» , &c.

Non omnesizitur Ethnic , imo nec omnes
Chriftiani primitive Ecclefiz , exiftimarunt
ca praeternaturali ulla Demonum Diabolorum-
ve patratu praftigiifve fuiffe peracta. Perpauci
fuerunt fateor inter Chriflianos: at fuiffe tam
cx Origine quam Clemente Alexandrino patet.
Quare verba illa mea pag. 2. & 3. Differta-
tionis prima ; Ovmnes enim primitiozg Ecclefie
Scriptores ,— Omnes ( mullo. pene. excepto ( poffe-
riores id | contrarium [citicet | a[Jerumt.. Yta cor-
rigenda , ut parenthefis illa. ( glo. pene ex-

COE cepto )

POREFSAT-IGO'^

cepto) ad primitive Ecclefie Scriptores retras
hendafit: acfietiam alibi affero.omnes primi
tivx Ecclefie Scriptores in iila fuiffe fententiá,
Clementem & Originemexceptos volo.
Si igitur, perpenfis iis argumentis quz tam
ex Eufebio pag. 10. addu&o , quam rationi-
bus atque exemplis per me iilis adjunétis , fu-
peraddat. 1. Sacram Scrip'uram nihil. tale
quid nos de Ethnicorum. Oraculis docere.
?. Jam fepius nominatos Primitive Ecclefiz:
Scriptores, ex mera Hypothefi (quod fequeren-
tur in hac re Platonicorum & Pythagoreorum
opiniones ) vulgarem Opinionem, de Dzmo-
nibus, quantum ad Oracula fpectat; defendif-
fe : non facile , uti exiftimo , credet hec vi
ulla fupereaut preternaturali fuiffe effe&a ;. ut
vulgus non folum, verum & Dottiíltmi fpe
homines, nimis facile credunt ; fed meris ea
conftitiffe artificis ac fraudibus hominum ho-
norem; auctoritatem & lucrum inde captan-
tium : imo &apud imperitam multitudinem,
ea, que ab Antiítitibus, ut illa deluderetur ,
& fub fuperftitionis Jugo perpetuó dctinerc-
tur , peragi debebant, fatis commode potuiffe |
peragi : nec majori quandoque ad conjectan-
dum ipfis neceffariam fuiffe induftriam, quam
fuerit ifti parafito quem Diphilus Comicus ita
loquentem inducit :: |

OUM 5

AD LECTOREM.

"Oruv ue xaAGcd SÀ*a(9- d ümatroy mid ,
"Ov xa(gvod Tx TgAyAvQ's sd qoe si;as ,
Ov? doxiudióo 9c KogavOisue xaduc,
"Anis? LT Bayeog T xovrVOF.
Kd» cQodpóc ceecMdiQ- eic op TéEva y
TíysSw , x, cado lh, à, uléovosougy.
'E&v ?) wAo4(9» z Aezmlogs, dvOswe yos;
"Oh r8v9 joi 0$ démvov, Y. iA iua P.

Si quis dives parata. cend me incitat,

Non. confidero triglypba "vel teta,

Neque perquiro Corinthios cados ;

Verum diligenter ob[érvo coqui fumum.

Et fi in dextrum latus -vebemens tollituy ,

Letitid affecius fum flatim , gaudeo ; ala[gue
concutio. :

Si vero obliquus Qv varus furit , flatim. in-
teliigo

Quod bec mibi cena. ( parata fit^). fid fangui-
n caret.

Scio equidem , non omnes , przfertim do-
Giffimos viros, noflri prateritique feculi, ar-
ripere aut defendere fine difcrimine , quacun-
que de Ethnicorum Oraculis fcriptores Anti-
qui crediderunt ac prodiderunt : fed credere
eos quoque, multas imó plurimas humani in-
genii preíligias ,. millenafque fallendi artes in
is habuiffe locum: qua in re mecum faciunt.
AR afferunt ifti fimul , multa ibi contigiffe

** 4 quz

PRAEFATIO

quz fupra naturam erant; plurimaque prz-
dida , ad que mens humana non pertinge-
ret. Quz fi tam folide demonftrarentur ,
quam quidem facil ac fecure nimis afferun-
tur, tota caufa me cecidiffe ingenu&. faterer.
At nunc pro certo habeo , id eos ne quidem
de unico ullo Oraculo feu refponfo poffe dc-
monílrare. Demonflrationes Mathematicas,
aut ejufdem nature , heic nullas defidero ;
uti nemo. quoque fani capitis tales unquam
circa Hiflorias aut traditiones | defideravit ;
cum ea res plane alterius nature fit 5. fed cla-
ris, atque omni jufla. fufpicionc liberis exem-
plis». perfici debeat...

Porro fi cui minus Latin? fübiade locutus
vider ( quod vereor ne nimis facpe mihi , fi
non pene perpetuo , accidat ). cogitet me non
ob verba fed ob res fcripfiffe : nec declama-
tiunculas ,. fed Differtationes lingua inielligi-
bili , aut tali faltem qua potui ,. edere voluif-
fe. Quam ob rem confido ftilum meum , à
Cordatioribus , modo rationes. & exempla

quz adduco fuffecerint , facilé veniam impe- |

traturum.

De Vitis Typographicis ioterim necefle |

quoque eft ut moneam. Quum plurima nu-

mero hifce Differtationibus infint : -ac multa.

quidem inter ca , qua mca aut imperitiz,

aus incogitantiz ab iniquioribus imputari fa-

cilé queant.

|

AD LECTOREM.

Obnixé rogo igitur, Le∨ ne dedigne-
ris infpicere Indicem erratorum: quod id ti*
bi nece[fe fit ;. ne inutiliter alicubi , vel mas
jori cum tzdio, hereas 5; aut mihi immerenti
errores ( qui tamen & quandoque ablepfia
mea cx feftinatione commiífi funt , quod fi
prafens operis fuiffem minus periculi habuif-
fet) imputes. Invenies enim alicubui Fa-
gienta ," pro Figmenta , Fraudes , pro Fron-
des, Liberalitatem , pro. Libertatem ,| radditus ,
pro redditur ,. obtinentibus , pro obtinentes , f1-
miliaque vitia "Typographica. Ui pro 4uo-
Hi4m , pag. 301r. Sic contigit quoque ut vo-
cula vel vox aliqua exciderit, ut cx pag. 339.
ubi pro Donaria gravie leg. donaria minus
gravia, aut irrepferit ut pag. 175. vox apad.
Malé enim ibi , Oraculi apud Apollinis, &c.
p3g- 217- Gtoici, pag.35 6. dique inprimis,
nempe anté fecund. Parenthefin.

Ad ea enim que addenda, aut delenda
funt, credo, magis attendes, quam ad pun-
&a & commata , literaíve perverfe aut. aliter
malé politas.

Iater omiífa autem velim ne prztereas vcr-
ba hec «4 iavíegw , circa ve[peram, à me in
vertendo omiífa , pag. 335. quod ca ibi addi-
ta, & textui & materiz multum lucis affc-
rant: oftendunt enim , eos qui Oraculum
illud confuluerant , jam obortis tenebris 2 fo-
ro abiiffe ; atque in tenebris ( ita ut unde aut

| NS à quo-

———

PRJZEF. 4A» LECTOREM..
à quonam prodierit illa) vecem que Oracu-

ii vice fungebatur, audüffe. Quod neratu

valdé dignum eft. Sed ne ulterius te deti-
neam , mi Le∨ vale; & ad ipfas Differta-
tiones accede.

P E-

PERIEGETES VERITATI.

Ad explicationerm

T &BU b JE

uc Rgo-taceut mondum y. nondum tet e[fe
ys locuta
Q2 Ninine » T. per Vates decri jactata
Queis inxit y. ta Ro fach , c mu-
tabile vulgus
4 Dira fuperfHtio, .5. Regum [era ambitioni ;
Fraudibus occultis , incerta. forte. .fmperbas
Ementita Dein "veces ,. 7. ve[onare lebetes
8 ZEra fonora facit ,. 9. Tripodas vefponfa ca-
entes. —
Suntquey 10. lis , X1. Serapass 12. Zipis,
i54 Ampbiaraus , 14. Ammon ,.
t$ Orpheus ,. 16. "A4miphbilochus ; 7» Pythius ,
18. Clarius , 19. Didymeus
Numen idem , efuriens , vvarims tamen artis
bus, aurum
10 Luxas iners, vafre jurans. in uerba Magi-

fva , :
Venalzs dapibus , donis : que Gaatbo Ty-
ranis 5
Ambigua. ( fallax 5. cujus pia. larva ,. fao
creque

Detetlee fraudes, tenebris panditur in imis.
Per-

PrRIEGETES VERITATI,
Pere, 2t. Alabeia ,. latent etiam fortaffis
in orto
Sole fue macul : Cr reflam y, 21. novioribus
artes
Queis fua. flet lituis fceptrifque potentia. "fa-
Gant
- Magnam Epbefi ,. fFimulaute lucro vitfuque ,
Dianam.
44. Sic Menon [olis radios mira arte [alutat :
25. Ferrea Magnetem Serapis [ic querit imago.
- Saxa fonant balitu, 16. Machantur Numi-

"na
Calchas maclat eves , ob[ercoat ames: fic fata
fatentur V e |
Vifcera ::- AMexandro: occlamat "varicofus Ha-
ripe. iz
27. Sed luit infandas are plebs impia fraudes .
28. Tandem vincit amor «veri: penetralia, crypta ,
Fontes, Templa vuunt : Tripodas profternit
opertas , .
ZAmbage[aue às TWmpit ovans: cx Numine |
vero |
Fultus , inauditis nec vanis «oantor ipfe
Heeret in bifforiis: «verum diftinguere falfo
ZEflimat e[Je fuum. INo&leque dieque laborat.
3o. Fera Fides; [ortefque acras. e fraude [uo |
perbos , :
in. Etfalfos Lamüas ,^ 31. Qd» pulfü Daemonü
ates |

3j. Et tot. Cumane fimiles videre Sibyllas
Edo-

"Ap Éxprr1cAT. TaABu LA.

Edoct; ac modicum fapere , «c [ubmittere
-ofantio |
Colla jugo , portare crutem , legemque. oe-
7er],
Nec meritis turgere [uis commendat : & unam
Et totam in folo Chriflo efflagitare falutem.
35. Spem certam nec dia caro, mec callida mundi
lIlecebra , aut dire poterum infringere Parce ;
Dum gaudens albis comitatur -ve[flibus Agnum ;
gnum , cui pa[Jfo manet. binc poff fcecuía
Regnum.

Ne pagelle aliquot "vacarent bec féquentia beic

" Anferi mon inutile duxi, ————

Raggualio C. della prima centuria del
--7 ** . Signor Trojano. Boccalini.-

no, quando nell' Orizonte del Ponente fcendendo
dalfzo radratiffso-Carro-efi (i fece inanzi un Vir-

tuofo, ilnome delquale il. Menante. che non:vuol tirar
fi adoffo qualche brutta .rouina, gjuditiofamente tace.
aucto ER Maefta prefentó una multa Severa Cenfura
da lui fatta fopra un Poéma di'un VirtaofoTralíano. Cof:
apertamente inaftró Apollo; che quel: dono poco li fofi
grato, che manifefti fegni fi connobero in lui di animo al-
terato Di modo, chea Francefco Petrarca, che li eraa
lato difíe , che imprudenza troppo grande era quella di
alcuni, che prima non informandoh de gufti di quel: ,
che effi regalavano, commoettevano la brutta fciocchezza
di prefentar gli occhiali à ciechi , liuti a^ fordi , & il vino a
gli abftemii. Si rivoltó poifua Maeftà verfoil Virtuofo ,
che voleva fargli il dono del Libro, e gli diffe, chea i fuoi
pari , fi donava il buon del Mellone , 11 zifiuto delle fcorze
alle beftie: che peróimmonditie tali in un careto portaíIc
alla Cloaca maffima, o chela gettaffe nel fume, echea
lui prefentaffe concetti buoni , e le cofe tutte virtuofe, che
haveva notate in quell' opera, che non folo con avidita
grande le haurebbe lette , ma che ne gli haurebbe ancora
havuta fomma obligatione. E perche quell' infelice rifpo- |
fe, che folo haveva attefo a notar gli errori, fenza far con- |
íervadellecofe, cheinquel Poéma meritavano lode , di |
modi fi alteró Apollo, che fe benein quell' hora come |
fempre nel fuo Occafo fuol' accadere, egli molto haveva
raddolciti i raggi della fua faccia , moffo nondimeno da |
fdegno , cofi tornó ad infocarla, come s'cglitofle ftato |
nelfuüo Meriggio , & aquell' infelice cófiritpofe. Som- |
mamente ci crepa il cuor di doglia di havervi ícoper-
to uno di quegli fciocchi maligni, che con la penna in |
mano folo fudono per far acquitto di quella vergogna , |
che da gli huomini faggi anto é aborrita: e tutto che il
voftro |

Ia Apollo Hayea fornito i! faticofo corfo del gior-

D 4
H

voftro brutto modo di procedere meriti penitenza molto
pi! grave , voglio nondimeno fodis-farmi di quefta, che
vidó hora. Scioglirete dunque con le voftre mani , fen- -
za l'ajuta di crivello , illogliotutto , elealtre immondi-
tie, che trovarete in un moggio di grano , ehe pur? hora
da Columella mio fattor generale vi faro confegnare, c
portatelo a noi , che vi diremo quello, che dourete farne.
Da Columella incontanente a quello sfortunato fu con-
fegnato il moggio di grano, pieno ditanto loglio, che
moltotempo confumó a nettarlo, & in un caneftro molto
grande lo prefentó a fua Maeftà. Diffe all' hora Apolloa
quel Virtuofo, che portaffeil loglio in piazza; elo ven-
deffe : che libero dono li faceva del denaro , che ne haveffe
cavato. E perche quegli foggionfe, che non folo difperava
di poter trovar compratore alcuno a quella viliffima mer-
catantia, ma che il folo comparire nella publica piazza
con quel caneftro pieno di cofi brutta fporcitia era attione
indegna di un fuo pari: glireplicó Apollo , chead alcuno
donaffe illoglio, e con effo faceffe acquifto di un nuovo
amico. Difleall' hora quel miferabile, ch'epli non ardiva
di prefentare a qual fi voglia perfona cofatanto vile, per
la quale ficuramente fapeva ; ch'egli farebbe ftato beffato.
AII' hora Apollo, nel fuo sdegno non poco effendo fi miti-
gato, diffe , chefe le immonditie , che altri cavaua dalle
chofe buone, non era mercatantiada huomini faggi, e

' chenon valevano ne per vendere ne per donare , egli da fe
confeffava di all' hora male efferfi configliato, quando in-
traprefe il pazzo negotio di lafciar le rofe, che haveva
trouate nel Po&ma cen(urato da lui, per fare inutile, e ver-
gognofa conferva dellefpine ; eche ne gli ftudii delleal-
trui fatiche gli accorti virtuofi immitavano le Api , che da
| fiori anco amari fapevano cavare il miele; echefotto la
Luna non trovandofi cofa, che non foffe impaftata di mil-
leimperfettioni , anco da gli fcritti di Ho mero , di Virgi-
1o, di Livio, di Tacito, di Hippocrate, ch'errano la Mara-
viglia de gl'tachioftri , quando altri con la ftamigna di un
accurato ftudio bavetffe voluto ftracciarli , fempre haureb-
be cavato un poco dicrufíca. Ma che a lui baftava che la
farina de" fcritti de" fuoi Virtuofi foffe corrente alla piazza,
mercantile : e che da' giudiciofi , e amorevoli Letterati , i
difetti de' Virtuofi fcrittori fi occultavano , da' maligni fi
publi-

üblicavano : e che la profeffione di cavar da Poémi altrui
? (ole immonditie , folo era meftiere da viii, e fetenti $ca-
abei, che nelle piu puzzolenti fporcitie de gli efcrementi
altrui, con fommo gufto menavano la vita loro ; cofa mol-
'to lontana dall" efercitio di quegii honorati Letterati, che
fruttuofamente pafcono gli animi loro di cofe virtuofc ; e
che i fuoi ben'amati Poeti ftimando il tempo la piu prc-
giata gioia, che produca l'Oriente, non fapeva vedere com"
egli foffe cof pazzo , che poteffe indurft a credere , che
nella lettione di quelli fue malignitadi non haveflere vo-
luto gettar quelle hore; che utilmente potevano fpender
nello ftudiar le vigilie di Pindaro, di Sophocle, di Ovidio,
€ del fuo dilettitlimo Oratio Venufino. Non cofitofto
pieno di un infinita confufione fi era quell' infelice Cen-
fore partito d'Apollo , quando in gran fretta vi comparve
Àl Letterato, contro di quale era ftàta compofta la cenfura ;
della quale monftrandofi alteratiffimo ,' inftantemente
chiefe , che ne gli foffe data copia affine cheal fuo male-
vole con un' Apologia haveffe potuto rifpondere. Sorrifc
all' hora Apollo , & a coftui diffe, che alle genti altrettanto
poco faggio fi moftrava chi con l'Apologia metteva in ri-
putatione le altrui chiacchiere , quanto molto maligno ;
chi publicava le cenfure: che la fourana Reina delle piu
crafle ignoranze era preftar gli orecchi alla dicacità di quei
maligni fufurroni , che non havendo talento di publicare
al mondo i parti de gl'ingegni loro, fcioccamente fi da-
vano a credere di poter con biafimar gli altrui acquiftar
riputatione al Mondo: c che quel viandante, chein mez- |
zo dell' infocato Luglio nel fuo camino veniva annoiato |
dallo ftrepito delle Cicale, affatto era pazzo , fe per ucci- -
derle tutte fcendeva da Cavallo; molto faggio , fe con un |
buon pajo di orecchi fingendoil fordo attendevaa fare i!
fuo camino , c lelafciava cantare , ó creparc.

DE

' : LE
: | , 2x

ESTEEZAAD Ire: Nie i

RS
|
E

x

Atv
,

. 4 : : "E eo key:
BER. Cid er ness S NETS jteh poem d E LONE ^ :
DERE E ac ados Od Elit a doe Sha qe E ME EE n Arni: m

E A

[|
|

j- V Pas. i
D E à

ORACULORUM

B GqpuMSNOIQUOSRoO M
DU R ZCXX"LOTNM

mc

DeRCSEC (SED
Dil; S BERGE IEEE
PP eS Uicunque preconceptas vulgi Opis

// nioncs , prafertim jam per aliquot
dees4.4 E: fecula Inveteratas accóque in errores
converfas fere catholicos, convelle-
* re , nedum extirpare , ftudent ; à
creáula ac fuperftitiofa multitudine ,
aut pro incredulis & irr.ligiofis , aut. (quod pe-
jus eit , acfacillime tamen accidit) pro hoftibus at«
que oppugnatoribus Chriftianze Religionis haben-
tur: etiamiü res ab ipiis controverfe , 1d hanc aut
illam partem accepte , minime faciant ftabilien«
d: aur deftruende: Do&rinz Euangelice 3. mo-
do protalibus ab ip(is teneantur. Nimirum in hu-
jusmodi rebus, quo quis minus judicio praditus
lit ; eó magis fuperílitiofus eft : quó magis fu-
perítitiofus, eó religiofiorema fe credit; atque ex-
inde quoque putat fe debere patrocinari quzecun-
que à quocunque , feu bene, feu male ; confirman-
d:e fuze Opinioni afferuntur. In qua re tamen fz-
pitlime contingit ; ut Homines iítiusmodi , maxi«
mi faciant ea qux videntur ipis rariora ac tioime

A vul

Amd ei E
«

$7 DrisskERTAT 10 PRIMA

vulgaria argumenta; plane eodem modo ut vulgo
longe magis arrident ignota illa medicamenta, (fi
non potius venena) qua à circumforaneis ; voce
Stentorea ac geftibus mimicis , pro rari(fimis &
pracfenriffimis remediis, omnium malorum alexi-

'teriis, commendantur ac venditantur.

Sic qux à paucis admodum addudaa fuere argu-
menta, modo ex Ethnicifmo aur Judaifmo petita
fuerint, ifta avidiffime arripiunt eosque qui illa
aut parum , aut nihili zeftimant traducunt , ac quan-
tum in fefe eft apud alios aut odiofos reddunt, aut
reddere ftudent: dum interim ea qux tam maxi-
mi ab ipfis fiunt ; à veré doctis ac cordatioribus
jam dudum fummo jure pro falíis nulliufque pre-
tii habita atque explofa fint.

Fittamen interdum, uttales homines adhuc ma-
gis hic in transverfum agantur, vel faltem in errori-
bus fuis firmiter detineantur per alios, qui pluri-
ma Lectionis acjudicii fatis acris, quibusque inter
do&tiffimos ( qui perpauci funt) non temere lo-
cum deneges, paradoxi alicujus ftabiliendi gratia
talia aut nude afferant ; (quali hoc omnibus aliis
fufficere deberet, ) aut in rem fuam magno mo-
limine defendere fatagant. Quibus arreptis ii; qui
femper fere foliti funt aliorum inniti auctoritati ,
quoniam propri non valent, exiftimant ficuti fibi
ea fatisfaciunt , ita & aliis ea debere fatisfacere.

Hujufce revera naturz ac fortunz eft quzítio il-
la, utrum Oracula cum adventu Salvatoris noftri
Jefu Chriíti ceffaverint, an vero duraverint per
aliquot fecula ulterius ; etiam poft multos jam
Chriítianifnum amplexos Imperatores. Nam
(quod fecundo tra&andum mihi propofueram )
num Diabolus fuerit Oraculorum auctor aut in to-
tum, aut pro parte faltem, à nemine fere in dubium
vocatur. Omnes enim primitiva Ecccle(iz ícripto-

res;

l

Du. O'Rwc'uvr.uueS 3
res, Omnes ( nullo pene excepto) pofteriores, id
aflerunt: neque ullo modo necetíarium ducunt id
aut demonftrare aut confirmare aliquibus argu-
mentis : fuf&ciunt enim ipfis rationes; à Patribus Ec-
clefiz ( fic dictis ) aliifque; eorum exemplo , addu-
Qe ; atque ex Ethnicifmo (uti oftenditur) petitze.
At digna mihi res vifa eft hafce duas quaeítiones
pauló accuratius ventilaré, quàm quidem à prima
Chriffianifmi etate huc ufque , in quantum mihi
innotefcere potuit , factum eft. Ut fic illae opinio-
nes qux partim in damnum , partim fine ullo lucro
veri Chriftianifmi , tam altascgerunt radices, fire-
vera inveniantur effe fal(e , apud Cordatiores fal-
tem , vel tollantur , vel corrigantur. Quod pro vi-
ribusergo tentabo.

Laudabile enim juxta atque utile mihi videtur ;
falfas opiniones , ex przejudiciis aut credulitate natas,
aut ex ejusmodi traditionibus quz nullo vel fuffi-
cienti fundamento innituptur; fed quz nihilomi-
nus talem actantam fibi pepererunt auctoritatem
ut iis fuperft:tiofi nimis Doctrinz noftrae Defenfo-
res, pro parte faltem , Religionem noftram fuper-
Ítruere aut ftabilire proefüumant ,. profligare. Eo
quod femper infelicem talia habeant fucceffüm ;
ac veritatem Doctrine & Religionis Chriftianze
apud irreligiofos homines, ( qui talia (i ingenii fint
acuti , facile odorantur;) adhuc magis reddant fu-
fpectam. |

Quis enim credat, etiam inter nos Chriftianos,
qui fit pauló nafutior ; prztenfa illa Oracula Si-
byllarum (uthocutar exemplo) quz tam clare at-
que aperté , tam diítincte quoque, perfonis, no-
minibus , locifque ac temporibus indicatis , de Ser-
vatorisnoftri Origine ; Nativitate; Doctrina , Mi-
raculis, Paffione, &c. pronunciaverunt, Dei Opt.
Max. inftin&u fuiffe prolata ? Deumque illum

A 2 Omni-

Y

" DisskRTAT1O PRiMkA

Omnipotentem non folum , fed & perfecte fapien-
tem , qui Patrem femetipfum pofuerat [fra£li, eum-
que ex Omnibus Gentibus elegerat in Regnum Sa-
cerdotale & populum San&um atque electum ; ob
quem populum praecipue, & ex quo folo, Chri-
ftum fuum mundo dare jam ab initio decreverat ac
promiferat; plus notitiz dediffe Gentilibus , eo-
rumque prateníis Vatibus, quam ipfis Prophetis;
qui populo Dei ex ipfius Dei Spiritu, revelatione;
impulíu, ac mandatis , de ea re locuti funt ; ut [frae-
lem Dei in fpem zternze falutiserigerent ?

Cujufmodi non piz (uti à multis vocantur ) fed
impiz fraudes ; quam magnum acervum Pfíeud-
Euangeliorum, Epiftolarum , Liturgiarum, Oracu-
lorum, &c. ac quam multa fchifmasa atque alia
mala, ctiam opprobria Ethnicorum in Chriftia-
nos, ob fucos hoíce detectos , in Ecclefiam Chri-
ftianam , invexerint , abunde patet ex primorum
Chriftianifmi feculorum Scriptoribus, lertulliano
fcilicet ; Hieronymo , ac pluribus aliis.

Ex hifce nimirum officinis prodiere Euangelia
illa falfo ac maligne attributa Bartholomzo, INico-
demo, Thaddxo, Thomz, Barnabz , Philippo, a-
liifque Apoftolis, Euangeliítis aut viris Apoftolicis :
Acta quati horum Apoftolorum , &c. Andrez,
Pauli & T'heklz, Philippi & Thome, &c. Apoca-
lypfeis Pauli, Petri & aliorum: Epiftolz Paulo &
Seneca affictz ; etiam áliz fub Pauli nomine falfo
T'ertulliani tempore, editz ac falütatis convictz, :
Litürgie Petri, Matthei, Jacobi, aliorumque:
Canones ac conítitutiones Apottolorum , Herm:
Paftor, Enochi Prephetia, Oratio Jofephi, Pro-

hetia Eli , Eldad & Medad , Sacchariz Patris
ehe & multorum aliorum : Itinerarium Pe-
tri; Joannis, Thomz: '"l'eftamentum Mofis, af-
Íumptio Mofis, atquealia multa ; quai Prophetica '
aut

yNBx)O0 mA4curn ri 5

aut Apoftolica (cripta, tam Veteris; quam Novi
'F'eftamenti: quorum ulterior enumeratio me pi-
get ac pudet ; quod per talium talia flagitia Religio
Chriftiana etiam Ethnicis ludibrio fuerit: cujus rei
exempla non defunt ; ut inter alia apud Originem
lib. s. contra Celfum manifefte patet ex nomine $;-
byllif arum, ab Ethnicis , etiam inter Chriftianosob-
je&o iis qui Sibyllarum fcriptis patrocinabantur.
Nam quod iíta (cripta ab aliquo primorum Chri-
ftianorum, eo nomine minime digno, flagitiofe
fuppofita fint , id & ab aliis dudum 5 praecipue vero
ab eximio illo D. Blondello ) luceclarius eft often-
fum.

Ex hac Officina prodiit quoque fuppofititius ille
Hermes Trifmegiítus; ex quo ram mulra Lactan-

tius fuis Operibus ( quod utinam ne feciffet! ) infe-
ruit. Hinc etiam apparuit perfonatus ille Hyftafpes
vel Hydafpes; quem tam maximi zítimavere Ju-
ftinus, Clemens Alexandrinus, & Lactantius, ut
primuseorum non timucerit a(f2rere ; malorum De-
monum machinamentis effectum , ut, licet fruítra,
homines tam iftius , quam Sibyllarum , le&ione
fruftrarentur.

Sed ipíos illos jam dictos audiamus auctores : e
quibus Juftinus in À pologia Íua fecunda pro Chri-
ftianis ita Point: Ka cufpye a») id QaaMn Dou p
y2y5 Ux va. Qo ucAchn xt, TP aue Y gira j Eas.
3 IlgoZw uv BioAus avxotucuórluy, oTug als 8 $9 Qo6a xia-
epespom cylv[y. vois vus ay)poz us * xaAdv )vsen Au
— ] eu ois à 92A és ng d ?cE ds nAG Gu
1, (UTEM veg£at. dicus p P s d c» it v[sots euo QU t O25
"TL DID UTPIPES eQgiTs a niox ixjav Qt ceudp. Opera ara
e infindlu malorum Dasonum mortis [upplicium ad-
verfus librorum H yflafpis y a aut Sibylle , aut Propheta-
ruin letfares cou[litutum eft ; ut per tiyiorem bomines
ab illit quo mizu [cripta illa legeztet y rerum bomarum

3 uoti-

6 DrissknvTATY10 PRIMA

notitiam percipiant, [od in [ervitute eorum retimean-

zur , abflerreantur. Non enim abfque timere tantum

bujufmodi Jeripta legimus , verum etiam vobis in[picien-
um, qua im iis traduntur y ut videtis , offerimus.

At Clemens Alexandrinus non minorem fane iis
tribuit auctoritatem;dum ita lib. 6. Stromat. Ethni-
cos alloquitur * A»A&czd es T Viéees *xpv[uud ,
Knie AG A£90y IlaJAQ-« AaGeTe 2 Tus En ouneis 816A us.
ivo EíGvRaw 9s 9nAci s oe Osüy , 2 TU TUO éreoX"
Xo T "Y sos aw AaGovrts , Crayon" cd Aogev 0d
mau esto x eu Qisten peventidor 3 Toa» $e, «e
xa.Jus mu ou mila muri; T Xeusd saei Ban pac iv-
11 emn 2 796 Qog Eve Ti eyoHd QUtZ 5 LP? meus
AUTE, X lo Vero vov 19 E17 Cmupucias aurS en: ed
Aéya Sud o ye TI siu OA» 3 6 xacqu E» X94 vui CH 7B
00 pea do. » yi $ Og;

Ultra praedicationem Petri, idem declarabit Sanlus
Paulus dices : L1BROSQUE GRECOS S U-
MITE; AGNOSCITE SIBYLLAM ; QUO-
MODOUNUM DEUM SIGNIFICET ET
EA QU/E SUNT FUTURA: E T HYSTA-
SPEM SUMITE ET LEGITE; ET INVE-
NIETIS DEI FILIUM MULTO CLaA-
RIUS ET APERTIUS ESSE SCRIPTUM;
ET QUEMADMODUM ADVERSUS CHR I-
STUM MULTI REGES INSTITUENT
ACIEM, QUI EUM HABENT ODIO,
ET EOS QU I NOMEN EJUS GESTANT
ET EJUS FIDELES ET ETUS TOLERAN-
TIAM ET ADVENTUM. Doeizude compendio iu-
ferrOz4af 205: NONNE TOTUS MUNDUS;
OMNIA QU ££ SUNT IN MUNDO; DEI
SUNT?

Lactantius autem lib. 7. hec fequentia habet:
Hac ita futura effe cum Prophet omnes , ex Dei fpiri-

Tuy tum etiam Vates , ex in[linciu Daemonum ,. cecine-
, runt.

—" —

Bx!O m A.cvwv L-4)/5. bj

ruut. Hyflafpes enim , quem fuperius mowizavi , de-
firipta iuiquitate feculi bujus extremi y pios ac fideles
à mocentibus fegregatos s ait cum fletu c gemitu ex-
zenfuros effe ad colum mauus, c» imploraturos fidem
Jovis; Jovem re[pecturum ad terram , € auditurum
voces bominum , atque impios extinélurum.. Que omnia
vera [unt preter unum , quod "Jovem dixit illa factu-
rum, que Deus faciet. Sed c» illud uon [rne Demos
num fraude fubtractum efl miffum iri à Patre filium
Dei, qui, deletis omnibus malis, pios liberet :: Quod Her-
ses tamen uon diffimulavit , 5c. Cujus fuppofititii ,
Hermiz verba tum ftatim, (uti & Siby//araz) affert.

Sed quis hic non ftupeat , (tupendam veré cre-
dulitatem iftorum hominum , qui omnia alia, quz
detegendis Ethnicorum hoirrendis myfteriis abfur-
dique fuperftitionibus facerent ; videntur explo-
rafle ; oculifque acutiffimis perluftraffe; cum in
hac re atque huic fimilibus appareat eos plane ca-
cutiiffe !

Hyftafpes ille, fi Dis placet, Hermes; & Sibylle
fÍcripferunt , imó potius Vaticinia cecinerunt de
Chrifto , de ejus adventu , miraculis ; doctrina;
morte , refurrectione ; &c. qua(íiaccuraté narrarent
Hiftoriam , jam dudum geítam & hon plane igno-
tam inter homines ; Prophet Judzorum e contra
tam obfcure de hifce rebus locuti funt , ut merito
dubites, an ipfi bené ceperint Prophetias itas , quas
Deus Opt. Max. per eorum os hominibus Ifraelis ,
populo ipfius electo, elocutus eft! Et myfterium il-
lud veré facrum , dé quo Sanctus Pauius Ephef. 3.
V. $. & 6. teftatur: Quod uullis aliis feculis declara-
tum [it bomiuum generi , ut [uo tempore patefactum effet
Sanctis Dei A4po[Lolis ac Propbetis, diviza in[piratione :
jam multis retro feculis ; nefciente id eo viro, licet
Spiritus Sancti pleno, gentibus, per eorum Vates ;
liquidó ac manifefté declaratum erat ! Ergo aut non

A 4. lege-

8 DisszRTATIO PRIMA

legerat Apoftolus Paulus adtiuc Hy(tafpem , nec
Hermen , necSibyllas , ( dum talia fcriberer, ) licet
alias vir multz lectionis alleget contra Gentes ipfo-
rum Vates Aratum, Menandrum & Epimenidem.

Aut fi legerat & illos, nondum tamen crediderat
eos de Chrifto Meffia prophetaffe , atque alia con-
traria revelatione id ci poftea revelatum fuit. Quod
quam probabile fit;zequus Lector judicet. Veneror
fané Patres eofque in multis, atque ob multas ma-
gnafque rationes, magni zítimo: At quis ferat hic
ipforum incogitantiam? nequid liberiusaddam.

Juftinus etenim & Clemoensafíierunt, eos Divino
Spiritu quafi homines Dei, (dequibus Apoftolus
Petrus Epift.2. cap. 1. v. 21.) prophetafle. Alius,
nempe Lactantius; illa per Dxemonum , malorum
icilicet , ( nam nullos alias Daz«monas agnofcunt
primi Chriftiani ; ) virtutem eos predixifle. Quam
bene conveniunt hzc & in una fede morantur!

Át dicat aliquis, non hzc omnes Viri DoGi tibi
tam facilé concedent ; aut fi ceteri , non tamen
Celeberrimus ille Ifaacus Voffius; qui 1n tra&atu
fuo de Sibyllis, & Clementem Alexandrinum de-
fendit, & Paulum hxc fcripfiffe afferit. Pondere-
mus igitur pro viribusnoftris, curh bonaipíius ve-
nia , verba ac rationes quas ibi adduxit.

Sunt autem ea quz habentur in tractatu deSi-
byllinis Oraculis , pag. 35. hoc modo : $ed me-
que rectà ab ii[deus AMexandrinus. Clemens veprebenai-
zur, cum fcribit Apoflolum Paulum remif ffe ad S:5yl-
has c» Hyftafpis Vaticiuia , c» commenda[fe eorum
Lettionem. | Fruftza querunt , ubizam boc dixerit Pau-
lus , ac ff mibil dixiffet aut fcripfffet. Apoflolus mifi
quod indoctis placeat. Sufficiat nobis affirmal]e boc Cie-
mente , Virum San&um q cum multis Apoflolicis Viris
conver atur, ut non uuo loco de fe teftatur. luflant ta-
men qx cedulitateip Patrum ad fimpliitatem ufque

Ir4-

Dx,OQmnm^4^curr;. 9

tradutust , ipfi potius traducendi , quod (uam incredu-
litatem ex iu[citia ortam prudentiae c» judicii loco ob-
trudere conentur. Sed zeque quicquam proficiunt ex eo
quod libri ifli Apocrypbis j uere aunumerati , Qc.

Pag. 39. Integrin Emocbi loc. videin Chronico Syn
celli. Eadem bi[lovia , paribu: ferd ac Apoffolus verbis,
memoratur im Orac. Sibylliuis lib. y. ubi fecunda anté
dilwvium etatis bominum lapfus defiribitur. Nec tamen
propterea. fequitur librum buuc ipfo autiquiorem dilu-
vio, ab Euocbo fuiffe cou[criptum, Aofrt ut ffc femtia-
sus ; [ed verà ita omnino credimus, omnes i[fos quos dixi-
zs libros , vergentibus ad fineyi Danielis bebdomadis ,
à Jada toto orbe difperf.s fuiffe compofitos , Do
IMrELLENTE ÍPsonUM, MENTES , ad
F'zuificandum Gentibus Chrifli adventum. Infinita ita-
que illi edidere Volumina partim fub Patriarcharum Q5»
Propbetarum [uorum uominibus, quales fuere libri qui
oli lecli fuere [ub nominilus Adami , Enochi , Abra-
bati, Moy[s, Elie, E[aie qi Teremie partim vero
fub zomigibus illorum quorum magna apud Gentiles effet
exiflimatio , veluti Hyflafpis , Mercurii Tri[megifli ,
Zoroa['ris , Sibyllarum, Orpbei , Pbocyllide qb conplu-.
vium aliorum. Nec eft. quod quifquam objiciat iz iftis
libris , multa quoque fuiffe [uper[litio[a cb magica , uti
ex iflis que pajjim fuper[unt fragmentis facile poteft col-
lici, ideoque smiuiné effe verifmile ifliufmodi bomines
clarius de adventu Chrifli fuiffe locutos , quam veteres
locuti fmt Progbetz y mam id arzumeutum uon effe fatis

folidum ex ca coz[lat , quo c Balaamus Magus , e
Tucantator toto Oriente fuerit celeberrimus, qui tamen
futura Chrifli myfleria adeo mauife[là predixit ut nul-
[us propezioduza Propbetarum tam aperté de iis frt vati-
cinatus, uti veG'e imonet Hieronymus im Epiflola ad
Oceauum.

Utautem hiíce refpondeamus: Sufficiat , ait Ce-
leberrimus Voffius, affirmaffe boc Clementem Virum

A 5 San-

10 DissgR TAT 1O PR 1MA

San&um , c cum multis Viris Apoflolicis comverfa-
zum , (c. Si hec ratio valere debeat, /zfrciat e»
Ireugum Virum Santfum qb cum multis Apo[lolicis viris
comver[atum , cc. atferuiffe Dominum noftrum Je-
fum Chriftum , anno xtatis circiter quinquagefimo
crucifixum : prafertim cum G citet ipfe Scripturas,
& quz extant hodie, nec ulli Chriftiano fufpectze
funt. At quis in hac re Irenei aut traditioni aut ex-
plicationi S, Scripturae unquam credidit? aut (i fue-
rit aliquis tempore Irenzi I//us addicfus jurare iz
verba Magiflri , quis poftea tale quid afferere au(it ?

Sic paris ponderis argumenta profert pro fcriptis
Enochi, Hermz, Trifmegifti , aliifque multis fup-
pofititiis , ut videmus ex iis quz jam é pag. 39. &c.
attulimus.

Fuerunt nempe fecundum ipfius fententiam Ju-
dxi , qui ralia partim ex fcriptis Propheticis, par-
tim (uti alibi afferit) inftin&tu Spiritus Sancti, five ut
ipfe Voffiusloqui amat, Deo irpellente ipforum men-
zes ad fignificandum Gemtibus Chrifli adventum pre-
dixerunt. Sihocautem verum fit; cui non mirum ,
ipfos Judaeos tamen hic tanta laboraífe ablepfià, ut
aut quz: Gentibus fignificaverant , ipfi non cape-
rent, aut qux: à Patribus eorum Gentibus longé
diffitis patefacta erant , dum Salvator nofter ipíe
prafens aderat, ac Prophetiz ille in medio ipfo-
rum completz erant, Chriíftufque ipíe de fe talia
& verbis & miraculis teftatus erat, minime vide-
rint: fed ex mera ignorantia ( teftibus ipfo Serva-
tore, Luc.23.v. 34- atque Apoftolis & Viris Apo-
ftolicis, Actor. cap. 3. v. 17. & cap. 7. v. 60. ) eum
non folum perfecuti fuerint ; verum & cruci af-
fixerint. Voluitne etiam Deus, qui ipía veritas eft
auctorque veritatis & Ofor omnis mendacii ; im-
pellere mentes Judzorum ut per fcripta fuppoti-
titia adcoque mendacia patrocinarentur veritati;

atque

Dpu-QxAcur.i: II

atque ita detegerent Veritatem Gentibus ut proprii
ipforum fratres aut filiieam non caperent ?

Ego fané mallem in totum deferere meos L x x.
Interpretes quam talia in eorum auxilium adducere
argumenta. Dubito quoque, an aliquis fani cerebri
lecta prophetiá Balaam , Numeri cap. 24. narratà,
videre aut judicare poffit; eam ; quz obfcuriffima
eft nifi cxteris prophetarum pradictionibus illu-
ftretur, adeo manifeíté futura Chrifti myfteria
predixiffe , ut nullus propemodum Prophetarum
tam aperté de iis fit vaticinatus. Hyftafpis igitur,
Herma, Sibylle; ac relique à Voffio enumera-
t2e catervae fcripta; per fudxos quidem ( quod ne-
mo anté eum afferuit , forían ne quidem fomnia-
vit ; quod perinde tamen , modo verum effet ) con-
ficta ac confcripta fuere Deo impellente ipforum
mentes.

Lactantius veró auctoresipíosea per Demonum
virtutem przdixiffe affirmat. Cuinam parti hic
aftipulemur, Juftino ac Clementi, an veró Ifaaco
Voffio; aut denique huic Lactantio? & fihuic po-
fteriori, cogitandum Lectori relinquo ; quid mo-
verit Diabolum;qui manibus pedibufque (uti ajunt)
femper obftitit ac recalcitravit Euangelio jam per
Apofítolos praedicato ; &: qui nunquam nifi co-
actus, velut eo ipfo Euangelio Regni Dei obeffet ,
Jefum Nazarenum effe filium Dei profeffus eft ,
talia prolata; tam clare, tam diftin&te ; actam multis
magnifque circumftantiis veftita, Oracula edere de
Chrifto Salvatore noftro: Quod fi & hoc cogente
Deofactum fit, ut Filius cjus etiam ab infenfiffimo
ipfius, ac generis humani, hofte pradiceretur ac
pradicaretur , potuere fraude fuübtrahere ea qua
maxime hic ad rem facerent ; adeóque ipfum de-
cipere Deum ?

Sed tzdet , piget ac pudet metalium nagarum:

Ita-

12 DissgR TATI1O PRIMA

itaque pergam ; & propius accedam ad (copum mi-
hi propofitum. Ex bac jgitur etiam officina Oracu-
la ila, quaí Apollinis, Serapidis aliorumque de
Chrifto ejufque divinitate , doctrina, &c. loquen-
tia, que tam cupide à multis affumpta, quoniam
nimis przcipitanter credita quam ab eorum au-
&oribus maligne confi&ta atque evulgata funt,
prodierunt.

Hacomnia fiebant, quafi vero , ad majorem au-
&oritatem Chriftian:z Religioni, qwe nec tali auxi-
lio uec defer foribus iflis egebat , etiam inter Gentes,
conciliandam. Gentes fcilicet eorumque vana fu-
perítitio fic propriis teftimoniis redarguebantur ,
atque in confenfum , ( volentes, nolentes,) veraz
religionis trahebantur. Dum revera interim ipíi
auctores pix: hujus (lic didtze ) fraudis, aliique hitce
niaium creduli ; ab iplis Gentibus, faltem nalutio-
ribus inter eas, irrifui, uti oftenfum eft , habe-
bantur.

Et quinam cordati homines, ac non nimium
prajudicatis fuis opiniqnibus immerb ; non videant
tales malignas atque impias fraudes excogitatas ac
patratas fuiffe per id genas hominum , qui ; ut; aut
hzre(i (ux patrocinium tutamenque procurarent
aut fcriptis fuis & opinionibus, non folum apud alias
fectas, fed & intcríuz fectz homines auctoritatem
conciliarent ; aut qui , ti in numero cflent Pthnico-
rum (quod mihi quoque admodum veri(imile fit
non femel contigitie ) per taliafragmenta , à Chri-
ftianis nimis hic inconfideratis ( qualesetiam inter
pracipuos illorum , non defuitle admodum clare
demonítrari poffet; imó jam ab aliis demonftra-
tum eft, reclamante licet Celeberrimo Voflio )
avide arrepta atque approbata ( eo animo, fcilicec
pio quod libenter credimus effe verum , id rale cííe
facillime concedimus ) totam noítram religionem;

ejut-

BUs.O0n'curm;t:. 13

ejufque pios cultores, nafo fufpenderent adunco ;
fuifque eos propinarent ludibrio. Cujufmodi im-
pofturz precipue quidem nactz funt fucceffum in-
ter homines ; qui Beotum iz terrá craffoque fub avre
zati effeut , atque có quod carerent judicio , mini-
mo negotio fefe ab aliis , quoquo ifti vellent , fedu-
ci paterentur ; atque hinc fide implicita ; quidquid
focii, in tali cafu ipfis nihilo prudentiores ; quo-
cunque modo atque undecunque profectum , (fi
modo aliquid facere videretur pro Religione Chri«
ftianá , eique auctoritatem aliquam aut gloriam
comparare) pronis animis admiferant, eorum fic
exemplo arripiebagt fibique & aliis, ut fulcrum
Religionis , ac fine quo illa vergeret in ruinam;
proponebant ; atque identidem vim illorum incul-
cabant.

Ait iis cordatioribus , queis meliore luto. fiaxerat
praecordia Titan, qujque oculos gerentes ( uti di-
cunt) in manibus, credebant folüra id quod vi-
debant ; nihilfacilé admittentes pro vero, pro ver-
bo Dei aat fcripto alicujus Apoftoli virive Apofto-
lici aut denique pro Divina prophetia , ni fat bene
conítaret de vetuftate arque auctoritate "Traditio-
nis, qua tale quid praetendebatur ; non poterat hoc
non eíle plane invitum: uti & cffe debebat necef-
fario grande Obftaculum illis; qui alias de noftra
Religione necdum plane perfusi ;, ex hujufmodi
machinationibus , fufpicionem concipiebant falfi ,
de iftis quoque fcriptis, qua optimae erant mone-
tz: veréque Apoftolicze : aut qui alterius cujufdam
Sectz , traudera eam fubolentes, eo magis fuà in
hzreü con&rmabantur 5 ac totam fectam eorum
inter quos tale Argentum Aurumve adulteratum ;
nulliufve valoris procufum fuerat , magis invifum
reddebant fuis. Dum crimine ex uno judicantes
omnes hinc anfam arripiebant calumniandi au«

dacter

14 DrissER TATI0O PRIMA

dacter partes fibiadverfas: prafertim vero fi hi ca-
lumniatores quoque aut ambitione, aut alio quo-
dam malo affectu ducti, nihil lucri fperare pote-
rant ex utriufque fec: unanimi reconciliatione ;
fed dividere atque ita imperare inter íuos defidera-
bant. Qualia exempla, aut iis admodum fimilia,
nec noítro vo defunt, nec fequentibus zevis un-
quam deerunt.

Quz omnia magnum neceffarió. detrimentum
uttum temporis affeire debebant Reipublicz Chri-
ftian2, ac remoram objicere Gentibus aliundé
fatis piis, quo minus in hanc fe&am ( ut cum T'er-
tulliano loquar ) tranfirent ; ita & nunctemporis ,
nihil lucri aut incrementi fed é contra multum
damni ac nocumenti ei conferre poffunt, per iftos
homines qui aliàs Religionis fic fatis iecuri omnem
anfam occafionemque arripere ftudent, quibus ut
inftrumentis infringere ejus auctoritatem valeant :
aut qui e contra nimis fuper(titiofi ad quam pri-
müm Opinionem aut Sectam, quafi é magna pro-
cella ad vadum aut faxum delati ; appulerint ei mor-
dicus adhaerent; nullofque ni(i tales vel amant vel
ferunt.

Circa hanc rem tamen non tam mihi oboritur
admiratio , Boiffardum , Peucerum ,; Schedium,
Maravigliam , Bellarminum , Baronium aliofque ;
etiam magni nominis viros; fcede fzpélapfos; ac
nullis folidis rationibus ductos afferuiffe ea qua
omnino falía funt ac maligne conficta, fed aucto-
fitate eorum qui acerrimi hoftes fuerunt Chriftia-
nz Religionis omniumque Chriftianorum ; quam
magnum illum ; imó maximum , non tam nomine
quam omnigena eruditione ac meritis in Religio-
nem Chriftianam ; Hugonem. Grotium, ex Por-
phyrio (in Notis fuis ad librum de Veritate Reli-
gionis Chriftianz) protuliff2 Oracula quaíi Heca-

tes

!

7" rr. QURmA c'uris& 1$

tes de Jefu Chrifto ; deque ejus Divinitate, &c.
eadem facilitate quà illa ipfa ex Porphyrio tranf-
Íícripferat; & Chrifto noftro Servatori applicave-
rat, Eufebius. Nam quod Porphyrius irrifor ille
Chrifti , Cbriftianeque Docrinz talia unquam de
Domino noftro Jetu Chrifto teftatus fit, quiscre-
dat? Nifi imul credat ; Porphyrium hunc ipfum
neíciiffe quid & in quos fcripferit, atque in quo-
rum gratiam hzc fic dicta Oracula protulerit: ad-
eóque eum fuifle hominem plane delirum , neccui
quid pro aut contra diflereret conftaret.

Aít piorum hominum zelum quandoque ultra
debitos terminos provectum non femel experti fu-
mus: quod tamen ipfis quodammodo condonan-
dum : iftis precipue qui alias veré cordati & candi-
di, non nifi ex nimis incauta przccipitantia errarunt ;
aut quod; dum aliis gravioribus mens occupata effet,
ca non tam attenta eflet iis quz aut mineris ipfis
ponderis effent ; aut per occafionem tantum ab
ipfis tractabantur. Quo in caíu admodum facilà
accidit etiam maximis viris, quod optimis quan-
doque contingit nummulariis qui ; dum aliis oc-
cupati iifque valde intenti, non nimis attendunt ad
prafentia, fic unum aut alterum mali commatis
vel adulteratum nummum inter plurimos optimae
moneta pratervident ; ac tranímittunt. ln aliis
feré Omnibus tamen ; Lynceis oculis ; przeclarus
hic Vir tam bené veritatem videt, imó pervidet,
ut rumpatur quifquis rumpitur invidia , nemo melius,
meo judicio ; egerit Theologum. D« ceteris judi-
cent Jurifperiti, Literatores ; &c. qui equidem,
quantum audire unquam aut videre potuerim,
Omnia de co przclara atque eximia teftati funt ac
teftantur.

Si quis ergo talia mundo detegat , iifque perfo-
nam detrahat, qua fimplices fallunt ac rop

eter«

16 DisskR TATIO PR1MÀ

deterrent , levibufque & inconítentibus fui non
folum fed & totius Religionis contemptum pa-
riunt; meo certe judicio , non malé horas fuas col-
locat ; quas ab aliis negotiis liber, in communem
rem utilitatemque fic rit? ; ex ratione ; ac debito
impendit.

Hinc tam inter Romanz Ecclefie Affeclas,
quam inter Proteftantes, non defuere fummi Vi-
ri, qui hujufmodi figmentis acriter obviam ierunt :
quoniam minime credebant ex iilis aliquid emolu-
menti fuz fectz poíle exfurgere ;. indubitatum e
contra detrimentum. 5ic Blondetlus fabulam iilam
Joannz Papitfa generofe ac fortiter profligavirg ne
reli&tis ferreis armisad veré chartacea ; confugien-
tes Proteftantes fe derifui propinarent Romanenfi-
bus. ÀÁc quamvis non zqué magnam apud omnes
tulerit gratiam ; apud zquiores tamen & decus &
laudem hinc meruit. Sic , ut alia preteream exem-
pla; contra Dionyfium. Pfeud-Areopsgitam ejuf-
que fuppofititia fcripta non inutilem navarunt ope-
ram Petavius ; Sirmondus , Morinus , Lanojus;
aliique Romanz Sect Ciariffimi Viri, tai claris ;
ac quz tam vividis rationibus premant adverfarios
argumentis ; ut fruftra omnino obnitatur manibus
pedibufque , eximius ille Cardinalis Bellarminus
dum Íícribat: De Z4reo-pagiticis uemivem. Doclorum
€? Catbolicorum dubitare , quin ea veré Dionyfi fiut :
e me id uegant uom alios e[fe quam. Lutberanos os
Sciolos quo[dami.. Cujus Bellarmini verbis optime op-
poni poffunt egregia fané, & tam veritatis quam
ingenuse libertatis plena , Antonii Godclli Vencien-
fis Epifcopi ; verba, qux adducuntur à Reverendo
admodum Viro J. Dallzo cap. 36. tractatusde Dio-
nyfio Areopagita. Quz ibiaut apud ipfos Auctores
infpiciantur. Nosenim hanc rem nunc non agimus.
Quarerefiectam mein viam unde diverti. ü

loe

Dix. On Acris 17

Hzc de Oraculis tractatio eít, fateor, res in-
vidiz plena , nec carensodio adverfariorum. INe-
mo enim fefe opponens Opinioni inveteratz, at-
que adeo pene catholicz , ita evicit ut plurimo-
rum , nedum omne punctum tulerit , licet arma-
tus folidiffimis fimul & acutiffimis armis, Pras-
cipue fi jam antea aliqui magni nominis viri;
multeque in Ecclefià audtoritatis , ab ufque
primis Chriftianifmi feculis contrariam fenten-
tiam defenderint ; aut in;eam faltem confenfc-
rint.

At iogenui hominis generofique animi eft ve-
ritatem defendere propter veritatem: neque pati
fe duci alicujus auctoritate contra apertam ratio-
nem: Veritatem defendere in honorem Dodctri-
nz veritatis, hoceft, Doctrinz Euangelicz ve-
reque Chriftiane ; quam Sanctus Paulus divi-
no Spiritu ductus Raziozalem appellavit ReZgio-
nem; quz nullis nec fuco nec fraude opus ha-
bet ; fed proprià fe vi ac virtute fat abunde de-
fendir.

Hscíunt, Benevole Le&or, quz in antecef-
fum , dicere volui. Unum tamen addam , me per
hzc fcripta neminis famze aut zítimationi detra-
&um velle ; inprimis vero Patrum, five Scripto-
rum Ecclefiafticorum , qui per priora Chriftia-
nifmi fecula vixerunt acícripferunt. Fuerunt; ut
ipfi fatentur, homines, &erroribus, prejudi-
tiis, &c. fubjecti, quibus nunquam tutius cre-
Jas , ( & fic credere ipfis tuto admodum poffis,
mó debeas) quàm ubi de rebus fadi , de ritibus,
"zremoniis fimilibufque loquentes inter fe probe
:onfentiunt ; neque à fcriptis Euangeliftarum
hpoftolorumve diffentiunt : przífertim filoquan-
us de rebus (ritibus , fcilicet , confue:udini-
jus, &c.) qui ipforum tempore in publico ufu

B erant.

18 DissgRTAT 1:0 PRni1MA

erant. Si enim in talibus fidem ipüis habere no^
limus , non video quid demum alicujus au- -
étoritate credendum fit. Ín ceteris autem ,. ac
precipué qua de faeculis ipforum zetatem ante-
cedentibus , nullo idoneo confenfu aut tefte
( five ea dogmata vitam j& mores tangant eo-
rum , quos ipfi hereticos vocabant , five alia
ejufdem alteriufve naturx ) tradunt, caute legen-
di funt : nec nimis temere ipfis fides adhiben-
da. Quia ficuti nos hodie , ita & illi fepe hu-
mani aliquid , in talibus ; paífi fant, Quod omni- -
bus in ipfis mediocriter veríatis , fatis fuperque
manifeftum eft ; & ex fequentibus fiet manife- |
ftiffimum.
Sed ut relicta ulteriori Praefatione, mead in- -
ftitutam mihi difquifitionem de Oraculis accin-
gam , atque initium faciam defendendz fenten- -
ti: apud cunctos feré Paradoxz, incipiam ab
Eufebio, ejuíque argumento ex Porphyrio Ethni- -
co, Chriftianorumque acerrimo hofte, defum-
to: extat id lib. v. cap. 1. Preparat. Euangelic.
in hunc modum : "Axa sweep» ewm E? Loov $ug-
Aeydvrur CAAtAcimÉM aUTdr Ti ze"eucAE » WÜ oTt |
mro ri e£ did 2 XS, v6 2póvug d ewmejs s douy[EAixis
diaxa Aus y lo tie Ot x24 owrio- Xoysi omur-
Üciens c» yÀ»5 Ce» dixlao mvtoiv df )pums aytreiAum«.
eu riqa "yo jugi oo» SY mw «ISnsicodo , ws ao no
aio Caen eit y X3 Docueroi "E O0 uva (sog neun,
X, mb usps C x. mM Deeds zeusieae 2]aos-
Aebmuz. udi nunc igitur ipíos Graecos fatentes ,
ipforum deofeciffe Oracula , meque ab alio D evo
quàm tempore falutis & Doctrine Euangelice que
unius Dei ac Salvatoris Chrifli fidem per mundum di-
vulgavit , atque omnibus bominibus veluti lux exor-
ta efl. "Tam [latim ergo, ut adbuc uuuquam factwa
eft s oflendemus , quomodo poft adveutum eju c Da-
220s)47

DARO/"AcvrL TU 19

monum mortes narrata fuerint , ci» admiranda illa ac
decantata Or acula defecerint.
Ac pauló inferiüs.
Ntxog JÀ vu xm C Jaeusve e(s Aeneüeue Tt
x; uevréoue(u. sS d. es mST» duco» gaius
jus E sa eis murra Comis Qro EAR 2 9 Xe.
vapO- Xuas t)rO- € &Cav[ihixg Yuosgisy ws Toug
TÀ P QiAmTE Cro € sai 0. dy )pumo vnd TÜÓayaté y
m Qoviwy € QiAaepo, Y) Mimi )pura, 0o« usv'& Es oX.
"E 7 QT] ey Toi6 ze moQois Tt C Bam A dom Doa ov oai
«c aAx)os QiAos Lo. «eA 2t 9 unstn Quac) a4 n € igver
T4c CauXe« Daiyovas , V) alo 9 XoTipO- pod» ei vu
purs mwucehw, C ous 0 x ugs Y nn advo eto
2290 9» c» 75 xa. js» PuTXdUy , Tiro) wg Mosy ugp-
vveei Tiv qgómsw. Nuui d Jeu uy, 66 morir Pay
xa TeÀ*Qr qio ntu 5 oxéc(e y AcxAwmEy ie m Duet
€ T a» Cio» goixti! dou "locg qo muewpdpw sot-
M46 kg Osa» a^ tAeaz Y coto.

Mortua veró funt. Omnia à Demonibus profecta
Oracula 5 Vaticimia. Neque ex quo tempore in[lar
lucis omnibus affulft is divina atque Euangelica mo-
fri Servatoris , aliquis eo ufque in[aniit , ut aufus
fft cede illius, quod fibi effet. dilecliffimum , c bomi-
num maülatione illos cedem e* [anguinem fitientes ,
bomine[que odio babentes placare Damonas.. Qualia

| lubenti animo perpetrabant Veteres Sapientes c» Keges,
veré Dumonibus addi c» obfeff. Quod weró pra-
vi Darones non amplius aliquam vim aut poteffa-,
fem , pofl Servatoris mo[lri adventum | babeant ,
etiam ipíe (Porpbyriu ) qui contra mos. Derno-
num patronus extitit , adflipulatur , dum in tracta-
1M , quem contra mos con[cripfit , tali modo loquitur i
Nunc veró ipfos admiratio [ubit , fi per tot. amnos
Urbem (Romam) orbus occupaverit. Cum uon am-
plius ulla prefentia ibi [it /Efcalapis ,' aut aliorum
Deorum : nam peffquem, Jeu culius fuit , memo
2 ali-

20 DisskR TATI1O PRIMA

aliquid manifeftum aut publicum fenfit Deorum auxi-
lium.

Quz heic ponuntur ab Eufebiosfunt ; primo,
Oracula poft Chriftum natum , atque ob cjus in
terras adventum; obmutuifle. Secundo, id etiam
Ethnicos ac nominatim quidem Porphyrium,
cujus verba, uti videmus ; adducit, aperte con-
fiteri. Nam quz de Anthropothyfiis feu victimis
humanis, non ultra Euangelii deprzdicationem
mactatis ; addit, nihil faciunt ad Oracula eo-
rumve defectum. Ex iistamen videbimus etiam ,
quam parüm tuto ; fine juíto examine , fides ad-
hibeatur huic nimium credulo , atque incauto
fxpius, fcriptori. Porphyrii verba (hinc enim
incipiam ) f1 quis ea attente legat ; nihil minus
loquuntur ; quam de Oraculis eorumve defectu ,
( neque ignorare ullo modo poterat Porphyrius
ipfius zetate adhuc multa ac celeberrima fupereffe ,
per diverías mundi plagas, 2e4se;«. quod cx fe-
quentibus, fpero, notiffimum £et ) fed claré fa-
tis, de miferiis, cladibus, devaftationibus, peíte
aliifque morbis, qux jam lengotempore Urbem
atque Imperium. Romanum afflixerant ,. quo-
rumque caufas Ethnici imputabant Chriftianis |
[ hos enim ipforura ritibus, caremoniisac reli- |
quis moribus Idololatriz: connexis adveríos, at- |
que irridentes illa quotidie fentiebant, hincque |
odium immortale contra ipfos exercebant , ac |
quidquid in ipforum damnum ac ruinam exco- |
gitari atque agitari poffet, omni molimine contra |
ipfos , (praefertim vero , facerdotes Ethnici, quo-
rum e re id maxime erat, deleri hoíce Antago- |
niftas) exercebant ] quafi ex prepagatione iftius
fectze ac Doctrinz , ira atque indignatio Deorum |
in omne genus hominum effet effufa. Legamus
modo Arnobium ; videbimus , in ipfo libri]

primi:

PRA'u&CCOUR WwcourLnL £5 21

primi principio ; eas fuiffe folennes Gentilium
querelas ; ita enim ipíos loqui folitos teftatur:
Poffquam effe in mundo geus Chri[liana cepit , ter-
rarum orbem periiffe , multiformibus malis affectum
effe genus buranum : ipfos etiam celites derelictis cu-
ris foleysmibut , quibus quondam folebant invi[ere ves
nofiras , terrarum abregiouibus exterminatos.

Eodem modo loquuntur fcu potius Ethnicos
inducunt conquerentes Origenes in Matth. cap.
24. Cyprianusinitio libri ad Demetrianum , Au-
guítinus plufquam unoloco; item alii: fed Gin-
gulari, inter eos, cum emphaí Tertullianus, Apo-
logetici füi cap. 4o. cujus verba quoque hic ap-
ponam : 24; econtrario il/is nomen fatiionis accom-
»odandum eft , qui im odium bonerum ( proborum
confpiraut , qui adver[um [anguinem innoceztium
conclamant , pratexemtes [28 ad odii defev[ronem ii-
le:m quoqua vanitatem , quod exiftimert ommis pu-
blice cladis , omis popularis iucomszodi Chri[lianos
effe caufa. Si liberis aftcendit im maeuia , fi Ni-
lus mom ed[censit in arva y fi celum [fietit y fi ter-
ra mevit , fi fames ,. fi lues, flatim Cbrifliauos
«d Leonem.

At poftea apud Chriftianos eadem invidià lz-
borabant Ethnici; (ive, ( uti poft aliquot Chri-
ftianifni fecula vocabantur) Pagani: & cum
ipfis fimul Judei, Samaritani atque hxretici
[ quorum hzreticorum definitionem dicimus ex
C'od. lib. r. cap. 5. ubi Impp. Grat. Valentin. &
T'heodof. interalia dicant: H.erezicerum autem vo-
cabulo contiuentur , c latis adver(us eos fantlioni-
bus facciimbere debent , qui v EI. LEV I ARGU-
MENTO à4 judicio Catbolice religiozis e» tramite
detecti fueriut deviare, En quo difcordia cives di-
duxit miferos! ] quod patet ex Novella I II.
Theodoti de Judaeis, Samaritanis, Haret. ubi jta

| B.3 habe-

22 DiÉissERTATIOPRIMA

babecur : 24z diutius perferimus »nutari temporum
vices, iratà celi temperie * que, Paganorum ex-
acerbata perfidiá , ue[cit mature libramenta fervare.
Unde enim ver folitam gratiam abjuravit * unde e[las
meffe jejumd , laboriofum -Azricolam im [pe de[tizuit
ariflarum? unde byemis intemperata ferocitas , uber-
tatem terrarum penetrabili frigore flerilitatis Lefione
damnavit? nifi quod ad impietatis vuindicdam tran[it
lege [uà mature decretum.

Videhic, quzfo, quàm facile una parsalteram
fibi adverfam unius ejufdemque criminis ream
peragat: Ethnici fcilicet Chriftianos, quafiante
Chrifti adventum , nullz clades , nulla ruinz ;
nullz miferi, aut calamitates orbem terrarum
afflixiffent ; ac tum demum , neque alia de caufa ;
exceffiffent adytis arifque relictis Di quibus imperium
eorum [leterat : Chriftiani € contra Paganos ; Ju-
daeos , Samaritanos & hzreticos accufabant,; quafi
dum illi adhuc fubfifterent ; ipforum culpa totus
Orbis jam vergeret in ruinam , totaque natura
corrupta & inverfa deficeret , non in poenam eo-
rum à quibus ifta mali labes, adveríariorum judi-
cio ; orta, fed in illorum noxam quialios fic cri-
minabantur. At cui paulo cordatiori hic non ve-
niat in mentem illud Juvenalis:

"Aceufat Mamilia dum rea uon eft ?
Verum redeamus in viam nobis propofitam.

Clarius adhuc , quam fuperiusoftenfum eft, li-
quet y ex ipfo Porphyrio (imó ex ipfo Eufebio
Porphyrium verbotenus citante ) eum hic mt-
niméloqui de Oraculis. Nam lib. 4.. cap. uit. pre-
parat. Euangel. difcimus ex hujus Porphyrii ver-
bis, ab Eufebio ibi adductis, eum , uti & alibi ;
afferere , quacumque Oracula ullibi reddita fuerint,
ea zt0u per Deos , fed per malos Daemonaas reddita : quo-
vu; Principem ait effe Serapiz. klinc Soc de-

ucit

DEkOn—aAcvuTs. 23

ducit, unde homines per Oracula illa fallantur,
imó ad omnia prava ac ícelefta ; hornicidia , adul-
teria; &c. perducantur ; nihil adjumenti vero , fed
plurima nocumenta ac damna creduli homines
per ea femper acceperint. Quz certe non bene
conveniunt nec in una fede morantur ; fed plane
difcrepant ; imó contraria funt.

Quis ergo non videt , eum in verbis ab Eufebio
citatis, minime loqui de Oraculis eorumve de-
fe&u: fed à contra noftrum Eufebium per ea
femetipfum fallere ex nimia incogitantia aut prae-
judicio ?

Hzc tamen , uti jam jam evicimus, ita nimis
temere afferta, ut admodum facile id in docto-
rum oculos incurrat, minime gentium ab aliis;
de Oraculorum defe&u tractantibus redarguun-
tur, /El.Schedio, nempe; P. Mornzo , Hofpi-
niano, Boiífardo , czterifve eam materiam di-
recte aut indirecte tractantibus; fed ut argumenta
fatis valida affumuntur: dum exiis eque temere
quam ipfe Eufebius , oftendere nituntur Orscu-
lorum defectum & circa Servatoris noftri pati-
vitatem , & ob nativitatem iftam;accidiffe. Ideo-
quenunc afferunt, nato Chrifto Oracula, acno-
minatim quidem Delphicum , filuifle; nunctem-
pore Hadriani Czfaris , nunc alio; nuncdenuó ;
perduraffe quaedam illorum ufque ad Julianum
Apoftatam : cum fubinde & de Delphico dicant ;
id jam ante Ciceronem (ipíum Ciceronem ci-
tantesteitem ) cefTaffe: nec fibiullo modo con-
ftent, fed , fineullo debito acjufto examine , at-
ferant quicquid fere ipíis de iis occurrerit apud
Veteres : atque inde modo affirment; modo ne-
gent, modo dubitent ; denique , atque hzreant;
quod fuos nimis fecure fequantur Duces, qui nec
ipfiübi magis conftant.

B4 Imo

24. DisskER TAT10 PRIMA

Imó magnus ille P. D. Huetius tom. fecundo,
Propofit. 9. cap. 4. difertis verbis tempore Chri-
fti plane obmutuiffe ea alferit, ejus verba funt:
Huc aajungendus Oraculorum defecfus , cujus cau[am
euriofà ferutati fuut , cum alii firiptores , turn potif-
fimum Plutarcbus : ex quo difras, PAULATIM
EA CONTICESCERE COEPISSE; AD
CHRiIsTI USQUE TEMPUS; QUO OB-
MUTUERUNT: qQquaf fratlá tum penitus De-
monum vi, filentisque ipfis impofito. Àn vero talia
nos doceat Plutarchus , imó unquam fomniaflc
videatur, videbimus paulo inferius. Ifaacus quo-
que Voffius in tra&atu fuo de Siby//izi ; (quod mi-
reris fane in hoc tanto viro ; actam plurimz le-
&ionis tamque acris judicii) s wazifeflum fit ,
on potuiffe bec ab aliis quam a Tudeis oulzari
qui fub momiue fatidicarum mulierum ,| quarum
apud Gentes magna c[fet. auctoritas , ea iu lucem
edidere , que ipfi à Prophetarum fuorum baufiffeut
Oraculis.. Nec fucceffus borum defuit Vaticiniis , e
quidem tagtis, Ur (NB)c s TERARUM
GENTIUM PROTINUS CESSARINT
ORACUL A.

Vide fis hic mecum ; Lector, quam muita à
multis pro veris affirmentur, quz, íi modico fub-
jicerentur, examini hifce affertoribus ip(is ne fpe-
ciem quidem ullam veritatis habere viderentur.
Sed itafit: Viderint titulum libri Plutarchiani de
Oraculorum defe&tu : quid opus ulteriuslegere aut
perlegere librum ipfum , cum ex titulo folo con-
cludere quis valeat, Oracula; jam Plutarchi tate ;
defeciffe. Viderint Eufebium citantem Porphy-
rium, quid opus verba ipfius examinare Porphy-
rii? Itane mendax fuerit Eufebius , itave aut hebes
aut ftupidus , ut intelligere nequiverit, quid Por-

phyrius de ea re vel fcripferit vel intellexerit?
& licet

LE QuER A CUL IJ 25
& licet ipfe quoque adducas illius verba uti haben-
tur apud Euíebium ; nonne fuffciat ea fic intel-
lexiffe ut Eufebius illa intellexit ? Certe fi hoc mo-
doagamus etiam cum iis quz apud Ciceronem ,
Plutarchum , aliofque habentur , aut ex iisab aliis
Citantur, nec ulteriori examine defungamur;
longe commodius ac minori negotio fcribimus
libros, quam fi laboriofe admodum inveftigemus,
an bene vel male citati, intelle&ti, aut ver(i fue-
rint Porphyrius, Plutarchus, Cicero, Juvenalis,
aliique; de quorum verbisoriri poffet controver-
fia: quam pauci , interira , lectores inquirunt &
rice examinant ca quz fic adducuntur ; ac non po-
tius credunt hujufmodi fcriptoribus? interim pa-
titur verita. Sed à quonam tempore hoc no-
vum fuit?

Verum redeamus ad Eufebium, ac videamus
quam firmiter fecundo argumento, ab Kthnicis ex
Plutarcho , defumpto, demonílret Oracula circa
Chrifti nativitatem defeciffe: illud autem quod
tam avideomnes fere arripiunt ; eft Hiftoriola illa

- feu potiusfabula (ut ftatim oftendetur) qux nar-

ratur à Cleombroto in Dialogo de Oraculorum
dete&u, hoc modo. Us 8 «vers Tuv muwrws
&xdxod Aer «ydy5s gx ape uà aAnQoYO , Au
ULL E $ PrmeQe, s «€ UAGY ioi 2dax nene , E:-
seus Lo Lo TTD , E u9s mAims C duoxaAQ» yep
plis: Os tQ"; zMTE AVAÍAY eis Im Acxe Pm Odvat
"PP ree nexu € eux enGa ms dye
txrípus dà wi. c mu Eseyat2teg vicus meat 75
avoue » C "loe veuiy letresd; T qne YVuéxx IIa-
Ea». toengagtrap di Es Ane xc, mv) ds à € m»er t
Aearasores orones dU ovis xn mis urs Y YloZar
&xwoQ qyeq. Ones» dO» Bo$ «eASsvTÓM ces Dow uos Cen"
e Oap ss A' gemi o ho xvotenms , 8d 7 ietAsdre
mu» 30A O 7roDNois amr. drójglOe. Cg ado wr x Axe vfn

B 5 $iu77-

NE

26 DissER TA TIO PR1MA
eem, "é dV tbroy Varakdce, T qwASrmt xdkeyo,
Umlevas(n Tha duvdu cies , n y ovy jaw x, Ti lla-
Aute, «mufaAor on lay à Migeg qyuut, TET dXW-
cu£(x; à Emipens tQn vrtv(ag c2 mAafye , € didoyros
£nUTois A499 , evre moviruq BÉNIkoy ci TU. geo ge Terry poor
eire pu zo wr Qgy gveiy y. &N ix» x75, )w4 T Oa-
KE» ix» ddp gj mwóUuue » o Ae drUxbxw xorTU)
vhuspsias d € 22A une axe Tiv (osrov ojuopduus » Mae
à wes. de H» t iG XT, To Ila 2tg , ve Tvo0 4 D»
UrrO- , sTc xAvdiy B» , ex atvuvme BAEzovs qv Onus»
«ze95 7) y la «Té» , rp XxWcty P ok 6 ponts zy
Tux. € oue 2 amu gouduay «dT, € jetox, pt-
24» WX trós, m2 TION» SE 49)» ego duo hr em put-
pay pov. oia; di L7 ep ai my rteoy TU y P] TuS Ty
Aépov c» Paus OxtOud 2v , € T Onpür ojoteX pii-
mum Or vx ViotgAM Ka/czco o. Tw d mee
Aeya T TiGtesoy 5 ast Dlgmuo?uye 1) utem Ata
llawós emgQet» di TSe RA eov QuAoMeyxs CviysES vv-
qug Uy ' Eous € IIevceAo7o; 2efjuuidpor. à 145p £g» oí-
Ara» da € T ompóvnoy cuius Mo pTQgS » Argus
Ey 2eeovi ^ ax x X9 0s.

Quz fic vertuntur à Do&tiffimo Turnebo: De
Duinomum porró obitu marratiouem quaudam de bo-
ine nec [lulto mec vano accepi. Nam ZEmiliani Rbe-
toris , exquo nonnulli etiam veftrum boc audierunt ;
Epitberfes fuit Pater , smuniceps meus, Grammatice
Profeffor. Is narrabat quum aliquando Ytaliam cogi-
7ans navigium con[cendiffet , quod uon folum mercium
magnam vim, fed vetorum etiam magnam turbam
ferret. fub. "vefperam ed. Ecbinades infulas penitus
flatum frluiffe nacvique im falo fluitaute , c tandem
ad Paxas delata , plurimis tum vizilautibus , multis
etiam po[t cenam compotaztibus , à Paxis repente vo-
cem auditam cffe ,, cuju[dam Tbamum iutlamaztis.
Ere: autem Tbamus ZEgyptius cubernator multis qui
in uavi eraut nomine ignotus, Bis igitur iuclamatum

fluif-

Pg QOuUACUL I! 25

filuiffe y. tertium vocanti paruiffe : illurm majore vocis
contentione impera[fe , ut y cum ad Pafodes pervedfus
effet. Pana magnum mortuum effe nuntiarent. Hoc
audito Epitber[es cou[lernatos omnes fHupore dicebat.
Suumque deliberarent quod imperatum erat , faciens
dum elfe nec me , bac de ve fic Tbamus cen[uiffe s fa
flatus [piraret. fileutio pretervebendum effe, [m à
ventis effet eo in loco quies C tranquillitas , quod au-
diverat effe predicaudum. lgitur ad Palodes perlatis ,
quum aura nulla effet mec unda , profpettantem
puppi Tbamum exclama[fe ut. audierat ,| Pana ma-
gnum elfe morzuum : continuoque quum vixdum finiif-
fet; (ra effe iugeutem non unius , fed multorum ,
gemitum admiratione mixtum : € quod multi adfuif-
Jént narrabat rei famam celerrime diffpatam effe Ro-
me, Tbamumque à Tiberio Cefare accer[fitum : Ti-
berium -veró u[que adeo buic rei fidem adjunxiffe , ut
quis ille Pan effet , interrogaret c quzreret. Deocios
veró bomines , quos circa fefrequentes babebat ,. cen-
fuiffe Panem eum effe qui ex. Mercurio c Penelope
zatus effet. dtque bec quidem Philippus , quorundam
etiam qui aderant memoria atte[lante , qui de ZEmi-
liano Seue [e audiviffe dixerunt.

Fabula hzc , uti revera eft, ficutex fequend-
bus manifeítum fiet, ab Eutebio non folüm ci-
tatur, fed etiam à viris jam fupra nominatis ( at-
que etiam à Joachimo Oudaan in Dialogo quar-
to de Potentia Romana, five, ut Belgicé libro
huic nomen dat , 5e X$ooifce JDogentDept/
pro vera habetur Hiftoria: ac quidem przcipue
quod prztenfa ifta Hiftoriola dicatur T'iberii Cae-
faris füb Imperio contigiffe, adeóque cum tem-
pore mortis Servatoris noítri ipfis congruere vi*
deatur ; ad cujus mortem & Boiffardus & alii
hanc Hiftoriolam referunt : ad Dzemonum feu
Diaboli mortem , ratione Oraculorum ; ut quz

antca

58 DissezR TAT 10 PRIMA
antea longe magis vigebant , alii: quamvisalii de-
nique aliter hzc interpretentur & applicent.

Ex hifce audiamus ; quxío , primo loco Boif-
fardum in hunc modum loquentem , libro de
Divinatione & Magicis przítigiis: Suida; exi-
f'mant vocem illam locutam fuiffe de Chbrifi Serva-
forismorte : cum audita fit anzo D ECY MO NONO
Loperii Tiberii Ce[aris , quo Chriflus crucifixus eff.
Et bunc credimus univerfa uature, cy totius mundi
Dominum cr formatorem , verum Verbum Dei , per
quod Deus onmia creavit. Et ipfi Aréades Pasta vo-
caYunt aw d vus Koenor: ton folum [yl'oarum Domi-
mum , fed univerfa [ubflantie materialis Dominato-
vor) (ut fcribit Macrobius ) cujus rnaterie vis uni-
ver[orum corporum , feu illa divina [imt , fve terve-
flria , componit effemtiam. 14deo Pan dicfus eft Deus
uaiver[. Neque vaale fufpicamtur multi (frve fuerit
edargeli boni , five Duemonts alicujus ) per Pana Ms-
gnum intellexiffe Tefum. Chriflunm ,. qui [ub Tiberio
paffus eff... Nam e Deemones [epius uera falent prolo-
qui s verbis tamen ambiguis, u bomines magis ac
maris im erreres inducant.

Mirum fané fi per Angelos bonos hzec fuerunt
annunciata, neque Thamum neque Epitheríen
reliquofve vectores, aut aliquos faltem inter eos
neque ipfum "T'iberium , nec quos fuper hac re
confulebat Sapientes, nec denique ipfum Z7Emi-
lianum, Plutarchum aliofve, quibus hzc narra-
runt tanto poft paffionem , ac prxdicationem
Euangelii Jefu Chrifti , intervallo , conje&tafle ea
de Chrifto Servatore noftro fuiffe prolata.

Aft fuerit vox Daemonis, ut hominesita ma-
gis ac magis in errores induceret , ( ut alii volunt )
€ui ufui ipfi hzc proloqui folüm inter iftos homi -
ncs qui ne minimam quidem Jefu Chrifti noti-
tiam habebant? ac quidnam nocuienti accipere

pote-

px Uxa4curuü Ns 2g

poterat Doctrina Euangelii , f: Echnici crederens
Magnum aliquem Dazmonem , five Pana illum
(qui nunquam fuit) five alium quendam mor-
tuum efíe? ac cur non potiüs € contra vereri dc-
bebant; fi tale quid annuntiaretur ; hoc in ipfo-
rum, non Jefu Chrifti, damnum cedere debcre:
cum ita de propria Religione Ethnici, ut dubi-
tare inciperent , induci poflent atque ; audito
Euangelio , co facilius ad illud trantire delibera-
rent: praertim cum inde minus mirur ipfis vi-
deri deberet, Filium Dei mortem obiiffe ; co quod
& ipforum Dazmoncs idem paterentur?

Acquomodo Diabolus per hzc verba , de Ma-
gni Panos morte, ita praoccupare potuit Aures
hominum , quo minus intelliperent aut crede-
rent, (utalii putant,) mortem Chrifti; cum Hi-
ftoricla bzc à Plutarcho, ut communi mundo
minus nota ; iifque quibus eam fub perfona Phi-
lippi narrat; ignota , adducatur ?

De Dxmonum morte , aut ad minimum per-
petuo filentio Eufebius aliique hzc interpretan-
tur. Hinc Mornzus , poft multa alia quibus
Defectum Oraculorum circa & ob nativitatem
Chrifti adítruere nititur, (etiam ex ipforum D:e-
monum przteníis Oraculisaut refponfis) narrata
denique Hiftorio!a illà de Epitherie; ( quam me-
morabilem vocat Hiftoriam arque ut omninó ve-
ram eX Plutarcho allegat; ) h&c addit: Mais re-
marquons que ceftom foubs Tiere , fenbs lequel fut
erucifié efus , €* que ce Pan e[foit um des prixci-
paux Demons des Genzils : comme fe voit par [on
Oracle ,

REN TE vokEUx Ó MORTEL, A PAN
LE DIEU CORNU, SAUVAGE ; CH£-
YRE PIED, c.

Et de fait à Diocletian Apollo refpond , que les

j*ji es

2^
J [z

EIS DisseR TAT1O0 PR 1MA'
Jules le vendent muet ;. c le Preflre lui dit 5 quepar
des ju[les il entendoit les Chrefliens , dont il fe mit à
les per[ecuter , cc.
Latina ( pro ut ab ipfo hzec ex idiomate Gallico
in eam converfa funt) itafonant: Nozemus veró
ub eodem Tiberio crucifixum "Jefums Pana vero iu
gentilitiis Demenibus infiguem locum tenuiffe ut ex
ipfius Oraculo apud Porpbyrium liquet.
Xcvasse; Bae goio Bunors Drew he
Eotyay VAvtV(g xgT. pto xHgA xpalou? , CC.
PAN AUREIS CORNIBUS TRUCIS
DioNvsri MiNIsTER,

GRADITUR PER MowN TEs S1Lvo-
SOS, &c.

Itaque re[poudet "Apollo Diocletiamo , ju[los illi os
ebrurare , quo minus oracula edere poffit : cà» Sacer-
dos ju[fos Cbriflianos interpretatus eff , quos idcirco
Imperator perfequi c&pit. | Conferat quaeío Lector
ambarum callens linguarum hzc Latina cum Gal-
licis quz praccedunt , ] Petrus Molinzus veró qui
alias ( ubi tractat de Oraculorum defectu, in
Vate fuo lib. 3. cap. 11.) ceteris cordatior eft.
Non dubitat etiam , poft tabellam hanc narratam,
fequentia hzc ei fübjungere :

Huic narrationi fidem creat. circum[lantia tempo-
rM: incidit enim bec res in tempus quo Chri[Ius mor-
fuus efl. Eflque verifimile ejulationes Daemonum iude
ortas , quod [cirent morte CEri[l Satana regnum con-
cidiffe. Ef emim Fan-vox aptiffirna ad fignificandum
Dominum univer[i qui efl Omnia in omnibus , ut ait
Paulus X Cor, 15.28.

Vide hic jam aliam caufam : Diabolus nimi-
rum qui ipfe per fe hzec non poterat fociis fuis;
qui hujusrei nefcii erant, nuntiare, fed miniíte-
rio hominum ad hoc opus habebat; nere

cc

Bx OnAaculidm»s ir

hzc Thamo ; atque hinc, poft rern illam i pfis nun-
ciatam , tam nio ejulationes. Sed relinquamus
ipfi hanc verifimilitudinem.

Quis enim e Plutarcho, licet maxime ponamus
Hiftoriam hanc effe veram ; nobis oftendet eam,
tempore pailionis contigiffe ? cum ipfe Plutar-
chus folüm dicat: Is [ Epztberfes ] marrabat quum
ALIQUANDO Italiam cogitaus , c. Ettamen
audacter admodum Boiffardus afferit, /oc eo ipfo
«nuo 19. bpzperiü Tiberii Cefari fuiffe factum.

Optandum effet , fane homines tam multa le-
cionis , atquealias; quantum apparet; minime
malos, non tam in traníverfum actos fuiffe aut
ftudio partium , aut afferendi apud alios , id quod
ipfi tam libenter credebant efle verum ; ut non
contenti iis , qua feu vera, feu falfa apud alios
invenerant, fui muneris efle putaffent , multa
illis affingere.

Cordatior hic Baronius; qui, dum ad annum
Domini noftri 34. hanc recitat fabulam , utitur
hifce verbis : Quwaliacunque fimt , fides efto penes
auctorem , «tc. Et [ane quidem fi vei geffee fidem
adbibendam effe putamus. Sed cordatiores adhuc
Centuriatores Magdeburgenfes qui Cent, 1. lib. 2.
cap. 15. hzc plane ridicula eftimant, dum de Eu-
febio hzec ex Plutarcho in teftimonium adducen-
te dicunt: Ui e 4e Pane fub Tiberio mortuo ridi-
cula zarrat.

Habent igitur cam narratiunculam , uti revera
eft, profabulà: Atfi fabula hzc fecundum Boif-
fardum , Molinzum , & ceteros pro vera Hifto-
ria it habenda, eo quod Plutarchus tantusVir, eam
pro vera Hiftoria narret; cur non & ea, qua fe-
quitur ibidem , ejufdem ponderis aut veritatis ha-
beatur ab iisqui hic non folüm Plutarchur , fed
& Eufebium citant ? Eufebius enim eam non

'omit-

$2 DissERTATI!OPn1MA

omittit ; quaf; j ejufdem cum jam recitatà veritatis ,
uti & certe eft, ac merito illam nullo dato interfti-
tio fubfequitur : ita enim pergit : o X Avpiirea
fQs T wt. ala BeeTlasiaw xeu? eia us ipvjue
mreeadMs 5 m» Cis: Ed "24 Hed» ovo iC
Ou; qoAdUgo, PY e Tis iss CA. Xj fas $ Ótia » my
7j y Banus , e6 Tiu ffi nes tdolo, HE T ILE
Vyueno 6 moss Ur*uYQu » ispus 3 el d uus mrmis
An Dpsraesy ovas. Quo [dps 5 j aéTS resi , eV Yv-
e plo r2 Tin epe , x d r0 46 Jniax,
2) av 4 us xg bp ved x 77 civ atuewges. tre (Ds-
Lid P] qq: Té; yu4014 7t$ » TO xgeiovórav avos ex Aen]is
2:29vtv.. às ea Avyy iran Gad Qua Üenty Ed» €,
e Codi. On 3 qa Xeis 2u7mgós Egi y Tas (AA Joxai
vas dp dvo De epis etudes G GUTES add " 2 o
veziceis eu Toy V) d9veaj mobs [dp ds voee LU uo (a
x94 GaAs qiem5m ; quiis àr Aepnois mia &tggs
Qap uer sar. CXG dL eive vast CA 5 my Keórer «a
v ep leq Qpscsidpor Vui E Peixone agddirma. dir pir

J aw d vzvor ppm y zohzs ^ «A eU TOY eral
Aoupgyas ànudys s; Jeggesrorlas. YzoAaGa i à KAtipa-
epo 1 , Eje tp (59x) 15 OS qum DAY. Apxol à
«ctos lo) Xxateow , Tw ndiv c»owl doX , €XC.

Demerrius autem uarracit eorum iu[ularum que
Junt propter Britanniam, plera[que de[ertas ac [paras
effe , queris nounullas Deronibus «5 Heroibus effc
dicatas. Sefe autem coguo[cendi cau[4, Imperatore it-
Zente, 4v pis. ad unam de[ertis proximam y paucis
babitatam culzoribus, quos Britauuis facro[ancios e
imviolatos omues eJe : mou multo autem poftquam eo
vezi[fet fedam cwli perturbationem qb prodicio[am
zempe[latem effe coortasm : procellas in abruptum lap[a
cecidiffe , Byeedrilbh fubainum jacfus fuiffe : quibua
fedatis infulanos dixifft , aliquem? ? pra [lantioribus
interiiffe. Nam ut lucerua dum accenditur noxia nemi-
zi e[l y dum extinguitur y voultis tetrum odorem afflat ;

fe

Dàk- OQ mA cv:.6t: tf 33
fic animos smagnos dum. accenduutur y propitios e» in-
zoxios effe s dum extiugumtur c intereunt | [epe-
numero , ut modo , ventos ac procellas suifcere , inter-
dum pe[lilenti lue celum inficere. Tam vveró infulam
illic quandam effe, im qua Saturnus carcere claufus à
Briareo cuftodiatur fopitus : [onum enim illi effe pro
viucule. Multos autem ei Daemones effe circum pedes
atque fervos. Tum Cleombrotus , ipfo etiam talia que-
dam inquit commemorare poffoa : nunc fatis eff pro-
pofito gibil repuguare , cc.

Quz heic obiter notanda veniunt, funt verba
illa Mornzi ubi de Pane loquitur : Ez4e ce Paz
efloit un de principaux Demons des Genutils, cc. Vel
utin verfione Latina habetur, Paza iz Geztilitiis
Damonibus in[gmem locum temwiffe. Aft Pan ille
Deus Arcadie , quem Virgilius Poeta inducit Saz-
guimeis ebuli baccis mimioque rubentem , minime
ex Dis majorum gentium , fed ex plebe Deo-
rum erat. Hinc Ovidius in Ibin; poft veríus
hos ;

Di maris cb terra , quique bis meliora tenetis ,

Inter diver[os cum Jove regua polos , cc.
Poftea fübjungit :
Vos quoqu& PLEBS SUPERUM Fami » Saty-
rique , Lare[que ,
Fluminaque c Nympha Sernideumque gent.
Imó & Pan ille de feipfo ,
Nos vapbe fumus c pufilla ;
Culti ruris minima. —-—
Unde non mirum fane Simichida , apud Theocti-
tum, ut rufticum, canere in hunc modum:

Tér uni Io Ó pe Aas teo Ov zy "m Aes.

M , 4 1 E E ,

Ax» xemio QiAas s 10x tzeimonis ,

» » 3. "XS « ^ ^ " y»; AE

Ém ds ap à DINI" à pgjouié, eius OQ. m

À K £T.

34 DissERTATIO PRIMA
K LP (Jp. amo0 seio , à Yon QíAt , uz vo t; rose
A'pradvxoi CXÍNNOACIV ^O «AóUpgs vt € gus
Tenit. ugesioduev , óTE npe mL mue L
E; dj aus vdücets , XS pd gin Trl 6 Uyec3t
Aaxvoudy O- XVaTOAO y € ey xdasei xal aUQsis.
3 ; B ^ Ey , » , /
E«s e Har 5 C) &otai x euo Mtoxu,
Éópoy 7rie zw» TrlegMpdp 9o». Mv)t a px18*
Er 2 fel ai mi; AR vopudoose
Iérez vo BAsuva", $j5 sut NédAQ» cgo s.

^

Hunc mibi Pan, Homoles amabile folum qui for-

Litus es ,
Noz vocatum illius cbaras in manus fiflas :
Sive is eft tener Pbilinus , five qui[piam alius.
Et , fi becfacies , 0 Pan Chare me tepueri
"Arcadici [quillis [ub latera qo» bumeros
Tunc flagellent quum caraes pauce ad[unt :
Sin aliter auuues y tunc per totum corpus unguibus
Mor fus [Calparis , c im urticis dormias.
Sis autem Edonorum quidemin montibus byeme mediá ,
Ad Hebrum fluvium ver [us, prope Septentrionem :
ZE flate vero ultimos apud /Etbiopas pa[cas ,
Sub fcopulum Blemyorum , unde uon amplius

Nilus videri poteft.

At Paz illum , objiciat quifpiam ; apud Arcades,
uuiver[e fubflautie materials Dominum babitum , |
ex Macrobio videlicet ; qui ita de Pane Saturnal. |
lib. 1. cap. 22. Paz ipfe quemvocant lauum , [ub boc
babitu quo ceruitur , Solem [e effe prudentioribus per-
uittit intelligi. Hunc Deum Arcades. colunt appel-
lantes qw & Ute xdguoy : 02 Syl'varum Dominum , [ed
univer[e fubflautie materialis Dominatorem figuifi-
cari volentes. Cujus materie vis unicver[orum corpo-
"un feu illa divina feu terrena [int , componit cffeu-
tiam. At Pan ille Myfticus diverfus longe à Pa-
ne ifto qui Mercurii ac Penelopes filius aud c

ec

LI
Li

ID € cO RaAcUuLri-m 35
Nec talem Myfíticum Pana fomniabant fapientes
ifti à Tiberio accerfiti (fi modo unquam accer-
fitifunt: imo reverànunquam funt ; quia puram
putum figmentum ac fabula eft tota hzc Hifto-
riola) quum univerfi Dominus mori ( hoc eft
interire) minime queat. Dum & contra quicquid
natum fuerit denuo moriatur.

Quam gemina autem funt hzc illis quz in Phi-
lopfeude fuo , ac vera Hiftoria, narrat talium fal-
fus derifor Lucianus! ;

Videmus ergo ex hifce quam facile fe duci finat
Eufebius , umbramque inanem pro vero corpore
perfequatur , multique alii eum in talibus fequan-
tur , nec fufficere aut fibi aut aliis exiftiment, niíi
& de fuo aliquid addant. ^m

Non felicior eft idem ille Eufebius, in eo quod
Victimas humanas, poft Chrifti noftri adventum
non amplius mactatas ; fed hoc genus facrificii abo-
litum, affirmet. Nam Tacitus; Plinius, Plutarchus
ac Lampridius non folum , fed etiam Sidonius
Apollinaris, Procopius aliique ipfis longe junio-
res, contrarium plané ; ac quidem de fuis tempo-
ribus, teftantur, de Germanis, Suevis , Britan-
nis, Perfis; aliifque pluribus populis; oftendunt-
que hzc horrenda facrificia ufque ad Juftinianum ;
imó & ad Henricum Aucupem, perduraffe. Quod
vero in ipfa urbe Roma ufque ad ipfius Eufebii
ztatem hac peracta fuerint, patet ( ut Teertullia-
num ac Minucium Felicem, qui de fuis tempori-
bus id teftantur ; praeteream ) ex Porphyrio & La-
Cantio : Porphyrium etiam ipío adducente Eu-
febio , in libro de Laudibus Conftantini , hiíce
verbis utentem : AX' 2n :) vu) às &yvoci T al pa
24 o 7r2uv T7 9 Aunzeis Ais IP eQuytac auo &r-
Jpezrv ,. Sed etiam nunc quis ignorat » in magna illa

cz Urbe

36 DissER TATY0 PRIMA
Urbe [ Romi] 7ovis Latiaris Feflo pro Vittima ju-
gulari bominem ?

Addamus huic Porphyrio, qui ante Eufebium
vixit; Lactantium Eufebii contemporaneum ; qui
de fuo ( Lactantii nempe, adeoque ipfius Eufebii ;
ipfique fatis noto, uti ex Chronico patet) tempo-
re ; hoc ipfum quoque affirmat, lib. r. de falía re-
ligione hifce fequentibus : Z4pud Cypri Salaminuem
bumanam bo[Ham ovi Teucrus immolavit: idque [a-
erificium po[teris tradidit. Quod eff muper Hadriano
imperaute [ublatum. Quibus pauló póft fubjungit :
Nec Latini quidem bujus immanitatis expertes fueruut.
Siquidem Latialis Tupiter (N B). etiam nunc fanguine
colitur bumano. Quibus addamus poftremó & Pru-
dentium : qui libro 1. contra Symmachum;

Incaffum arguere jam Taurica [acra [olemus :

Funditur bumanus Latiali iu suuere [anguis , &c.

nunc & crede Eufebio abíque przvio & cx-
acto examine. Extalibus enim exemplis ; quze plu-
ra dari poflent , facilé quivis queat cognofcere ;
quantum fidei fit tribuendum iis, qux de Oraculis
eorumque defectu fcribit: dealiis etiam proceden-
te noftro difcurfu videbimus.

Sed uti argumenta pro Oraculorum defe&u pe-
tuntur ab Ethnicis, ( quo fucceífu jam examina-
navimus) fic etiam pro ea fententia in teftimo-
nium adducitur ipfe Diabolus : qui alias menda- |
ciorum Pater ; tamen hic coactus veritatem con- |
feffus fit. |

Edidit ergo; uti volunt, diverfa Oracula ; feu|
refponfa ; de Oraculorum defectu non folum ; fed]
& de Chrifto Salvatore noftro : imprimis ta-|
men illad , tam ab omnibus fere decantaturm ;|
quod Augufto Delphis fcifcitante eum dediffe per
hibent.

Nimirum Suidas, Nicephorus & Cedrenu

(quo

BUESOUSRCA C vULCI

(quorum poftremus etiam illud ex Eufebio citat,
quanquam , faltem hodie, id apud eum , quod
íciam minime inveniatur) narrant Cxífari Au-
guíto, hoc fuiffe redditum quum, jam Senex &
anxius de fucceffore, profectus ad Apollinem Del-
phicum Oraculum ejus fuper ea re confuleret ; cui-
que poít iteratas Hecatombas caufam taciturni-
tatis zexsizis illius inquirenti , datum hunc fequen-
tem, tradunt, refponfum.
Ilo; ÉGpgiO- xiAtTOÀ uut Ürois uotwoosoxiy dyaoyuy
To, 06 Quo» atoDumeiy X PO TEPPNY i*t£oX
Aeczor o2 aiydy one Qogiuy put mipar
Me puer Hebraeus , jubet binc, Rex ille Deorum
Tartareos remeare domos 4. bac ede relicda.
Pof erga ora teneus, altaria no[tra velinquas.

Ita in differtatione 33. de fide Divinationibus ad-
hibenda vertit Joh. Maria Maraviglia, alii aliter.
Grzca verba fic exprimit Suidas: Nicephorus ta-
men in primo verfu pro 9e; legit (uti & Cedre-
nus) Oz; additque in fecundo «, fc. poft zej»;-
c4»; ltem zi?^; pro ziX»; pro quo zià» Cedrenus
ícribit à»: qui & poftremum verfum fcribit , (fal-
tem in editione Grzco- Lat. Bafilienfi.)

A91 Aumiy eu un impu, c
cum ceteri habeant :
Aoizroy a712y 159v. KC.

Quos verfus fic ( ratione metri) malé conceptos;
alii, ex recentioribüs hujus prateritique zevi Scri-
toribus, diverfimodé corrigunt. Hinc magnus ille
J.Scaliger; & poft ipfum , 1(aac. Cafaubonus re-
Jiciunt vocem «xi; & legunt Eéeeie xiAczmd pé
O5; , &c. Ubitunc verfus quidem conftat, fed to-
tus ille puer , ac tantus quantus ille cft aut fuit un-
quam evaneícit ; feu ide Metámorphofi fubita

3 in

"1 DissER TAT10 PRIMA

in Deum mutatur: qui tamen , citantibus Nice-
phoro ac Cedreno, & pucr fimul & Deus prz-
tenfo ifti Apollini habitus ac nominatus fuerat.

^ Sic in fecundo, i5 oA» zr »uv oie ixsoX tertium ,
(quem pro duobus prioribus aff&to ; poft Eufebii
tempora , habent ) cum Cedreno legunt: Schedius,
ficut & Peucerus ; legunt in fecundo quoque x
IR UL i*£aX , ac tertium hoc modo , Aeizv» aii:
evydv cm. 8odv dusmipsav: ubi Peucerus tamen, in
fiae , z;ecreeeio» habet. Unufquifque, fcilicet ; pro
libitu ac guítu , verfus iftos aut concinnat ; aut
transformat.

At ; dicat forfan aliquis ; transformatio illa non
impedit, quominus fint vere Diaboli veríus, fub
Apollinis nomine Czífari Auguíto editi. Nam ta-
lis aut non multum diffimilis diverfitas occurrit
fxpe, vitioexfcriptorum aut fciolorum ; in aucto-
ribus minime fuppofititiis ; eave fufpicione la-
borantibus. Atque hinc tam divería corrigendi
emendandique prurigo inter hodiernos oritur Cri-
ticos. Fateor. Sed coní(ideratis quoque iis, quz
jam dicturus fum , puto eam diverfitatem , quze
in verbis hifce prztenfi, five Apollinis , five
Diaboli comparet ; fore quoque notam mani-
feíitam male mercis maligné nimium credulis
obtrufz.

Verum addamus antea & ea qua huic fabulze
adduntur, per eos qui ipfam nobis narrant: Au-
guftum , fcilicet cum hoc refponfo reverfum Ro-
mam , ibi in Capitolio erexiffe magnam aram tali
inícriptione Latinà ornatam: H c EST ARA
PRIMIGENITI Dgr. Que vox Primigeniti
tamen nullibi in pretenfo ifto Oraculo comparet:
fic ut eam inde minime haurire Auguftus Cxfar
potuerit: unde etiam tanto magis patet impofto-
ris, qui hxc primo confiaxit, mendacium: Sive

hic

Pz On4cor f 39
hic Suidas fuerit , five aliusquifpiam ; à quo Sui-
das nimisavide hzc haufit.

Hodie ; quod fciam , nullibi hoc apud Eufe-
bium ; ut jam di&um eft, invenitur. Suidas pri-
mustradit: quem poftea Nicephorus & Cedrenus,
atque hoíce iterum recentiores, ficuti funt. Sed
ponamus cum Cafaubono , olim in fcripto aliquo
Eufebii hzc extitiffe;, quoniam Cedrenus ipfum
citat auctorem , rejiciemus tamen illa tam ob ra-
tiones jam datas quam hafce fequentes.

Primó enim non filuiffent hzc in Apologeticis
fuis Juftinus, Tertullianus , Theophilus; Tatianus
aliique Scriptores Ecclefiaftici: ut qui omnia qu
ab Ethnicis eorumque moribus aut actis defumpta
pro Re Chriftiana afferre poterant, avidé admo-
dum, ac quandoque majore cum Zelo ( bono
licet) quam judicio, arripuerunt, & contra Ethni-
cos ipfos defendendz Doctrinz Chriftianz attu-
lerunt.

Secundo quod hic non magis credendus Eufe-
bius effet, quam ubi de Acrofttichide Sibyllz tefta-
tur apud Ciceronem ejus ficri mentionem : quum
ex illa Acroftichide videamus eam opus efIc ho-
minis per otium in Mufzo fuo aliorum credulita-
ti illudere ftudentis: ficut & fucceffum nacta fuit
ifta fraus, non folüm in Eufebio & Auguftino,
fed & multis aliis eos hic nimis inconfideraté fe-
quentibus. Nec magis hic credendus effet Eufe-
bius quam ubi refert ( quod tamen & poft ipfum
fecit, eodem errore, Hieronymus) Flavium jo-
fephum fcripfiffe, eo tempore (atqueeodem quo-
que die) quo crucifixus eft Dominus nofter Jefus
Chriítus, ex adytis Templi voces erupiffe dicen-
tium , Migremus ex bis fedibus: quum tamen con-
ftet ex ipío Jofepho , eum minime hanc hiftoriam
referre ad tempus Paffionis , íed ad poftrematem-

C pora

49 DisseR TAT 10 PR1MA
pora obfidionis Hierofolymitanz , quz annis cir-
citer 40. pofteaaccidit.. Eufebius tamen , quamvis
«que bene, quam nos hodie, in Jofepho, quem
legerat , niti plane caecus , videre id potuerit ; ita lo-
quitur: "Jalois 7O- b izec xL qi» ew ipte qn; 8
Kvpss Puupatus x vzu Mud eX did (eem Qu-
Y4s «)páus they Eoo 208 7. iem riT& 9 ie8, ME T A-
PAINQMEN ENTEYOEN, 7ofepbus uarrat y eo
ipfo (INB.) die, qua cruci Dominus affixus fuit , primà
Jositum cepiffe, smox verü magmam vocem ex adytis
Templi faifle auditam, MIGREMUS HINC.
« Verum uti modo dictum eft, non invenitur hzc
Hiftoria magis in fcriptis Eufebii quam ea quz ab
ipfo de tempore Paflonis referuntur, in fcriptis
Jofephi. Crederetamen poflet aliquis hzc aliquan-
do in Eutebii uno alterove fcripto extitiffe; nec
verifimile effe id abfque ratione aut veritate tam
audacter afferere Cedrenum. At non novum eft ta-
lia inveniri ab ipfo citata quz nullibi inveniantur :
aut fi quando inventa fuerint, folüm extitifle ea
in talibus fcriptis , quz pro falis ac fuppofititiis
en ante multa fzecula damnata fuerunt atque abo-
lita. Hoc patetex infulfis iftis fabulis, quas ; uti ex
Clemente Romano illo; quem Sanctus Apoftolus
Phil. 4. v. 3. nominat zzer cooperarios [uos cà quo-
pum momiua [umt im libro vite , nobis narrat pro ve-
riffimis hiftoriis: & ut alia multa praeteream ex il-
lis quze narrat de Simone Mago ; ipfiufque mira-
culis ac difputationibus cum Apoftolo Petro; fuif-
íe nimirum ad fores iftius Simonis canem prz-
grandem catena vinctum , cujus opera Simon
arcebat quofcunque ad fefe accedere nollet; id-
que primum Miraculum occurriffe ad Simonem
intraturis. Petrum vero cernentem canem ita effe-
ratum. & afperum , ac cognito multos ab eo fuifle

interfectos quod ante jutfum Simonisco ingredi
ellent

px ORaAcCcUL Its 4I

effent conati , ipfum apprehendiffe, folutumque
ad Simonem intrare jufliffe, & uti, humaná voce
ulus , diceret Petrum fervum Chrifti cupere ipfum
conventum : quo audito , canem ftatim intro ac-
curriffe, atque ita effe locutum : adeóque obftu-
puiffe eos qui tum temporis Simoni aderant ; ac
percontatos , quifnam ifte Petrus ; & quaenam ejus
cílet tanta poteítas? Simonem vero refponditle ,
non debere hoc ipfos ita mirari , nam fe idem effe
praftaturum 5 ac (imulcani mandaíle) uti huma-
na voce Petrum introire juberet : quod cum &
canis illefeciffet , itaad Simonem intraffe Petrum.
Cum porro edendis miraculis certarent ; Petrum
fanandis morbis fuperiorem fuiffe, multoique fi-
dem anmplexos fuiffe baptizatos, &c. At, hifce non
contentus narrat quoque alia mirabilia non folum
fed ftupenda hujus Simonis miracula: eum nem-
pe» ftatuz ut incederent , feciffe ; ipfum in ignem
conjectum inde non fuiffe aduítum ; in acrem
fubvolaffe, lapides in panem convertifle; in dra-
conem fe transfiguraffe ; in aurum ; ia angues atque
in alia animalia fe convertifie ; duas facies fimul
geftafle quandoque ; fores occlufas & vectibus ar-
matas aperuiffe ; ferrea vincula diffolviffe , aliaque
hifce fimilia; apud eundem Cedrenum videnda,
perpetraffe : Sed tzedet pigetque ; imó & pudet me
poene , harum ineptiarum.

Credatne aliquis, non nimia credulitate obfef-
fus ; talia fcripfitlehunc Clementem? At credidit
Cedrenus : Sed impofuerunt ifti bono Viro Re-
cognitionum libri ; feu praxeis Petri tam maligne
atque infulfeé editze fub Cl mentis nomine; quam
temere ei adícriptze; atque incogitanter credit : de
quibus operz pretium effet ( niiijam plus fatis ex-
tra viam divertiffem) audire Photii Judicium : qui
non immerito gvz/o» d'ou) gl) apaypu reto

E wo rlpo

42 Duae OE wecoUTEUE $
quu lu 34 «cv afferit. Sed quid mirum poft tot fzecu-
la inventos fuiffe homines, ex credulitate fimul ac
Zelo, quamvis non malo ni(i in quantum nimis
improvido , ea affumentes fibi , aliifque obtruden-
tes ; quz apud magis perfpicaces ac cautos fepe
ne minimam fpeciem veritatis continerent : quo-
niam & in primis Chriftianifmi feculis, non de-
fuere Viri, alias non magni nominis folüm , fed
éc revera magni , qui fatis incauté fe, in iis, qua
aliquid pro Veritate vel au&oritate Religionis
Chriftianz facere videbantur, decipi paffi funt.
Exempla fi fint adducenda , offerunt fefe illa in
juftino , Clemente Alexandrino pluribufque aliis.
Notum fatis eft quod Juftinus narrat ut rem cer-
tiffimam ( duobusin locis Apologize fuz. fecunda)
ftatuam, fcilicet, erectam fuiffe Simoni Mago R.o-
ma fub Claudio Czíare , inter duos pontes in
amne Tiberis, cum hac infcriptione Latinà; S 1-
MoNrI Deo SANcTO;cumconftet inter eru-
ditosibi ( in Infula illa) eré&am quidem fuifle fta-
tuam 5 aít non Sizizi , fedalii Deo minorum gen-
tium inter Sabinos, nec cum tali , qualem perhibet;
inícriptione; fed hac fequenti

SEMONI
SANCO
D-B.O. 'F.LJ lO
SACRVM
SE X. POMPEIVS. S P. F.
QGQUOL;MVSSIANYS
QVINCTENNALIS
DECVR
BIDENTALIS
DONU M. DEDIT.
Ita enim habetur ea in Thefauro Gruteri pag. 96.
deícri-

DissER TAT IO PRi1Mo. 43

defastumlms Ciophano & Lipfio. Vide hic able-
piam Juftini ex Zelo nimis improvido ortam;
( cui hic non incommode applices iftud Virgilii: '
Fallit te incautum pietas tua.)
Si nimirum ipfe legerit infcriptionem ibi praefens :
aut illius Viri (f1 Juftinus haec habuit ab alio ) qui
talia ipfi narravit. Si modo non aliquis noftro bo-
no Juftinotalium avido ac credulo , mendacio hoc
illuferit; Uti fecerunt ifti Alexandrini qui eidem
Juftino oftenderunt ( ficut narrat in Cohortatione
fuà ad Graecos) Veftigia domuncularum 79. in
quibus illitam decantati 70. Interpretes Sacra Bi-
blia in Graecam linguam , fic feparati ab invicem ,
tranftulerant, Nifi velis illosipios talium narrato-
res jam antea deceptos, hzc ferio afhirmaffe Jutti-
no. Certe Hieronymus, quàm minime hifce aí-
fenfum praebuerit, patet ex Epiftola ejus 104. ad
emetrium , ubi hoc modo loquitur: Ne/cio 2uis
primus "Auer 70. cellulas Alexandrie meudacio [uo
exfiruxerit ,. quibus divifi eadem [riptitaruut : cum
"Arifieas Ptolomaei vasqgamsus , Cv multo poft tem-
pore ofepbus , mibil tale retulerint; fedimunicá Ba-
[lica ,. congregatos. coutuliffe. [iribaut , mom propbe-
taffe.

Forfan regeret hic aliquis non verifimile effe
primos hujufce praetenfze hiftoriolz: auctores, ita
áudaces fuifle ; imó imprudentes, ut fingerent,
Aram talem cum tali in(criptione publicéin ipfo
Capitolio ere&am quz tamen nunquam ibi com-
paruerit. Imó audire mihi videor aliquem dicen-
tem fe credere Tiberium non minus ex ifta inícri-
prione, quam ex Epiftolà Pilati commotum fuif-
fe, ut referret ad Senatum de coníecratione Jefu
Chrifti , ac relatione in nutnerum Deorum. De
qua re non Cedrenus folum , aut Nicephorus;
fed prater Orofium. (qui tempore Auguftini , 2

eit;

44. DissERTAT 10 PR 1MA

eft, circa annum Domini 400. vixit) atque Eu-
febium , etiam ipfe Tertullianus, (ex quo Eufe-
bius id refert ) difertis verbisteftatur.

Verüm eft, fateor, Tertullianum id habere (imó
& primum habere ) in Apologetici fui cap. 5.

Sed (condonabit ; fpero ; Lector paul commo-
- dior , crebris meis digretfionibus , qua ex occalio-
ne natà à me forfan nimis frequenter hifce difier-
tationibus inferuntur. Nam quoniam figmenta il-
la; ac, ficdictz, piz fraudes ut Zizanix genus ali-
quodex agro Antiquitatis, quo mihi per illud iti-
neranti , occurrant ; meo judicio , omni ftudio fint
evellenda, eo facilius ac crebriuseo delabor ) fed;
dico, quamquam addi poffit, non effe veriimile;
Tertullianum ; Virum literatum ac Jurifconful-
tum ; imó & tantz lectionis , utferé omnia legiffe
videatur , atque omnia auditu digna audivifle ; ta-
lia voluiffe Scriptisfuis, quze Pontificibus Ethni-
cis dedicavit , inferere quze falfa effe ipfi ftatim de-
prehenderent ex annalibus aut a&tis publicis: Hic
optime regerere poífem ; abunde notum effe iis qui
vel leviter in Sacrà profanàque Hiftoria verfiti
funt, quam multa multi; tam ex antiquis (five Ec-
Clefiafticis five aliis ) Scriptoribus, quam ex hodier-
nis, aliorum credentes traditiunculis, tradant pro
veriffimis: quz fi pauló attentius confiderentur ; ne
fpeciem quidem ullam habeant veritatis. Sed talia
eo facilius creduntur quo magis aliquid facere vi-
deantur huic illive Opinioni aut fectze defendenda
vel confirmandz ac ftabiliendz. Quale quid hic
Tertulliano accidiffe ex fequentibus ; puto ; fiet
manifcftum. Quz narrat inveniuntur Apolageiei
( uti jam ditum ) cap. 5. hifce verbis comprehen-
Ía : Tiberius ergo y cujus tempore nomen Cbri[lanum in
feculum iutroroit aumunciatum fibi ex Syria Palefti-
ua, quod illic veritatem illius Divigitatia revelave-

Y4Í

Deu: 0 ocv nri?E 43
vat , delulit ad Senatum cum prarogativá [uffragii [ui.
Seuatus , quia ton in [e probaverat y re[buit. Cefar in
fententia man[it , comminatus periculum accu[atoribus
Chriftianorum.

Novimus omnes, qui unquam viderunt pueros
in nive ludentes, naturam pilarum quz, é nive con-
fec , de tegulis nive conte&tis devolvuntur ; eas
Ícilicet ; quó longius decurrant, tantó majus ca-
pere incrementum, Idem accidit & huic fané Hi-
ftoriolz.

Nam Eufebius & Cedrenus , & prater ipfos Ni-
cephorus, heic admetiuntur Pilatum , eundemque
hzc fcriphifle Tiberio: idque ita inveniri apud
Tertullianum. Aft videat Lector cordatus an ex
ipfius verbis , modo allatis tale quid exfculpere
queat: velan alibi apud ipfum ; id quod ifti fic af-
firmant , compareat.

Qux Eufebius de hac re habet in Chronico funt
ea quz fequuntur : TA ILAzss vd TiGsgia vega
y Xeíe£, C vi «pA musguoteg QUTE xoecz dps » o Ti-
CteAQ» ( wa9us isopes TepluDumwig ,. cy 75 Vztp T Xgi-
SItW oy 222A624o ) Xo (o y eig ayude At ze 77 ev[xAg-
T» X4 z Ss AxOw ala 82A TUTE dyaoo petat Qu Ty
Ütóy. d ék vy xA S exeo ouo, areupyzéiy V6 grt Aaa
Abyssus pu avyTtpoy Dto aui lv ei qun ipo € My-
Wa mu edTis tyxeiÓes. o0: T 5r »ópo? TS TD U-
£a(o, catAdor: 0t uudYva tuoi Qv TG Xe1sew *ve»y uos.
Kj wives: $ Suc va gy eot ou eium bis KA 7722069 Toa
S xvevyua 1.

Cum autem Pilatus c» Chrifli miracula cb» ea que
circa refurreétionem ejus. accideraut , Tiberio commu-
uicaffet , Tiberius ( uti marrat Tertullianus im Apolo-
gia [uà pro Chrifliauis) terrefacfus omuia illa emarra-
vit Segatui , c voluit ipfum ex Ce[areo decreto referre -
inter Deos. At Senatus id yon admifit , dicens fe beic
obfequi Veteri Legi que probilet aliquem referre in

numes

46 DissERTATIO PRIMA

numerum Deorum , antequam ex confenfu c decreto
ipfius [| Sematus ] dix ad[criberetur. Et illequidem | Ti-
berius | legi ifti acquievit , at fimul ju[fit me quis pre-
dicatioui Chrifli impedimento effet. Quin c mortem
comminatus eft i15, qui bujus predicationts accu[atzonem
fufcipere auderent. Eizec natratin Chronico : qux
pluribus verbis habet Hiftorize Ecclefiaft. lib.z. c. 2.
uti & quz hic fupra de Pilato narrat; ac de lege
apud Romanos obtinente: in quà re pofteriori
(ea Lege fcilicet) Tertullianum ut Jurifconfultum
Romanum hujufque rei gnarum advocat teftem.
Ex cujus Eufebii quoque verbis fatis apparet euim
iftam Hiftoriolam non habere ex folo Tertullia-
no: ficut & ex Orofio patet, quieam multis cir-
cumftantiis adauctam hoc modo refert lib, 7. cap.3.
& 4. At poflquam pa[fus eff Dominus Te[us Chriftus ;
atque à mortui ve[urrexit y c difcipulos [uos ad pra-
dicandum mifit , Pilatus profes Pale[Hinag provincie ad
Tiberium lmperatorem, A T QU E AD SENA-
TUM, rettulit de paffrone c re[urrectione Chrifli ,
con[equentibu[que virtutibus , que velper ipfum facta
fuerant y vel per di[cipulos ipfius in nomine ejus fiebant 3
€? de eo quod certatim , cre[centeplurimorum fide Deus
crederetur , Tiberius cum [uffragio magni favoris retu-
lit ad Senatum , ut Cbriflus Deus baberetur. Senatus
indignatione motus , quod uou [ibi prius [ecundum o-
rem delatum effet , ut de fu[cipiendo cultu prius decerme-
ret , con[ecrationem Chrifli vecufavit | Eufebius in
Hiftor. Ecclefiaft. 4zwezt ; ] edicfoque con[Hituit ex
Urbe exterminandos effe Cbriffianos : Pracipué cum c
SEJANUS PRJEFECTUS TIBERII fzfci-
pieude religioni ob[Hinatiffime contradiceret. Tiberius
tamen edicfo accu[atoribus Cbriflianorum mortem com-
minatus efl. lraque paulatim imminuta eff YL LA
TisERII CzsARIS LAUDATISSIMA
MODEST I A izpenam contradidloris Senatus, c.
Hofce

PDk&OnR4AcCULSXEXS* 47

Hofce Auctores hzc omnia de fuo addidiffe , vel
pouus finxiffe ( etiamfi plurima) non admodum
quidem verifimile eft: multatamen velut ex Ter-
tulliano eos adducere ; qux ipfe Tertullianus non
narrat ; ex collatione hujus cum iftis abunde li-
quet: acquz abaliishauíta adducunt, ea à credu-
lis valde, fuique omnino fimilibus , haufiffe mihi
certiffimum eft. $i porró confideremus Orofii ver-
ba ; quam multa in iis, contra omnem fpeciem ve-
ritatis dicta funt! faltem iis quibus ex Tacito, Sue-
tonio , Dioneatquealiis, & tempora & ingenium
Tiberii aliquomodo perípecta funt.

Quis enim nefcit ; Senatum, ab initio ejus prin-
cipatus ; in adeó ferviles delapfum adulationes aí-
fentationefque continuas; progreffuque temporis
eas ufque in tantum auctas, Senatumque hunc ad-
eo dependiffe ab illius nutibus; ut non admiratio
tantum fed & ftupor invadat legentes ?

Sic enim Tacituslibro 3. de ipfo , atque co tem-
pore quo Mater ejus Livia adhuc vivebat; loqui-
tur: Ceferum tempora illa adeo infecta c adulatione
fordida fuere , ut nom modo primores civitatis , quibus
claritudo fua ob[equiis protegezda erat. [éd omnes Con-
[ulares zmagnaque pars eorum qui preturá functi, zmul-
tique etiam pedarii Senatores , certatim ex[urgerent y
fedaque c nimia cen[erent.. Memorie proditur , Ti-
berium y. quoties curiá egrederetur , Gracis verbis in
bunc modum eloqui [olitum: O HOMINES AD
SERVITUTEM NATOS! Scilicet etiam illum,
qui libertatem publicam uollet , taz projeciee ferviea-
tium patieutie tedebat.

Quis nefcit ipfius animum plané irreligiofum?
adeó ut non tantum exrzerzas ceregmiomia$ atque
ZEgyptios Tudaico[que vitus compe[cueriz | at ex fu-
dais & inter Judaos erat Salvator nofter Jefus
Chriftus , neque eo tempore adhuc inter m

ri-

43 DissERTATIO PR1MA
Chriftiani nomine à Judzis diftin&ti erant. ] Sed
quod aliàs quoque circa Deos , ac religiones negligen-
zior fuerit. lalis autem cum fuerit, credatne ali-
quis ; judicio praeditus aliquo, eurn tantó curn fa-
vore ; imó & ardore, erga Salvatorem noftrum
accenfum fuiffe ?

Quis denique ignorat ingenium immite;acerbum
acfaevum , quoetiam in ipfa juventute Ilz23s opa
71:0»):409- nominatus fuit: de quo ingenio audia-
mus, quzefo ; Tacitum lib. 6. Annalium teftantem 5
Morum quoque tempora , (inquit, ) i/i diverfa:
egregium vitáfamáque quod privatus , velim Imperii ,
fub Augufto fuit :. occultum. ac fubdolum fiuzendis vir-
futibus , donec Germanicus ac Drufus [aper[uere. ldem
inter bona malaque mixtus , incolumi matre : inte[la-
Lilis [evitia, fed obtetlis libidinibus , dum Sejanum
dilexit timuitve. Po[lremo iu [ielera. fimul ac dede-
cora prorupit , poflquam , remoto pudore ac metu, fuo
(NB.) taeutim ingenio utebatur.

Ubi igitur laudatiffima illa modeftia Tiberii ; &
quidem eo tempore ; quo jam Sejanus dudum erat
extinctus? ille enim anno 31. à Chrifti nativitate Gc
fic ante ipfius paffionem , periit. Ectamen de ejus
paáffione non folum , fed & refurrectione ; &c.cum
referret Tiberius ad Senatum , Sejanus refragatus
eft ! O medici mediam pertundite Veuam !

Ac quis credat Pilatum; qui, eque ac Herodes;
hoftis Chrifti vocatur, Actor. 4. v. 27. quem de
fuo ( ut dicunt tamcn, ex Tertulliano ) huic ad-
dunt hiftorize Eufebius, Cedrenusac Nicephorus
(quique in gratiam Judzorum ; quos tamen aliàs
dde Dominum noftrum ; poft multa ludibria
cruci affigendum curaverat) hzc fcripfiffe Tibe-
rio, atque id talibus cum circumftanuis quales ab
Eufebio in Hiftoria fua Ecclefiaftica , ab Orofio;
Nicephoro ac Cedreno ; afferuntur? ,

Pila-

By Q:uRaAcuIL LR 49
Pilatum fcilicet , cum jam longe latéque increbuiffet
Servatoris noftri a[cenfio in Celos, animi anxium , quod
de bis que evenerant Miraculis nibil ad Imperatorem
retuliffet, T A N DEM NECESSITATE AD-
ACTUM Tiberio Cefari per[cripfiffe qua circa ipfiuss
é mortuis , re[urreclionem acciderant , atque alia ipfius
Miracula, quodque po[t ve[urreilionem à multis 4am
Deus effe crederetur , c5c. Metu ac neceffitate ad-
actum hzcretuliffe Tiberio Pilatum affirmat heic
nofter Cedrenus. At idem ille bonus vir, fui &
fuorum ; paulo ante ; di&torum oblitus, poft unam
alteramve paginam (nam hzc dixerat pag. 155.
Edit. Bafil. quz vero fequuntur pag. 158.) narrat ;
Tiberium ju[Hitiee obfervautilmusn Prafectis Urbium ;
niffis literis , mandafe , Ur si QutD scn r-
BENS IPSE CONTRA LEGES FIERI JU-
BERET, NE TUM SIBI OBTEMPER A-
RENT. Ifaque Pilatum cui Imperatoris ftudium ve-
ritatis C ju[litie y [02 Qi uox9i X diAodbeonov ] cogzi-
fum erat , miracula Chrifli omnia ,. eju[que de ve-
ligione doctrinam ; E Tipus Xe mu, DECRE
Ue eias d yp. mir dY voirede evextomaiam (o » xau f
igog ei Tepruuwos cy. Tfj Vaxip Xeasuway 2o opta: ] C072

pendio ad eum per[cripfiffe , coc.
. Hic Pilatus longe alia ex caufa talia Imperatori

Tiberio perícripfit.

. I nunc & crede talibus ac tantis nugatoribus !
Perpendamus hic quoque obiter ; quando mot-
tüv fuerit Pilatus ; quando Tiberius.
Pilatus mortuus eft fub Claudio ; anno 4.1. poft
Chrifti nativitatem.
At Tiberius anno 37. annos 4. ad fümmum poft
:pfius paffionem ; refurrectionem ;, &c. Prima au-
tem perfecutio Difcipulorum ejus incepit cum
morte Stephani, poftquam & difperfio Di(cipu-
lorum facta fuit per Judzam ac Samariam ; atque
D ifta

50 DisskER TAT IO PRnrMA

ifta occafione etiam annuntiatio Euangelii : fed
primo folum Judzis , neque ullis Ethnicis ante
revelationem Petro factam, nifi quis Eunuchum il-
lum , cui Philippus pradicaverat ; in numero pio-
rum Gentium habere velit; cui non repugnabo.

Primaautem illa perfecutio facta fuit Zzberio jam
mortuo , anno primo , fcilicet, Caligulae : Reve-
latio illa Petro facta, atque indeconveríio Corne-
lii & initium przdicationis inter Gentes ( nam
anté Stephani mortem ea adhuc intra Jerufaiem
conciufa erat ) anno Caligule quarto: nec an-
té commorationem Pauli Antiochiz , qus fuit
anno tertio Claudii , Chrifliazorum nomen ullibi
auditum fuit: licet T'ertullianusdicat , Tzbersi zez-
poreuomen Chriflianum in [culum introiiffe, (que ejus
verba igitur commodà egent interpretatione.) Imó
diu admodum fub nomine Judazorum inter Ethai-
Cos veniebant Chriftiani: quoniam praecipue (imó
primisinitiis per aliquot annos folüm ) ex Judzis
eorum nuimerus effet compofitus ; ac poftea , ufque
ad everfionem T'empli Hierofolymitani Judaici ri-
tus; inter eos Chriftianos, qui ex Judxis erant, exer-
cerentur: ut ex exemplo ipforum Apoftolorum
ac virorum Apofítolicorum patet Galat. 2. v. 14.
AGor. 10. v. 28. item cap. 18. v. 18. cap. 21, V.25;
24. & alibi.

Sed latius atque admodum dilucide hac often-
dit J. Seldenusin eximo illo opere de Synedriis.

Videmus ergo effe meram fabulam quz de T'i-
berii ftudio ac fervore erga Salvatorem noftrum
(repudiante id Senatu Romano ) czteriíque cir-

cumftantiis iftius Hiftoriolze narrantur à Scripto-:

ribus Ecclefiafticis.
Verum aliam longe viam ingreffus eft Celeber-
rimus [(aac. Voffius, ut hic fartam actectam con-

fervaret Auctoritatem T'ertulliani: ac longe aliter
hunc

Dy OR'ACOUrL Ps $I

hunc Scriptorem interpretatus eft: Senatum , fci-
licet, ideo hunc honorem recufafle Chrifto , quod
ipfe "Tiberius recufaffet Divus appellari, Sed au-
diamus ipfum Voffium in tractatu fuode Sibyl/is
pag. $7. ita loquentem :. Def/zazt itaque bodierzi
Chrifitaui Veteribus illudere. Chriflianis , eorumque
Jugillare credulitatem. Si illos videamus , merito quo-
que ipfos rideas;us Propbetas , à quorum libris pleraque
bec [ loquitur de Oraculis Sibyllinis ] ' deprompta
fuere Oracula.. Sed profeció mullos Religio Cbrifliama
infeufrores babet bofles, quam ipfos Chyiflianos , cum
vix ullum apud antiquos ae Chriflo aut Vaticinium aut
teflimonium invenias , quod uon complures etam Do-
ifii Viri labefattare , aut etiam penitis evertere ,
fent comati. Argumento [fnt uou ca tantitn que de S 1-
BYLLIS (- SIBYLLINIS, ex Ciceroze ,Vir-
gilio C Suetonio aliifque attulimus loca , [ed qb ransis
quot alibi de Cbriflo occurrunt loca: adeo illa eludere
C falfis znterpretamentis euervare conati fuut y. ac f
illa ipa quam profiteutur, odio iis fuiffet Religo. Exeme
pho fi locus Tertulliagi in AApologetici cap. 5. 'T' 1 B&-
RIUS ERGO; (Q^. Terttllianei bujus loci smentto
fit apud Eufebium im Hifloria Ecclefiaflica, ubi tamen
zen [atis bene Grece redditur. Sed meque Georgius Syn-
celius , aut alii € Graecis vette becintellexere. Ut au-
tem bec verba abfurditatis convincant quid uon com-
mini[eumtur, quid mon moliuntur Viri Docti ?. Senfus
attamen eft mauifefiffimu. Dicit enim Tertullianus ;
cum miracula, que in Syria Paleflina edidiffet CEri-
flus munciata effent Tilerioy eum perfuafum de bujus
Diviuitate, voluiffe Cbriflum Deorum ad[ivibere mu-
mero, bancque voluntatem [vam ad Senatum detuliffe
cum prierogativa fuffragii [ui.. Sesatum vero fervili
adulatione, EÓ QuoD rPpskE T1BERIUS
RECUSASSET DIVvUS APPELLARI; 70-
luiffe Cbriflum y. exoticum numen , iuter Deos recipere.

D 2 Tibe-

dt

52 DisskERTATi0 PRIMA

"Tiberium nibilominus in [enteutia , ut Chriflus Dii;
accen[eretur , «r[Hitiffe c commiuatum effe pericu-
lum accu[ateribus Cbriflianorum.

Videmus hic longé alium fenfum verborum
"Tertulliani. Sed ne T'ertullianum explicemus ulte-
rius ex Eufebio aliifve Grecis fcriptoribus, imó
ne quidem ex Orofio , non Grzco fcriptore, fed
Latino ; explicemus T'ertullianum ex ipfo T'ertul-
liano ; folum pauló altius ejus verba repetendo. Ita
ergo loquitur : Ur de Origize aliquid retracfemu:
ejusmodi legum. Vetus erat decretum , NE£ QUIS
DEUS AB IMPERATORE CONSECR A-
RETUR NI$1 A SENATU PROBATUS;
U: M. ZEmilius de Deo fuo Alburzo.. Facit qi» boc ad
caufam uo[lvam , quod apud «vos de bumano arbitratu
divinitas penfitatur. IN1f bomini Deus placuerit , Deus
»07. erit : bomo jam Deo propitius effe debebit: "Tiberius,
ergo , cujus tempore nomen Chrifliamum in [eculum in-
troivit , anuuuciatum fibi ex Syria Pale[lina , quod
illic veritatem illius divinitatis revelaverat , detuli
ad Senatum cum prerogativa fuffragii [ui.. Senatus ,
quia uon in fe probaverat ; refpuit.

Recufavit igitur Senatus confecrationem ex vi
illius legis; non ex adulatione in Tiberium; fed
quod , cum fuper hac re inter fenon convenirent
major pars evicerat ne Jefus inter Deos haberetur.
Si ita quis explicet Tertullianum quid abfurdi haec
explicatio continet ? quum ipfe Tiberius ; apud
Tacitum lib. 4. Annalium, fateatur fe, Afiz civita-
tibus potentibus ut ipf; &- matri Templa confecra-
rent; id permififfe illis ?

Verum fit fenfus T'ertullianei hujusloci quali-
cunque demum fit , nihil intereft: modo convin-
camus mendacii hanc Hiftoriolam ; qua: magnos
tamen viros decepit; quod fecimus ; ut puto ; per
€a qux jam dicta funt: atque aliasex folo Suetonio

con-

DrzOnA4Acurrrt $3
confici queat; qui cap. 36. vitz Tiberii, non tan-
tum ait eum exferzas ceremonias , /Egyptios Tudai-
cofque ritus compe[cuif]e , €. Sed & hzc verba ad-
dit: 7udeerum juventutem per [beciem Sacramenti
im provincias gravioris celi di(lvibuit: reliquos gentis
ejusdem VEL SIMILTASECTANTRES urbe
fibmovit , fub pena perpetue [ervitutis , mifi obtem-
peraffent.

* Sed redeamus denuó in viam : nam licet alia mul-

ta hifce fabellis refutandis prater jam dicta adduci
poífent, non tanti res illa eft ut ei diutius immo-
remur ; igitur rurfus veniamus ad Oraculum illud
Augufto , ut volunt, datum.

Si ipfum confideremus refponfum 5 id metris
conceptum traditur, ut vidimus fupra. Quod ta-
men non concedat Cicero ; qui teftatur jam du-
dum anté ipfius tempora , prattenfum illum A pol-
linem , quem falíe;fatis deridet, non amplius carmis
ne refponditfe. Itaenim loquitur lib. 2. de Divina-
tione: Primum Lar:ne Apollo nunquam locutus eft : de-
inde ifla [ars inaudita Grecis eff. Praeterea Pyrrbi teme
poribus jam Apollo ver [us facere defierat.. Qui Pyrrhus
270. annosanté Chrifti nativitatem denatus eft.

De fuotemporenon folum , fed & de ipfum an-
tecedentibusteftatur idem quoque Plutarchus : lib.
cur nunc Pythia non reddat Oracula carmine;
pag. 707. tom, przced. edit, Steph. Ka991 9t emt,
ugs 8 Emrses UeoQpups ( AO- 48 ei 14 au (os vereQi-
eidp e ) Ge ta 3]gQvvyé» , (DNE glas edlcacds Tg
vue qe Qunóme , os QuiAos av uoi zeoidpos » X
qus vuD qoe Aesedlu v, 2lg T imev;owrum óvepigrru TUS
aguruss AtySgme , e7w6 Ui» uxtQuAMy € Ay [ag oiv
Htqeoy C quei pony dUQu;ue poc Var iunm. )

Univer[é ut dicam , vos Epicurei Vates ( de quibus
ze quoque effe apparet ) effugere mon licer : [ed vitio da-
tis prifcis Auti[litis, quod malis ufe rut verfibus : item"

3 que

54. DissyxR TATIOPRIMA

queeasque FlopYE PROSA ORATIONE ET
QUIBUSVIS VOCABULIS RESPONSA
D'ANT ; ze cogantur apud vos cau[am dicere , propter
mutilos éombef'oe ver [us.

Video tamen mihi aliquem ex eodem hoc Pla-
tarcho poffe regerere, etiam adhuc ipfius Plutarchi
tempore nonnulla Oracula carmine reddita fuiffe ;
dum in tractatu eodem ficloqaitur ; poft aliquot.
enarrata Oracula folutà Oratione data: 9 2' $e -
o8ty ed ipto àv ar CALÓG" [027€ lo Axxidtutugvian 770Ai-
TCU Aux» , E 727 an r2) wa iuo yn, AMA
Girun € He»2rs ; [3 D,Aoyoas 2 "Isps , rA) Hos Tuc
tuuireus Mores d Aes der rum cuba yo yely du uiqgu
zguzuss )ey epDoron mL ómopum S2tyàs ialoy ap amr
tmr sParas cei T Agus noyer , iA ;veals Umen 70! Tg
En voit «mi xt T (re vpóvey fuu "io Dv3; ze 0: zzi-
Quar em ;87» Bail 3nddia. DT PEPENTT
xeu qUTDEy ] d. UP away € (rt 929 to ost
enpteo por. É»et )& € vus qa (ip ntcgar eA TEC , uy
bey e Toy um «xoa Gowo» mt moiqus. pumw» 9 HegkAtus
isgóv tay c» T4 Quxio, € yoQ QE TO &c.

Quod vero maximum e[!, vbetree ille, fecundum quas

Lacedemoniorum rempublicam Lycurgus compof[uit ,fo-
luta oratioue ei date funt. Jam quim Zdlyrius ; Hero-
dotus , Pbilocborus c Ifler , qui maximé in id incubue-
vunt ,ut carmine dicta Oracula con[criberezt , Oracula
eia» pro[a oratione edita retulerint "Theopompus, quo
nemo bominum diligentius Oraculi bujus ves fcrutatus
eff , vebementer eos veprebendit , qui putarent i[lis tem-
poribus Pytbiam carmine non re[poudiffc : e quum de-
mon[ivare vellet [uam deiude fententiam , pauta Ora-
eula potuit proferre : quia nimirum reliqua jam tum
foluta Oratione edereztur. Nounulla tamen bodieque
carmine redduntur : quorum cau[a etiam roin celebrem
feit. ES in Pbocide templum. Herculis mulierum ofo-
Yis y Qo.

At

D'- GuxaAcvuvrti 55

At fi quis paulo accuratius contideraverit verba
hzc Plutarchi, facillime videbit hzc non perti-
nere ad ipfius Plutarchi tempora ; fed Herodoti ,
Alyrii , aliorumque: quod planum fit ex formula
illa loquendi, zf//s temporitus.

Sic qux de nonnullis etiam Plutarchi tempore
redditis carmine refponfis narrantur, non ad Ora-
culum Delphicum , fed longe alia pertinent : utex
fubfequenti exemplo , quod de T'emplo in Phoci-
de affertur , abunde patet : ita ut nec Ciceroni , nec
fibi ipfi, hic contradicat Plutarchus.

Sed quod caput eft ; oftendant nobis Patroni
iftius przetenfi Oraculi, Coefarem Auguftum ; cum
jam fenex eflet; &c, adiiffe Delphos; aut poít pro-
fe&tionem illam in Graciam , à qua anno 19. ante
Chrifti nativitatem reverfus fuit Romam , unquam
denuó iftas adiiffe regiones : quod nunquam fa-
cient. Hoc enim fuit 34. annos antequam mo-
reretur.

At qualis etiam tunc inde rediit Auguftus? nem-
pe quamprimum reverífus fuit Romam, ille qui
páífus eft ut ( tefteipío Tiberio apud Tacitum ac
Dion. Caffium,lib 51.) non folüm ab A fiaticis ur-
bibus fibi T'empla erigerentur ac confecrarentur ;
fed & ludi Sacri celebrarentur ; imó & Romzei,
ob felicem reditum , Ferzuz«e reduci ara coníecra-
retur ; diefque reditus ejus inter ferias cenferetur;
ipfe ille Marzi Ulzori xemplum , quod in itinere
fuo decreverat, perfecit in Capitolio; ubi & 7o-
vi Toganti templum exftruxerat.. Quam bene igi-
tur applicari poteft huic Hilftoriolze illad ;

Pergula pictoris , veri nibil ovmiaficia!

Mirum íané quod homines alias fatis perfpicaces
fibi tam facile haec à Suida perfuaderi patiantur. At
magis mirum id effet ; fi nonlongé magis abfurda
fibi, multi ex iftis ab eodem Su:da obtrudi pate-

D 4 ren-

$6 DisseR TATIO PR 1MA

rentur. Exemplo fit Hiftoriola illa ab ipío narrata
in voce O8A«« ; quam avidiffime arripuerunt , ulte-
riufque adornaverunt ( quafi peccatum fuiffet non
aliquid addere de fuo ) hodierni fcriptores ; qui ali-
quid de Oraculis ac Divinationibus commenta-
u funt.

Verba Suidzx autem funt hzc fequentia :

: [9825] S79» (CaniAsug: TU m6 Animus € tuc S exca-
B , JG pude "P c9 cuiTy vrony 2o $& iis ual UAa-
Att OuAl,. imupÜus Ob mié xoTwup)juua m DU 2422vtY
eis 7 uavréoy 9 Xam 1) Oveitens ga TuATE.
Qesiavs pi» zvgado tts &xpsolu, uxo 9 Y. aY)feaor pt-
TtXÀiyoy dhópgy. ks «5 4 tuzs QumAcas tuin qv CQ -
qw; T6 (goH i6] ut S x Qu aur 202766 £yny XT.
Ieor Og utrtra(x AoyQO» , 12 Hysog, cud ow TUS,
Gp Qux ?) srtyre X) eis àv iévrz* S xog T adeo, exín
otoci Bade Syyri , dy 2]gwoev lov. 34 cEe^9uv c
E uaYleiu von idiay teQu ?" c» Tí 6? AQpoy apa.

Quz ab /Emilio Porto vertuntur in hunc mo-
dum: Tbuls. Hictotius ZEgypti regnum ad Oceanum
u[gue tenuit Cx unamin(ulam im eo [itam de [uo uomi-
ue Tbulem appellavit. Secundis autemrerum fucceffibus
elatus , ad Serapidis Oraculum ivit , facláqueve divina
bec que[roit , Dic uobis ignipoteus vera, Beate qui
curfum etbereum inclinas | ac mutas. ] Quis ante
meum vegnuum potuit tautum t Aut quis erit poft me?
Datum autem ipfi refpon[um buju[modi. Primum Deus,
deiude Sermo Q5 Spiritus cum ipfis. Coucreta autem
[ funt bac , ] Omnia | 1d eft buc tria] c im unu
euntia | Sancía falicet Trias five Trinitas ] cujus po-
zentia efl eterna. Velocibus pedibus vade mortalis , iu-
certam tran[igeus vitam. Egreffus autem ex templo à
fiis im LMfrorum regione jugulatus fuit.

Non fufficiunt hzc fic narrata Boiffardo , Mor-
nao, aliiíque : fed addunt (uti fecerant Oraculo
Augusto, uti perhibent, dato ) ac complent; ;

qui

I/g'Q'macurrtji 57
quid ipfis in hac fabella deficere videatur, & pro
verà Hiftoria tradunt. Boiffardus enim ait : 244
Serapidis predicliones boc vefertur refpon[um , quod
Tbulidi /Egyptiorum Regi (NB.) Scrscr TAN-
TE DER'YERO DEko,'qguis WssbT ET
QUOMODO SIBI INSERVIRI POSTU-
LARET ; Ileor 9:5, Gc. datum e(l.

Hic Demon fatetur unum Deum tribus per[onis di-
f'incium , Patris , Filii c Spiritus Sandli , &c.

Atquiínam , quzfo , ex Suidz verbis exfculpere
queat interrogatiunculam talem ; qualem nobis hic
reprzefentat Boiffardus ?

An quoque ex hujus Suidz verbis argumentum
aliquod ; pro doctrina Trinitatis commode peti
poffit, facillimé pervideri poterit ex Tractatu no-
ftro de auctoribus Oraculorum ; quem huic de
ipforum duratione ac defectu fequendum defti-
navi.

Interim Le&or, linguz Grzcz levem tantum-
modó notitiam nactus , nullo negotio animadver-
tet, Boiffardum verba hujus praetenfi Oraculi in-
terpretatum quidem fuiffe itauti volebat , vertiffe
autem minime uti debebat. Ubinam enim in iis
apparent nomina hzc, Patris,Filii,ac Spiritus Sancti?
Quamvis minime negare velim ; eum qui primo
hzc confinxit ( ut ficeo melius Trinitatis dogmati
patrocinaretur,) hzc ita finxifle, ut facillime à re-
rum talium avidis fic capi atque explicari poffent.
Quod ctiam videmus in Boiffardo, Morgzo, Sche-
dio, & milio Porto. Tante nimirum molis erat
Doctrinam Trinitatis adítruerc, ut etiam fictitius
ille Serapis ( nam procedente hoc noftro difcurfu ,
oftendam , mera hominum conítitifTe fraude , non
Serapidis , feu fub ipfius nomine Diaboli, hoc &
alia przetenfi Serapidis aliorumque refponía: imó
& plurima ne quidem data fuiife unquam ; fed à

| pow vafris

58 DrisszRTATIO PR 1MA

vafris impoftoribus conficta ) in auxilium ac patro-
cinium vocari debuerit.

Apud neminem (quod fciam) extra Suidam
extat hoc przttenfum Oraculum. [ta ut etiam hac
de cauíà Mornzus in margine libri fui ae /a Verité
de la Religion Chre[lienne , Suidam ut hujus refponfi
primum ac folum narratorem adducat. Qui Mor-
naus quoque , cum Suidasfolum de fimplici inter-
rogatiuncula loquatur ; €o non con:entus addit
ladjurant bien fort de ne le poimt. tromper. Sane fi
tali actantain vertendo liceat uti libertate , nil ob-
ftat quominus omnes auctores feré omnia dicant
ad libitum acguftum noftrum. Prafertim & fili-
ceat 1ipía fcriptorum verba immutare, adaugere;
atque ita (enfum formare ex iftis, prout noftra ma-
gis commodum fit opinioni: uti fit à Mornxo &
Schedio , ( forían & ab aliis: nam in editione Por-
ti ita abíque ulla di(crepantia habentur ut in. Al-
di editione comparent) quorum primus ; Mor-
nzus , fecundum verfum & reliquos hoc modo
immutat :

TIlov& 5 avuv(u y zrtvrie 94) eie t» dave TETVX TUA
Od xQgi (D odds gregis & «mt Dort Bz Mec
Tv Bíoy a042ov 2aevva , CS 70A) Xpeox a.
Schedius autem in fecundo verfu ac tertio ,
TIzvzw 5) vp QU( TPArw » 36 ei$ i Eva toT
Od xegr b» 245 uov, cetera vero ut Mornaeus : hinc-
que ita vertit ca Schedius;

Primum Deus, deim verbum Q» Spiritus cum ipfis,
Omnia vero ceznata illa e in unum compatta y
Cujus pote[las terza : citis pedibus mortalis abi
Vitam qui ignotam transegit, te potior eft multo.

Mor-

Dec QU AcUuLrIS 59

Mornzus veró:

Uz Dieu y puis la Parole, e leur Efprit enfernble,
Tous ce trois ue font qu un q» vieuzent en um point ;
S2 force eft eternelle , bomwe va t'en , c tremble ;
Plus efl beureux que toy cil qu'on me cozzuoi[l point.

Si quisautem hzc , tam quz Schedius quam quae
Mornzus in ver(ionibus fuis exhibent , expendat ,
quam muitum diverfa inveniet ea ab Énylii Por-
u verfione! qua (demptis ipfis per Parenthefes
atque alias literarum figuras ibi additis gloffis, alias)
fatis accurata eft.

Non fuffciunt hujufmodi figmenta nimis cre-
dulis Patribus, corumque in illa re fequacibus. Sed
afferunt quoque ex aliis, non folüm Ethnicis , ve-
rum & ex Chriftianifmi infenfitfimis inimicis ho-
ftibufque apertis, Refponfa Apollinis ; imó &
querimonias fuper filentio fibiimpofito, perSer-
vatorem noftrum.

Hinc praeter alios plures ex Eufebio ( ficut Eufe-
biusantea ex Porphyrio) illa affert, cum tali Przefa-
tiuncula; Schedius ; (pag. 251.) Sazé [ub adventum
Chrifli ubique Oracula exaruere, U T PASSIM
EJUS J£VI SCRIPTORES TRADUNT;
ET IPSE ÁPOLLO CONFITETUR, dum
valedicit loco [uo , ubi tamdiu vixerat.

ó éi ue eim de e d TÉ, 9T Agro9ay ,
Que ima $205 "s fug 17 Segui Qos, -
H» Zes ia ve vu) X foytTU]. 9 ESAE Z 4D,

Qt &i POL 2£ucuoi "XA 6i 70704 22h) eta.

Quze vertit :
Hei mibi Tripodes congemii faite, abiit "Apollo ,
Abiit ; quia flamimeum mie cogit cele[le lumen.
Erat "f upiter, d sunc efl, c erit : Magne Tupiter !
Hei mibi , Oraculorum deficit me claritas.
Secun-

6o DrisszR TATIOPRIMA

Secundum veró eft hoc fequens :

Wai» di ex gen avaff aam, AuAoy onde
Hy 72] Aug aua pub ciao A£oroiov ,
BéGAqzz4 x Agde eua] SU moto. gia 77s

Tiam e| os tO» 0a Deiaeo m 9u oe el7a.

Non poteft fieri ut comvalefcat vox Pythia ,

gam enim lonzjs temporibus emarcuit ,

Conjetla in claves filentii non vaticinautis.

Facite veró , ut mos eft , facrificia Phoebo, qualia
Deo conveniunt.

Quibus recitatis , fuperaddit Schedius: J4uguflvs
im[uper , ereclá ará PRIMIGENITO Dt
F1L10, teflatur buac elfe colendum. Hinc Porpby-
vius caufam tacituruitatis explizat: NON MIRUM
QUOD URBES PESTE VEXENTUR,; CUM
J&scurLAPIUS; ET Dir AB 118 PRO-
CUL ABSINT. NaAM Ex QUO Jesus co-
LITUR; NIHILJAMUTILITATISA
pris (potius Dagnnribus) CONSEQUIMUR.
Quz conferantur quoque cum jam ante dictis à me
fuper practenfa ara; & illis Porphyrii , apud Eufe-
bium , exftantibus verbis.

Ex quo Porphyrio tamen etiam hoc fequens pro-
ducunt reíponfum : quo oftendant Oracula jam
fub adventum Salvatoris noítri , atque ifta ex cau-
fà , porro tacuiffe ; nec poft illud tempus refponía
ulterius dedife. Sacerdos nimirum aliquis pete-
bat ab Apolline, ut perhibent ; caufam taciturnita-
tis. Isvero ipfi his verfibus refpondit :

Mz $0:AQ» wong Gr they veuoy auis tote
AdcuroAe dvtezroAay ee Ova tai ojoémp(Os ,
'AuQí ve mA TOI. gro Qoia ooi 5e
Ked goto y d Trou. ai24E [oqgudty tio4,
dis;

D, O'miucur: 'á 61
Oveta, yhb, zrrujudis , dA y Ti TO9 , zfege Trip.
H 4t 3 ux. Oorzu diuay 222 7à.ds ow ,

"Avilx teuugiioy d$ Ata peri, 890» & yu.

Quse ita vertit Mornzus: atnon fatis bené:

Ne me extremum q ultimum velis ipfe rogare

Infelix facerdos de divino Genitore ,

Deque CHARO ET UNICO FIL 10 celeber-
rimi Regis

Et Spiritu qui omnia circum affatim continet,

Montes , terram , fluvios, Mare ; tartata y aerem ,
ignem.

Hei me etiam nolentem Spiritus ille bis edibus ex-
pellit :

Autumque defortum liuquetur. limen boc fatidi-
eum.

Omittam hic qux ex Sivyllinis Oraculis profe-
runtur Oracula: addam folum quz etiam quafi de
Chrifto Jefu, ejufque refurre&tione & aícenfione
in coelum, afferuntur ab Eufebio ex jam faepius no-
minato Porphyrio, quaque infert nollem anno-
tationibus eximiis, ad librum de Veritate Religio-
nis Chriftianz , à viro otnni laude majori ; qui-
que caput inter alios Doc&tos, ne dicam Doctfri-
InOs , extulit :

Quantum lenta [olent inter viburna cuprefff.

Sunt vero hzec fequentia , ac primum ,;
Ol dp. àjeim spon pO) oue exte ati
PT e» in aede ad, O-* aa 2H Yvyi
AxíeQ» aUcsoin axtoQrergoim iiv een.

Morte carere animas exutas corpore , nocuit
Quemcunque exornat [apientia y [ed pietate
Eft anima illius que lounge excelluit omnes,

Secun-

62 DisskeRTATIO PRIMA

Secundüm veró
Xoeus id &dogntai Baazyois a4 gre EG Az TIU*
Yum dj durestu) eig Hogutó 702v 154.
Illius invalidos corpus tulit ufque dolores ,
Aft anima ad[ceudit cele[lia templa piorum.

[ Qux duo poftrema Oracula, quamvis minus
hujus loci funt ; adduxi ut appareat , quam facile
primi Chriftiani (imo multi quoque poít eos mi-
nime ex fce vulgi ) arripuerint, qux pro fe fa-
cere aliquid exiftimabant , ubi id etiam plane non
neceíTarium erat. ]

In hifce; tcilicec , Porphyrio ejufque fimilibus ,
infenüiflimis Chrifti Chriftianzeque doctrinz ad-
veríariis, labor fuit, confervare nobis ea non folum,

uz; de filentio Oraculis impofito ipli teftati (int
a&mones ; verüm & iíta qux de Chrifti noftri
períona , &c. elocuti fint.

Uffque adeóne ftupidi fuerunt hi Philofophi , ut
plané nefcierint fefe fic Chriftianis, hoítibus fuis,
fubminiitrare talia arma quibus jugulare poffent
ipfos caeterofque Ethnicos? Non fané , meojudi-
Cio , adeo obtufi geftaruzt peclora hi homines ; in aliis
tamen fatis acuti.

Verumitamen protulerit Porphyrius ifta przten-
fa Oracula : non enim ullo modo crediderim ipfum
Eufebium (licetalias fatis credulus fuerit ) aliofve
Chriftianos , Auguftinum aliofque , id ita finxifle.
Quanquam id igitur verum fit; opponere potlum
hic Porphyrio Porphyrium , & Oracula Oraculis ,
eumque & illa fic convincere mendacii: nifi fta-
tuamus Oracula illa, non notato uilo puncto aut
interftitio témporis vel temporum ( five feculo-
rum ) quo data funt, ab ipfo in medium fuiffe pro-
duca; ita etiam ab Eufebio errore judicii; ícili-

cet;

Dig: Rx c V r. 1/5. 63

cet , aut defectu, qui non femel in ipfius fcriptis
íefe manifeftat contra Ethnicos adducta. Non
autem circa idem tempus , nec circa Servatoris no-
Ítri nativitatem ea fuifle reddita , liquet ex illo Ora-
culo quod ex eodem Porphyrio recitat Eufebius
lib. hifce verfibus poft hanc fequentem Prafatiun-
culam : 'A» 49 iis vsTU6 dxst oiu 5$ cui TUS GUy[ogi-
Qs Qxc: eta S CAAEAGUZEYO4 Qu) TOV T Dog pd et 2eusá-
e^*; quam tum ftatim fubfequuntur hi verfus :

'An€3 T1092 ài KAae/lo 7c wav ldo gue. doi Gis

'AvdWed Qams satt en ÜgtaeTé deriv. éudadis

Mveja ee 2ain5 Ha ym ia OoxtAa PI

'"ESAv00 3, 7T»)2eÁTE «94 eLcO- ua y dvityg.

Kaj mz jo asp xDoíoimy Vzreg xéAsoie. £x

"Avm; 2«1& xu gam TU C pArge oeAQ- ong.

Mg P dz Qainu pito eiggT fy "

'Ev didi oy got A olg MG AY(oY Oro vdbe ,

Il/)2vós ?' àyg ztQa9 vue Ylapyatosió) ou,

Kej xegvaz KAaAn atty,9 siu, DoicudO" éuQz.

Quz vertuntur ab Interprete Fr. Vigero ,

Pythia quod fbetfat, Clariique Oracula Pbubi
Dicam equidem c£ Sancl verum te voce docebo.
Sexcenta ex imis [catuere Oracula terris
Foute[que e rapidá fen[us vertigine torquens
Halitus. afl eadem va[l à dein labe debifiens
Haufít terra [inu , prefftque amno[a vvctu[tas.
Nuuc tautum (INB.) Didymis , arvi quá ceca pro-
fundi
"Antra jacent foli Mycaleza lympha [uperffes ,
Duique ad Pytbonis campos atque alta virentis
Sub juga Parnaffi nitidas fous egerit uudas :
Et lapidofa Claros , Pbebec ora a[pera vocis,

Non videtur fané intellexiffe Eufebius hoc poftre-

mum Oraculum : vel dum primam partem legit, ita
cà

64. DissERTAT10 PRIMA

eà occupata fuit mens ipfius , ut etiam; dum exícri-
beret pofteriorem , iftam non caperet.

Unufquifque enim , fomnolento licet oculo,
id percurrens intelligit ex verfu , Nue £aztum Di-
dymis & quz fequuntur, Au&orem iftius Oraculi
velle tum; quum illud ederetur, multa jam 5s'2:«
periiffe vel obmutuitle, nonnulla veró ( faltem ea
qua ibi enumerantur) adhuc dare petentibus re-
íponía; atque inter ifta Oraculum five zezexeíov
Delphicum. Ettamen Eufebius nofter hoc Oracu-
lum de Omnibus in genere 2es1e/o incerpretatur.
Quis talem actantam ferat éeAsxiow ?

Quid praterea à nobisex hifce Oraculis de 5e;-
e1g1?» filentio concludi poteft? Primó enim nihil
de temporibus quibus edita fuere conftat. Nam
Porphyrius ( faltem Eufebius illogum ex ipío de-
cerptor ) nullum in iis temporum ordinem aut
notat aut fervat. Quod nec alii; Mornzus , Sche-
dius; &c. magis faciunt, nec facere poffunt. Apol-
line igitur aliquo nobis opuseft, ut indicet an eo-
dem tempore, andiverfis, ac quo aut quibustem-
poribus ( diu aut non diu ante aut poft Domini no-
ftri in terras adventum ,) edita fuerint. Nam fi
omnia circiter codem tempore, fibi inter fe ma-
nifefte contradicunt. Si diver(istemporibus, quod-
nam prius, quodnam vero pofterius datum fuit?
Quantum ad fenfum vero horum Oraculorum, fi
capienda fint de filentio 5ess1giov anté velcirca ad-
ventum Chriíti , mendacii aj od ex multis
Oraculis etiam diu poft hunc Eufebium refpon(a
reddentibus ; fi de tempore Porphyrii ; redarguun-
tur ex hifce iifdem 5 ut manifeftiffimé in fequen-
tibus demonítrabimus. |

Hoc tamen ex ipfis concludi poteft ; 1eesze«
Apollinis, precipue Delphici; (de quo id ftatim
fatis validis ; ut putamus; argumentis oftendemus )

nunc

Dx Oxxévris 'é
nunc per tempus aliquod dediffe refponía , hüüc
rurfüs per aliquod fpatium obmutuiffe, idque fae-
pius; diverfas ob caufas ; accidiffe.

Quis vero valde miretur talia magnz incogitan-
tiz nobis & apud Veteres & apud recentiores oc-
currere exempla , circa Oracula illa quz ab Ethni-
cis; fepe longe alia de caufa, eorum fcriptis inve-
niunt inferta : quum ex Cicerone; Strabone, Celío
aliifque afferant, quae adhuc longe majorem tef-
tantur incogitantiam ? j

Adducunt enim hofce auctores pro Otaculorum
defectu; cum illitamen aut plane nihil deeo , au
omnino contrarium teftentur. Audiamus primo
Mornzeum : qui ita loquitur (ftatim poft adductam
fabellam illam de Puero Hebrzo & Araab Augu-
fto in Capitolio erecta) cap; 32. libri de /a Verizé
de la Relizion Cbre[lienne: Et Ciceron dit de ce temps ;
que les Oracles , qu'il a fi fogneufement enreciflrez.en [es
Jlivrez, EsTOIENT €EsEZ PAR TOUT: C» Tuve-
ual nommeément à Delpbes , eucore qu'il fe face à croire
que les Roys les fai[oient taire , qui communement out
eflé curietx de les faire parler. Et Strabo pareillement;
que les Pre[lves do Delpbes en effoieut au biffac; Mais
Lucaiz én general de tous le$ Dieux des Romains :

Ces Dieux , [ous i uid teft. Esppire a efté ;

Oz: laiffé leur autels , € les Teimplequité, — '

[ Excefferunt omues adytis ari[que relictis ;

D1 quibus imperium boc [letérat. |
Celfas Epicuriem dit auff , que l'Oracle de Claige c dé
Delpbes c de Dedone, cc. efloient mucts. 1n verfione
fua Latina : Sub ZAugu[lo ma[citur Te[us. Ext ut Apol:
lo con[ulenti, quis poft eum regnaturus [it y vo/pondet :

Ia45 EGegs&* , &c.
ziuzuflus vero ideo aram erexit in Capitolio cujus in«
firiptiao, A RA PRIMOGENITI Dgr. E;
E €icerd

66 | JDrissER TAT10 PR1MA&

Cicero fuis temporibus , que tam accurate de[cripferat ;
Or«ula) U BIQUE DEFECISSE feffa-
zur: (Qe Juveualis de. Delpbico idem 4. quam-
quam Regurm dolo tacere fu[picatur , quos , Reges ut-
pote faturorum curiofi , loquaciores fecere. Strabo quo-
que Sacerdotes Delphicos ad mendicitatem ideo redactos
firibit , quod Oraculum exaruiffet.. Quo forté pertinet
illud in genere de Diis
Exceffere adytis , c.

Sic c» Celfus Epicureus Oraculum Clarium , Delpbi-
cum , Dodonaeum , ec. obmutuiffe fatetur.

Quam vera fint hzc dicta , patere poteft abunde
ex iphimet verbis Auctorum qui ab ipío allegantur.
Videamus igitur primum, quid dicat Cicero.

Hujus verba funt lib. 2. de Divinatione : 5e2
quod caput eft , cer NB.) Is ro Mono jamOra-
cula Delpbis non eduutur , uon modo no[fra etate , [cd
jam diu: jam ut nibil poffit ejfe conzeraptius ?

Ubi Cicero minime loquitur de filentio Apol-
linei iftius Oraculi: fed interrogat, cur non am-
plius verfibus aut carmine refpondeat 5 uti patet ex
verbis ;flo 54e, Adde quod hxc Ciceronis ver-
ba proximé fequantur ea ; qux de verfibus falío
Apollini adfcriptis locutus fuerat. Cicero igitur bic
unum idemque vult quod de fuà zetate Plutarchus:
qui quidem libro fere integro inquirit caufas; cur
deüerit Pythia, heroico aliifque carminibus Ora-
cula edere, (utiloquitur ) fed nullibi afferit eam
non amplius reddere Oracula; imó plane contra- |
rium difertis verbis'affirmat. Eze 3$ nl Odd Aor
yug &T: E26 ifod9n zvAa$n5 9 T?) MogAoy &y9pe7ti6
Paid): Vo 6264/6 O89 o ró1» C» ted ag. Doe pd oous
^X vem d, 1942; 0» Lor ara dióerry dz. »up d égi pío
ecco Qns € GU Eo ^ gud" iapxei «3 au, Gis diapdpeic.

|o: (-

X Hacnon juvenali , fed Lucano tribuenda , quiita: Poftquam
Reges timuere futuia,. & füperos vetuere loqui,

Dr Omàáàcórtit 67

E (piro. Aid si T-Osév à 49 iru puvfaxs C 2leut-
yágo, rci» ESTv «gs » € oras 2ommewrrd TU^y oiv oV (gue PD
xeiQere.. Quse fic vertit Doctiffimus Turnebus :
Po[leaquam Deo vifum eft ut Gracia conditis urbibus
comvalefcere , locu[que bominum multitudine frequen-
taretur ,. duabus uti ceperunt. AAmiiflitis vicifftm de-
fcendentibus , tertia tanquam [upernumeraria defrgnae

batur.

(NB.) Nunc Sacerdos eft unica , mec corquerimum ,
quum [it una .con[ulentibus [atis. Neque veró Deus ipfe
GN eff , quum quod Divinarionis adbuc fuper-
eft , omnium doj.derio fatisfaciat abfolutofgue domum
dpnittat.

Cum hifce etiam convenit Strabo , dum lib. 9.
Geographic fux , prout verba ejus, de Oraculo
Dclphico , ibi nunc inveniuntur ] ita Joquitur :
Nus d Ay ess a?uyucu Tod à" ixand; € at iegdy cx3-
Treo d] vas)6umoyyug ....-. oy $2 ^ ei 7€ Digo egl
s € Onpos € Bongo woseonetacum y 6 S5 xeu

evtl evro. stg D cepa € oe 2p Dipiepoy , €.ó áp
H Danses y X4 To wA " nppiviey xgurp dv. dz;
e| exea TP M4? €i0V eT gov xov x ' Baag ; 8 M44A*
dÜpvsugw eva s Gigs d own E mv ou eMe cid
Vae preiaS à vy wx * giat vpzAj , (0. iy adz nv-
Siow cot ayuu y P5opdpio v) 3o ep Xn amer t fgc-
pi eg TÉ gu ene eg QT ei ety A X94 TUO T &i$ ghtagay
qi mie hyne Vy eer ove mu itpo

Locus hic, qui mutilus effe apparet primo adfpe-
Ca , ita fupplerur àceleberrimo I(aac. Cafaubono ,
Nus ide d 4) gale TOM qum GAoorTe D i«guds € To
iszàv' «vC9 TE ov e Vzo ep cav yt 6 quan. Nam uti
(quod optimé monet) repetitio ejufdem vocis
hunc locum perdidit , fic & vox 2s» alia exícri-
ptoris ablepfia excidit.

Non obftante tamen hujus locitali defectu ,. fa-
cilé videtur quid fibi velit heic Stràábo: quem ita

É2 vertit

6$ DrissER TAT r0 PRIMÁ

vertit Guilh. Xylander: Nue quidem ..... fauum
Delphbicum uegligitur , [ id eft pari penditur . fere
coutemmitur: ita enim optime vertitur vox wAcga-
gum , ] antiquitus autein maximo opere fuiffe cultum ,
cum Tee[auri demonflramt à populis q magnatibus ap-
parati, in quos confecrate pecumie fuere repofitae ,. c
opera artificum pra flanziffimorum : tum Pytbicum cer»
tamen e» multitudo culgatorum Oraculorum. Ovacu-
lum ip[um ajunt. fe cavam profunde [pecum , aditu uou
ad»nodtm lato : ex. eá fpiritum efferri furoris diixi
efficacem : [upra orificium tripodem frtum [ublimem , quo
con[cenfo Pytbia ubi fpiritum exceperit carmine folu-
14áque Oratione fortes ab ea pronuuciari : porró Poctas
e[fe quofdam fami adminifivos, qui profa Oratione edita;
32 verfus vuriero[que vedigant.

Affert idem ille Mornxus quoque Celfum ; at
non meliori fucceffu : quum ille ne gru quidem
de Oraculorum duratione aut defe&tu: fed tantum
adducat cootra Origenem quam parva in aftima«
tione ea effent apud Chriftianos; &c. Sed ipfum ,
quzfío , audiamus Celfum , cujus verba ita recitat
Origenes lib. 7. pag. 333. in editione Spenceri:
Ta. ud vui V M91, 3 Aanvov ) y KAwgfs , » c?
Beacaidoas 5 3 0^ "ApuuavO Axe ucAsY Tí Mv Üfn-
qv zu» extoepnidem , 0Q o» Emerxes muon 27 walxiod us
Tu)Tw jdp wüiws Adv (Qn qu) Ven vuv c "Igdaax
vu cxetyuy qeómo Atyltvrz 4 up AsyÜtvru , Y) amt) eus
Sxew fn vud oi «Xe Dovizlo x94 YlaAaeeilo ,— qmoTu2A
Ümwep sc € AUMQaNax(s TyErTM.

Dadonea y Claria , Brauchidarum , Ammonis, alia-
que iumumera Oracula quorum monitis per oves ferd
Lerras deduci funt Coloniz , promibilo babent : czete-
rum "T udeorum ditfa uou diéia , more Gentis ambigua y
qualia bodieque Pbenuicum faut c» Pale[linorum , 7i-
randa putant (b certiffina.

Itane Celus afferit Oracula ifta à fe enumerata

jam

D z ORA4^cvr £s 69

jam fuo tempore fuiffe muta? Non fané ita in-
tellexic ejus verba ipfe Origenes; qui dum Celfo
refpondet, manifeíte indicat Oracula adhuc fuo
tempore, ac nominatim Delphicum refponfa de-
diffe: cujusverba adducam ( quod & alia comple-
&antur quz huc non ita fpectant ) ubi de Aucto-
ribus Oraculorum tractabo. Non abfurde quis hic
Mornze occinat illud T'heocriteum ; IZ a dete
CAE TTC oL G0

Juvenalis tamen, forfan aliquis hic objiciet ; oc

diterus verbisteftatur, dum canit:

DOvoniam Delphis Oracula ceffaut.

Nolo hic jam difputare ; num hzc ita ad bteram in-
telligenda, an e contra Saryricé fuiffe dicta exi-
itimandum fit 5. quoniam tum magis ac magis Ora-
culum illud ab honore fuo atque exiftimatione
antiquis temporibus ei habitis ; ita deciderat (prz-
fertim veró poft direptiones ac profanationes Ne-
ronis, poft quas tempore opus erat ut denuo in-
ftauraretur) ut jam quafi ceffare videretur ; quum
tam rari coníultores id adirent.

Quod enim adhuc Juvenalis tempore, aut fal-
tem brevi poft , adiretur ac confuleretur ; imó &
ufque ad Juliani Apoftatz Imperium ; fatis liquido
ex fequentibus patebit.

Át nunc oftendendum , ( de quo jam fuperius
monui, ac quod forfan ab aliis quidem etiam ob-
fervatum , fed à nemine ; quod íciam , publicé tra-
ditum ; quodque T ractationi huic de Oraculo Del-
. phico multum lucis afferre queat ). zessze»o five
Oraculum illud Delphicum quandoque , pertem-
pus aliquod viguiffe, atque edidifle petentibus re-
fponía; quandoque vero, diverías ob caufas, per
aliquod tempus obmutuiffe, & aut plané omnino
aut pene fui(fe defertum. Huic rei demonftrandz
producam primó locum Plutarchi quem habet in

3 Dia-

70 .DissgeR TAT10PR1MA
Dialogo de Oraculorum defe&u , hoc modo : Kaj
qo vivo Dumas c» TwL Tp atico (pros Vv neóvs mi x94 Drfn
xAcvéQ 9 , dum Q"pAm vuMUTS Ppawaivoe RADv voce
Venu offuia x amtoaminacw ism GUx dps lo. 2-
gas , eNa avaTUDay AcpeuyavTte. d» eo tpa qo On-
eAov imn gig (o oho 3 00 menor vatmoe ha teupius. ma
3 TU Org QvLoe wrws qr EONes juo! n Z2A£8 , CC.

Na co boc ZApollinis Opertum (loquitur de zza-
s1eo Delphico ) tempore vet u[Hiffrmms fama illuftri]-
fimum , narrant à Dracone femina , bellua dira , ob-
féffum diu defertum bominitu[que interclufum fuiffe ,
va[litatem non recie , fed prapo[tere , interpretautes.
Solitudo euim potius belluazm illexerat , quam bellua [o-
htudinem fecerat. Poflquam Deo vifum efl , ut Gracia
gonditis urbibus comvale[ceret , cc.

Ex hoc Plutarchi loco , non obfcure , meo judi-
Cio, apparet, id jam priícis temporibus poft or-
tum fuum denuó defertum obmutuiffe, An verà
ad hzc reípiciat tempora Statius, libro octavo , an
ad alia, dum ex perfonà commilitonum Amphia-
rai canit, Mwifaue diu plorabere Delphis , mihi in-
certum eft. Boiffardus de hoc xess»e/o loquitur in
hunc modum : Qvizquies deftructum eft y e faepius
dmpuue direptum : Semel ab Euboico quodam latrone ,
qui à Pblezyá ortum ducebat y iterum à Pyrrbo Acbil-
lis filios ab exercitu Xerxis à Galliss à Pbocenfium
ducibus [ tefte Paufania in Phocicis, nam ex iíto
hzec anteriora haufit ] £azdez à Neroze: Po[fremo
Con[lantino Magno imperante ,| Chrifliani Templum
funditus deva[larunt , valvis yjanuarum abeneis e fu-..
fili opere egregie ornatis fublatis , c Con[lantimopolim
zran[lati. Tripodas aureos c argenteos ab[lulerunt
€ quidquid pretiofum in eo re[ervatum erat Qi com-
portatum , Deoque [acratum à Neronis tempore id t0-
tum tran[lulerumt. Byzantium. Cumque poflea utcun-
que iun[iaurgtum effet, J UL Y ANO imperante 7 qui

pof re-

Dg OR^curi'$ 71
poftremus fuit. Delpbici Oraculi fcifcitator ) ut de Bel-
Ji Parthici eventu edoceretur fulmine calitus icfum
conflagravit, &c. )

INotanda fané hic Boiffardi ultima verba; de con-
flagratione , nempe, T'empli Delphici. In qua Hi-
ftoria (íeu potius fabulà) cum ipío conveniunt
Melanchthon & Peucerus, lib. 3. Chronici , quod
poft Carionem adauxerunt: quorum verba funt ;
in Juliano Apofítata : Eoderz tempore, in aliá Orbis
terrarum parte , Delpbicum Templum , quod Etbuicis
precipuum fuit , Diviuitus, uon bominum manibus ,
deletum eft , terre motu fulminibus : cum Julianus
legatos saififfet , intervogaturus de eventu bell Perfici.
Sepe antea direptum c aliquoties deletum efl Delpbi-
cum Templum , [ed vur[us ex[lvuttum q ormatum. At
pofl banc everfionem D Xv YN Y TUS FACTAM
Juliagi tempore , muuquam deiude igflautatum eft.
Idem aliis.verbis teftatur Peucerus in. commenta-
rio fuo de Divinationibus , cap. de Oraculis pag.
141..a. Idem & Adolphus Hofpinianus , de Ori-
gine T'emplorum cap. 3. qui & iplius five Melanch-
tbonis, five etiam Peuceri , ex Chronico, verbis
( Melanchthonem folum tamen citat) ufus, hàc
interferit verba :. wt izduamt. Tbeodóáretus. lib, 3.
cap. XI. Sozomezus lib. ..cap. 19, 20, 21. Denu-
meris , per vitia ; forte ; typographica , corru-
ptis nullas hic movere velim quzítiones, nec res
ea tanti eft: Sed ipfam folüm.contiderabo Hifto-
riam. Theodoretus lib.3. cap.9. & xo.ac Sozome-
nus lib. s. cap. 19. & 20. ambo apertiffimis verbis ,
de Templo longe alio, ac centenis milliarious à
Delphico diftante; loquuntur: de Apoliinis fcili-
cet Daphnzi , quod erat in fuburbio Antiochize
in Syria. Quod fuburbium fimul cum Teniplo;
2e1s"e49 eju$; acconfüultatione Juliani , multis ad-
modum verbis à di&to Sezomeno ibi defcribitur.

E 4 Ac

72 DissgER TATIO PRIMA

Acdefulmine quidem loquitur & credit 'Theo-
doretus ; fed nihil plan addit de terree motu. At
Sozomenus ne quidem de fulmine fatis audacter
affirmat : hxcenim funt ipfius verba, ex verfione
Chrittophoríoni: wa re coufecfa baud ita diu pof! »
iguis ex improvifo im aelubrum AApollimis Dapbuei ir-
ruens , totum teétum ch ipfam [flatuam penitus ab[um-
Dfit 5. atque parietes folum, quibus delubrum erat cir-
cumdatum , columnas preterea, que tum vveftibula y
tum posteriorem partem «dificii [uffalciebaut , nudatas
reliquit. Atque ut (NB.) Martyris precibus CH R 1-
STIANI PUTABANT Zgzem illum ccelitus in
Daemouem delap[um effo ita Gentiles rumorem diffi-
parunt illud faciuus à. Cbri[Hianis dedit operá perpe-
iratum. Ge opinio cum [uperior c[fet , Sacerdos A4pol-
linis deducitur in judicium ,. uti quis incendii auctor
fuiffet , indicaret.

"Ac licet multis verberibus cefut , graviterque cru-
clatus , nemimem tamen omninó indicavit. Qua re po-
zifFmnm (NB.) iuducli Chrifliani , cou[tanter affir-
marunt y ignem uon ab bominibus per infidias injettum ;
féd diviná ultione à celo dimilfum , im delubrum irvuiffe.
Grzca verba fonant: 'Ovx e paxegor 5 cru fools
&arpoém]uc wma: wüp TM veg E AeQvosg A zin. oy
er&cug Tio ioeQLo € aT? v? d 2e ug; xg Asta. yos
j c); mixss C vds CK ÓoA s eiuts C EG rivus el T
eve» VÀcta. Y) Uy émiOouar arépav. ilxd d TU ido
Xeasiaweig xt ame, $ ua eve Oe Aa Toy ipm TU
Da» ovs WIVp. ei 3 $» Lose $A «2970/8 Xeagawoy eva, TÓ
Jeg«os- Qum Ji P oxwuvolos xoql&The , d24UM e di-
e€2840) à 9 AzrXNuO- iteds Quipo em» T TOuüear Tu
V. (umen uar, depeu vus jid De. Y, gro his rape eie
qun)de teams vt wixaDels 5 SOiya mp tour A»
xD DS io Malo elax ire T vii uggyioy Ug. 0 TH j
&xt ia. Collatis fateor ; & verfionehac, &textu
GracoSozomeni , videbimus iterum , addita 2m

nui »

j|

Déw:O/m'AcvuvrLnrcs 71

nulla, quafi grande effet peccatum non aliquid au-
C&oribus , (feu citando feu vertendo) addere de
fuis. Iraque poíteriora vertenda funt : Nemizem
iudicavit. Sed ex ira Deorum ( feu divina ) ignem
celeálem "Templa irruiffe. Caetera. addidit Inter-
pres: quod notandum duxi , ut & hic videamus,
quam iecurc ftare queamus talium interpreta-
tioni, i

Attamen quàm bené congruunt hzc dictis Me-
lanchthonis , Peuceri ; Hofpiniani , Boiflardi & (i
qui alii adhuc talia tradant ( nam tzedet me plures
de hác fal(iffima inquirere opinione.) 1r. Minime
gentium loquuntur hi T'heodoretus ac Sozomenus
nec magis etiam alii Auctores, de Apolline aut
Oraculo Delphico: fed, uti jam fat patet; expret-
fis verbis de Apolline Daphnzo; five zeseizto
Apollinis ad Antiochiam in Syria, tam procul di-
ftante à meditullio Gracia. 2. Ne gru quidem
illi habent de terrx motu. 3. Nequeex iplis, ne-
que aliter conftat ; l'emplum iftud Divinitus ma-
gis quam hominum , ac quidem Chriftianorum
aftu ac dolo conflagraffe: Chriftianorum dico; qui
in hactali re magis laude quam vituperio mihi di-
gni videntur. De incendii auctore (ané tunc nemi-
ni conítabat, quantum ex hiftoriis haurire poífi-
mus ; folum dixi(fe, Sacerdotem ira id effectum
Divini, quum alium neminem poffet indicare.

Verumtamen hi nominati Auctores Melanch-
thon , &c. hz:c tam fecuré ac tam conftanter affir-
raant, quafi nihil fuiffet magis manifeftum. I nunc
& fidem habe citationibus , qux aut ex Veteri-
bus, autex NNeotericis, hujufmodi fcriptorum in
Ícriptistibi occurrant. - |

Sed, ut denuó redeamus in viam unde digreffi
fumus, patet ex talibus direptionibus ac divaíta-
tionibus, ( perquas; fi "m fxpe etiam occifi , fu-

gati

rL. DissERTAT10 PRIMA

gati faltem , fuere Antiftites, dum omnia difturba-
rentur) defertum quoque manifeflé locum ; do-
nec tandem exfurgerent rurfus; qui fufficientibus
opibus ( ive hoccommuni fumptu , five & aliter ;
quandoque factum fuerit) aut praediti aut (uften-
tati ; xexszeo iftud de novo inftaurarent. Ad quam
rem , fatis arduam fane, nunc breviori quidem ,
nunc veró longiori tempore opus fuit, pro opibus
aut potentia , aut voluntateaut fuperftitione eorum
qui id demum aggreffi fuere. NecefIe igitur eft
magnos ex hifce aliifque caufis fuiffe defectus ac
diuturna hujus ;zesssess filentia: praefertim veró fi
& hiíce accederet defectus aut inopia períonarum
fatis aptarum huic negotio ; & hinc contemptus; at-
que excontemptu filentium perfonatorum horum
Oraculorum. Sed de hác re latius in fequentibus.

Quod autem Ciceronis xtate refponfa dederit
xe»9ie4o Delphicum, clarum eft ex ipfo Cicerone ;
ac non folum verbis ipfius jam fuperius allatis fed
etiam hifce fequentibus e lib.x. de Divinatione; ubi
Quintum Fratrem inducit pro. Divinationibus ;
Oraculis, &c. differentem : qui inter alia ; ait:
Defendo unum boc , Nunquam illud Oraculum Delphis
tam celebre cy tam clarum fuiffet , meque tantis donis
refertum , onmiur populorurs, atque Regum; ni ft omnis
etas Oraculorum illorum veritatem effet experta. Tam
diu 1dem non facit. UT 1G YTUR NUNC MI-
NORE GLORIA. EST; (NB.) QUIA Mti-
NUS ORACULORUM VERITAS EXCEL-
LITjfctum, miftfumma veritate , in tantá gloviá
zn fuiffet. Poteft autem vis illa terre evanuiffe ve-
iuslate , &c.

Quod tamen & hujus Ciceronis atate ; per tem-
pus aliquod obmutuerit ; tempore fcilicet belli in-
ter Czfarem ac Pompejum ; apparet ex Lucano ;
qui Pharfaliorum lib. 5.

á— Nox

DgEOna4cvrurisS 75

No ullo fecula dono

Noffra carent majore Detm , quam Delpbica fedes

Quod fluit; POST QUAM REGES TIMUE-
RE FUTURA;

ET suPEROS VETUERE LOQUT. N«

"voce zegata

Cyrr bee mnarent vates , templique fruumtur

Juflitio : nam (i qua Deus [ub pectora venit ;

Numinis aut pena eft mors immatura recepti ,

"Aut pretium : quippe [Himulo flutiuque furoris

Compages bumana labat , pul[u[que Deorum

Coucutiumt fragiles animas. Sic'TEMPORE LONGO

IMMoTAs TRIPODAS, vafleque filentia
Yupts

"Appius Hefperii ftrutator ad ultima fati

Sollicitaz. juffus [edes laxare verendas

"Anti[les pavvidamque Deis immittere vate ,

Caf[lalios circum latices , memorumque rece[[us

PLeronon errore vagam , eurifque vacantem

Corripuit , cogitquefores irrumpere templi , ec.

Jam antea dixerat;

Solus ia ancipites metuit de[cendere Martis

"Appius eventus : finemque expromere rerum

Sellicitat [uperos, MULTOSQUE OBDUCTA
PER ANNOS

Delphica fatidici re[erat penetralia Pbubi.

Nimirum, fiveob motus Reipublicz , fivealiasob

caufas , poftea inveítigandas , multos per annos fi-

luerat Oraculum ; quod tamen co tempore ; quo

Cicero fuos de Divinatione fcribebat libros, rurfus

reddebat refponía. lítud vero filentium ; quod

tempore Belli Pharfalici adhuc durabat, non vi-

detur tamen per ita admodum multos annos te-
nuiífe mutum przetenfum illum Apollinem. Nam,
fi audiamus Plutarchum ; 1píe Cicero; in uri

Ud,

76 DassER TATI10 PRIMA

fua, & 30. circiter annos ante bellum iftud Phar-
falicum ;, Delphos profectus ; Apollinem confu-
luerat; ab eoque reípontum acceperat. Ita enim
jam dictus Plutarchus in ipfius vita: 'O y» Kirteuy
PAqiO guise Pi 3bÀ mo Tes $igoipO- . Mm owes-
eud L»O- 4mwuGAv M i2 ópulo toda 49 eU) n Ty
c» MAQois Qr» o226 cAoZáro (O* 26a , «toerTuEey 5
IIvSia 4l £mw:s Quom » a? € uu cie V oe» Law
Z2*uowe moweiaq S Bis. Ergo cum ingenti Cicero [pe
erectus ad rempublicam gerendam pergeret y retudit ix-
petum ejus Oraculum quoddam. Nam con[uleuti AApal-
linem Delpbicum qua potiffimum ratione [umimam glo-
riam a[[fequeretur ,. Pytbia juffit , ut fuum ipfrus in-
genium , uon vuulei exifiimatiouem y ducem. fequeie-
Y wis.

Ut vero refponía reddebat tempore Ciceronis
modo indicato, fic & Strabonistempore ( qui tub
"Tiberii Imperio & vixit , & fcripti) Oracula red-
didit. Quod, curfu forfan interrupto, perduravit ul-
qiead Neronem Cxfíarem. Nam eo quoque tem-
pore confultum Apollinem coníultoribufque re-
Íponía dediffe , teftatur Sueconins. Ita enim loqui-
tur in vita Neroniscap. 40. Uz veró coz[ulto Delphis
"Apolline [eptuazefimum tertiym auuum caveudum [ibi
audivit , quafi eo devium obiturus , ac nibil conjectaus
deetate Galba y taniafiducia non modà [euectam [iu-
gularemque concopit felicitatem y ut. amiffis naufragio
pretiofiffimis vebus ,. mon dubitarit inter [uos dicere ,
pifces fibi eas relaturos. Cum hoc Suetonio non ma-
le convenit Dion Caffius : qui ( feu potius ipius
epitomator ) hzcde Neronetradit: Tg 5 2j'Azza-
AayO- (d dr eymex uus eh AvmzRQgR dive areae
müTÀ , erro € mJhwc uocis ) Tw me voter Thu. Kiipoduw
&QaArT , € Seg urraas d ; € T «9»Téor X9 TE AUGEY,
di)psmus die T) Sam y EL To itg avGag divid y e Dons.
Apollini féve iratus quod ci molestum Qi» grave refpou-

zz

D'd:-9O *a:c v rt ria
fem dediffet [ aliver; quod ei triflia aliqua pradixiffet |
five «9 alio patto in[aniens , agrum Cirrbeum ademit ;
eumque dedit qnilitibus : e locum mude Oracula pete-
bantur delevit , bominibus ad os ipfum , ex quo fpiri-
£us facer exbalabat y interfectis.

Hinc Paufanias , de hoc Nerone ejufque in Del-
phos patrato facinore, etiam hzc narrat : "Egee
à eoo. gói 5$ Négoy&- Ip PEE «ar eamus
f£ay 0; 70, ATUPwa mt Y(ux901 05 Oca rt vetat de^
G € z9pdmw emos zoe. Quz vertuntur à Ro-
mulo Amaízo , Noz posíremo Neronis impietatem
( Dei donaria ] effsgerepotuerunt. Is euim quingen-
tas eueas partim Deorum , partim vero bominum; fu[-
tulit imagines,

Nemini igitur hzc & fimilia confideranti mi-
rum videbitur; fi tempore Juvenalis, qui impe-
rante Domitiano vixit ac feripfit; adhuc filentium
tenuerit. Quum tamen poftea fub Imperio Adria-
ni Czaris, quotempore P/utarchus vixit ; (ut qui
przceptor fuit Antonini Pii ) iterum refponfa de-
derit: quod jam , hoc Plutarcho tefte, vidimus;
tam ex aliis verbis, fuperius citatis ; quam hifce
fequentibus: Sed vitio datis prifcis etuti[litis quod
malis u[e fmt verfibus , itemque eas que bodie
(NB.) grofa Oratione re[pon[a dant , ec.

At nec toto illo tempore à Nerone ad Domi
tianum & ulterius fuiffe mutum , ex Philoftrato,
lib. 6. de vita Apollonii , uti & libro 4. cap. 8.
fatis manifeftum eft, Ita enim ille: xxéje 49
qUy "Aga , edt, TY AtA ix» is Tw. quíTo d 'EX at-
)O- im evcojpicd Aepiu» f»d. C^ vwa)w Tus , "TEE
QU) T$ MjVaxeis , à top 756 OkQzs dé, - teoria
29 x, 0 Ce eme. à 4 Ame» sdv mgro cui,
AEyd (mtacs cid. xeu Gt paid t ho ewrd céácu tdg Tiv
Ilxevaez) ziv , dlo KeguAiae di eive 024 poa
Aók mis wj4g* KxQuro OQ qe) EvQjepcep T(pd

erat,

78 DrissERTATIO PRIMA
eio. 0 08 S Pby coy Emoopummems , evaDted v àAus
Üis eui.

Licet euim Delpbicum Apollinem intueri , qui me-
ditm Gracie teneus , vaticinii re[pou[is clarus ei. 1bi
igitur , ut ipfe uosli , qui ab Oraculo aliquid po[rit ,
brevi admodum oratioue , quid po[cit exponit. Apollo
autem nullis portentis premilfis , que fibi videntur
refpondet: quamquum ei facillimum effet totum Per-
naffum concutere , qo Caftalie foutibus mutatis vi-
num effandere ,. Cephifique curv[um morari. llle au-
tem. nibil borum jattauter faciens ,. purà veritatem
profert. — ;

Sic idem ille dicto libro 4. cap. 8. de vita Apol-
lonii, hoc Delphicum inter caetera. Graeciae qa-
vé tum temporis adhuc reíponía reddentia enu-
merat. 'Ez:Qok mer dà € avi Eohoruois ieeoig mro: md
ve Audbyain , € TÀ IloJ:d ,. xy mdlcn "AC (e "Au
Qiupio 7, X TeoQuyíu (Gave, x94 ei6 v». Mur&ios 79
e» "EAixgn, ày£on.

Peragravit etiam Apolloumius totius Gracie templa
€ Oracula , acce[fit namque ad Dodoneum templum
€ Pv THICUM;(quodef[t in Abis. NB.) 4m
phiarai quoque c Tropbomii templa vidit. Adfcendit
etiam ad Mu[arum templum im Helicone pofitum.

Dion. Chryfoftomus in Oratione de fuga , five
exilio :

Tao Untvpisudpo pot ,— isle vO ewm eic eg Badr-
60W (9. » PALIN DI7. SÀp $X9Y 65 q» As fO T EA.
Aléev. E ea vica qp IO mies, e" vd ug yiynito
vmviJke, x «MEA qm) (gius CURE ditey cu)TOy y pA
3 quid TE qtary M9 QD drloy Quusrso » € 0 xenpdpp wot,
ee ty errem Vevee Xem pov» € x jotdtov cup eRA m. CAE
Adüs .2ep M&s QUTÓ TÉTO qrQ ui T. e CJ d et y TT q969-
Qiu» eie xo laa. €. evi Qipsne agaLi. fuc PEETR
ioni v) vsu py eziA 055 75s 25«.. Quae juxta verfionem
Morellii ; ita fonant : Hiec zzibi cogitanti y vifum

e

Dz Onacvursmns 79

of EUNDUM ESSE ET MiHI DELPHOS
^D APOLLINE M. Ureorozfultore uterer, juxta.
Veterem Graecorum confuetudiuem. Neque euim puta-.
vi, quum de Morbo c prolis defctu , fi cui mempe mon.
gignerentur liberi , deque fructibus [ufficienter poffet con-
[ulere , in boc uegotio sainus eum valiturum. Et de-
num Oraculum petenti mibi , refpondit abfurdum qi»
conjectu difficile refponfum. "Tul]tt euim me id ip[um im
quo e/Jem agere omui alacritate , ut boneflam quandara
QC utilem acionem , donec (inquit ) iz poflremam ter-
r« partem difcefferis.. Qui Chryfoftomus viguit, ac
ícripfit, ut notum eft , fub Ímperio Adriani Cze-
faris. In ipfo textu Graco , fateor non nominan-
tur neque Delphi ; neque Apollo ita uti in Morellii
verfione confpiciuntur. Attamen ex iis quze pra-
cedunt , claré patet eum de Apoliine Delphico hic
loqui:

Iraenim dixerat: Ow; dv cd ge iy mter ov-
vC Adoc à ' Ag? didoary Td 34e dp ug a 7:59-
ecat. C qms PI PY Qtam icon s os lp npe Ads «OA
49 S-dov € Üvaine vt eiegus tovt , C Mou. aya pta (ge
nmn , "P mme ea ivrov eig EA C ss.

Quod autem & Luciani atate ; qui Antonino-
rum.tempore vixit; (Marci Aurelii fcilicet ac Com-
modi) prater alia quoque hoc Delphicum zezez-
e1o» fuerit confultum, patet ex ftolida illa interroga-
tiunculà Sacerdotis ''hyanzi ; quam in Alexandro
Píeudomante habet ille Lucianus hifce verbis com-
plexam : Tz Y d» 2e'sieia » T 09 Aldvugie, € m
c) KAeom 1) T) cu AeAQois , tyEm q»€6 7M Toag, Wy
Ao xeuruduyn , 3 Npsod éis -eiew ai vd erri] osea
ex6& xenouoi 5 "At relique Sortes, que án Didymis 5
Claro DzLeHis QUE redduntur , utrum ab aw-
éfore proficifcuntur "Apolline? an mendacia fuut. qua
ilic nuuc.reddumtur Oracula ?

Idem de iifdem fcre, (ed paul (etioribus tem-

poribus.

$o DrsskERTAT10PRIMA
poribus liquet ex Elio Spartiano: qui in Pefcen-
nio Nigro hzc habet : Dezique Delpbici Apollinis
Vates in motu Reipublice maximo , cum muntiaretur
zres e[fe Imperatores , Severum Septimum , Pe[tennium
Nigrum , Clodium Albinum y con[ultus quem expedi-
vet Reipublice imperare verfum Grecum buye[modi
fvdiffc dicitur. | |
ÓrriMUs EST Fuscus, poNUs AFER;
PESSIMUS ÁLBU S. .

Ex quo intellettum V u sc v M. Nigrum appellatum
Vaticinazione: Severum AFR UM: ALBUM «e-
và Albizum diclum.

Nec defuit alia curiofites. Requifitum eff qui effet
obtenturus rempublicam: 24d quod ille refpondit alium
ver[uin talem :

FuNDETURSANGUIS ÁrLs5I,Nr-
GRIQUE MINANTIS,;

IMPERIUM MUNDI PoENA REGE
URBE PROFECTUS.

Ouod omnino intellectum mon eft nifi quum Baffía-
xus "Antonini , quod verum [snum Pii fuit , nomen ac-
eepit.

ltem quum quereretur quamdiu imperaturus effet ,
re[pondi/[e Grace dicitur y

Bis denis 1alum confcendet navibus equor :
Si tamen una ratis traufiliet Pelagus.

Ex quo intellectum , Severum "viginti amos ex-
pleturum.

Attamen Clemens Alexandrinus in Protrepti-
co fuo ad Gentes , (qui an füb Commodo , fub
Juliano, fub Pertinace ; an fub Severo fcriptus
fit incertum eft) hac ; qui fequuntur ; habet :
AU volyum. at Jen e. mro AvmTQQ'ypaveérts usndt Ba.og p os
sio » Ttpgleus FumAea à Aene Otameulosoy : 5
Telmo Kijjator ; à Adv aioy Ae Axeo no 55

Lag-

p':.Oa4c99h iW 8t
Vixupois tena Tdwadpor y x94 7 auTiOs uvtov ;
eor devi Mipgioo T udo y to9cis. 24apexooi «9 (0. A ei pure y
cteigAruu 'y£» 5 KasmAlas quy) y X94 KoheQZWDw aA
7:273 € qU d? a óuglws vibvne pai (a. MOV be ius. 2 y
S aeu xt ey m» , oues Ó sv, dA ry xTaq » m$
idteis CUUgY o fUgzuy vot Mies. Dwpnon wwiv € **g aas
MONxE. , quOoy Qi umwxüs » TU aatem MentágAn :
jT KAgeaey : T lluJjov : qv AidupetA : 7l) Aet F
T» Aga: T'Aufiezgw uU QUAM C qme
7586» &C.

Iwipia ergó adyta me imve[ligetis , mec baratbrorum

ora profliciis plena , aut lebetem The[oroteuzm y aut
ripodeim Cirrbeum, aut es Dodorceum. Geranaryon
autem arenis defertis bonoratum , c quod illic eft Ova-
culum , qiod cum ip[a quercu ezmarcuit y auilibus fsbu-
[is rel'isquati. Silentio (NB.) quidem certó mauda-
?us ef] Fout Caffalius c alius Fous Colopbonis, c^
alia fimiliter perierunt fluenta Divinatoria , qua certe
faflu plena , Jeró quidem , (INB.) tazdeza tamen coz-
vitta [uut , ut qua unà cum fais effluxere fabulis. Narz
ra uobis alzus quoque Divinationii , «el in[aue potius
vanitatis , Cracula , Clarivm , P v r HYU M, Didy:
maum, Ampbiareum , 24pollimemy Amnphilocbum.;
Quod f| &» velis zoon(Irorum in[bectcres , &c.

Ex hifce verbis Clementis videntur jam ipfius
tempore omnia ceffafie Oracula ac periiffe. Ma-
gnós ac valde notabites Eclypfes patfa fubinde hec
«tes ea, patet ex antedictis. An vero fub Irnperio
Severi tale quid paffa fuerint ; obfcurum eft. Non
folüm autem de Delphico, verum etiam de aliis híc
loquitur Clemens. Crediderim ipfius etate ; atque
antequam hzc ícriberet, notabilem denuó defe-
cum accidiffe Delphico , forfan & aliis Oraculis ,
quz przeter hoc jam dudum in minori glorià erant.
Sed non hic ceffiffe in totum illorum refponía, ma-
Difeftum fatisfuit ex fequentibus: & de Delphico

F pet

22 DissERTATI10 PRIMÁ

per ea quz tam "T'heodoretus quam Conftantinus
Magnus habent: quem pofteriorem in libro 2.
& so. vitx ejus Eufebius ita inducit loquen-
tem: JOuippe Apollo 'r Uu NC TEMPORIS
ex autro c tenebris , féu SPECU, c» NON EX
HOMINIS ORE ., Oraculum edidiffe fereba-
fur , quo juflos viros im terra degentes obflave fibi
ajebat , quo miuus era pradiceret : atque (INB.) jid-
circó fala ex tripode reddi. Hanc ob caufam ille co-
mam demifit , c expul[a divinandi arte, tautum iu-
ter bomiues malum lamentabatur , ($c. Fl2ec autem
narrat patris iphus Conftantii tempore; atque in
prima fua ( Conftantini) adoleícentia , accidiíle.
Grzcaíonant: To 'Am»e T shui (Qacu» 3E
vetu dos € exoTiu Mts, BoA D EZ AYgpamev xeau|, de
dy ek Uri d 27s xonoy Egozrodioy e $ adAuUny amor.
DA Ale TÉTU Ji 88s T vrgAzUÀAy mi; Hg eias 7micioX,
T£T aórS xovmQéig TH& "wewgap Es a»ewog | ita enim
legendum, uti ab aliis jam olim corre&um : non
ut in R. Stephani editione ] zzéexe uerius
v iAewiopdyus » T? c» wy )puzrus xoxo) e7u0verm. Nec
folum refpondiffe in ipfius adolefcentia apparct
hoc ze5s4z:» Delphicum : fed videtur & uf-
que ad ipfius imperium & ulterius dediíIe refpon-
ía ; donec tandem íub hoc ejus imperio per
Chriftianos deftru&tum , vel potius fpoliatum ;
fuit.

Ita enim habet idem Conftantinus eadem in
Oratione: 'A? Z4 T 9pLuov cetur € € xor T oix dpus
arivü Aa Ezri "XM ov qat aV e pu Deis oi vavoH Ao( TO € cIneiyos oi
V upeas awÜtvrm| qx£3s dauss 5 x9Aao1: Gis dogorr D Bao !
Opes cb ves vvv taro dd d€M.. 7roAtptgie qo EA uA ots tm
pe ty)kvTE s 8T! avoue PI jp» o- QU TU «gg AE Ao (7rUGT y. o
Gi. à» aJ vis Tvj4ot Gy xd , e Mn desde cea T 9 Ily91a
Xgnsioiu? oiv eim xi 62A duda Eid.

Quorum poftrema verba fic bene, vertuntur ab

inter-

Dg Onaácurnrts& 83
interprete: Quod profecto won ita contigiffet , mifr im-
pia illa Apollinis P ytbii vaticinatio, | major emphae
fis tamen eft in textu Greco ] fz/[am quandam e»
adalterimam vim baberet.

At magis veritimile quoque fit illud tamdiu du-
raffe , donec fub hujus Conttantini Imperio, atqué
ejus permiíTu ; vcl juffu. ( ut Eufebius loquitur ) di-
reptum ac difturbatum fuit, ex iis quae idem tra-
dit Eufebius lib.3. de vita Conftantini; "Eje eixemos
:ynrvTo pa asccie Tuy WU ^w vay Tu. (QE) UAGAM 5
Jugaiv E piidun Bano eweguyWeh. trépu» e| $
zi qoÍ6 CpéQaie 977) » T ALIL T & Quar pos , 13208-
eso PL Jo, ITA genre ) £2 eis 5 TU) 7 .-
LY Ym emen p" polis kzE ML yo A67 Ci TO Ages , eX24Ax Té
um c» d )9gaas "cas d Buaitos 70AESS eurem.
4 €i M21 iva Oz uw aveo ei S a, mis ópdew , s dp cv
I3 ; impu) Qi mw ZphTar ci IPTE PN ia moguía
t5s c9 AtAQois TeAzoQus. Tug el EAixovida peoms c»
ru Maa. PUXASpHTO 0b dio^k wu« og DÜmTAÉÍwe xwv»
Tias , Tu» KL 7us A Qe crm yyous q1ux8 QuAoxaAMas
&Qspuidgwv. taque quoruudam im. urbibus Fanorum
ve[libula mudabantur , valvis juffu Imperatoris orba-
ta. Aliorum tecfum corrumpebatur ,. tegulis. amotis.
Nonnullorum veneranda ex «ere [mmulacra , que error
majorum multis jaz annis magnifico jactabat ,. per foá
ra urbis ab lmperatore cognomiuate , ommiimm ocu-
lis [ubjecfa funt. Adeo ut ad ludibriym Q» contume-
liam [pectautium paterent expo[ti : bic Pv rH xus
APoLLo; ili SMiaNTHIUS, C in ipfoqui-
dem Circo YTR1PODES DrLPHIC 1: Mufe
auiem Helicomides im palatio. Denique civitas illa Im-
peratorii cognominis , tota paffim vepteta eft frazis eneis,
qua eleganti opere elaborata , per fiugulas Provincias
olim dedicata fuerant.

Poft hanc ruinam tamen ultimá vice inftaura-
tum eft; incertum an demum fub Juliano Apc-

Fa: ftatà

" -

$4 DissstRTATIOPRIMA

ftatá, an veró jam antea fub Conftantio nonnulli id
au(i fuerint; Verifimilius tamen illud fa&um fuif-.
íe , perfectum faltem , fi ab aliis antea tenta- .-
tum , fub Juliano: qui; tefte Theodorero, & alia
2e/s:e4* , & hoc iplum , fuper bello in Perías
iufcipiendo ; confuluit. Hac enim Theodoreti
verba :

Ilias 2: dg MA08: € Ajo, € Audio , € i da
xpus eA » ei xg ceo ló0ew vmgirme T8 ugi]es , ei 0E
se ldüem eninsto , € Vzrizvw aho visio. tya Qe P augu
eugy €i$ $AEyyer 9 Xpso2us conan TÜ cvylegQi » t8 »
xTÓO- Nu) muse pui npo Ürot vixxe agómoao xope' acc -
d mS One oup. T2» 0 £d d24ugvao ro S yo O9
zm0AipugxAo Q- " Agiis T) tu x» 7*5 Puy X& (9 24 Au 6m
pun Dei Tío ra) ei A3toy. Otór € "P esa 2bynperbo T- noÀo .
évopuatqorves. 090 Dt eu)T 12 Np462 opu) T Eyawmi-
1dpor édveopeu. Cum mifrffet ergo ad Delphos ; ad De-
lou c Dodouem q» alia Templa Fatidica , petebat ab
| ibforum | Propbetis, [u[cipieudumne effet. Bellum. -
llli vero €5- f[u[cipere id jubebaut, c Vidloriam frro-
suüttebant.

Quorum | refpou[orum | unum ut frc illud avzuam
mendacii, buic traclationi inferam. Eft vero boc fz-
queus: NUNC OMNES EXCITATI SUMUS
Dir UT FERAMUS TROPH.£A THER A
JUXTA FLUVI;UM: SED HORUM EGO
DUCTOR SUM FUTURUS FERUS BEL-
LIPOTENS Mans. Horum igitur ver[uum ri-
diculas ineptias cavillemtur ii , qui eloquentem Deum c
Mufarum Principem nominant Pytbium : mibi quidem,
znendacio depreben[a , fubit miferari illum qui bis de-
ceptus fuit.

Ex quibus T'heodoreti verbis patet; ad minimum
fub Juliano, forfan & ultra Julianum, fi non uf-
que ad Imperium T'heodofii , Delphicum hoc ;e:-
sz2^» dediffe refponfa ; five Oracula. Quando

enim

,

t4

Dg Oim'A cv urs 85

enim poftremo atque in aeternum fuerit deletum;
plane nobis incognitnm eft. Namque hoc conti-
giffe (ub Juliano; ac quidem coelitus fulmine (aut
aliter ) falfum effe fatis claré oftendi. Ex iis veró
qua procedente noftro contextu adducentur, mi-
. hiverifimile omnino eft, id ufque ad Theodofium
(five tamdiu reddiderit Oracula five non, ) per-
durafle ; de qua re aliistamen liberum (uti deomni-
bus meis ) relinquo judicium.
^ Fuit ergo (utcum Molinzo loquar) ;z Barozio
[ Pamelium multofque alios ei hic addere potuit-
fem ] fuma ee?eia quaudo dixit pauló ante Cbri-
fà nativitatem [ alii uoz diu pof! cam dicunt, Pa-
melius fcilicet aliique , inter quos nonnulli nec fibi
nec aliis concordant ] Oraculum Delpbicum plane
couticuiffe, ueque ex eoulla refpou[a dediffe , appara-
tus S. X X v. ubi cy ex Nicephoro c Suida , novis au-
oribus affert er[culos Apollinis , mullá veritatis au-
éboritate [uffultos.

Sed audiamus quzío ipfum Baronium magnum
fane, aliàs, in multis ac magnis, virum: Proxime
autem y ait ante dicla tempora illuflviffimum il!ud , to-
toque Orbe celeberrimum AApollimis Delphici Oraculum
occlufum erat , mec ultra USY T ATA RESPONSA
dabat : Horrefteute Dmone , ut qui optime moffe
poterat , mala [ua aumunciari , non tautum per Ora-
cula Sibyllimay [ed c» Prophetarum predittionibus , de
quo perbelle bec Etbuicus Orator. Poft qux verba
Ciceronem quoque citat teftem ex lib. 2, de Divi-
natione, at quali cum fucceflu , jam fuperius vi-
dimus. |

Bzovius verb , ne quid minus dicat Baronio,
poftquam illius feré verbis ufus eft; addit : U/zirmuzz
dedit vefpou[um AAuguflo.

Moderatius pauló Pamelius loquitur ; qui ad nu-
merum 351. Apologcetici Tertullianei: Pyzbia au-

F5 tem

26 DissERTAT10PnR1MA

- tem Ovatula defeciffe P0s' T. CHR 1sTUM, com-.
probat Eufebius lib. 5. de Preparar. Evauz. cap. 8. ex

Porpbyrio (NB. ) € Plutarcho de Oraculorum filen-

zio. Quam vera autem hiec afferta, judicet Lector

ex jam ante dictis.

Sed minimé preetermittendi funt verfus Pruden-
tii; quos in Apotheofi fua contra Judzos cecinit ,
qui ita fonant:

Ex quo mortalem preflvinxit fpiritus alvum
Spiritus ille Dei Deus , c fe corpore matris
Induit, atque bayninem de Vtrginitate creavit ,
Delphica dammatis tacuerunt fortilus antra :
Non Tripodas cortina tegit uon Du aubelus
Fata Sibyllimu fanatieus edita libris :
Perdidit in[anos mendax Dodona vapores :
Mortua jam mute lugent Oracula Cuma :
Nec refpon[a refert Lybicis iu Syrtibus Ammon.

Hzc fi intelligenda funt de tempore nativitatisaut
pauló pofteriori ; ita ut ftatim , aut non diu, poft
natum Chriftum , filentium Oraculisfuerit impo-
htum planefalfum eft. Si vero capienda de tem-
pore ipfius Prudentii , poffunt efle ; quz dixit , ve-
tiffima. Nam Theodofio imperante maxima hifce
in rebus fata fuit immutatio: quamvis uti poítea
videbimus; imperante Honorio Aug. adhuc unum
alterumve fuperfuerit zezs1e/o ; atque Oracula fua
reddiderit.
Confirmandis Prudentii dictis maxime Sym-
machus facit qui Epift. 53. libri quarti ita fcribit ad
Protadium: Noz vides Oracula olim locuta defiiffe ,
zec ullas im autro Cumano literas legi , nec Dodounam
loqui frondibus , mec de fpiraculis Delpbicis ullum car-
zen audiri? dam hac fcriberet fcilicet.
8i tamen hic audiendus fit Poeta Claudianus ,
etiam fub Honorii Imperio aessigio oum
« Jo-

Dzx OQ RnaACSYU.L Si/r. 87

& Jovis Ammonis Oraculum necdum erant plane
intermortua : fic enim ille de confulatu quarto jam
dicti Honorii cecinit :

Quis Vatum difiuríus erat ?. tibi coruiger -Am-:

22072

Et dudum taciti rupere [ilentia Delphi.

Te Per[z cecinere Magi , te fenfrt Etru[cus

"Augur ; &c.

An hzc vera fint judicet candidus Lector : ego
enim hic non nimium ftare velim dictis Claudiani
ut Poétz: cum longe verifimilius (it; (licet alia
adhuc, Arcadio & Honorio imperante fuperfue-
rint) 22721644 hzec à Claudiano nominata , jam fub
Theodofii imperio in totum interiifle.

Sicut autem de Delphico conftat 2ezsv2/7, illud
pertotfecula, uti oftenfum cft ; duraffe ; ita etiam
patet, fi fides Hiftoriz , caeterorum plurima diu
poft Chriftum natum fua edidiffe refponía ; eo-
rumque noanulla aut ufque , aut ultra quoque Del-
phicum , durationis fux terminos extendiíle;
Quamquam jam ante Plutarchum multa , prz
fertim in Grzcià , plane interciderint , neque
omnia poft ipfum reliqua zquelongz fuerint du-
rationis.

Sed quoniam nulla nobis eorum , ab Antiquis
conícripta fuit; quod fciam ; Hiftoria; aut fi uf-
quam hoc factum fueric, ea nunc nullibi exítet ;
producam quz de iis . ( quatenus ad rem faciunt )
invenire potui, apud eos veteres fcriptores, qui;
aut ex propofito, aut per occafionem, aliquid de iilis
tradiderunt.

De Apollinis Clari, 1n Colophone , Oraculo
teitatur nobis Tacitus, id Tiberii tempore à Ger-
manico fuiffe confultum , cujus Taciti de ifto Ora-
culo verba (qux habentur lib. Annalium fecun-

Fa do)

88. DissERTATIO PRIMA

do ) inferius, ubi de Oraculorum auctoribus ago;
adducam.

Idem Tacitus libro 12. ubi deOdio sc crimi-
nationibus Agrippinz uxoris Claudii Cxfaris 1n
Lolliam Paulinam loquitur ; hzec fequentia refert :
lifdem com[ulibus atrox. odii "Agrippiua ac Lollize in-
feufa y quod fecum de matrimonio Principis certavvi[-
fet s molitur crimina qi accufatorem y^ qui objicerct
Cbaldaos , Magos , iuterrogatumque APOLL I NIS
CLARII SIMULACRUM J/oaper zuptiis Im-
peratoris.

Ex Philoftrato etiam fuperius adducto vidimus;
adhuc Domitiani Tempore hoc z2:«e» viguifle
cum ipfum [ Apollonium TThyanzum |] quidam
ex OR AcuLOo CorLorPHonto , iiu parti-
cipem Sapieutie , c jam plene perfecléque [apieutem
factum , venire pradicarent , cc. que vide.

Sic quoque ex Luciani Alexandro Pfeudoman-
te, ubiita dehoc Alexandro: Perró cum zoz izno-
raret , qui in Claro, iu Didymis , Malloque ve[pou[a
dabant, ipfos quoque bujusmodi quádam arte celebres
baberi , cc. manifeftum id & hujus Luciani tate
frequenter fuiffe confultum. Idem quoque patet
ex ftolidis illis interrogatiunculis "Thyanzi iftius
Sacerdotis ab eodem Luciano adductis.

Ulterius autem illud perduraffe , imó ad mini-
mum ad ufque Imperium Conftantini Magni;
mihimetipfi plane perfuadeo: licet minime inve-
niatur ; quando in totum illud ceífaverit. Forfan
idem fatum habuit cum Delphico ; Dodonxo;
alifque poft Julianum Apoftatam demum in to-
tum extinctis.

De Dodouce veto hoc fequentia teftatur Strabo;
libro Septimo:

ExAG out Ji mue X; 7) avt eov v) c» Andiyn, samt
c v «»«. Qui verba male fané ac contra men-

tem

DrzOnacUurrsz £9.

tem Auctoris, à Xylandro, Grece linguz aliàs
peritiffimo , at hic non fatis reiattento , ita vertun-
tur: Sed c Oraculum. Dodoueum defecit , quemad-
zodum € reliqua. Vocula z«« nimirum , quz hic
magnam dat empbaín, fignificatque propemodum,
quodammodo , aliquamodo , it vertendo ab ipfo omit-
titur. Confulebatur ergo adhuc tempore Strabonis.
Quale autem fuerit iplius poftea fatum , obícurum
admodum arque incertum eft.

Attameu ex iis quz de Juliano Oracula confu-
lente, attulimusliquet ; exemplo ipfius Juliani, tum
temporis id petentibus adhuc reddidi(Te refponía ;
fiveab Juliano , ipfiufve permiíTu inftauratum fue-
rit ; livealiter hzc contigerint.

De Ammonis Oraculo , poft Chriftum refpon-
dente ; teftimonium habemus hoc fequens Juvena-
lis, in Satyrà V I.

DL

Credent à fonte velatum ,
"Agmonis , quoziam Delphis Oracula cef[ant.

Ex quibus verbis patet, illud (licet ipfius zetate;
adhuc, ex flagitio Neronis filentium teneret 2e»-
eie» Delphicum ) confuientibus ediditfe Oracu-
la. Quamvis, jam Strabonis tempore ; non admo-
dum frequentaretur , neque majori effet in honore
aut exiftimatione quam Dodonzum aut Delphi-
cum. [ra enim libro 17. de eo loquitur Strabo:
IIo^& e| eipuuorts aoa B AMO» , fyrir eme Du
Adus?m* $n (bie drxaMoi6 pP? La ep uen, C) n ga
dox a00Au , 434 W verses vuoi eL 6? ug 2a. grid
mw, Y "Peuaios 2pesydjpav (is. Xi6omus nnus ,
x (is Tvjiéoixois Ürogmoazro!$ , diÀ dt corAMtyyxyem , 3
iprilétag » 15 dioenueuv. Aidorip 16 12 c9 "Apquonyt o/62Ev d
CAD er 1d A£nsugAov , qye6 re pov à eps. Multisa
uobis de Ammoue diclis , id tantum adjicimus: Vete-
ribus ci divinationem Maui s » Q Oracula ig fum-

$ "mo

go DrissERTATIO PRIMA

zo fiffe bonore , nunc eadem admodum uezlizi , Ro-
zmanis in Sibylle Oraculis, qo Etru[ia divinatione per
exti[picia , c [ervationes de celo acquiefcentibus. lta-
que Ammonis Oraculum F & R E. defertum efl) quod iz
bonore quondam fuerat.

De hoc Ammonis Oraculo tamen vidimus qux
Prudentius ac Claudianus fuis verfibus inferuerunt ,
quum de Oraculo Delphico ipforum temporibus
adhuc refpondenteloqueremur. Ex quibus verifi-
mile fit; ultimum ipfius interitum non ante Theo-
dofii tempus, cum Delphico ; Dodonxo, Didy-
mo , ceterique , contigiffe: acforfan & hoc &
alia plura fua filendi atque iterum loquendi habuit-
fe intervalla pro temporum eorumque per bella,
ruinas, autalia, mutationibus. Hujuímodi cafuum
exemplum babemus (ane apud Polybium qui lib. 4.
hzc fequentia narrat de Dorymacho : I«gafpo: io G»
3 qve2a6 T ey Ado, (sgh 5 qM TE stg Chtgreuoe , C
zou T Aya gor diiQlaec X9. TÉ 0. 0t y/€ € zh» itQgy
àislaw , GC. dd Dodonaum fanum ut venit c» por-
ticus crema'vit , qb donaria multa corrupit : ipfam de-
zique [acram edem funditus evertit. Quam eandem
Hiftoriam lib. s. & 9. quoque perftringit.

Notandum iterum in verbis Strabonis ; Romazos;
uti ait , 7 Sibylle Oraculis , cic. acquieviffe. Cum ta-
men multa ;e»c£e«« , non folum fub Imperio Ro-
mano, diu admodum poftStrabonis hujus, fue-
rint aetatem , fed & in 1píà Italià. Quare illa qux
tradit Strabo reftringenda funt ad ea qux juffu Se-
natus, non ftudio & cupiditate privatorum fiebant.
Nam nemini privato acceffum fuiffe datum ad li-
bros Sibyllinos fub cuitodià quindecimvirorum
fervatos , notius eft quam ut demonítratione ull
indigeat ; quidquid nonnulli fomnient de Virgi-
lio, aliifve, Augufti Caefaris permiffu ad eas ad-

miffis.
Alia

H

D$ 'Qkgv4'c ui ^r: 8 9t

Alia quidem fuerunt Carmina Sibyllarum , ( aut
potius qua: pro talibus oftentabantur ac vendira-
bantur) hinc inde per Grzciam difperfa. Sed ad
illa horumque fimilia minime refpicit Strabo: fed
ad ea que Romzfervabantur , ac reipublicae caufa
adibantur.

Exempla vero z£veuziov poft Servatoris noftri
nativitatem intra iplam Italiam ; imó quoque pro-
pe Urbem Romam, damus hzc fequenti, ( forfan
& alia dabimus procedente noftro contextu) ex
Suetonio, qui in Tiberii Czfaris vita cap. 14. ita
loquitur : Tiberius juxta Patavium adiit Geriomis
Oraculum, [orte trata quá mouebatur ut de con[ulta-
tiouibus in. poni fontem talos aureos jaceret. De quo
Aponifonte etiam Claudianus Poé&ta ; dum canit :

Fous Autenoree vitam que porrigis urbi

Fataque vicizis noxia pellis aquis ,

Cum tua velmutis tribuant miracula vocem,

CuM TrUA PHOEBEUS CARMINE

DICTET HONOS;
Et [it nulla mauus cujus non pollice duct

Tefleutur memores pro[bera vota zote, Qc.
Propeipíam quoque Urbem , ut diximus, aliquot
fuifle Templa Fatidica; e quibus & per fortes, &
aliis modis , reddebantur Oracula, oftendit no-
bis Suetonius , dum de eodem Tiberio loquitur
cap. 63. Tiberius v ICINA URBI ORACULA
ettam di[picere conatus eft 5. [ea Majeflate Preneflina-
rum Sortium territus defGtit. Cum obfrgmatas devetta[-
que Romam non reperiffet im arcá y mifi relatas rurfus ad
demplum.

De quibus Sortibus quoque Propertius lib. 2.
Eleg.. 23.

Nam quid PR NEST IS dubias, ó Cyutbia
Sortes ;
Qvid petis ZEcei menia Telegoni ?
Curte

$2 DissER TATIO PR 1MA

Curtein HERCULEU M deportant oppida
Tibur? '

De Caligula veró idem ille Suetonius cap. 57.
Mozuerust dy Sog TES AN T 3 AT 1 N & [.Ca-
ligulam ] vr 2 Caffro caveret. Quá caufa ille Cafftum
Longinum Afia tum Procon[ulem occidendum delegarve-
rat, imtiemor Cbzeream Caffium zomniuari.

Et Prznefte & Antii non Fortunz fimpliciter,
fed Fortunarum Templum erat : licet aliàs Flora-
tius , de Antio:

O Diva gratum que regis Antium ,
Pr.efens vel imo tollere de grada ;
Mortale corpus ,, vel fuperbos
Vertere funeribus Triumpbos,

Te pauper ambit follieita prece» ec.

Macrobius tamen lib. Saturnal. Uz videmu: apud
AAutium promoveri fimulacra Fortunarum | ad. dan-
da refpona. Qux confirmantur ab Infcriptione
quz in Thefauro Gruteri exhibetur pag. 72.
num. 2.

,

FORTVNIS. ANTIATIBVS
M. ANTONIVS. RVFVS. AXIVS
DAMASCO,. S. D. D

Neque ab hifce diícrepat Martialis : qui ; dura
Cíari Domitiano adulatur; lib. s. Epigram. I.
ita canit:

H ec tibi Palladiz [eu collibus uteris Albe ,
Cefar c binc Iriviam projpicis, inde Tbetin :
SEU TUA VERIDICA DISCANT RÉ-
SPON3A SORORES,;
Plana [uburbani qua cubat unda freti :
Gen |

DEg^O n'A'c v'Lrir&€ 9j

Seu placet ZEuee nutrix y [eu filia Solis ,
Sive falutiferis caudidus AAuxur aquis ;

Mittimus.
Sic quoque, licet Valerius Maximus , lib. 1. cap. 3.
Lutatius , qui primum Punicum bellum confecit , à Se-
natu probibituseff S o R T ES FoR TUN
PRANESTIN.E adire. «Aufpiciu euim patriis
n0n alienigenis rempublicam adminifivari eportere ju-
dicabant: tamen Statius Sylvar. lib. 1.,carm. 3.
de villa Tiburtina:

Quod zi T EM PL À darent alias ' TY RYN-
THIA Sortes ,

E?PRENESTIN. foteraut migrare So-
RORES.

Ex quibus Statii verbis quoque difcimus : Ti-
bure etiam fuiffe Templum F'atidicum , in quo
per Sortes ; ut apud Antium .& Prazneíte, Ora-
cula reddebantur. Quod Herculis Templum ftru-
Ctura & magnificentia eximium fuifle ; docent non
obícuré hzc Juvenalis verba ;

—. Fincens Fortune y atque Herculis edem.

Sed progrediamur nunc & ad alia zessze»«; five
ad alias Oraculorum Sedes ; ac Templa Fatidica j
& ad alia, ( feriora fcilicet) tempora; ut fic tan-
dem quoque ad T heodofii tempora & ulterius ad-
huc deveniamus.

ldem igitur ille Suetonius in vita Vefpafiani
cap. s. de ipfo Vefpafiano loquitur hoc modo:
"Apud Tudeam Carmeli Dei Oraculum con[ulentem , ita
coufirma'vere Sortes : ut quidquid cogitaret volveret-
que animo , quantumlibet magnum y id effe provventurum
pollicerentur. Quorum dictorum fides quoque ad-
ftruitur à Tacito , qui libro 2. Hiftoriarum italo-
tur: Eff Tudeam inter Syriamque Carmelin : ita «o-

cant

94 DisskRTATIOPRIMA

cant montem Deumque. Nec fimulacrum Deo ,. aut
Templum (fic tradidere majores ) ara tantum Qi» re-
verenutia. lllic facrificanti Vefpafano, Cu M sPES
OCCULTAS VERSARET ANIMO, Bofilides
Sacerdos , in[peclis identidem extis. Quidquid e[t , in-
quit , Vefpafrane quod paras , feu domum exflrwere , feu
prolatare agros , frve ampliare fervitia , datur tibi ma-
gua fedes | ingeutes termini , multum bominum. Had
avibages x flatim acceperat fama, qb» tunc aperie-
bati y. oc.

De T'ito Vefpatiani filio idem Suetonius cap. 5.
Sed. ubi turbari rurfus cuncta fenfit , veaiit ex itinere ,
aditogue PaAPH1& VENERIS OnACULO,
dim de maroigatioue confulit , etiam de Imperio coufir-
»uatus eff.

Audiamus iterum hic Tacitum Suetonii dictis
adftipulantem : Is enim lib. 2. Hiítoriarum de
Tito hzc affert : Z4t4ue illum cupido inceffit adeundi
vifendique Templum Papbie Veneris , inclytum per iu-
digenas advena[que. Haud fuerit longum initia reli-
giouis , Templi fitum , &c. Poft quorum defcriptio-
nem ita pergit : 77/5 /Pecfatá opulentia doui[4ue
Regum , queque alia letum autiquitatibus Graecorum
genus incerto vetuftati affinzit , de navigatione pris
mum con[uluit. Poflquam panai viam Q» mare profpe-
rum accepit , de [e per ambages interrogat y cefis complu-
ribus bojliis. Soflratus, (NB.) Sacerdotis id nomen
erat , ubi leta c» ceugruentia exta, magnique cem- -
fultis annuere Deam vidit , pauca in prefeus c foli-
:a , (NB.) refpoudeas , petito fecretos futura. apes |
Yu.

Philoftratus lib. 4. cap. 1. de Apollonio , hzc fe-
quentia narrat : |

A4291 Ti «A 4018 ioi. oi pp ca S KoAeQaut ug»-
eds, x9iyóy T teu coQias » € artus gor, X94 qo)
Quo) m T cho. erre ei dt , cx Aiuuwy ci ài cx y

E

« 3

lE Q kaAcUlL tiu. 95
e T IItp2e uo: ies Ilo» gs P T Vy eiue dopo , r
O:0$ cxiAsUs axtocQorrzs TU. A'harío. v5 43 auTás
s: BAAéeA, , 1) doxéis Ted uo logis.

Sermones quoque de ip[o varii ferebantur » cium ipfum
quidam ex Oraculo Colophonio , illius participem [a-
pientie , C jam pleué perfetciéaue [apiemtem factum
venire pradicarent : alii ex Didymao ; alii ex Perga-
eo tesplo venire illum affererent.. Multos enim [ami-
tatem ab Oraculo petentes jubebat Deus ad Apollonium
accedere. Sic enim fibi Deo placere , C fata poflulare;
dicebat."

Quz de Clitumno habet Plinius Junior, lib. 8.
Epiit. 8. Oraculorum intra Italiam , per haec tem-
pora, quoque fidem faciunt. Ita autem ill« deícri-
bit iftud avro: 2ddjacet Templum, pri[cum c re-
ligiofum. Stat Clitumuus ipfe amictus oruatu[que pre-
texta. Prafeus numen atqueetiam F A TYDICUM,
iudicaut So R T Es. Spar[a funt circa facella complu-
"v4 , Lotidemque Dei [ramulacra. $ua cuique veneratio ,
fuum mumen 5 quibu[dam vero etiam foutes. Nam pra-
zer illum quaft parentem ceterorum , [uut minores ca-
pite difcveti 5. [ed flumimi mi[centur , quod ponte tran[-
mittitur, ls.terminus Sacri profamique im fuperia-
re parte uavigare tautum » iufrà etiam natare con-
ceffum.

Sic quoque de fuo tempore Plutarchus in Dialo-
2o de Oraculorum defectu ( prater alia jam fupe-
rius citata atque huc fpectantia) hzc habet. E» 2
Oexdp Aca: CUTS o oo dps 227? 8s p» acp d Ty 2le«-
QUmoiwe, , Te 0i 9 Tewsois x7us4240Y CAT en 7r y rá-
zw0wW , € Mix eA 9 vup 2029» 2g poco 9$ amodv. e 3:5
(ois ep. K'Auxiaw opioiu cvuStonxe mu » wg aXMopdp »
uds ay Zuiy y a Avpuqei, c8 dog ces caQigso9v. X94 Ó
Anny qeu G7 » Qux oiov £240 24 sud vus »WAd yS (4s
iss) "uA 50y xphor fu d, ?*uaCo sa meae
x TO Movs "5 76 '"AuQi^ox s Ma Té. Dy a IPTE

E Mops

96 DissgRTAT10 PniMÁ

Mos e359]05d, 0» Tes [um jtw 42r Twy. Que ver-
ba ita vertunturab Adriano T'urnebo ( hiftoriam
enim ipfam, quz fequitur ; attingemus in difTerta-
tione noftra fecunda. ) ;

Orcbomeni dicunt , graffante pe[le , multos inteviiffe
mortales, ac 19m Oraculum Terefh im totuin ex[lin-
n effe, c ad banc diem ignavum mutuuque periman-
ffe. 1demue veró Cilicie Oraculi acciderit ut fando
audivimus , nemo te Demetrio nobis melius narraccerit.
Er Demetrius , baud equidem y iuquit, qualia uunc
illa funt [cio.. "Tam pridem euim ,. ut [citis , à Patrid pe-
rezrimor. Illic autem quum effenm etiam tum Mopft c»
Q Ampbilocbi opertum vigebat : ac quidem de Mopfà
maximé ad:irandum corimmemorare poffe , &c.. Et
hoc Piutarcho tamen ut teíteluculento ; pro Ora-
culorum , cum Chrifti adventu , defectu utuntur;
(prater alios, ut vidimus) Farnabiüs & Lubinus ,
quorum primusad verba Juvenalis. Gz0zia;z Del-
phis Oracula ceffaut , ita loquitur: Qwodfamenu Ora-
culum | Delphicum fcilicet] defeciz ; et c reliqua ,
adventu Chrifli. Vide Plutarchum de defetfu Oracu-
lorum. Lubinus veró ad hc eadem verba : Scopricé
b«c dicit, quaft illi Aftrolozi Oraculorum defettum [up-
plere deberent. Scripfit Plutarchus librum de Oraculo-
rum [uo tempore defectu. Cbriflus autem [uo ad'ven-
iu Daemones profligavit , c Omaitus Oraculis Daemo-
num eteruum flentium indixit.

Hzc fic in tranfitu adducere volui , quamvis
aliàs vix ac ne vix quidem merebantur ut adducc-
rentur. Etenim non folam de Oraculis in generé
longéaliter hic quem teítem adducunt ; loquitur
Plutarchus ; fed & de ipfo Oraculo Delphico pla-
né ipfis contrarium aíT?rit: quod tam ex aliis, fu-
perius allatis quam ex hifce fequentibus abunde pa-
tet : Nunc Sacerdos eff uuica [| de fuo tempore lo-
quitut ; ] zec comquerimur , quum fit uma died

atit.

B, OR 460 LX 85

fatis. Neque veró Deus ipfe culpaudus eft, quum quod dix
vinarionis adbuc fapereft , omnium defiderio fatisf aciat
abfolutofque domum dimittit. i

[ Graecum textum jam anté quoque adduxi. ]

De Oraculis autem Luciani tempore refponfa
dantibus, prater ca quz tum ; quum de Delphico
loqueremur , ex ipfo adduximus, videamus qux
habeat 1. in Philopfeude fuo. 2. qux in Alexandro
Pfeudomante. Quz in Dialogo Philopfeude nar-
rat fub perfona Eucratis; quem ftrenué mentien-
tem inducit, funt hzc fcquentia: *A 2? e» ApquAéxs
di jxeeu cy MaAAa P uoo» Varspdia Agi uoi, v6
5. uo x xU ga YT (O» Vip Uy ikan y € d ilii eas "7v
VHÍY erm. Cru UTE c» I PT eid» , D ZxHO7. cp
Ile42 29:6. óz0TE p A "AIT is [I mm elxadi , dixxoy
y) c» Ma^ AQ 77» ure». EiQasisuTw T: X) gAn)isut-
7! eed ,5À3 iege Cy pus «e TO borux eAvóddueY y oig
ev Dylosspas ms. € T5 yes tóm a aca ml IleoQd-
79 , XqAU$ &y Exe ommodo c» TIU 99 a egg eg Ly
Xxensue/d , xo i "m GEÀ TO, pi AAordus TET]
TÀ Oto. Í

Ceterum que apud Amplilocbum audivi in M A L«
LO, Heroe mecum diu differente , Deumque meis dé
rebus covfulente , tum que ipfe vidi volo-volis referz
re. Deinde ex ordiue tum que vidi iz Pergamo ,. tuni
que audjvi in Pataris. Cum ex ZEgypto redirem dà«
uum audiremque illud in. Mallo Oraculum. apertifftz
mum frmulque effe cb veriffmum , e [ic evidenter rez
ponía dare, ut ad verbu vefpondeat iis quecungué
Propbete quifbiam in fibedulam in[ivipta tradiderit ;
( NB.) rectà me fatfurum putavi, fi dum praternaz
vizabam experirer Oraculum ,. Deumque de futuri
4uippiam con[ulerem, y

Regeret for(an Lector, Hiftoriolas in ifta Lueia-
ni Dialogo contentas ftudio efle confictas ; ad deri:
dendum Philofophos mendaces ac credülos eo«

S

fptits

9* DisskERTATt1:O PRIMA

rumque credulos difcipulos ac fequaces: aut fi re-
vera narratz fuerint ; faltem eum in finem huc ad«
duci à Luciano , ut pro ridiculis mendaciis à corda-
tioribus rideantur. Sit ita. At quis credat etiam il-
lud in iis cffe confium , talia tum temporis fuifle
Oracula? Certéin hiftoria Alexandri, quz & mi-
hi & aliis pro vera Hiftorià, nec fine juftis caufis;
habetur , etiam de Malle ; de Clero & de Didy-
mis idem afferit, que de Pergazo, Didymis, &c.
Philoftratus & D:o & Plutarchus diverfis tempo-
ribus , ac de diverfis temporibus tradunt ; hoc
modo:

' Eqd!is à 786 c» KAzeo» E Aldo peus x Ma2Ad , x
euiss xiu$ms m 7H «paio «ovn TUOT Q^usc
euiHs Umctésro , zoAAss 'Í qup)moyTUY quem» eig odTES
Aa , &C.

Porró cim non ignoraret , qui in Claro , in D y p v-
MIS; MALLOQUE refponja dabant , ipfos quo»
que buju[madi quádam arte celebres baberi , ees fibi red-
debat amicos , viiffis ad eos plerifoue con[ultoribus , bis
verbis , &c. ;

At xezs/e,t illud in Mallo non folum Commo-
di ztate ; adeóque & Luciani, fed & ipfius Dio-
nis, ( qui ufquead Alexandri Severi annum octa-
vum , quo ipfe fecundó Conful fuit, Hiítoriam
fuam protraxir, in eoque finiit ) Oracula reddi-
diffe, ex hifce ipüus verbis; lib. 72. contents;
tnanifeftum eft :

'"Eev c» MaAAG ziAd d Kouxlos " AvQ:Aey s XP eA
€ xcd 9! ege uv, Goes d € d Xibro» 6 2]à vos-
[uM cé» iónAurt. IYoudvov 49 nj Dx Cy: 24"y Q7 0o
aUo P ego vms »zvmioov ;, € Aény ve eby domm. gk t9/ov
Qu To. gvM ee AG , TU mule, CU e ain T OKIAU az, " AY
7t eX TÉ« qc 4ÓXAQUe wu? B Keopgeds, 06 uU TORUTE —
T Hegx^im dQuAuet , fó7D Qyx avofóvus , wcrtp € o |
Hgg.sA A7* inum, ey iste Tg; Ve OT Hoss Egi Teu

92s

D$ ORÁÀACUvELiIX $9
$0: e nir Denise Gus 2nmviLoq (35 9 6i KivivriAtet. amy
prine ) D v Xifn $5 72ym , x diens dor g
xperi o».

Eft Malli , quod e(t! oppidum Cilicie , Oraculum Am
philocbi , quod per fomnia con[ulentibus refpondet. 1d
Sexto quoque re[bonum dedit ; quod ille piciurá bujuf-
3modi expref[rt. Picfus erat in tabella puer , à quo dud
férpentes [uffocabautur : Itemque leo Einnulum perfe-
queus. Quamvem egoquum effem in Cilicia cum parre ,
qui ei Provincie praerat» mom autó potui conjicere 5
quam fratres à Commodo , qui Herculem poflea imita-
zus eff , quodanimodo [uffocatos iutelligerem; Ut Hercus
lem infantem adbuc , memori proditum eft. [erpeutes
à Tunone immiffos [uffocaffe. ( Quintil euim fuffocati
funt) jamque Sextum fugere, quem viriLus potior Com
770dus per [equeretur. (

De 3e»engia feu «xvreio Jovis Nicephori, hac
fequenua tradit /Elius Spartianus in vita Hadriani :
Quo quidem tempore, quum [ullicitus de. Imperatori
evza fe judicio V YR GILIANAS SORTES coz
fleret.

Quis PROCUL ILLE AÜTEM RAMIS

INSIGNIS OLIv.&,
SACRA FERENS? NOSCO CRINES I N-
CANAQUE MENTA,

REgcG1s RoMANI, PRIMAM QUI LE:
GIBUSURBEM

FuNDAviIT, CURIBÜs PARVIS ET
PAUPERE TERKAj

Missus rN IMPERIUM MAGRUMJ
CUI DEINDE SUBIBIT:

Sors excidit : Quam alii ex Sibyllinis ver [ibus ei pro-
eniffe dixerunt. Habuit autem pre [umptionem impes
rii mox futuri ex F ANO quoque N 1CEPHOR f

G ài Jovi

100 DissERTAT 10 PRti1MA

jJovrs manante reffosfo, quod 24pollouita Syris
Platonicus libris [uis indidit. '

Advocemus huc quoque lapidem illum five ta-
bellam marmoream , quz putatur olim ftetifTe in
"Templo ZEfculapii ; quod fuit in Infulà Tiberina
intra urbem Romam , quam in Thefauro fuo;
pag. 71. reprzefentat Gruterus. Que opinio fi vera .
fit ( verifimilis fallem eft; quod ca Roma inven-
ta ibi in aedibus Maffxanis fervetur: INam & in
Intula Tiberina 7Efculapii fuiffe 'T'emplum cun-
Cis notiffimum eft ) verum etiam eft, ad illud uf-
que ( Ántoninorum tempus, ( NB.) iz ipía quo-

ue urbe Romá per /Efculapium , (feu potius ipfius
feucbené Antiftites) reddita fuiffe Oracula.

"Tabellam iftam , feu potiusfragmentum tabellze,
( quod abunde poteft ex forma iplius apud dictum
Gruterum reprefentata; nam & caput, & cauda,
uti videtur, ip(idefunt) huc adduco: Literarum
formam, quz fingularis admodum eft , ut & tabulze
feu fragmenti formam, curiofus Le&or videat apud
ipfum Gruterum. 'Avrazs vae $utggas Vento lvi m-
QA.à tyenug mon iUe» Vr. ..... 699v opto € reo -
ew em) Dm) 9 dvEug A0, Emi 20 20 ssgàv xp Ou Tg
7tYTE Qux15AS Hmm S Bua T Gr Kg donM Tl» xüce
Uri 85 idis dnas x óg9oy axieAcpe S Onus 7um-
eisarO» "^ Uy x, o 99 IM D (aru 2otriu Dfpiove &ri
$ exexcd Zu» Avmyt.

Auxio WNUpe dx à € & mici, a MAUS CrnyTOg GY)pe-
v4 Dxprugnae 0 Os DU € ox S reGuug coa TEÉ-
Oco» € utr obs evaQuoacag 1; Unldveq Ez và. apo
€ ieu?" »gà nno cia D EUTET. T2 OG € à Mag» cv-
ytaeín eu TU.

Ai«9e «ya Qtegyt; IL &Qi^ mcd o "TD 7I TUS PE
TW EX pr grae 6 sog £AÓv D cx $9 ceA- uuu Goa TT
$095 Ax € Qa'yeiy pO) jui Emi qeeis puteus € iru xe EA-
Jy 0 9 ait 40 zet eA het» nd eulx i OQ» eunt ze pt oto T

Ova-

DEO mA4cvrri IOI
OvaAeelp 'Aaea sQumatw moQAa (puo mst) à Oros
tA0Zy € AxGar eA A3 i£ AAcxTQvoVO- AdUxs pU utut Oe
X) 4o»veís cusTeAN/o Y) Uri qe&s qutoys riy locu Urri
186 6Q7 Augus , € exiGAcpo x £4 AvOty X) dU et pA I TRY ày-

Addam hic & verfionem quz ibi quoque affer-
tur à Grutero:

llli ipfis diebus Cajo cuidam ceco ,' Oraculura reddi-
dit. Veniret ad [acrum altare, c genua flecteret ; à
parte dextrá , veniret ad levamy, eb poneret quinque
digitos fuper altare 5. Cv elevare? manum C poneret fu-
per proprios oculos. Et rectà vidit , populo praefeute , et
congratulaute quod grandia miracula fierent [ub Ip:pe-
ratore uofftro Antonino.

Lucio affocfo lateris dolore , € defferato ab omni-
bus bominibus , Oraculum reddidit Deus , "veniret
ex tribomo tolleret cinerem ). e und cum vino com-
mifceret qb poneret [upra latus. Et comvaluit c pu-
Lblicà gratias egit Deo, Qv populus cougratulatus eft
Jl.

Sanguizem removenti "Tuliano de/berato ab omnibus
bominibus , e Oraculo refpondit Deus, veniret có ex
tribemo caperet nucleos pini ,. qb» comederet , uza cum
aielle , per tres dies : à» convaluit C veuiems publice
gratias egit , pra[eute populo, &c.

Dubitare quis po(let , eo quod lingua Graeca de-
dicata fit hzc infcriptio, an Rom pofita fuerit ;
an vero non potius videatur ex Gracia vel Afia eo
eam fuiffe deportatam : cum omnes fere infcriptio-
nes per [taliam atque omnes alias Provincias (Grze-
cià folàüm , iifque regionibus quz communi ; cum
Grecià idiomate uterentur, exceptis) LinguàLa-
tinà confpiciantur conícriptz. Cujufmodi fcrupu-
lo; fi objiciatur, removendo , rcgerere po(fim ,
quod multa alize Inícriptiones & Rom & pluri-
bus aliis per Italiam locis teítentur ; etiam ab ipfis

G 3 Ro-

102 DissgR TAT10 PRIMA

Romanis atque [talis fxpe tales pofitas fuiffe In-
ícriptiones.

Hocque abunde patere, cuivis manifeftum fieri
queat nuda infpe&tione T'hefauri Gruteriani ; mul-
tifque per Italiam aliaque Provincias exftantibus
monumentis. Verum quidem eft , occafione fta-
tuarum , aliorumque publicorum monumentorum
multas quoque, imo plurimas , Infcriptiones eo
fuifle deve&tas; Sed de Epitaphiis ; tabellis voti-
vis vel Eucharifticis fimilibufque id mihi non veri-
fimile fir. Adde quod & Orthographia ( uti & li-
terarum forma ) fzpe non nimis Grzca, imo in
multis vitiofa , magis teftetur (culptorem , aut non;
gut parum , Grece peritum. Sed tamen Lectori
meo heic judicium liberum relinquo.

Tranfeamus igitur ad T'ertullianum qui fub Se-
veri atque Antonini Caracalle vixit ac fcripfit
Imperio. Isautem ita libro de anima cap. 46. Naz
( Oraculis boc genus flipatus eft Orbis: ut "wpbia-
vai apud Oropum , "Ampbilocbi apud Mallum , Sar-
pedouis in Troade ,. "Iropbouii im Bwotiá , MMopfi in
Cilicia, Hermione in Macedonia , Pafipbae in La-
conica.

De Caracalla Herodianus lib. 4. hzc fequentia
habet: ITegaspoo te (e y à, Móvoy mi e )paimuy Try
"DIM fO:Aev , aD Xp m Sc Tt wgd Quai 7roAvrrQUy-
pr en. &cTt Tug um ]éow» es igneuAduo ; z"m-
91eAUyTE. 7FU YTUY C9 Qo eim » 755 TE gra, VoL o )6y uo Ss X
&seouus Tt *94 ÜOyTwe ETE TIU TETU xa) W)ds &U Ty
iAavjzyt m. alu) onec ql Óaixsuntey. Nam
quum [uapte matura curiofror effet , uou bominum mo-
do res cognofcere fl'udebat , [ed Deorum Duemonumque
etiam rimari arcana : metuque [emper in[idiarum ,
nullis non Oraculis incubabat | vel , quod hic magis
3d verbum , magifque appofité ad rem , omuia fre-
quenter con[ulebat Oracula | etiam accitis undique ma-

E^»

|
B AEoD.R.4-cou Lo 3€ s ADR

gis "Aflrologis, atque arufpicibus , nullo plaue prate-
rito qui buju[inodi fallacias profiteretur.

Dion. Caffius veró de eodem :

Toixgre «pA Thu (uA muy ADaLegdpeas fÜpacn 5
Avaoyi v» 9? e TO &Xeg Te). cono» $9 afa auTS LEUTE
T4 S Üwoge xAxcd wa(Aemoógdor € € zw»^uxs cto
E seus £Qevtugr "D «Eos ey pss apny, Hac igi-
tur inmi[eram 4lexaudriam perpetratt Aufouia fe-
Ya. Sic enim uominavit eum clau[ula Oraculi de ipfo
dati. Quamvis bujus Oraculi pretextu, zultas , quafi
boc in lucem primi protuliffent , occiderit.

De hoc Caracalla Cxare idem quoque Dio :. E-
7604 3 Gme es uox qo Am ATO y C quA o out To Tho Qu-
vla xgo» lut Vpenkt o € mio xsyenepudiuévra, qgézre» nva
qw cup enazi dua eu TU Choice ovarsp «94 0 Zdog à L4AQ«
dvo «2. Corp D» C c) 7Ó/ " ATTI Jes d$ Xogies Du oid O-*
x y) cud /O» rd X.G4om e3Tto9r ideié)óyn tm , vw
t7 qUUU TU, eig ad y

OU prr x x£OaA Lo ixiAO- Aü mpaexcog ird

"Aeei 3 Cayo » SEpv6v 3 IHecadwew. C

Ka MET qUAVTU, Ql ToX Q9 TU CA jJhodoo eic Aenidpd

7

Oix(O- d ew 7s Biss TtH Py enum Ov.

Sed cum non multo poft occifus effet , atque bunc fermo-
zem mecum babuiffet po[lremum ,. illum vaticinatum
effe quodammodo , ac futura predixiffe exiflimavi , non
aliter quam Jovem qui Belus coguominatus , coliturque
-"Apames civitate Syrig. Nam is Severo, cum adbuc
vitamprivatam ageret , bos ver[us dixerat :

Os ocuLosQUE Jovi sIMILISQUI
FULMINA TORQUET

Er MagTi LaATUS ET NEPTUNO
PECTOR A. :

G 4 Eidem-

£04. DisscR TATIO PRIMA
KEidemque poft Imperatori fado ,. ve[pondit confu-

lenti
PER SANGUINEM TIBI UNIVERSA
IBIT DOMUS.

In quibus Oraculis fpecimen videmus & Home-
ricarum & e T'ragicis petitarum Sortium : de qui-
bus poftea latius.

De Macrino, qui huic Caracallz fucceffit , idem
rurfus Dio: O dp & MaxeivO Sw xou 24pev y. ( tv-
X9 yw 39 2 Tíoyuea 74 25) X (ume eko "gay [4g TU0Y
eeoQioar, 2psrho qu eno vay , € socius eeulóo «ue
7Uy & o xt ; VeD IDE (og. (udi 7o o»Mg» qogoTQ9Y
donswo , wotAvW ug ws € 70 MOrTOoy QU TU quORipun-
"wr 2espho Q3 aud TED jw]

"o 2teov , J Hg, à p] vol Tepun parprrd ,

Eg 5 Bi MAvTM , gaAtzU dV ex 70995 ad.
ltaque Macrinus graudis natu ( agebat enim annum
$4.) ufuque c experientia rerum pre[laus , cum ali-
qua fznificatione virtutis , tantique Imperator exer-
cius , à puerulo , cujus «e momen quidem cognoverat
antea , oppreffus efl. Uti Oraculum ei quondam pre-
dixerat. lpftenim illud con[ulenti boc dixerat :

EsT JUVENUM MISE RANDE SENEX
TIBI NOXIA PUGNA;

^ NEc TIBISUNT VIRES; SENIIQUE
GRAVIS DOLOR INSTA T.

Ubi iterum habemus fpezimen Homericarum
fortium qux hoc tempore, in templis F'atidicis prae-
cipue ; locum habuifle videntur.

De hoc ipfo Macrino hzc fequentia quoque nar-
rat Capitolinus : Deipfo que im 24mnales relata [unt
proferam. Vaies €oleflis apud Cartbaginem , que Deo
vepleta ( NB.) fület vera canere , fub AAntouino Pio,
quem [cifitante Procorfule de fl'atms ut folebat dm

/€0 5

BDERPO RA 0yI* tog
blico, cl» de fuo imperio, futura prediceret : ubi ad

Principes ventum efl , clará voce numerari juffit , quo-
Lies diceret À N TON I NU M. Tumque attentis omnis
bus Antonini zomez Augufti octavo edidit. Sed cre-
deutibus cunctis quod otfo annis Aatoninus Pius impe-
raturus effet c ille trau[ceudit bunc ausorum nume-
rum , € conflitit ApuD CREDENTES, vel
unc velpo[lea , per Vatem aliud defrematum.

Hic illa verba, qux Deo repleta ///ez vera ca-
uere, propter illud /2/ez indicare videntur ; adhuc
tempore hujus Capitolini, iftud Oraculum dediffe
refponfa confulentibus; ac praecipue quidem ob id
pauló poft fequens /o/ebat.

Nam ita de fuo tempore Capitolinus ( qui fuam
de Vitis Czefarum Hiftoriam Diocletiano Czfari
dedicavit) loqui videtur: neque id ullo modo mi-
rum videri debet , cum longe pofterioribus tem-
poribus ejufmodi Oraculorum refponía multis in
locis datafuerint. Si quistamen illud /o/ez eo fenfu
accipere nolit per me licet, modo alia argumenta
propofito meo apte congruentia fufficiant.

Pergam igitur & addam eaqua Dio indubitato
de fuo tempore refert. Is libro xr. 1. de Oraculo feu
Ae1916Á» quod ad Apolloniam confulebatur, hzc
tradit : Ke à x94 (9.97 &ioy (jio 7 Trop f Tín" Ai6-
y» Ti 4 AaGay, 5 «97 X) a du à, m avri «94 DgAd,
£Or]d morir al SUxLo Qtegvmm, Xy TáT9 7b &0P, al
girmos eor AEG ein tesi ov , dYyería QUT OV trot 4d Tot xa
&QX € t£u m abarico , aScÓppudy gym Ce v94 xau
réAwctr gy dy &ctAtSU v ET aUe nuTÀ GOOD AE TUM y
x€» ig au Tho. al) QA Qiotrma , powavnodi ve C on-
Q4, xod Tu9Ü' ETUS EX9ETE 206 WEA 7r vTUY ópgio5, ze
ÜuvATis € 2epe9 , mie. «eA JO TU TUy uÜ: Miei de 2px lu
«UTE uyjéea 4. 8T po Qiiiciy Egi.

ILi & Oraculum editur ,. idque boc modo; tbure ac-
cepto , precibu[que ejus rei ergo, quam voluut , factis

G 5 ipfum

*

106 DissER TATIO PRIMA

ipfum ibus , ut. fecum eas preces deferat. [ ad ignem]
projiciunt. Tum [i ratum fit. futurum votum , ab ign:
zbus à vve[Higio corripitur : ac fe tbus extra ignem forte
deciderit , accurrens ignis id abripit , c con[umit : [im
irritum erit votum , ueque igmis ad 1bus accedit , C» fi
ad ipfam flammam coujicitur y recedit ab ed atque ef-
fuit. lta in utramque partem iguis futura praedicit ,
morte muptii[que exceptis. (INB.) De bis euim uon
licet cuiquam Oraculum con[ulere. Atque ea eft iftius
Oraculi ratio.

De Claudio, qui anté Valerianum tenuit cla-
yumimperii, ita l'rebellius Pollio : Ez £eze veziz
in mentem y exprimenda efl S o R s que Claudio data
effe perbibetur : eo magis ut intelligant omnes , genus
Claudii ad felicitatem reipublice divinitus conflitutum.
Nam quum coufuleret facius Imberator , quamdiu imz-
peraturus effet , S OR $ talis emerfit :

Tu QUI NUNC PATRIAS GUBER-
NAS ORAs;

ET MUNDUM REGIS ARBITER DEO-
RUM;

IN vETERES TUIS NOVELLIS.

REGNABUNT ETENIM TUI MINO-
RESs

ET REGES FACIENT SUOS MINO-
RES. |

ltem quum in Apenniuo [ optime , meo judicio;
lfaac. Cafaubonus Z4pozizo legit ] de [e coufuleret y |
re[poii[um bujufmodi accepit : |
'lTERTIA DUM LATIO REGNANTEM]|
VIDERIT ESTAS.

Item quum de pofleris [uis ,
His EGO NEC METAS RERUM NEC

TEMPORA PONO:
Item:

Dg 'OngACWwWUiürs Io07

ltem quum de fratre uintillo , quem cou[órtem babe-
re volebat imperii, re[pon[um e[t y

OsTENDUNT TERRIS HUNC T A NK-
TUM FATA.

[ Vide hic rurfus exemplum Virgilianarum for-
tium in Oraculo Gerionisad Patavium. ]

De Aureliani tempore teftem habemus Zofi-
mum : qui duorum ze:eezo» fub ejus Imperio ad-
huc Oracula reddentium meminit ; hoc modo :
'Ev EsASUk eia v5 XV KiAielap Anomnay» igbv (puro , q44-
Aspjus Zucemwltyis , xoj c» TTG X2W"gAO. T (p s,
«X 8 7*2, &c. Poft qux pauculis interjectis, pergit;
ul IzAwveL,pois 3 xp" dois & qz isa 3l 3 T 226
avian , Xem 0 Og gTU$,

Efe udo pigetpuy aM TI ugyte utet «19pts ,
QyrAxzc &Dnva Tuy ÉCAXVOYO &Aywup Tigts.

uv: yo diets RUPEE RES "Avez wi xL IIzAuves-

yer SQgTHoas , e Otos 4y&GAÀ6, 9.

KíoxQ» agiesoiy ighy gov 224, a Qu ,

[on 7 Y v) ót $e4osun QoyZx,
Ke &regoy 3: IaAuUvghoeg cuwtviy0a (iS Tv. AQettg cu-
£40» fgi n£ao: HArg7DAcug Tt C BíCAg , «o0 9 vois 'AQa9-
ims 'AOaxin) 9» iur. citu anta Aura Tis diy
tug 2609 Ttt dY£a$. x m "EY Vghy € Tag
quz Cou, T7 S6 ade tui y £p Oo» A«uwmuOM 3 7 Qa/2ns
Qouverm dixko, cenuaidi» c» Tw gmw Xgovcte (ge Tois 24y0-
tlpov. damp € nixa TÉ wa 0 n uai EDntite azohay. cy 9E Tj
Aíam e Luko $ Og dog, qucegt D:ggv oi vuuióvTES XT
MQUTS Xj 2bylos reos duos f6 via «goi eimi Als qe
*X ÉVoyw, Q gne vAxs uetpgs- (TT m dt iQa-
n, Q- Dg UA adi eis Teig B4e:ei Q «e vzc4gnus Xxomt-
Que" eH Dt Axle, oriens » cui 0t Lo 0s tmi
WXAÉOv s TU Om nu JQacugem , € en ep Lo cy xod
2 ?g yeu X) 42MMS VAS y uds Quzs GU» eiwpeoX iai

q'E
$ véue

1o8 DissERTATIO PRiMA

QS vu. xx nof us XX. P Tavolo» (uivuo cu m)
"m 4 xa lentos £54 vuU) : A0 zu c» 70 q £op'ns ated;
X, di dh T Jt (ee xpuca € Tpyoos X dQur quy
xL qd AüQevyg eQirrmy , anwTUy T€ 9 Do Üwc xa Tw vOv TOY ,
av orb beds ffO c» ond xouQd Tis ia^mis o07tems
ed vgdidus mim» d ie alg vu is vu iovudpx )nAecuns.

Seleucie , quod e(l oppisum Cilicie , templum -Apol-
linis erat , quem Sarpedonium vocant , & inea O R. A-
cU LU M. De boc quidem Deo quz perbibentur , &c.
'j'um polt parvum intervallum fic pergit ;

Cezerum Palayrenis Oraculum. can[uleutibus , an
Orientis iiperiumi babituri effiut , im bac verba Deu
ve[poudit :

FALLACES PRAVIQUE DOMO DISCE-

DITE NOST R A.

Itidem quibu[dam con[ulentibus de (NB.) 2urelia-
ui adver[us Pabnyrenos expeditione , Deus Oraculum
boc edidit :

FALCO PREIT SACROLUCTU COM-
PLURIBUSUNUS,;

Qu.E TAMEN HAUD CESSAN T HOSTEM
EXHORRERE;COLUMBIS

[ Pergit idem porro ad aliud Oraculum; dum tex-
tum ita continuat ; ]

Preterea quid aliud tale Palmyreuis accidit. Apbaca
locus eft iuter Helopolin c Biblum , ubi Fauum eft Ve-
aeris Apbacitidis. Propter fanum iftud lacus quidam eff,
flerue manu fatio fmilis. Tuxtafanum c» vicina lo-
za ignis inflar lampadis aut globi con[picitur , quoties
flatutis temporibus ibi comventus babentur : QU 1
QUIDEM AD NOSTRAM JETA'TEM U $-
QU E ceozfpectus fuit. Ad lacum dona , quotquot ibi
couveniebaut , in bonorem Dee ferebant , ex auro e
argento fala , itemque telas lineas c» byffimas alte-
riufque materie pretiofiori.. Ac fi quidem illa videren-

Tur »

Erz.Ooamacuvr $7. 109

tur accepta , pari cum aliis pondere panni. quoque [ubfis
debant : fim effemt ingrata qo rejicula, fum ipfas telas
aque erat videre innatantes 5. tum [i quid erat ex auro
Q» argento , QC aliis materiis, quarum eft ea satura
ut [uper aquam fe nunquam attollayt ,/ fed demergau-
tur. Pabsyreidi ergo quum tempore celebritatis , anuo
aate (uum iateritum proximo, comveniffezt , € iz bo-
norem Dee dona partim aurea , partim argentea , par-
tim textilia conjeciffeut in lacum , eaque ormia desier-
gerénrur im profuuduim: anno proxirzo, cclebritatis ejv[-
dem tempere , vifa [unt im [uperficiem evecía. Qua re
Dea quid futuruza effet fignificalat.

Videamus nunc quzfo qux de Licinnio narrat
HermiasSozomenus : ut fic fimul quoque videa-
mus ufque ad eatempora, fi non & ulterius, per-
duraffe Didym:ei Apollinis 22s e» ; atque adcó
non folüm tam decantatum illud Delphicum , fed
plura etiam alia ( uti fuperiüs notatum eft) duratio-
nis fuz terminos eouíque , fi non & ultra Conftan-
tinum ( quod de hoc etiam verifimile eft ) protu-
liffe. Quze veró de Licinnio habet Sozomenus,
hzc funt: Ies 2 évois 3 eia Qd joteX ; "320 66 H-
zz hoe wo ioceoX, NY. Konsuya v ; $ qociixeudus 7t AÉUH
eoo UmiEm, Djac eQuyien € woyredv. € xusa-
xs Tic Vzz i27 udpots eu) r8 Xeg, mi etn , 6686 EX Lo eur
(0470. GuyAd mwuvuo € Cute Cac» aor avrs 2onmerc
eat zo, [y »" M2 MOT 6x $g Adonis "Az AA (o
£e9,dpe 0t cw rd esta md zMpS, xpreUp T) dea ugrtty o u-
140) Ze OpzeAxEs épve..

Xf 349v, 9 uuAm dy nivel Teese: HO y T2
Ez i fi Aw , get & gs 7524 6 Egi.
Preterea cum , ut fieri [olet denuó ad bellum [efe ac-
eingeret contra Con[lantinum ,| ad belli infantis curam
fefe accingebat , etiam victimis e Oraculi.. Mtoue c
adattus à monnullis qui ipfi Vitloriam promittebant ,
rur fui ad Eibuicifmum delapfus ef.
Atque

ifo. DusskR TA T10 PniMÁ

y» adeo ipfi Etbnici dicunt , eum tunc expertura
Oraculum illud Apollinis Didymai im Mileto , atque ipfi
interroganti de bello , re[poudiffe Deemonem bifce verfr-
bus Homerici :

Esr JUVENUM MISERANDE SENEX
TIBI NOXIA PUGNA,

NEC TIBI SUNT VIRES; SENIIQUE
GRAVIS DOLOR I NST A T.

Ubi ( ut hoc obiter moneam ) iterum videmus
exemplum HoMERICARUM SORTIUM,;
Sicut, in Hiftoria illa T reb. Pollionis de Claudio ;
habuimus Virgilianarum Sortiuni exemplum Ora-
culi Gerionis ad Aponi fontem. Videntur autein;
ut ex hifce apparere fatis claré mihi videtur, pofte-
rioribustemporibus , facetdotes horum Poétarum
adhibuifle verfus, neriderentur ob malé concepta
metra: quod ízpius ipfis accidebat , ab iis qui ipfo-
tum dolos ac fraudes odorabantur. Sed de hac ma-
teria latius in fecunda noftra, (i Deo ita vifum
fuerit) Differtatione.

Ex Zofimo fuperius de Oraculo Aphacz feu
Veneris Aphacitidis , ac Refponfis.ibi redditis.
locuti fumus. [ftud autem mantiffe ac refpondiffe,
donec juffu Conftantini Magni everfum fuit , ob
Ícelera & flagitia mafcula Veneris, omnifque
ejufdem naturz turpitudinis, ibi (ub religionis prz-
textu commiflà) ex Eufebii libro 3. de Vita Con- |
ftantini, fatisclarum eft. Sicut idem quoque ma-
nifetum eft de Templo atque Oraculo ZEfculapi |
/&gisin Cilicia : de quo ita Eufebius: "Erey 2
m$ dhó 4 cuv dx d P1Q9y cvA T K/ (Al eov ad ova ]
quÀg»n»y MuCAmy En prgtyon Er "ard, es a Eri vui e, P, -
ix ed 7T: gd Emi Cono poi mis PyxalsU^wn, wi Qi
Td gzo (9. T sacas 'wu)p e TuS vó7us (dva e npe

&n*«Us $10» 5 8 Jp «AtÓUs &QiAxas ewriQG- » nl
3 «1|

Da'oRTacuriwt* 111
3 alo TT quao sgemeUTAy Tgg WÉUG emi» e ye
gés) eixoms ) ea lur , 9t» Carlo à2s)us exco oc6An-
dp e ; x 7m 66$ f108QO T) y$gy. GxtAdoes xau oAn-
D TP vUugen. XE 2776 as Eo , Afia woemudiem G-
ido egal y qi "P juvene QuAeeiQu» TÀ Bewidpor
Oo. € o Tídk CA Db At yo » EÜaiuny , udi 2 Osoc y. «xÀd-
yO- d me vo» pex enis (3 uueAois t£ aro. T»02X6 2£5»oisi

iyu 6 Noc» ETE PRG &mONaLev € evpQeqgs € ioopd, O5
gdb» ad19e cee6 eL nu deem Qu pua xor DOLLS 3 e7t
xtggiu o Bx 9m pulsera.

Nan cum maximus ac ulzatiffrnns error circa illum
Ciliie Demonem vaniffimos bomizes occupafjet « ac
prope infiutti eum tauquam Servatorem ac. Medicum
admirarentur quippe qui nunc in templo dormientilus
appareret y "nc imorbos egrotantium cil aret ( erat ta-
zen ille fedutlor amimarum y utpote qui bomines decipi
faciles, à verà Servatore abductos adfal(um smpieta-
is errorem pertraberet ,). lsperator pro more atque in-
fituto fuo 5, quippe qui Zelatorem ac veré Servatorem
Deum fbi «oleudum propo[uerat y. boc etiam Templum
folo equari praecepit. INec mora ad umum Imperatoris
nutum bumi jacuit , manu militari fubrver[um Templum
quod mobiles P bilofopbi tantoperé [u[pexerant : e urd
cum Templo ille ipfe qui intus latitabat , zon Damon
aut Deus ,. [ed deceptor quidam animarum , qui lovgif-
fimi temporis [patio bomines iz fraudem induxerat.

Sic igitur tlle qui malis c calamitatibus alios li-
beraturum fe effe fpondebat ; nullwn fibi ipfe reme2
dium reperit quo fe tueretur : mom Tagis quam cum
fulmine percuffum eum. fabule fiuzwnt. Poit quz
paucis interjectis ; ita pergit: Ka zc 49 GUx igeA-
AV xU Qoo X HAT T PIT Qu» Ta quA -
slo tolo vatesow eiu TR égavT s. P y MÀ
eomaazn Gal ésto, Etgn Tt xeu jP^qury «UEitpyeug
tox epu pduc 5 » [7r vt T Bd veia. 2 EMIASR y
Z xis C xgAsuxs Qocvris. & à» 6 xS Viv oWTig qp0w—

1 " e sou duee

i1 Diss&RTATIOPRIMA

€4o1dpx Druidusi , aíTois Te X) Uie ni mh 7ryTQuD mA
AL) Aeycjsu eQpernülo xaTueduQorp: dt MAIS cuá-
Yóg»y , 0$ sàes eoo. Li c» mis aQyu Teig QW ya ais » &Ü cy
epis & ya À 49 o1 froix Ov» 8 M 4 8 xenvHadts , € Os,
$ uxyns' oid Q4 Tà wOAY UGtAaueanpev, UD s) Po?
c3 obis Qérmrecup. dio Dy atox epus mois c Éan-
Aus xovrumIpA Qué ) 7rRV cxoleyós yagov, € vg 2onj-
prO 447136 Ba25 hó' «com TE X94 a QvTA , nm T 5
CyJbri vai sog nori cuis veremelém Btugum.. Didi verà
àta fentireut , cum [ub exterua fimulacrorum [pecie tan-
tam intus latentem [purcitiem cernerent. Nam aut ca-
daverum offa, aut aride Calvarie [uberaut , impoftos
rum fraude fubropte, aut fordidi panni turpi inmnun-
ditie referti, aut denique fani ac flipule acervus. Quee
eum in penetralibus [imulacrorum auimá carentium coa-
gefla adfpicerent, c [uam c [uorum parentum demen-
Liam [uminasm incu[abaut « maxime cum animad'oertes
rent in [uis illis adytis , atque im ipfis fimulacris nullum
effe nitus babitautem , mon. Duemenem Oracula fun-
dentem $ 2on Deum prediceutem futura ; quemad»o-
dum [ibi autea per[ua[erant: im me ob[turum quidem
ac tenebricofum [petivum. Atque ideircó quodvis vel
ob[curiffEmum antrum c abditiffimi quique receffus , iis
qui ab Imperatore mifft erant, facile patuerunt : adita
quinetiam q iuacceffa prius loca, ipfaque Templorum
penetralia , militum ve[liziis terebantur.

Sed praternavigemus tandem tempora Con-
ftantini Magni : atque oftendamus , uti de Del-
phico fecimus, ad Imperium Theodofii, imó &
ulterius xezs£e«« nonnulla petentibus dediffe rc-
Íponfa. |

Revocemus hic ergó primó in memoriam edi-
&ta Conttantii acJuliani fuperius allata: ex quibus

atet talia «avz&« tunc temporis adhuc fuifle con-
cR Regnavit hic Conftantius ultra 25. annos:
Imperii fui decimonono Julianum appellavit Cce-
farem 5

DNUZUQ' W'"A cU r f 113

farem : cum quo anno fequenti ; dum hi fimul;
Conítantius VIII. Julianus I. effenc Confules ;
primum illud ad populum publicarunt edictum.
Secundum veró à nobis citatum ( quod lib. 9. Cod.
cap. 18. ordine Septimum eft ) duobusannis poft ;
Titiano fcilicet; & Cereale Coff. qui annus fuit
poft Chrifti nativitatem 358.

Qux igitur ex hifce edictis cognofcimus (ut ex
fequentibus etiam clariusconítabit) funt, aut non
in torum fic deítructa fuitfe lub Conftantini Impe-
rio Templa Fatidica ; fgd multa adhuc post ejus
mortem fuperfuiffe: aut multa eorum quz fub
ejus imperio diruta vel occlufa fuerant, itatim fub
Imperio Conítantii fuifle aut inftaurata aut denuo
aperta.

Si veró cuiquam hzc affertio aut minus vera
aut nimis incerta videatur ; confideret hxc fequen-
tiaexempiaex Ammiano Marcellino adducta. Qui
quidem lib. 14. italoquitur: EoZez tempore Sere-
uiauus ex Duce, cujus igmavia populatam in Pbonice
Celen auté retulimus , pullatze Majeflatis Imperii veus
jure po[Lulatus à lege , incertum quapotuit [uffragatio-
ue abfoloi: aperte comvictus , familiarem fuum y cun
pileos quo caput operiebat , incantato vetitis artilus ,
ad TEMPLUM iffe FATIDICUM, que-
ritatum expreffe , am firmum porteuderetur iperium ,
ut cupiebat. Etlibro 19. hoc modo: Z4ateriam au-
tem dm infinitum quefHonibus extentis dedit , occafro
vilis c parva. Oppidum e(l ZAbydum in Tbebaidis parte
[zum extrema: bic Bgsz Dr localiter appellati
ORACULUM quozdam futura paudebat , prifcis cir-
cuipjaceatium regionum ceremoniis [olitug coli. Et
quouiam quidaw prafentes , pars per alios , de[iderio-
wm iudice miffá Scriptura. fupplicationibus expreffe
concebtis, confulta Numiuum [cütabantur y cbartule
ftu meinbrame continentes qua petebaztur , poft data

H queque

I4 DisskERTATIO PRi1MA

quoque re[pon[a interdum remauebant in Fano. Ex bis
aliqua. ( INB.) «ad Imperatorem maligué Junt miffa:
qui uterat. augu[Hi pettoris , ob[urde[tens iu aiiis etiam
gimium feriis , im boc titulo imá , quod ajunt , auricula
suollior, c fu[picax, qb minutus, acri felle comcauit, cc.
Quibus porro quzftiones, ac fupplicia fuper hac
materiá exercita fuperaddit. Ex quibus manife-
ftum eft ( quamvisaliàs ufus it Ammianus in hac
narratiuncula voce 240zdaz; ) Oraculum iftud ad-
huc tempore Conftantii ( imó & ufque ad extre-
maejustempora) viguiffe. Quiaaliàsomnino in-
tempeftivum ac preter rem fuiflet ; tales chartulas
mitti ad Imperatorem : nec potui(lent illae dare
materiam ( ut loquitur Ammianus ) infinitam
quzítionibus; atque ea producere mala; carceres,
eculeos, exilia ; aliaque fupplicia tot nobilium
quam ignobilium virorum , fibzcante hujus Con-
ftantii Imperium contigi(lent.

Contigerunt autem hzc fub finem ipfius vitz,
quum jam expeditionem in Perías adornaret.

Quamobrem re&tiffimé mihi fufpicari videor ;
illud 4402daz ; à Íciolo quodam pofterioris zevi,
in Ammiani textum fuiffe intrufum.

Hinc non mirum fanétam multa ac divería ab
Juliano fuiffe confulta Oracula ; ut Theodoretus
lib. 5. cap. 9. teftatur; hoc modo: "IAucis 5 Teg-
CUÁG ETISQa T 40 07H BsA5Ào € ) €&6 oT to S xou rot
alo Yeougios «sugviae ACusieAm T£s do xgrTEG E UA.
xgo» éiuprs auTw m Vlde T. Au Ovonoy, (eer dos
04A G cod ei T Éezda. O 97g y irse (eus "xs (Qa
Duasédw 2itoX TÀ uar Tei, C velim Titus ct)Ti29) "6
Ürt9y tmu TE 7)». Ma AW, e Sans ATMMUAM ae?i-
pum 8 ya a» eui D, u S me ups cA qu uper Qe .
glans cum in auimo baberet bellum contra Per[as ge-
rere; ad ( ND.) OMNIA ORACULA; QUE
ERANT INTRA FINES RoMANt ÍM-

PERII,

"Ed i T Era í . *;, Mot

DEORACUTZ SIM iij
ER I 1, cou[ulenda , bomines à ) fois mma benevo-
lentia [cbi coujumétos mui[it. lle ipfe vevo fupplex orat
"Apollizem Dapbnewm ,/ uti quz fbi effemt eventus
ra, offenderet. i Re[pondet "Apollo , szortuos quo[dam, i ix
proximo bumatos , impedimento effe , quominus daret
vaticinia, Eos igitur primi tra ui endos effe: de-
inde quid futir um ft fet f predichurum | tollicetur. Nam fe,
uifi purcato Ico, zibil poffe dicere, c ^

Hic igitur mentio fit non folum Apollinis
Daphnz ei ; fed & omnium Orceulorum , íeu xea-
$"e4» , qua crant intra fines Romani Imperii.
Quod indicat tum temporis adhuc multa füperfuitz
Íexphezern, Gcintra & extra illud Imperium.

Citáta runc 'T heodoreti verba etiam fdem ad-
ftruunt iis quze Nicephorus, (cui folo a!iàs in tali-
bus non crederem ) habet lib. ro: cap. 29. ubi ita
loquitur : A4Zias tum quoque QUUM Ó RACU-
LA SIMUL £T SEORSIM OMNIA RE-
SPONDISSEN T, Imperatoris avunculum 7 ulia-
uw egrum vooriturum non cffe, vefpoufs ipfis lesen-
dis , erumno[e c mifevabiliter is vitam finit.

De Oraculo Apollinis Daphnzi hic memorato
tamen aliquis mihi objicere poflet , id jam à longc
tempore ; Hadriani Czfaris fcilicet ,. etiam ipfo
Ammiano (preter alios) tefte , fuiffe mutum ;
cum ille in bunc modum de co loquatur : Hac
du ita procedunt. more pacis , amultorum curiofior Tu«
lanus, novam con[lii viam ingreffus eft , venas fati-
dicas Caflalii recludére cogitans fontis : quem ob ftruxiffe
Celar dicitur Iariamis , mole [axorum ingenti, ve-
ritus ( INB.) meut ipfe precinentibus aquis cpu fous
dam rempublicam comperit , etiam alii frmilia doceren-
fur: ac ffatim circum bumata corpora [latuit trans-
ferri eo vitu , quo -Atbeuienfes infulam purgaverant

Delon.

Veram eft , fateor , iftud z:5c42,7 ab Juliano

Hs inftaus

116 DrisskR TATIO PRIMA
inftauratum rurfus ac refecratum , fed non ita de
Omnibus effe tenendum , qux hic exprimuntur
per generales iftos terminos Ozzia Oracula &c.
fatis manifeftum eft ex iis exemplis que de Con-
ftantii tempore atque imperio adduxi, ut ex edi-
ctis per hunc Conftantium Auguftum fimul cum
Juliano tum adhuc Cafare factis ac publicatis. Sed
de hoc zpseze/a Apollinis Daphnzi plura; ubi de
Oraculorum Auctoribus tractabo. :

Si Fides quoque fit habenda Cedreno, idem Ju-
lianus , uti inftauravit xeyezexo Apollinis Daphnaei,
fic etiam inftauravit illud Apollinis Delphici. Ita
enim pag. 250. edit. Bafileen(s loquitur : Ii£uzd
zy O24 aio T iaagón € X904 900g c) AtAQois , exiyei-
ea qu vau» 9 ATReYO Aq S) aw TÜg , *94 S
wys* ddpugpO-, AxuomW zgucpg! wp c8 Ame
po :

Eizwmt TU Ban, zeuqua] i08 Oa RAD a)Am.

Ovxe Qeic o» £d XQAUOAM » N am zu du Ovlu ,

Qv» u24y AuA bi eu » eni eio 1 AuAoy vox.

Oribafium Medicum ac Que[lorem Delpbos miftt , ut
Oraculum JAspollivis inflauraret , is cum có perveni/fet
opu[que iucboaffet , tale à Deemone accepit. Oracu-
lum :

CORRUIT ARTIFICI VARIE COR-

TINA LABORE
CoNsTRUCTA: HOC REGI REDEUN-
TES DICITESNVESTRD:

NEC CASA, NEC PHOEBI REDDENS
ORACULA LAURUS

ULLASUPER,; NULL.£ VENIUNT A
FONTE LOQUEL A;

ExT!NCTI LATICESQUE PROFUN-

DASILENTIA SERVANT.
Ita

INEO.nRAcvur SZ 117
Ita vertit Xylander.

Heec veró inftanratio ; fecundum hunc Cedre-
dum , fada fuit fub initium Imperii Juliani atque
adco jamanté iftam confüultationem de Bello Per-
fico, de qua Theodoretus lib. 5. cap. 9. & 21.
narrat.

Sed an vera (int hzc quz narrat Cedrenus , me-
rito quis dubitare queat ; ex collatione verborum
ipfius cum verbis citati modó Theodoreti. Ac fi
verum id quod de inítauratione à Juliano per Ori-
bafium facta narrat, de refponfotamen erit quz-
ftio. Etenim tefte Cedreno, ut & prztenfo Oraculo
ab ipfo adducto , refpondit Demon & non refpon-
dit : refpondit quippe fe non refpondere. Qvod
idem eft ac fi mutus aliquis, aut pro tali habitus;
de re aliquà interrogatus , articulatis vocibus hzc
efferret: Ego non poffum tibi refpondere; eó quod
loqui non valeam. Et tamen poítea fuper expedi-
tione contra Perías interrogatus refpondit. ( tefti-
busSocrate, ''heodoreto , Sozomeno, & Rufti-
no ) fe ob cadavera ibi in vicinia humata non pofle
Juliano defiderata reddere refponía. Ita ut mihi hzc
Cedreni narratiuncuia ejufdem fit pretii ac valoris
cum illa de Puero Hebrao, quam quati ex Eufe-
bio hauftam Hifítoriz fux infuit. Rettattamen, il-
lud adhuc iftis temporibus fuiite confultum.

Sed ut tandem citandis in hanc rem exemplis
imponamus finem , prodeat nobis & in campum
Macrobius; qui, (uti ex ipforum verbis, & il-
luftri teftimonio in Codice Theodofiano lib. 6.
tit, 8. patet) (ub Arcadio & Honorio Augg. in vi-
vis atque honore fuit. Is autem lib. 1. Sacurnal.
cap. 23. haec fequentia narrat de Templo quodain
in Affyrià: Hujus Templi reli;io etiam. divinatione
prapollet, que ad Apollipis poteflatem vefertur , qui
idem atque Sol el. Vebitur enim [mulacrum Dei He-

H3 lio»

i18 DisskERTATIOPR1IMA
liopolitani ferculo , ut vebuntur in pompa ludorum Cir-
cenfrum Deorum frmulacra :: 5 [ubeunt. plerumque pro»
vincie proceres rafo capite , lougi temporis ca]limoni
puri ; feruuturque divino fpiritu , non fuo arbitrio , fea
quo Deus propellit vebentes: ut videmus apud. Antium
promoveri fimulacra (INB.) Fortuuarum ad danda
refboufa. Con[ulunt buuc. Deum ab[eutes miffis diplo-
natibus cou[fianatis « vefcvibitur ordiue ad ea qua cou-
fltatioue addit continentur. Sic qo Imperator Tva-
jaumus initurus ex ea provincia Partbiam cum exercitu
couflantiffmea religionis, bortantibus amicis ut deeven-
Iu cel fider et rei captae , egit Romano confilio , prius ex-
Tlaorando fidem religionis : ute forte fous fübeffet bumae
ua. Er primum mifit fauatos cocicillos , ad quos fibi
vefcribi vellet. Deus ju[ftt afferri cbartam ,| eamque
fgnari puram qo mitti, flupentibus Sacerdotibus. ad
eju[modi facium: ignorabant quippe conditionem codi-
cillrum. Hos cum maxima admiratioue Trajanus ex-
cepit , quod ipfe quoque puris tabulis cum Deo esiffet.
Tunc aliis codicillis confcriptis coufignati[que con[uluit ,
an Romam perpetrato bello rediturus effet. Vitem cen-
1urialem Deus ex muueribus im ede deaicatis deferri ju[-
fity divi[amque im partes [udario condi ac proimde ferri.
Exitus rei obitu Trajani apparuit , offibus Romam rela-
fk. Nam fragmentis [Decies reliquiarum , vitis avgu-

ento ca[us futuri temporis oflen[um cft

Et hec quidem ; Benevole Le&or , tam ex
Chriftianis quàm Ethnicis fcriptoribus adduxi ; ut
oftenderem , quàm malo ac debili, imó nullo fun-
damento fuperftructa fit atque innitatur ea opi-
nio;quz tam late inter homines, etiam doctosferé
tam bene quam indodkos; pervagata eft; Oracula
nempe, five zegzesei« , aut jam ante Chriftum na-
tum, aut cum Chrifti in terras adventu , aut fal-
iem pauló poft (five per praedicationem Euange-
ii five alias ob caufas ) plane obmutuiffe. Nam
quam-

Dk OW Arcu r£" 119

quamvis ( prater folos, quod fciam , Peucerum
& Moebium , qui ipforum durationem ufque ad
julianum extendunt ) Boiffardus , Hofpinianus;
Schedius , Molinzus plurefque alii quoque dicant,
illa ab eo tempore emarcuiffe , ac tenfim obmu-
tuiffe: Horum tamen nemo in ea re fatis fibi con-
ftat: ut patet ex exemplo de puero Hebrzo , aliií-
que , quz etiam à Peucero, &c. adducuntur.

Cum tamen & ex przcedentibus viderimus, at-
que ex nunc fequentibus amplius videre queamus,
ea non folum ufquead Julianum , verum & ufque
ad Theodoíium ; 1mó & ulterius, finon ultra Ho-
norium & Arcadium Augg. ( nonnulla fcilicet eo-
rum ) durationis fuze terminos extendiffe.

Nec mirum fané tam diu zezezi« hazec diverfis
in locis, imó multisadhuc, tam fub Imperio Ro-
mano quam extra illud exítitifle: ac tam diu deti-
nuiffe ftultam vulgi (imó & aliorum quandoque )
credulitatem 5 neque exftincta ftatim imperanti-
bus jam Caíaribus atque Auguftis Chriftianam
amplectentibus doctrinam ac fidem ; cum tam in-
finitus adhuc reftaret numerus Ethnicorum fub ipfo
etiam Imperio Romano, in Provinciis nempe &
Regnis huic Imperio vectigalibus; qux vel omni-
nó vel maximam partem adhzrebant Gentilifmo
ejufque pravis, ac ftuitis pé , fuperftitionibus
attinebantur.

Hinc Ruffinus lib. t1. cap. 19. Hiftorizx Eccle-
fiafticee ita loquitur: Ido/orum cultus , qut Conflanti-
ni inflitutioue , c deiuceps nesligi c deftrui Cok-
PTUS FUERAT ecdez [ Theodofio] izperazte
collapfus eft.

Quzelatius tractat ''heodoretus lib. s. cap. 20. in
hunc modum: 'O 3 zuszzu* Q» PaaiAdos XV d E»a-
yixig aM4yug wee dnxey alo) cr uolo , x94 vottue tpger pe qz
Y" eA spon tpeihvDiyeq xshótoy. Kavguyr D». 19

H 4 Q6

"

120 DissERTAT 10 PRIMA
4B à uius, 6 mimis livres D» düQuulas , qeorOD» «U-
eiCea Tl) Bacatiom xompiiome , € TI cius pdpie £n. ue
puram ógdv, mo ide mois Üaipom Ou y. mote rt yv à m-
29e. TÀG À cS VaAs S Xp TtAUTE y DN Geacsg ef
qco qur r. 3€ pir C oi vs tu weidtS qois Tt qp uoi vxo7
AuDdweww iyasmw. CluAgebg 5 avteon To qi &giotiad ,
qi 7A kbS actus Eat ais QA62a. "ons LL»
fao: cun o7 So2a6ny , zr Duy "lah "Fav. eid Aur Iu oA VUE
alo) O:gzrelas. «gà BuAtynyittos 5 0 Mizee, (pioicdt xt-
2£1:3; Q- y^g9is idus clo dC priu. ó 3 DéAus oui:
QA mis ois caretes Üprez.dUcr? 5 BuAonTO xpo Dpa-
exéutdua Fuewmonem »/— areis B 722p disstAQ Tig Y
MiesAG* UVIUWQAXSO ÜyjsCme. Tuyct (yS YU? T$
cxeng A471 a5 29 » xod 7? tmiCaeiey Z7 jtTO ade »
€ areiéus X) Dvoies This edat; «uo re Qs aov x 7» 6 2y-
- M Soivlus xxu alo &jepar Unt, 1) 0i E Atc Tu
9)2t«. 7t ]eM e door , p E eo doy fqeeeev, TES ups 2]a-
QU UNITS y kgA Mig vOTES € Bax doorlis » DES a» ?pa-
2 «l5 $ AMuexa^s nuviyeesi DuAot, aom mruvoe
76, & E z 24 £€AV €
O:Moao- Cp ay 6 migtyi » Daci» o5 , eoeaip Qa Tt ay
exaee € Abs mueidxs. IIgg r G» uéyros Y d Ruy 2E o atptn
Mápgx NO» à "TU ynz GAS QO- omo TU Vip enonudp Ov 9
ty*tx een dens TAiwG TE qz X9. T: vg » CC,

His coufeclis rebus Imperator fideliffftuus oume fuurn
ffudium. ad error im Gentilium everteudum tranf ulit ;
Jege[que gromulgavit , quibus imperatim erat , ut f
aiulacrorum faua diruerentur.. Nam CoNsTAN-
TINUS MAGNUS ozaibus laudis pracouiis sue-
vitó efferemdus , qui primus Imperium vero Dei cultu
exoruare [Ludebat , videns adbuc orbem terrarum ceco
errore fureutem ,tametfi octuit omuino Damonuilus im-
anolare bo[lias , mom tamen illorum delubra demolitus
eft : Sed wnamdatum folum dedit, ue quifquam ad ea acce-
deret. Quizetiam ipfus filii paterna dilizenter per[ecu-
ti fuzt vefligia. "ulianus autem impietatem renovare,
Qr flammam veteris faudis jam pridem extiutiam de

iunfe-

DM "DUWACA'C UL t:$ I2r
integro accendere laboravit. At coutra JoY Y ANUS
lmperio potitus SYMULACRORUM cult um omnino ve-
tuit. VALEN TINIANUSQuoqueille MAGNUS
ii[dem legibus Europarz praclaré gubernavit. Ceterum
VALENS.» fut aliis omnibus permifi poteflatem
eam quam vellent religionem ampleclendi , q&- eos co-
leudi Deos , quos ipf? pro Deis babereut : ita adver[(us
folos Doctrine Apoflolice propuzwatores bellum conti-
uenter geffil. ltaque toto tempore quo ille regmabat
iguem in aris eccenderey libamezta e bofliasfimulacris
imrolare , celebrare quoque in foro epulas Gentiles mom
de['iterunt. Quin etiam Myfleriis Baccbi initiati, cum
fcutis cuvfitare , dilacerare canes ,, Baccbari, alia de-
zique agere , que Maziflri [i improbitatem , [atis aper-
£j dedarabant. Que omnia, cum fideüffmus lmpe-
rator Tbeodofíus pre certo comperiffet , exflirpavit
radiitus ,. Qo fempiterma oblivione obruenda cura-
vit, &c.

In quibus Theodorcti verbis tria notanda ve-
niunt.

Primum eft Joviani Imperium folum per quin-
que menfes ; imó nec totos ; duraffe , adeóque
ipfum non potuifle aut multa innovare, autfihoc
fecerit ; ad exitum non potuiffe perducere.

Secundum eft quod teítetur de Valentiniano
Magno. Lubenter fané concedam, eum longe ali-
ter quam Valens fuit, in hifce fuiffeanimatum. At
certum interim eft ex antiquis monumentis, ipfum
aut voturitate aut poteftate defectum aut metu , ra-
tionibufve aliis Politicis deterritum , non eo fuitle
provectum , ut cum aliquo vigore, (tantofaltem
ut aliquem effectum ipfius conatus tales fortiren-
tur) publicum Ethnicorum cultum opprimere ag-
greffus it: multó minusut eum in totum exftinxe-
rit. Patet hoc abunde fatis ex inícriptionibus aliif-
que monurentis ( narrationibus quoque Hifto-

Hs ricis)

124. DuüsskER TAT1IO PR1MA
ricis) in Occidente ; cujus Imperio per 12. prope
, annos przefüit inventis ; ex quibus manifeftum fit &
Sacra Tauroalia ipfius füb Imperio frequenter; &
per maxim: auctoritatis ac potentiz viros fuil-
fe fufcepta & perpetrata; ipfofque, earum ve uxo-
res , talibus horrendis fané Sacris prafuiffe , publi-
ceque id per infcriptiones publicas fuifle tefta-
tOs.

Horum exempla fint lapides Romz, alibique in
Italia , exftantes cum hifce fequentibus intcripiio-
nibus. Quas preter alios exceperunt pro parte
Onuphrius ;. & joan. Seldenus : Sed cum mul-
to pluribus collegit; poft Aldum & Smetium ,
Gruterus in eximio illo "Thefauro ; quem ad-
juvante Scaligero (qui indicem confecit ) aliif-
que in magnum emolumentum politioris litera-
turz, edidit.

PETRONIVS APOLLODORVS. V.C
PONTIFEX. M AJOR. XV. VIR. SACR. FAC
"PATER. SACR. DEI. INVICTI. MITHRAE
TAVROBOLIO. CRIOBOLIOQVE. PERCEPTO
VNA. CUM. RVF. VOLVSIANA C. F. CÓN
*GE XWVWIJKAL IVLIAS:- DD. NN
VALENTINIANO. ET. VALENT TE. III. COSS

ARAM DICAVIT
Hac f ib annum 3 7o. Salvatoris noftri pofita eft.
At quz fequitur, fexennio poft, ac regnante jam,
cum Valente , Valentiniano Juniori.

DIS

CDAB TOYRUA CIO OL Or 556253

DIS
MAGNIS
MATRI.DEVM.ET.ATTIDL SE
XTILIVS. AGESILAVS. AEDESIVS
V. C. CAVSARVM. NON IGNOBI
LIS. AFRICANI. TRIBVNALIS. ORA
TOR. ET.IN.CON.SISTOR E
PRINCIPVM. IT E M. MAGISTER
LIBELLORVM. ET COGNITION
SACRARVM, MAGISTER. EPISTV
LARVM. MAGISTER. MEMORIAE
VICARIVS.PRAEFECTOR, PER
Hi1SPDUAOC TAGS. V.5. LOS POS
TER. PATRVM. DEI. SOLIS. INVI
CTI. MITHRAE. HIEROFANTA
HECATAE. DEI. LIBERI. ARCHI
DBVCOIVS 'TAVROPFOIILIU
GRIQBOLIOQVE. LN. AETER:3J
NVM. RENATVS. ARAM. SACRA
I To. Ma No oVoWOEBu
E.. V. & T. VALEN TINIANO
VN. AY G'UO CONS S IDIS
AVGVSTIS

V
T
I

Quodanno fuit poft natam Chri(tum 576.

Imo (ne afcendamus denuó adannum 365.quo
Valentinianus ac Valens primum fimul fuere Con- :
fules, quibufque Conff. dicata illa Infcriptio, quam :
Aldus libro de Orthographià, ac Gruterus pag. :
1002. reprzfentant) etiam jam dudum regnante :
Theodofio talia Sacra per tales tantofque viros -
fuiffe peracta teftantur illae infcriptiones quze per
Vettium Agorium ac Cejonium Rulium dicatae
fuerunt: quarum prima ita habet.

AG O-

124 Dissen TAT:0 PR 1MA

|

AG» EI

ETTIO. AGORIO PRAETEXTATO. V. C
PONTIFICL VESTAE QVAESTORT
PONTIFICI. SOLI CANDIDATO
QVINDECIMVIRO PRAETORI. VRBANC
AVGVRI CORRECTORI. TV:
AVROBOLIATO CIAE. ET. VM BRIAF
XRIAUIO CONSVLARI
NEOCORO LVSITANIAE
HIEROFANTAE — PROCONSVLI
PATRI SACRORVM ACHAIAE
PRAEFECTO. VR B!
PRAEF. PRAET. II
ITALIAE. ET ILLYRIC)
CONSVLI
DESIGNATO

In laterc finiftro

DEDICATA. KAL. FEB
D.N. FL. VALEN TINIANO. AVG. III
ET. EVTROPIO. CONSS

Aitera

Bg O RAcvuvLY£.

Altera autem. exítat ; lapide quidem ex parte
lzfa ; fed in qua facillimo negotio , ( ira uti jam aliis
factum eft) id quod deficit , fuppletur.

— RR
*

CELONIVS RVFIVS VOL VYVISI
ANTYS.V.C' RT INLVSTRS
|EX. vICARIO XSLIAE:;WWE

IET. INLVTRIS. EX PRAEFECTO|PRE

| TORIO. ET. EX PR EFECTO. VR|BIS
E: CECINE. LOLLIANE. CLARIISSI
|M E. ET. INLVSTRIS FEMI NJE
IDEAE. ISIDIS. SACERDOTIS. FIjLIVS
erm. VIGINTI. ANNIS. EX. P|ERCEP
TIS.TAVROPOLIIS. VL.ARAM CONSTITV | T

ET. CONSECRAVIT. X. KAL. IVN. D. N, VALE|N

—À

TINIANO. AVG. ET. NEOTERIO. COXSS

puces E Eee RR ERR

Utautem eo redeamus denuó unde divertimus ;
conítat ex hifce allatis exemplis, Valentinianitem-
pore, fub ejufve, ut rem acu propius tangamus ;
imperio ipliufque aufpiciis ductuve aut. mandatis
Ethnicifmi cultum publicum tali modo; ut 'Theo-
doretus nofter perhibet ; non fuiffe vetitum aut re-
preffum. Quum videamus & ipfius ''heodofii
Majorisfub [mperio, ( quod tertio notandum ve-
nerat ) minime , nifi jam exftin&o Eugenio, Ho-

norio-

126 DrirsseRTATIO PürMA

norioque ad Imperium adícito , eum ferio fuiffe re-
preffum , nontamen (quod notatu dignum eft)
omnino fuiffe; verum indirecte tantum , ex-
ftinctum.

Sed priufquam illa demonftremus, videamus,
quidnam circa Oracula ac Divinationes, hujufce
'Theodofii , item Gratiani ; ac Valentiniani [inpe-
ratorum decretum fuerit factum. Decretum illud
extat in Cod. fuftiniani tit. 1. & 2. (de Paganis
& Sacriüiciis & Templis) Cynegio Prafecto Prz-
torio datum 5 quod ita fonat:

Impp. Tbeod. Grat. c Valent. A. A. 14. Cyne-
gio Prafecdio Pratorio.

Ne quis Mortaliun. ( NB.) ITA Sarrificii fumat
audaciam , ut infpetlioue jecoris , extorumve pre[agio
vane [pers promiffiouis accipiat ; vel ( quod ejt dete-
riu) FUTURA SUB EXECRADIL I CON-
SULTATIONE COGNOSCA T. ^&erbioris
enim imminebit fupplicii cruciatus eà | qui coutra veti-
zum pre[entium celfuturarum rerum explorare tenta-
verit veritatem. Datum 7. Caleud. Tun. Arcadio c
Bautone Conff. 385.

In quo Edicto duo potiffimum veniunt confide-
randa. Ac primo quidem vocula iz, quà indi-
catur non ita tunc fuiffe vitia omnisgeneris Sacri-
ficia ut in totum prohiberentur ( quod ex fequen-
tibus clarius eluceícet ) ab hifce Imperatoribus: fed
fic folum , ut per itanon extifpicia ac prafagia ca-
perentur. Quod per talia (epe tentaretur Impe-
rium , aut faltem , ea fufpicio teneret Imperatores:
uti ex exemplo Conftantii ac Valentis apud Am-
mianum fatis liquido conítat. Videatur hiftoria
quam de Theodoro; Hilario, &c. Adducoin T'ra-
&atione mca de Sortibus , & qux Ziotimus de eo-
dam facto , quamvis paulo aliter narrat; libro 4.
Hiftoriarum hifce verbis: H^»4s Osécre vig &an-

Ado ic

Du O RA4Acvru T 117

Aixois VevyeaQaom v cvaeAB p id, D. cive 4 p 29-
yov & TQa Qty , v£oy e fn * TÀ Y Asiae 2cud fadius
«0 Ad 9 Ozeichs tr xeigova eu oi püp ev ex. goivres
(uni drte, AyAzeiÜucU ds «elei mvíg eio Cv zeit eie,
X94 vex es QucDoq o auo 1x dy koccrn dd eu Toi $
Lg ]eias eet. euo fon iple 3» às e 'Ove&2ivrz Énei-
»&Ucut (NB. ) tennw Éizrodu. s TU UiXNOy aui TOlS ale
do» E s qt A£Th6" Qro 7 C» ul qeizrodt 2*-
veo tie [ON ds €E; €0, €i imi THTug Tt AfATE. TUD-
qu 25 Maronis diee? diis ae ds OsidÀ eo ql
BzciLeeo uL '"Cuu2 tvi 2Je à zer. ( [ NB.) T sTLi6 Eget p-
Jes mis Vó^eie " Vas qw v we» UnQouíus drptats DU
rr iaa € gon CI TU^y Ly V y € «i 9 ataxits xod O»,
( lege xoiyo e du & ) Bao xo. T Que 2ytzuu.

Erat TRdorid quidam izier Notarios Imperatoris
ad[criptus. Hunc mobili quidcm genere proguatum qb»
educatum Lene , [ed juvenem aabuc, qui ex etatisfer-

vore , uon difficulter ad[egtatorum adulationibus ad
pejora impelleretur , adorti ejus generis bomines s excel-
lere Je literis , qo ex Divinatioue quacam , ab fe pra-
clarepercepta , futura conjiciendi [e peritos effe períua-
deut. luquireutes autem , quis poft Valentem impera-
turus e[fet tripodem flatuiffe ; qui ritu quodam arcano
ped et eis , quod futurum effet. In boc Tripode fcri-
ptas literas 9 , e E, QC» O, (Qv prater bas ^ eppa-
ruiffe: que quidem y modo uon vcocem exprimeutes , iu-
dicent , Theodorum iz Inperio V. alenti [nccefforum. Hi
ille nugis elatus , dum pre cupiditate mimiá circulatores
c maleficos | Graeca hiclongé gnificantiora] ffe-
quenter adit » Qe» cum ei , quod agendum erat y commu-
zicat , Imperatori proditur.

Utautem rurfus paulo altius adfcendamus ad Va-
lentinianum majorem , expendendum relinquo
Lectori,num illetam ftrenue uti vult Theodoretus;
Ethnicifmo obviam iverit ; cique cclendo incu-
buerit ( quod ctianffi verum eflet, fuccefíum ei de-

fuiffe

128 DissERTATIOPRIMA

fuiffe, ex fequentibus certiffimum fiet) quum inve-
niamus apud Zofimum ( cui non nimis temere
fides deroganda eft, ut optime oftendit Leuncla-
vius ; licet Chriftianorum inimico) ipfum con-
ceíffiffe denuo, licet jam ante vetuiffet, uc Athe-
nienfes fecundum confuctudinesantiquas , non ta-
men immodefté nimis , my(teria fua celebrarent »
cujus Zofimi verba hic apponere mihi operzeprc-
tium vifum fuit: funtautem quz hic fequuntur :

ET& P Xx TOY eie Copas byuxd 7724: 02,055 ) zQ 6 eic;
earip 29e sido muc yUx ]gAv4s cao Ave Jvaius t71712.6-
QU o4 9 TOi6 149006206 jp S^ wegledpets inccaZ» 2]e 9
quid vos oio BsAedo GO». za dy egre.
ó 4 EXe0 De a1 éyozmuT DD 2p Avzp C9 7TAOULAG
2]eati7v TOC 2piTass, 7£Tw tZ» j TPTT &5íoT T$
EA X2 qu rxT6Y T &. oy 3 €i HEN ot£y Xa Avto eu qt Cvyié-
PL q2 AY )p um eio o» o- dam gUrHDA* XL Dec" «gv
enter, Untult Tpysic O- E vous » eile X j nu
qu XL qu iL 2pyls TrAT2AG-

Et quia Legum quoque promulzationes infHitwere dc-
ereverat , exor(as abipfo lare, quod ajunt , notturna
[acra fieri probibuit : qua lege coercere volebat ea que
fieleratà defignuarentur. Sed quum Pratextatus , qui
pro Con[ule Graeciam adwiniflrabat , vir omni virtute
preflans ,, banc legem diceret vitam. injucundam c
acerbam vitu Grecis pariturams; fifuturum effet ut
Myfleria fanctiffima , que geuus bumamum continent ,
probiberentur s. peragi ea vité y «vi legis [uee cefJaute ,
permifit: itatameny ut omuia fecundum patritas coa-
fuetudiues , quales ab initio fuilfent , perficerentur.

Ut autem revertamur ad Edictum illud datum
Arcadio ac Bautone Coff. ac modo fuperius al!a-
tum , confideranda veniunt verba illa fub execra-
Lili con[ultatione, Ex quibus mihi non obfcurum
hic przcipue quidem intelligi horrenda illa facrifi-
cia, qua manibus eliciendis per vexveug reis , ut

ita

Dig Ug 4cvruod 129
ita divinatio. perageretur, inftitucbantur : verum
& ad illüd Oraculorum genus quod przcipuurüi
quondam fuerát , at hifce temporibus parum ad-
modurh obtinebat: licet ob ádhuc perfeverantem
Ethhicifmum tam intra quam extra RomaniImpe-
rii terminos, uti ex Macrobio liquet, confuleretur.
Mec defecerant in totum Harufpices ; Augures;
Harioli , Sortilegi atque ejufmodi Ómpoftores: qui
magna vi ac conatu fugientem jam plane Genti-
lifraum retinere copabantut.

Alias enim publicum Gentilifrai cultum adhuc
fub Theodofto diu perduraffe , prterquam ex iis
qiie jam fuperius allata füere , eciath ex fequenti-
bus fiet manifeftiffimum ; imà ne quidem direct?
cum vetare aufum fuiffe, vel faltern non vetuiffe ;
in ipfa urbe Roma per tot fzcula Romani Imperii
capite. Quibus ulterius adítruendis prodeat nobis
Zoíimus: qui, libro quarto , de exactionibus ni-
mium feveris T heodofi loquens, i ita fatur :

Deumque fuppliciter brabant | populus fcilicet ;]
vt talibus tautifque calamitatibys liberarentur. Etenim
(NB ) adbuc facultatem babebant adeundi fana, pa-
trü[que ritibus numina placaudi. Greca verba funt :
"IxeróGovrrg - Osbe , C DTP PT "o qoTETAY GUTUIG nés
2eyla &epox. duuQDogán, in y Ll ass aus V E pui-
7r) &6 Tu iceg » € ze Sá xz, 7ÉG motselus a zT d
peux.

Primum incepiffe videtur "Theodofius ab 7E:
gypto : uti ex Ziooífimo fatis commode , meo jus
dicio , colligi poteft. Is enim de hoc T heodofid
poft interfe£tum Gratianum (à quo in Impe-
rium adícitus fuerat ) Maximo infidianti , , ita.
loquitur , libro 4. 6cXaG- 3 5 B*aA4 HE xedá
Tt ania Méfiptgy eal ,€ ei0vay ard Kiveyen » ng.
84012tus qoo e as z£iW , Ados En m TEMPO
wooyugt doiudpQ- 7r Át uos 7mm One 7 6166 "m 5 9,-

I eai ecu y

139 DissERTAT 10, PRIMA

, 3 4 ^ 9 * d T *
goumes ouTM Xumaspovm)dy ese x94 Kup XV alo
" Aven oy. «t»siTwyupa 6 7nÜn glo eds (à 94m Üpu-

' » s M - ! E e
cxeiMW a7:x99póoTo, , X64 xAci]hos vis Orid £mi8&iveq
ql) Ma£iws eixaya, Dae, mis " AxtEasdoaGay enemies
diabetes ve Dnpomie ausis , S on gv oun Adorey £Au-

E e , L NB d N
P UE GO T Pario 7 DR Kw idi s x4
c» tuTO T) qos» PeXMáeut ug UOS gioisas x4
alo "Aven oy a mucus iegav » w94 eu Tho qiu AAs£ev-
djems , dTxAnr: vus ciotüus". Jusias nt eipze mig i£ edd-
YO« vtvouiz udo us 12 7rürw! TraTOAOY AS eie.

Heic admittere "Tbeodofus , ut Maximus. Imperator
ejfet. fimulque dignum ducere qui fecum [latuarum c
Imperatorii nominis e[[ot particeps. Verum clam iu eum
bellum moliri , co omui ad[entatiozis atque ob[ervan-
tie genere bominem circumrveuire : adeo quidem ut
etiam daret im mandatis Cyuegio Profecto Pratorii ,
quum eum ablegaret im Egyptum y q omnibus numi-
uum velizioue per ipfum iuterdici , ac fana claudi prae-
cepiffet 5, ut imagiuem Maximi con[picieudàm .Alexan-
drinis exbiberet ,. publicéque poneret c con[ortem
bunc Ixiperii facium effe , babita ad populum oratioue y
declararet.. Quá quidem in re Cyuegius , quod impera-
zum fuerat pra[litit aditu[que Templorim per Orien-
tem , qo uuiver[am Egyptum , c ipfam Alexandriam
occlufit , facrificiaque ab omai eve ufitata cuum onini

. patrito cultu probihuit.

Huc ufque tantum Ethnicorum fana occlufa,
facrificiaque in ipfis offerri folita fuiffe prohibita |
patet: & quidem initio fa&o ab 7Egypto, atque
inilla przcipue ab Alexandrià. Orientem nominat
quoque Zofimus: fed an hzc de toto Oriente fint
intelligenda , & non potius de ifta Orientali plaga
quo profectus fuerat Cynegius , merito debites.

At in ipfa urbe Romáà , demum poft occifum
Eugenium ; cum fruftra Senatum Romanum ut
Ethnicifmum relinqueret ;' & | Chriftianifmum |

le-
f ample

DER 'VO'nsca*c vL r:& I3I
ample&teretur , fuafiffet ; non templa cllaudi, multo
minus demoliri ac deftrüi mandavit: fed tantum,
ad publica facrificia ; publicos fumptus denega-
vit: ut remoto hoc cultus Ethnici magno fuften-
taculo ille fponte fua in interitum ruere inci-
peret.

Zofimus lib. s.

Ov Oso aO» à agio ums y vla Eois sued» qv-
eomm, qa Paulo «xTiAaCs ) € 4 itqas 4249 eu. CNt-
TIDÍAQTE FT Gi 6A 9 2A uw P] Tie) dnpi9 7i a dumavo qvig i£-
£916. yaotcy iy 2pm due * &m hay ip i i*£sis e ií-
£3 vore eine 5 ) ams Isgupoiats Tb. T un TV TE 3
(9: "f £z124- Ad TO T4Te € » E elu , 40 /" tela és i ios-
Ai ay. Jetta dps 3 TU 45 Pia; 424 pls cfean ett d eu

E oriayiu xa7U9! » Y Seas cxtiyis aLioy dptgeiws , Ut-
2 (Aon. s dye Qv, T £0 T5 6 Cz xe Tana! x
HIP qe c-vyn« OX Ésizx àv CELA Asl erc o epa ,
a» ei tee LUI x qx€2 TU 7r ql «ciodus ; aEivseuni TE
€ dmhauiiedX alg * T V moudpos cA iAUsiY VO, emn s
Tv én qos Lio» T aue € 46 s (6v adf Zelox ;
Xp 4p, C gines, ned oecfo. Urea) SÓvg Tieruv 7»-
ec dun A059" P otyazd B P uds yo hum dps 7 K8-
CAM 5 Io DN ALAS 1d e73 Qolv40t ) T QUT X04 VmTMp ) qw
t zou Àpov DocyaToy eat e bo vov.

Quo tempore "T beodofius Major , oppreffa Eugenii
£yr aside ; Romam venit , c contemptum facri cul-
Iu n auimlis omnium excitat , publicum fusmptum ad
acrificia fe fuppeditaturum inficiatus : expellebantur
utriu[que fexus Sacerdotes , C fana [acrificiis omnibus
de e[fituta jacebant. "Tunc igitur bis illudeus Sereza Ma-
zris Deum cedem videre voluit. Confpicata veró zun-
dum collo fimulacri Rbee circumjectum, illo divino
cultu dignum :. bunc ipfum [imulatro ademptum ,. colla
10 adbibuit. Quumque vetula quedam , ex Virgini-
«us reliqua Ve[lalibus , banc impietatem in os ilii ex-
robraffet $ tam coutumeliis illi gravibus illuftt , quam

i3 abigi

332. DisseER TATIO PRIMA

abigi per comites eam pedi/fequos ju[JEt. "Tum ea deften-
dens , quidquid illa dignum impietate foret , ut c ipfr
Serene C marito ejus , (C liberis eveniret , impreca-
£ur. llla vero, nullius borum vatioue babita , cum mun-
do iflo fibi placens à fano exiffet , feepeuurnero quid-
dam ei fe tum quie[centi , tum vigilanti offerebat, quod
zuortem imminentem deuuutiaret , £c. Videamus &
quz de hoc Theodofio habet idem Zofimus lib. 4.
fub finem iftius libri :

Tort wea/ypsru» o) v Ban OrceJioid qtoispn-
euvTu» , UmóWoxo as Tj Pág , T- uy Oraescy aveeixyvge
B«nAG ZnAGew sgg T:9» qt 2oriQuvos eoe "V. onim n
Tu7yHg/TUY y, 93 EmiqQoTroY woerz Amy TU. qoi. Gveyg o] -
€x 3 p2/2] 2Mgsoiaw Tis aye Ev &- adt des Cudpsoaw
*EO.T QA046 5 € T, £A opo lo £n VU VE x Ód vou mois «m^ alu
"P Orgy 2guxAD«ci xgeTe Qeovz an Aye eget 2« ; *5s-
x92» &pifveu udo. Là (CE rtggy uere ow (ds e Tes $A:24)
qs elo , £o 3 7l. "6j 2giST4a ay 7iew , 5»5 (muti ,
Tris duapr;ua D» 9G mens a7tosin RTTMINAZA. Ma
dus 3 75 5o xA474 wa iO, uzdt S PI T ec
BOP q mA. aic) )ogdxis per awois "roja &ya-
AtpÜen] » d GÉnju oU] TTUy 4029 TU*y acr Dt zy (ex&-
va ud, q49 QuA«Ea Mu, , vd 2daxoctois X94 DIT «ety
£rtoiv 2m pero? alo m2 oix Tta 3 &vri *E qw &A«
AmLauixs , TU eX C6z c2 uev &'yyoe ) TwTY 326 OteiinO»
BaguotoX T n peciov £A62€ 7/ ae. Tu itg 1c T6 Üvgi ms
dm" Bu2scX e Tt quo. MOAEASY , STE TO Weg Tión -
po» P7UUOW(e . O AX wg TIS $0g mam zs 25s VIAE yy |
dYoutrgs vetu uv )) Don qi Mgusios m XT. )ec pay
e y TUY WeadltoX Tu TA vidua , pu nuo ci roy aja: -
»xupiO wO-, 2]g viv n € Jusme^uxg Den ^s£on-
TOP, £3) T uhr qr d muTeÁs «Y? diris Là c» ajuc- |
Ae xeptyavs 9 Peuotay £20 gir es xt Mfe te £Aae-
ÜOrvm, Baupeupa» eixuTyeAo 2629.6 258. Ej iAfoY exmÉ-
ex T. eia Té gay ; es Tic xe QM, wst pu
TÉ$ TV EG C9 eig 2429 V GTV ed 7I0À€46 ,. &014Y 9 7€, |

Suum |

Ds q-ikcurri'm 133
Quum boc modo ves Tbeodofo Principi fucceffiffent ,

Romam iugreffus Honorium filium Imperatorem decla-
rat, Stelichone legionum in ii locis duce creato ,. q5» eo-
dem filio fuo tutore. Ceterum advocato Senatu , qui
patritis aviti[que ritibus inberebat ,. mec adbuc per-
amoveri poterat y ut iis ad[entiretur que ad coutemptum
Deorum deflexerant ,, Orationem babuit , qua eos bor-
tabatur , ut mi[[Jum facerent errorem ,. ( fic cnim adpel-
labat ) quem bactenus fequuti fuiffent , c Chrifliano-
vum fidez amplecterenturqua liberationem ab oumi de-
lico, qi impietate polliceatur. Sed quum buic exbor-
Latioui uemo pareret , mec à patritis vitibus , quos inde
ulaue ab origine urbis accepiffeut ,. di[cedere vellent , ct»
Lis expertem rationis affen[um praeferre : (quum dice-
rent, illa ob[ervatis , fe jaui mille ducentis propemo-
dum annis urbem invidiam incoluiffe 4, cum quibus fi
commutarent alia , quid eveutrum effet, ignorarent;)
pum cveró Tbeodofius , fifcum [umptu gravari, qui in
Sacra cr boflias fieret y. [eque ifla «velle abolere dixit :
qui ueque probaret id quod ageretur 5 c alioqui [Gret ,
penuriam militarem majores pecunias po[cere.. Quum
Senatus re[Pondiffet , uou vite fieri [acrificia , mfi de
publico fierent impenfe y, mibiloque minus ob bac Sacro-
rum lex abolita cefJarit , aliaque neglecta jaceaut. qua-
euuque à majoribus traditafuerunt : deminutum par-
ticulatim Romanum lmperium , Barbarorum domici-
lium fattum efl s aut potius incolis pror[us amilfis , ad
eamredactum e[t formam , ut ue loca quidem in quibus
urbes [ito fuerunt , adgnofcantur.

Non tamen, uti di&tum, Gentilifmus eotempo-
re ftatim ceffavit. INamque Ambrofius dum con-
tra Symmachum ( qui pro Ara Vi&toriz in Capi-
tolio reftituenda, qux ab [mperatore Valentinia-
no inde fummota erat ; & pro Veftalium privile-
giis nomine Senatus Romani intercedebat apud
Impp. Valent. Theod. & Arcadium ) Valentiniano

I 3 ne

134. . DissERTAT 10 PRi1MA

ne talia concedere velit fuadet ; hifce inter cztera
utitur verbis: Hwjus aram ftrui in urbis Rome Capi-
tolio petunt , boc eff , quo plures comveniunt'ChrifHani.
Ormzibus in templis are , ara etiam in templo Victoria-
rum , quando uumero dele& antur $ [acrificia fta ubique
concelebrant. Quid eff mifi in[ultare fidei, umius are
facrificium vendicare * ferendumne iftud ut Gentilis Ja-
erificet , e Chriflianus interftt ? Hauriant omnes y iu-
quit , bauriaut velinviti fumum oculis , [ympboniam
auribus , cinerem faucibus , tbus maribus , Cv aer[an-
tium licet ora focis moflris favilla refpergat. Nou illis
fatis funt lavacra , mon porticus, nou platez occupat
femulacris, Cujufmodi fimulacris Deorum Roma
adhuc repletaerat, dum imperante Honorio ea ab
Alarico obfideretur, ut teftatur liquido Ziofimus
lib. 5: Hiftoriarum hifce fequentibus :

T P £» dy dna nca ale 8 $9 x9ct.8 y AX H-
pira mls yu gun Vyyom. óc Sob &rrggy ^ : 4 TW qt-
Aet aas d yutas 12v) evme € S wa 0uxovTO- vócnusB Tu-
xw 2]g | QUA fa 74 om Th2 dU dna pa viam aictor,
£AaTiuÜecs xt d d TEAETIS ; avo. eal * avevi me,
tT6G)s Vra pL AD EV à zl TU Q£egvm: qo£26 qm Aetow m-
Atee cuodpnuey, GUX inta mpenrum uc d ti MVor,
ez x Eis uot VITAE E. A£ves «94 2p ves memor.
es Lu e qi TW eudperas s Lo xa2s71 Ponedot voip 18 TE).
Seg 2jgqueio, c egm, T dyes Li x w peris RAT
TPoaatois wa64 , TESTO "UY qe Tu $a S) mis 7u-
Te/S; djiguoas ixoAuxogTU) , (j cAcw S vcovs queo Qu-
760 gztYTUY.

Na quod deerat mundo [upplere fLatuunt, quo erant
exorgata Deum [imulacra. Quod [ané nibil aliud erat ,
quam [imulacra [acris vitibus atque ceremoniis dedica-
£a, mundoque decenti exornata , propterea quod urbi
felicitatem perpetuam confervvafJent ; bis ipfis ceremo-
niis nongibil diminutis , effe inanima pror[us & iucff-

cata. Quod denique cuntta que teudereut ad iuteri-
tum

LED ROACULIM 135

fum urbis, undique concurrere oporteret y u0m orza-
menta duntaxat [ua fimulacris ademerumt 5. "verum
etiam nonnulla ex auro c argento fatta, conflarunt.
Quorum erat im numero Fortitudiuis. quoque fimula-
crum, quam Romani Virtutem vocant , quo [aue abo-
lito, quidquid fortitudinis atque virtutis apud Roma-
20$ [uperabat , extinctum fuit: id quod ex eo tempore
futurum , bomines rebus diviuis qi vitibus patriis exer-
cti, predixerunt.

Hec Zofimus pro more fuo, Ethnico videlicet,
atque indignatus eo, quod Deorum vetere cultu
abolito paulatim, Dei veri, quem non agnofcebat,
quia minime cognofcebat ; in ipforum locum fuc-
cederet.

In /Egypto autem, ut eo iterum revertamur, ini-
tio Imperii 'Theodofii Majoris quidem , occlu-
fa fuerant Idolorum templa; non tamen ulla per
ipfum demolita: qucd tandem procedente ipíius
Imperio , Alexandriz accidit; fub annum videlicet
Salvatoris noftri 389. ad quem id quoque Baronius
refert in Annalium fuorum tomo 4. Hoc autem
patet ex iis quae Eunapius tradit in Vita 7Edefii
hifce verbis: Nam vix adeo ex bác vita migraverat,
curi Qe cultus numinis apud Alexandriam qb- Serapidis
delubrum diflnurbuta dilfipataque fuere. Nonreligio tan-
?um fed usiver[(a fabrica , Qo omnia eum babuerunt
exitum , quem Pottarum fatule tribusst. Gizantum
vitforig: [fimile enim aliquid Camobicis templis accidit ,
imperante T Hn EoDosto, fprafeco Pretorii Tbec-
philo, piaculari bomine, cj» Eurymedoute quopiam, qui

LarE REX TUMIDOS INTER $4-

VOSQUE GIGANTES ;

PRIMATUM TENUIT.

Evetio tum Urbi Prefeclo Politico, c» Romano AE-
&)bti Legioues cum imperio obtizente. Qui omues 1ras
adver[us faxa qi lapicidas exaestrautes ea oppusza-

4 bant :

136 DissERTATIOPRIMA

bant: c» qui belli we rumorem quidem auditione fu[li-
nuilfent , Serapidis edem demoliti [ant , Templique do-
uariis mauus bo[Hliter injecerumt ab[que bofle e» citra
prelium vitloriam adepti : Eo patto cum [imulaeris ac
donariis commi[fa [renuà pugna, mon devicere 3040
illa , verumetiam depeculati fuere 5, militarifgue iuter
eos lex erat cy teffera , uti quod quifque furto [ubduxe-
7at , lateret occultum. Manfit tamen area edis , quam
a[portare nequiveruut , ob [axorum moles , quae diff-
eulter loco commoveri potuerant. At egregrii illi viri
e bellicofi , coufu[is turbattf/que rebus omnibus , de bel-
Jaffe fe Deos ineruentis quidem , fed ab avaritie crimi-
ue non iuipuris gmanibus gloriabamvr y Sacrilegium e
impietatis crimen laudi [bi aff mentes.

lidem poflea in [acra loca invexerunt Monacbos fic di-
&os , bomiues quidem [pecie , fed vitam turpes porco-
TU "ore exigentes » qui in propatulo infinita atque iu-
fada fcelera committebant , quibus tamen pietatis pars
vigebatur , [aeri loci reverentiam proculrare:. Nam ea
zempe[late quivis atram veftem iudutus , quique in pu-
blico fordido babitu [Dectari non abuuebat , is tyraumi-
sam obtinebat auctoritatem. 1n eam virtutisopinionem
«venerat id genus bominum , de quibus etiam dictum e[f
in univer[2 biflorie cemmentariis. 1i ipfi Mouackos
Canobi collocarunt ut pro Diis , qui animo cernuntur ,
[ervos c» quidem flagitio[os , divinis bonoribus percole-
rent , bominum wientibus ad cultum ceremonia[que obli-
gatis. li namque coudita ac falita eorum capita , qui ob
féelerum multitudinem ab judicibus extremo. fupplicio

juerant afftli , pro Divis ofleutabaut : iis genua [ub-
mittebant y eos in Deorum mumerum receptabaut , ad
illorum fepulera pulvere fordibu[que confpurcati : 1 bis
vounulli Martyres , Diacoui alii & Legati Arbitrique
precum apud Deos nominabantur : cum fuerint Servi-
t/a infida c flagris peffome fubacta ; e qui cicatrices

"n

ONDES O n49vtrris 157

fielerum , ac nequitize veffigia corporibus cirrcumferrent.
Eju[modi tamen Deos fert tel'us. Huc u((que verfio
Do&iff. Hadriani Junii. Grzca verba funt :

Q» 49 :09uyty ex à» i£ d jpirar Gu, € Tt Ds
opi T xe AXE piget , € m egy mtioy m doa-
gib sy 5 i jte mia poo , a» c x TU ofgdterge-

* woà way iur x92 qe cy 7t ,wmyoils qeipots 7 * 2-
goma X EXQaiTI 46TH € sz cta T KéyoGo i itg. TOUT T9
E70 oroy " Osodicis e (o T* Bze Gori O- , OreQiAs i
«veo su T £v» "P epa apum dno6 A^ nidor] D» 5

'Os t0 Varsp)u uou: Meer o ty faciin,

"Evers dy zip 7w2uhwlo Delo apart e Poggos à
356 Xa A Amen or € cung 4o ué: s cinvse oL Ae $es-
£eidpor xL A Aur € Ai9o£óey 9uudr | eAP TT 2Nopluot »
ToAÉME 3 ims d xol 9igatidott , T TE Xsggmo xele-
Avian , x (ois P PLE UÓroM pu onm, e$vvrw gugnisy
€ aug agr E vetas 1t ois "LL eie 5 aui -
uaa eis detis jfJuyoses t Iggy nnm , w5t M pvoy Cx an
ex(u , wu C Amr € (pu wv a)mis ztAtuxy 78
iQrAcudpor Ax. TY X Zapo e poro m tja» s sx, 2&4-
Aoymo » Ale T) Béce» * Aur" & "» 5 UAM prex bra
qoi" Gy xxu Tt $ 3 domu VIR x Tu queris » ei 70A puit
quM 1 Dno , «gl Tis Atteos avenae HEP S Gv
diode aims 3 qe9 TE OWTEG , Ts qt Jt t2asup Ytyt-
kicbag € qd icgarv Ain» € alo dciceum es E7009 ca)
Qu TÀy (elei cor.

Ez PT&8 jj» mis ca (ó7ro is TÉ LE Mert
x55, diopérae m xt T eie y ó $ &: e auis cá

$5 ra TED equat; fzrmAvóv Tt xej tty Mogia Xo tos
xe avem. 4; ouug TET edo éUanGzs tuxd quem
Qeoviy 9 Oris mo gait ola 49 eic pu (e 7$ uu-
Jpn Q- » Aanvag dogan Om, € )xpacio Bl
eat pores. &6 (oz ZpeTis Agr: 1b éopumver: &Ad
«A TTL te c» (ois so.JoAuicols z sees ev pyiapugeo
gi eig! Tta* "ss à Movax;ss TNTEG vài 6&« 109 KayoGoy

3

PTT avid 6? vog» 9:2» as aig Té dàn Oeosart ios
I 5 ED

138 DissER TAT 10 PR1MA

1 gd age A nedum qv &Y)por7ivYoy gg yo v
EtQuAne Toi 7m6i6 AQ DI MOL 0 PT cusa? (-
Covres , M 70 Z0 ÀUDx 3 i sai di «$4240 ; TL TÉ dE
Deyvour y. x x9 mirada gre TH... cs ULL PLI
A Mu oowos tn PTLUOUPIPPY qut3s T: is ME M9 p TUPf6 yz
CAaÀ kiTU xj 2]exovoi TTE ^ qieic cus 6E T aA qyrean TRAN
f O3 ay! mds Pie? ome *«xGs , € «galt xa Tut -
dnm a4dpu o) mie $ Mex Pnelos d eds c» qvig eidis-
Aet Qtegvmz UN auus 2 29 ied vur8s TH tais.

Qantum hic fpe&tamus odium , atque inde men-
dacia quanta in Chriftianos conficta ! ! quantum-
que odium in Monachos illorum temporum:
Quamquam diffiterinon aufim , magnas Ethnicis
datas occa(iones & caufas calumniandi, per adora-
tas Sanctorum ac Martyrum reliquias : quzfz-
pe colebantur inter Chriftianos zelo tam incon-
fiderato, ut indeaccideret (fi, quod Sulpitius Se-
verus in Vita Martini tradit, fit credendum ) pro
Martyre fuiffe cultum , eique aram erectam qui
Latro tantum fuerat & latrocinii poenas morte
luerat.

Certe cum reliquiis Martyrum admodum for-
dide f:epius actum fuilTe ac plane irreligiofe ; quin-
imó mercaturam cum iis exercitam , eafque vul-
go pretio divenditas , oftendunt clare nobis Impp.
Honorius & Theodofius, in edi&o quod exitat
Cod. Juftin.lib r.tit. 2. hocfequenti modo:

Imperatores Honorius q- Tbeodofius A. A. NEMO
MARTYRES DI!STRAHAT,; NEMO MER-
CET U R. Datw» Cal. Mar, N. P. c£» Euodio
Coz[[. 396.

ldem oftendit quoque nobis Hieronymus, qui ;
in libello de opere Monachorum , ita loquitur:
Veuditaut membra Martyrum y fi tamen Martyrum.
Unde non obícurum; tales impias mercaturas ut
plurimum exercitas per Monachos ; atque ejufdem

farinae

IEE-ORAcrsyLIfSE 139

farinz homines. De quibus & fequentia non diffj-
mulat idem Hieronymus (ibidem) Callidiffrus
bofHis tam multos Hypocritas [ub babitu Monachorum
u[quequaque di[perfiz. Et in E piftola ad Rufticum
ait: Z4liquos Daemonum contra [e pugnantium porteu-
La coufiuzere , ut apud imperitos e vulgi bomimes
Miraculum [ui faciant c inde lucra fedlentur. Et in
Epift. ad Euftochium: Sau qui ciliciis vefliuntur
€» cucullis fabrefactis 5, ut ad iufautiam redeant , imi-
tautur noétuas qo» bubones.

Unde con(iderandum relinquo, an omnia falfa
fint quz de ipíis tradit hic Eunapius ; uti & Ziofi-
mus;lib s. Hiftoriarum : ubi Hypocriticam ipfo-
rum defcribit Avaritiam , liberalitatis in egenos
obtentu :

IIggse)tious 5 XeAaz? , oguv 0 locus Gve long ap-
TU qu "Ceg'"yuo, Te GEoGoutov: spupx y v Kevgaymg-
Ata xpi dive ago2d. 8 35 WXAvÜge mi TETM (woTUQU YÜbv-
*G- (zv 49 à «pam Q- A029 ox Ae? Vx neo, Petos)
9oesu idu civ mA pus d m0244. emiAuTÓ ) 5 Y XeAs-
VÀ cx*Aucia "um UV A*jendpa» naves. c6) jenueis
tig vx (i. vào" dm 1926087, gears) maAvay]perr
«QU T2Àus C X MUS AUN atv 3p ayatov d y 400 [55]
Br: c3 7OAtU9Y y ETE 225 377 p A£eiow PPP
74 TAX aALo ?m qepilts 58d » BUG S vul 72
PXCUE , TO TOÀAD Mig S ya qnie a) row To , «eoQaad S
puert opveq erras mr leapisy wayrwy (us iv) m]uxde
XUTUuSQaMw TES. wow qug Doctus Dora aeo 6, Aye
qu "WwÀ4)n Tuis ouuidem. dUi,U6 Cecieg. COS à Jyx-
gtovrs Jhuoneol Te óug €. ccormamm , lo V. uoyaa
5TEY avances paro mrs. vivre 5 aims $i TS mun
Oo ua , D &viQho , x24 "m edid x24 ad 7r De
amuQ4e , tw 7L QA) iexAuciaw UerAnpocue vEXQO
745 3 huzücsr we duiawTes» XoTteévTo UM A TU (us, oU
E fruye» £o iai! zuQiteidpot. cis Ci) ATMAX uut e»
z^ 5s P] 2 Ale TION P] Z 2]« m TEL OA 7r T e ul

Cc» (Ao

140 DissER TATIO PRIMA

ey iugi Tiol$ dU gsOn ous qoigTol6. "Ivo yyztg 3; ao 51s Ty À-
93», (P wüTDy €regm cX; OpQiug uymXpdp C9 T7 70-
Ad 9o:v6ss.

Difceptatione propo[rtá , quum videret oannes baud
«quo judicia cau[am [uam tratiari ,. Conflantivopo-
li fboute [uà difceffit. Ob eam rem perturbata plebe
(quando viv bic imperite plebis animos admirabili quse
dam arte fibi [ubjicere poterat) plena tumultus urbs
erat s jamque adeo fuerat intercepta Chrifliauorum
Eclfie, AB ry1s Qu1 MoNAcmut vo-
cantur. Hi legitimis nuptiis ab[linent ; €? tam ix
urbibus quam vicis populofa collesia complent bominibus
zn maritatis , uec ad bellum , nec ad alium reipublice
uecefJariura ufum idoueis. Nifi quod viá quadam pro-
greff » ab eo tempore , ad bunc u[gue diem , magnam
a rorum parten, ad fe tran[lulerunt $. fub pretextu ;
quaft cum pauperibus omnia communicent , Omnes pro-
pà dixerim , ad inopiam redeserunt. Hi quum Eccleftas
oceupalJent , quo minus plebs ad con[uetas preces acce-
deret , probibeut. Quod esré ferentes tam plebei quam
milites ,, ut Monacborum audacia retunderetur y pe-
zuut. Dato eis ad boc figuo plona cum licentia prodeunt,
c» nullo judicio cunéfos jugulaut : donec cadaveribus
Ecceftam impleffent ; e fuza dilapfos per[ecuti con-
fixiffeut omues , quicunque pullis iaduti ve[Hibus erant.
Quos iuter perire plures contigit , qui vel lucfus cau[ ,
vel ob alium quendam cafum buju[modi ve[litu reperti
fuiffent , c.

Quz potteriora verba ; in quantum etíam tunc
temporis invif effent vulgo hi Monachi ; & ob
quas cauías , fatis indicant.

Sane & Monachos & Clericos plurimos illis
temporibus fepe non optimz notz homines fuif-
fe; facillime quis ex Scriptoribus Ecclefiafticis ,
Conciliis aliifque antiquitatis monumentis , de-
prehenderit.

Uni-

B"wO'wx*cuUrris I41
Unicum quod ; proomnibusfaciat , exemplum
omittere nequeo [ ut taceam de ufuris jper ipfos
exercitis, de illicitis converfationibus atque impu-
dicitiis patratis cum Monachis foeminis , de com-
meffationibus eorum , aliifque fimilibus flagitiis ;
de incantationibus ; &c. quapropter in Concilio
Laod. Canon. 36. italoquitur:

Quod aom oporteat SA cR 1s OgricrIS
DEDITOS vel Clericos, Magos aut incantatores exi-
flere » aut facere Pbylacleria: que animarum [uarum
vincula comprobautur, ln Grzciselt : 'On 52g isea-
nXSg $ XAZgAXSS ) pity EG Y EvuoldSs eiie» 0 uu Pu
TX8s € a90920yEc, 3, 7rol iy Tei At291dp* QuAax 5 ea NET
isi Qiruo Ti ean "P Spvado ow y vus 5 QotttYine pir log
Cm P Peng. eniMéocnudp. ]

Notiffimum eft , Balnea apud Romanos &
Grazcos frequentiffimo fuifle in ufu. Notum qucs
que ex Plutarcho & Dione Marcum Vipfanium
Ag'ippam primum dediffe populo Romano Bal-
nea publica ;, atque ifta & Viris & Mulieribus
communi ufui patuiffe, multaque inde flagitia ex-
orta: fic ut Hadrianus Cxefar eademum feparave-
rit. Decujusedi&to Dio Csffius italoquitur: Asr-
do ueAs cDNA amis [ Viris & mulieribus ]
eocime£t y ut ab invicem difireti lavarentur , edicto
fanxit.

Cum quo concordans /Elius Spartianus , in
ipfius vita, ait: Lavacra pro fexibus féparavit. Quod
tamen edictum tam parum obtinuit, ut neceffe
fuerit renovari füb Marco Aurelio Antonino , qui
fecundum Capitolinum (in Marci hujus vita;) La-
vatcramixta fubmovit. Cumque ealex (faltem ut-
cunque) fervata fuiffet ufque ad Heliogabalum
d :mum licentiz frena laxata fuere, per hunc qui ;
ut Lampridiustradit , Lavacrum publicum in edibas
Aulicis fecit, fimul Qv palam populo exb buit , wt (vide

pr

142 DrsskeR TATIO PRIMA
probrofi(fimos mores hujus luxuriofze belluze;) ex
eo conditiones bene va[aterum bominum colligerez. Sed
honor fit caítis auribus, ideóque reliqua non ad-
dam. Alexander vero Severus , uti Lampridius
habet, Baímea mixta Rome exhiberi probibuit : quod
quidem jam anté probibitum Heliogabalus fieri permi-
ferat.

Nec hic tamen finem invenerunt hzc abomi-
nanda ac deteftanda Balnea ; fed, ( quo tendebam )
etiam diu poft Chriftiani foedas tales fpurcitias
exercuerunt. Ut non folum ex Conftitutionibus
A poltolicis, ira nominatis, patet; fed & ex Can. 30.
Concil Laod.qui ita habet. (NB.) Q»«od zz oporteat
facris Officiis deaitos, aut Clericos , aut. Coutinentes j
vel omnem Laicum Chri[Hanum lavacra. cum snulic-
ribus celebrare : quia (NB) bec apud Gentes vepre-
benfio prima eft.

Credidiffetne aliquis, talia flagitia etiam locum
habuiffe inter Chriitianos Laicos? Et tamen Cle-
rici nonnulli, (forfan & multi numero, fi non
plurimi) /acrifque Officiis dediti , ac Monachi, etiam
talibus nefariis lotionibus omnifque obfccenitatis
lenociniis ac magiítris, cum mulieribus, ( quàm
pudicis cogitare potfis) communicabant. Atque
hinc inter caufas jufti repudii, ac maritis concefli
ab Imperatoribus Chriftianis, etiam hzc erat ( uti
patet ex Novella CXVIII cap.8.) Sicum viris ex-
trancis nolente marito comvivatur, aut cum eis lavat.

Per Coztzmemtes autem ( velut eft in Graco
&cxanis ) hic intelligi ZMozacbos clarius multo eft
quam quod explicatione , multó minus demon-
ftratione , ullà indigeat.

Etenim ita folere hanc appellationem ufurpa-
re fcriptores Ecclefiafticos, Jam alii fatis fuperque
docuerunt.

Porró quam diu duraverint lii, Ethnicis quo-

que

Dist-O aac usi 143

que abominabiles abufus ac fceditates inter Chri-
ftianos , nocet nos Canon. 78. Concilii Trul-
liani : Oz 6 iege ts 5 XAxgAxHS 2 c don^mig Ch fa-
Aeweio e y utu d ams) ay —?^ TyTN E 4102)
i Aaixer Cid 49 a am xe fons Tug vis £Üysan,
e&t ds eni TTD Qoggben , ei (p XAzneawas em» xadoi-
geico uà 3 Aui'G$5 VCeogaQtes a.

Non mirum igiturquod Ethnicus ille atque ho-
ftis acerrimus Chriftianz religionis , adeóque &
Chriftianorum , talia exagitaverit, eofque 242y gíav
vixiffe dixerit. Cum fané & fordibus & immun-
ditie, praterea , fcaterent fzpe hi Monachi , non
tam pietatis ftudio, quam ambitione , atque hypo-
crifi: Quz fi ullibi ; inter eos locum babebat.

Hieronymus certé de Hilarione teftatur ut viro
humillimo ac pieiatis pleno; quod faccum quo fe-
mel fuerat indutus, nunquam laverit , ac fuper-
fluum effe dixerit, munditias in cilicio quzrere:
neque alteram tunicam mutaverit nili prior peni-
tus fciffa effer.

Sed Eunapius, Rutilius, horumque fimiles hzec
minime talibus laudi ducebant , cum Rurilius ille
canat:

Infelix putat illwvie celefria rgo
Seque premit [vis [.evior ipfe Deis.

Nec Philofophi Gentiles, à quibus Pallium
Philofophicum atque ejufmodi fordes 2exeze Chri-
ftiani mutuaverant, ob hac bené audiebant in-
ter fuos: cum ut plurimum talia veftimenta iftis
revera effent Hypocrifeos tegumenta.

Quod veró obiter notandum puto, in Verfione
Hadriani Junii, eft qucd Theophilum nominet,
vel ut melius dicam, vertat ; Prefecfur Prztorii, ubi
Grzca verba funt : regias 7 axtism is: G- , quz re-
&é vertuntur, Dacem fe prebente Tbocpbile. Quid il-
li viro; Grzecze lingua aliàs peritiffimo, hic in men-

tem

144 DissER TATIO PRiMÁ

tem venerit nefcio. Credo tamen hoc ex incogi-
tantia natum , atque zgazzm «v in ipfo fuifTe wzuo-
xz». Quod tamen illuftriffimum Baronium cor-
rexiffe oportuerat; quiin eandem incidit foveam,
cum optime fciret ex Hiftoricis Ecclefiafticis ,
hunc "Theophilum zo fuiffe Prefeitum Prrorii ,
fed Epifcopum Alexandrinum : dequo mà toli Hi-
ftorici Ecclefiaftici , fed Zofimus lib. s. Hiftoria-
rum , teítantur fuiffe eum quafi figniferum ac pri-
mum aggre(Torem, faltem incentorem: Zofimi ver-
ba funt : K

Tos 3 kj slo "[uc»ys X) Gu» aX» bxpuYoÓy ejg alo)
xol avr& ?vc)deiue QuQavyas (onts. aecdlsco 3 7r v (3
xo] iixoins , cx TES quw T9 CTi0X dd SS £06 Ti)
"ad»yw xe)Jeipemy ^ x» aQ9tO- XP ueptQun e , à cis
' Aag) Has S c9 Aem] OO O- , 5$ qeir(oe 29-
Edo» 74$ x2 7Ày itg» X24. Ty 24 T TK 7m] ean
im 6A s.

In boc quidem tempore , po[t "T oanmis aliorumque re-
ditum y palam: infeflo in eum animo effe cepit. uum-
que cuuéla ex. animi libidine gerertt , omnium locorum
Epifcopos , ad dejiciendurn loco fuo. Toauuem concitat :
inter quos PRIMUS ET SUMMUS erat AL E-
XANDRIN/E URBIS IN /EGYPTO ANS
TISTES THEOPHILUS; quiprimu facra pa-
frito[que ritus eterzos , oppuguare cepit.

Hunc Theophilum Zofimus afferit, Primum
fuiffe qui Ritus & Sacra Ethnica oppugnarit: ita
fcilicet ; ut illaloca quz ipíüs facratiffima erant de-
molitus fit. Quod tamen non contigit anté annum
falutis noftrae 589.

Multa quidem Gentilium "Templa deftruxe-
rant Chrittiani jam à tempore Conftantini Ma-
gni , precipue tamen in Afia, Sardis alibique;
ac praíertim talia in quibus , aut circa quz;
flagitia multa fub prztextu religionis committe-

bantur ;

| D.W'Q'nos'c v, D. x: às
bantur; uti illud Veneris Aphacitidis, de quo Eu-
febius lib. 3. de vita Conftantini, fimiliaque alia:
ícd multa denuo reftaurata fuere 5 qux hon ni(i poft
'Theodofium , imó diu poft aut denuo evería aut
in ufum Chriftiani cultus copverfa fuére : quod uk-
terius oftendere minime neceflarium duco, cum
e& praecedentibus fatis clare elucefcat.

"Talia autem flagitia Alexandria: &: Canopi com-
miffa quotidie, induxiffe 'Theophilàm ut fummo
cam ardore ac zelo evertere niteretur, verifimi-
lé quam rhaxime fit ex (Rufino libro undecimo
Cip.26.) imó ex ipfo Strabone : quide hocloco;
ut de omnis petulantiz , lafciviee atque impudici-
ti^ ícHólà, jam fua zetate, loquitur; lib. 17. Geo-
gràphiz fuz , in huac modum:

Canopzs C X. X. [ladiis diflat ab 2Alexamsria, ter-
veftri itinere : cognominis Canopi , qui Menelai gubers
nátor fuerat » qv ibi mortuus eft. Habet Serapidis Tesn-
plim veligiofà cultum , ut etiam mobiliffImi viri ei cre-
daut , c pro fe vel pro aliis infomnia Ib! captent. Sunt
qui curationes con[ivibant : quidam coirtutes editora,
ibi Oraculorum. Sed ante omnia memorabilis eff eorum
zuiba , qui ad feflivos conventus per foffam 24lexanz
driá defceridunt. Nam fingulis diebsi ac uoctibus mavi-
cularum plena éff eà, virds ac mulieres Gectantium j
qui extremà cum lafcivid caxtant ac trifnidiaut; Et
in ipfo Canopo diver[oria babent foffe impofita ad
buju[modi levitatem atque obleitaziones idonea, .

KZsoG 9» e| ici vA c» endo: "S xà vw eodlotg 22r
" AME ay; eite Tox iSeip, Emwyvu Qe Keuvsos $ MivAsS
xv6spyu:u » 2UnuyóvTO- aU T.3i y tasas T) E X6gami-
93e pg mI dosi losidpor , € Jecgrttlas «Qoi;
3t x v9; ÜbogqirmiT 2g o»0pos meóüer , X Cyxn9l-
cd PM. vasi TP éTE pay. Zv»fon Qus: D ETIEG
mus Ütogemtlaug 067) vprrus T. chquüTE Aid . A»
anten P/N ib TRU 024 $0 OXAQ- , 9 cx 4 AXe-

K £e etas

146. DissER TAT 10 PRIMA

Zajüpelus xgnovr ai Dvdovyr rion S ntn C wm
yX£ «Na od "É c» vis "motos Qro As udpay € woe
x a poo an eyed olo 70) T x,ems &X9A 016 : (3 ayüpa €
guyaax dv. "P e e» air T Karen WX-T0/402 1 EASVTUY
imixerptos 75 dvegvye dÜQuéis axes Tl) (tow ata
€ duoinn.

Paulo fuperius dixerat: Prius tamen Eleufmmem
[ vavigatur|] qui pagus eft. Alexandrie , co Nicopoli
proximus yin ipa Canopicá foffa fitus : Conclavia ba-
bet c loca , ubi Capyrüs iuitiantur c viri C mu-
lieres : quod eft Canopicorum rituum ut protervitatis
iuitium.

Ile2rw 5 imi 1o EAMfUciy" ta 0 orm gyros aou
cio d qe. AAi£ar dp eis , £j D NiuxozoAtme UP wa 7Ü
KayuGixg diugvps *egin , debet uo € apes Tis
xorvece fBsAopstvois € aydggai » p yunciLo , 2pnn m$
KavwGicug, € 3 txàá Anuvelas.

Hinc & Juvenalis uzA« evvesxas, ut in omni-
bus,deCanopo quafi longe modeftiori urbe Roma:

Nupta Segatorà comitata eft Hippia ludum

"Ad Pbaron, c Nilum, famo[aque menia Lagi,

Prodigia (y mores urbis damnaute Canopo.

Sed, ut redeamus in viam denuó , mi Le&or, vi-
demus ex talibus exemplis, quamdiu perdurave-
rit publicus Ethnicifmi cultus. At quanto cum tu-
multu, quantifque cum czdibus Chriftianorunm;
hzc circa Alexandriam peracta fuerint ; teftantur
abunde fcriptores Ecclefiaftici : quo te Lector, mo-
do libeat, amando; ut inde perfpicias quam nu-
mero innumeri fuerint ; adhuc iftis temporibus,
Idolorum cultores , in przcipuis Imperii urbibus ,
prater eos , qui in vicis, opidis ac pagis habitan-
tes, diutiufque in prava illa fuperftitione perfiften-
tes effecere, ut paganorum nomine fecutis tem-
poribus Etbnici ab ipfis denominati fuerint.

Maximum. tamen fuítentaculum hujus aua

reli-

Dk COURACWB5t;. i44
teligionis, publicique ipfiuscultus, erant Magna-
tes ac Proceres Romani Imperii tam in Oriente
quam in Occidente: ut quibus fübnixi ceteri eo au-
dacius peragebant fua facra , iifque exemplo majo-
rum , firmiter inhzrebant. Talefque erant Viri qui
aut Confulares aut Confules fzpe ; aut Rectores &
Przfides provinciarum erant ; aut magnis exerci-
tibus ut duces przerant; aut przfecti urbis Romze;
autPrztorio; aliave maximi ponderis munera ob-
ibant, atque ita clari quandoque militià, ac per
cam bené meritis in Rempublicam; ipfoíque Im-
peratores ; quique potentia atque auctoritate tan-
tüm inter czteros eminebant, ut [mperatores ipfo-
rum beneficiis obítricti, licet minimé ipios ama-
rent, vereri ac timere tamen deberent: ( przdfer-
tim in tali Reipublicz ftatu ; qualis fuit perannos
quampluríimos , quum Legiones atque exercitus
crearent Imperatores ; Senatu etiam ipfo, licer il-
le in hifce femper minimum momenti haberet ;
Ethnicifmum amplexante;) dum; dico, illi fem-
per metuere deberent ne ab ipfis male habiti atque
offenfi , aut ipfi fumerent Imperium , aut adalios
transferrent ; cujus rei quotidiana illis ob oculos
verfabantur exempla , ( quzque notitfima funt iis
qui fomnolento folum oculo legerunt iftorum tem:
porum Hiftorias) fic enim, nealtius aífcendamus;
Julianus; fic Theodofio imperante Maximus; fic
poftea Conítantinus ; fic Eugenius; ficalii Im-
perium fibi rapuerunt. Hincin perpetuo metu at«
que anxietate verfabantur Imperatores , ne quis
id fibi faceret, quod aliis ipfi fecerant, quorum
exempla Ammianus Marcellinus, Zofimus, alii-
que nobis fubminiftrant in Conftantio; in Valen«
te, in aliis.

Quamobrem multa in talibus connivere debe-
bant, multa ipfis permittere aut. condonare ne
2 eum

148 DisskER TAT10 PRiMA

cum aut potentiam ipforum vererehtur, autauxi-
lio eorum in retinendo , tutandove Imperio con-
tra hoftes internos externofve indigerent; exacer-
batis animis aut invenirent aut quaererent caufas
aut praetextus, quibus malé mulctarent eos qui
ipfis ita devindti erant ; ut aut in totum aut pro
parte eis deberent fuiunmum Imperium. Quam pa-
rum autem tales exercituum duces provinciarum-
ve Rec&ores legionibus auxiliariifque fuffulti cu-
rarent edicta ; liquido oftendunt effe&a iíto-
rum edictorum quz in hanc rem per Conítan-
tinum Magnum , Theodof. Gratian. & Valent.
A..A. A. Data funt; quippe quz talia fuerunt;
ut etiam anno 451. Impp. Valentinianus tertíus
& Martianus necefle habuerint , ut fequenti hoc
edicto Gentilifmi cultum publicum in totum fup-
rimerent.
Lupp.Valent. c: Mart. A, AA. Palladio P. P.

Nerio venerandi adorandique animo delubra , quee
oliin jam clau[a [unt, referet. Abfit à. feculo mo[lro in-
fandis execrandi[gue [iaulacris bonorem prifliuum red-
di, redimiri fertis templorum izipios pofles , profanos
aris accendi ignes, adoleri in. iifdem thura, victimas
cedi , pateris viua libari , c religionis loco exiflimari
facrilegium. | .Quifquis autem coutra bauc Serenitatis
noftre [anclioness , cà coutra iuterdidla fanctiffima-
rum veterum con[litutionum , facrificia exercere ten-
taverit , apad publicum judicem veus. tanti facinoris
legitime accu[etur, c comviélus profcriptionem ormium
bouoruve (aorum y qo ultimum [upplicium fubeat. Con-
f£. criminis ac Miniflri facrificiorum eaudem penam ,
que in illum fuerit irrogata, [vflineant , ut bac legis
noflra [everitate perterriti metupeze D gsSsINANTT
SACRIELCFA INTERDICTA €E.LE-
BRARE. Quod [i vir clariffieus Recfor provintie
pofl acccujat ionem legitimum ». && pofl crimen iu cogni-
tione

Drz ORACULIS 149

tioue convictum , tantum fcelus diffimulaverit vizdi-
care, L libras auri ipfe fudex, Letiam Offcium ejus
confefLim fifto pU inferre cogatur. Dat. Prid,1d. No-
vemb. Martia. 44 d Adlpbio Cor fJ. 45 1.

Non mirum igitur temporibus iíto fuperiori-
bus talibus fuftentatum fulcris manfiffe Gentili-
fmum. Cui rei confirmandz facit hiftoriola illa
quam hunc in modum narrat Zofimus lib. s. de
Honorio.

Ilo»hà 5 «X mis 2p € à» Ln oTt y € Tas
Jóe meiTt9o» "un Danagdoornis ista , Vois ) mus
20s KL miS 5 Dy tudo ev Beer m
TU dyac , evTU segemyi € $2 gohav, omoi Moncyiaw à
qi LE "X Nagansis , x94 "Po 86 Quo , 9 0725
eras MÉX. OA vor "AX. i 5 ) ó Do£g, Q« Bapcug
i n d, T qeózo» e$. ny 226Tie ecO- aU mu-
Xs , ACH mr Té pp gom. $16, : t1 Tis TTE ^g
udin ,€42&4 99.8 (— Poi CX dryulpGr ,
red vp eio xdn mis GU. 7i XéAeuneis Colo cv.
T$ Bai ciots LM PED DIL .oTETS D Mpus mO5y-
LP LE Cy uj "Poen segmomeiis qq22:945 8 D'i'feA-
dO», £uenty i cix ] sh) Covko 22r 9€ dp. exa j P
ÉanA4s , cin à» uL dp; s cw xe apap ami

qoe9ibu qa Tz 7 lp oitetaw TuÉ v e&6 72 D £A viteo"
tOreey " "ud x e AvoyTe P Lo LET eut ; 4$? a?$ Tti$
& aum gi Ads T5g 7h Xgasiao am "s 711 9 (046 pt
exezo. [y j É egi» ei atvr S [2s] Gri Kir qTUÍS 6l e
«7zcn T vóugr xqqüéh, Ur cuTW )) e. £n; (9caudne v
m «6 oun dona TMUT/G GÀ exeo z zio,

L6 ET P eis DT qwoyTay Credons T PP TE $3 Sex eias
E T "auo D uet. «9d cox. 4? ug avnAucim $ 22-
PIE T ó &anA s "DTE a 4x € Agna muss dp Qs
El uL mA oT Y0/49? » jos 979 » TÀí$ aUTS orm
sins , «pxety e 3G à gau

Quumque ASIE fum 13 creandis Magiftratibus , Ium

aliis rebus inmova[fet , c cjecis i iia qui prius cuim pote -
3 fae

150 DisskeR TAT10 PRIMA

fate fuerant , aliis Magiflratus traderet ;. Generidum
quoque Dalmaticis militibus univer[is profecit , eun-
denique ceterorum etiam, quicunque per Pannoniam fu-
periorem c Noricos c Rbatos , c quidquid borum eft
u[que ad. Alpes , im profidiis erant , ducem cou[lituit.
"Atque bic Generidus , erat ille quidem Barbarus , [ed
indole ad quodvis genus virtutis praeclara praeditus , c
alieniffinus ab avaritia. Quiquum patritis ritibus ad-
buc inbzreret , mec àculiu Deum [fepateretur abduci ;
lex promuleata fuit, que iu aulà cingulo vetaret eos uti,
qui Cbrifliaui mon effent. Eá lege lata Geueridus , qui
eum poze[late militibus Rome tum pr-cerat , iugulo de-
pofito, domi fe continuit. uum autem Princeps ab eo
peteret ut quaudo Magiflyatuum in numero effet , or-
diue locoque [uo ad palatium accederet : legem effe re-
[ponait , qua cingulum babere [e vetaret :. aut. inter
Magiflratus ulla ratione cenferi qui religiouem Cbri-
fliamam mon venerarentur.. Heic ubi fubjeciffet Prin-
geps , eam quidem legem ad alios quod attineret , ratam
effes [ed ipfum illa nou teneri, qui tantum pro repu-
blica difiriminum adiiffet , refpondit [e bonorem illum
uon accipere , qui ad omuium teuderet injuriam , quot-
quot militid propter Eazc legem [poliati fuiffent. Nec
enuus [uum obiit , donec Imperator pudore pariter c
zeceffitate compul[us , legem banc im omuibus irritam
effeguffit : couceffo cuivis ut opiniouem [uam vetiuens ;
€» Magiflratu fungeretur , e& militaret.

Multos quoque inter hofce proceres fuiífe pro-
cul dubio mihi eft , qui nominetenus tantum Chri-
ftiani (five quod Ethnicifmum animis ipforum al-
té infidentem ob rationes Politicas occultarent ;
honoribufque ac muneribus acquirendis per hoc
nomen ac publicam profeffionem ; five quod non
ex tali cauía fed avaritia ; aut alius commodi emo-
lumentive caufa ducti) pecunia aliifve corrupti li-
centiam darent Ethnicis talia publice exercendi ,

qua

De "Dek^ cibo s 251
quae Imperatorum parentes edictis fummo ftudio
prohibere debuerant.

Quod facilius ipfis quoque fuccedere potuit , fub
Imperatoribus , qui aut Civilibus externiíve bellis
vel utriíque fimul impliciti, aut immerfi volupta-
tibus fuis erant; aut qui non fatis magno guftu atque
inde Zelo Religionis Chriftianz praediti ,. aut
adulatoribus aulicis ex tali hominum genere pro
parte faltem majori circumfeffi (quo minus ad
ipforum notitiam perveniebant ea quz intra Im-
perii ipforum limites gererentur) proprias fuas Le-
ges aut omnino non aut non fatis magno cum vi-
gore, exfequi curabant ; cave quz ab aliis bene
ccepta fuerant , aut non recte ac pro debito cura-
bant, aut non fatis fervide exfequebantur. Quod
non femel contigiffe ex iis ; quae fuperius attulimus,
fatis liquet. Ipfos vero Imperatores Chriftianos
Gentilifmi illiufque cultus durationi anfam ali-
quam dediíTe, licet per edicta promulgata facrifi-
cia ceterofque cultus publicos vetarent, non ob-
ícurum eft , ex T'itulo Pontificatus Maximi ac Sto-
là Pontificali , quam (licet Religionem Chriftia-
nam profeífi) à Pontificibus Ethnicts oblatam in-
duebant ; uti patet ex Zofimi hiftoriarum libro
quarto, ubi loquitur de morte Gratiani: TZ «u-
Qon evreg aQ' Exluov "Potezio:, Tg aea rho do 7a p'
au Tis lcogyxoy Aves TuLo » D'ovEQ'gus «oco edo muw.
eis cuue4ÜucoX 78s Bxacitas, 2g và d iim vartgi-
Av» cyoj9 Em row. € fro js ig N^ggi Ioz1A; (9v qeu -
70» , ^" ZrAVTtG £276 y 9! 7t A£29 duoi 'Pr2es 1 2 usi!
[TT Ox iewós TÉ QU de , x oí [eT E«éDos Tio Pa-
poni). 2]aJihnsdpot pavet iw. um qo TÀ G«Aac Cr
t«xst) TÀÀ "V aw» Dpye . 5 isqgnd goA2 c5 Y Ia-
diuum eir exteniDtost" € oou seius Wyapit Mg£:-
HO disyea emo. o*P ts 2erttedüs MEMSOS. e D sy
D YTE PTT au TUkQp.TUP:8 5. émpdatsu s Qai d£z-

K 4. TT

152 DissER TATIO PRiMA
poi là Ggkd , 9 ci mop Qi senasidpot wie, v) 35 €
Kayrotyziv Qe » tre! es apti zA9m 94 BxnAeau, X) TU
v óp7is 0E d eXba wi Ürim qpu7réig woq vi) Xgusitviw
EA dp" LITT piv. exeivoy aEgs oi eo € QoxAo-
dung e € OvaAg;. "P s» Iayngixon , xau T2 cuts
XC! ezc o1 S ruo Teoen anc! l2 svAlo , &mtreismo alo ae
quai, acero 'e el Xeiaind 7 A EUe vopicme, Trig TE dé-
eeUazi d g^36 &ya 0s dose y Qaci T- atu rtv cy e mis vt-
gutty idu ov eir», e uz BsArTM TIIóyn Oi 6 Ga01Ad0g évo-
MAGUS » oar potovrsa Tlevnqil: Méu

Hoc à Grecis accepto, Romani cos qui Sacerdotum
iz Collegiis apud ipfos locum primcibesa obtinereut , Pon-
t fices appellarunt: frmulque [auxerunt ut eorum in nu-
szero etiam Reges , propter dignitatis excellentiam, cez-
ferentur. Primus quidem Numa Pompilius bunc bouo-
rem adeptus eft : omue[que deinceps qui Reges appellati
fnit :: ac po[f illos Octavianus ipfe , quique pof! eum Ro-
zuano in luperio fuccefferunt.. Simul enim atque fuza-
mum lmperium quifque con[equebatur , amictus ei Sa-
cerdotalis offerebatur à Pontifclu ; Qrcoutizuo Poz-
zificis Maximi titulus ei tribuebatur.. Ac ceteri qui-
aem Priucipes uuiverft lubentiffimis auimis bunc bonc-
ven accepijfe , c boc ufi titulo videntur 5 adeóque Con-
Bantinus etiam potitus Imperios licet is àrecta [acris in
rebus viá deflexerit , eo fidem Chrifliamorum: azaplexus
ft. "tenique poft illum veliqui ordiue [ecuti , c Valenti-
wiauus Qj» Valeus. Quum igitur Pontifices, ex more , ta-
ley; Gratiano amictum detuliffent ,/^ adver[atus eft id
quod petebant s atus mon effe fas ejufmodi babitu Cbri-
flianum uti, Quumque [Lola flaminitus reddita fuiffet ,
ajunt eum qui dignitate princeps iuter eos erat , dixiffe:
8; Princeps nonu vult appellari Pontifex, admodum brevi
Pontifex Maximus fiet. |

Videmus hic ex verbis Zofimi Gratianum Aug.
renuiffe Stolam Pontificalem ; At non videmus
ipfum renuiffe Titulam aut. munus Pontisicatus.

Quod

Iio$m Q mrAZQ UE TT 193
Quod autem ipfi hzc Stola non oblata fit fub ini-
tiurg Imperii ejus, clare patet ex dicterio de Maxi-
mo; quitantum fe movere ccepit principatumque
arripuit, poftquam Theodofius Major ab ipfo in
1 mperii focietatem adfcitus fuerat, imo anno eo-
dem quo devicit atque interemit ( per Andraga-
tium ) hunc Gratianum Auguítum. Unde patet
quidem , non pueris (forfan nec majoribus ztate,
ante datam Romana ia Urbeoccafionem ) illam
fuiffe oblatam ; atque adeó interpretanda commo-
de effehzc Ziofimi de Gratiano verba. Sed ex in-
ícriptionibus à Clari(fimo J. Seldeno ( viro quem
nominaffe folum laudaffe eft , quamvis nec mea,
neque aliorum laudatione ullo modo | indigeat )
poitalios quidem , fed appofitiffime in hanc rem,
ab ipfo allatis ; apertum fit, & ipfum & Imperii
ipiius focios , geftatle hinc titulum ac munus non
Gne Senatus confenfu , ipforumve Imperatorum
benep'acito.

Sed , ut pauló ulterius progrediamur , ac preffius
hanc rem urgeamus ; Quod titulus hic adhuc diu
poft Gratianum manferit Imperatoribus Chriftia-
nis ; patet ex infcriptione ifta quam profert Grute-
rus pag. 164. num. 5. qua;Juftinopoli in Lítriain-
fculpta, ita habet.

D. N. CAESAR. IVSTINVS. P.SAL. PIVS
FELIX. VICTOR. AC. TRIVMPHATOR
SEMPER. AVGVST. PONT. MAX. FRANC
MAX. GOTH. MAX. VANDALIC. MAX.
COS II TRIB YIIE $MP. V,
CONSPICVAM. HANC. AEGIDIS INSVLAM
INTIMA. ADRIATICI MARIS
COMMODIS. INTERIECTAM. VENER AN .
K 5 DAE.

154. DrissERTATIOPnIMA

DAE. PALLADIS. SACRARIVM. QVONDAM
ET COLCHIDVM. ARGONAVTARVM
PERSECVTORVM. QVIETE M. OB
GLORIAM. PROPAGANDAM. IMP.
S. C. IN. VRBEM. SVI. NOMINIS. EXCEL
LENTISS. NVNCVPANDVM. HONESTISS
PP.P. DESIGNAVIT. FVNDAVIT.
EC ROP. QUUAETI..GIACGTCE. HONES
TISS. REFERTAM

Qui Juftinus anno falutis noftrz 518. fummum
nactus eft Imperium, quod per novem annos gef-
fit: poft cujus mortem notum cít fucceffitle in lin-
perio famofitfimum illum Imperatorem Juftinia-
num. Si igitur talibus inícriptionibus fit fides ha-
benda, non cum Gratiano hic titulus atque hoc
jus Pontificatus Maximi in C:efarum Chriftianc-
rum perfonis defit: fed diu adhuc obtinuit. T'oto
coelo igitur errant qui fibi perfuaderi patiuntur Gra-
tianum, in gratiam Epifcopi Romani; hunc titu-
lum rejeciffe. NNam fub hoc titulo etiam pro ca-
pite Ecclefie Chriftianz fefe gerebant ( quod &
revera erant ratione juris ac poteftatis : nam
munera Ecclefiaíftica plurima Clericis relinque-
bant) Chriftiani Imperatores, uti clarum eft ex
Codice T'heodof. Juftiniano , INovellis ; &c.

Videmus fané ex hifce deceptum adhuc fuifie |
magnum illum Baronium ; neque fatis fufficienter |
eum correziffe errorem, quem in notisad Marty-
rologium fe commififfe fatetur; dum in Annali-
"bus ad annum 312. fcribit eo zezpore defiilfe par:ter
Chrifliauos Dmperatores Summi Pontificis 'T 1 T U- |
LUM (q»Stolam fumere: quorum [addit] primus (ut
diximus ) fuit Gratianus y quem imitatus efl 1bco- |

do, lrts.
Non

D/£tOS9nt*u^c vri" we 15$
Non mirum igitur adora?iozis aliaque nomina
ac titulos ex Ethnicifmo retenta Imperatoribus
quoque Chriftianis fuiffe applicata ; quodque in in-
Íícriptionibus non tantum Conftantino, fed & aliis
fequentibus, cozfecratis tam faepe legamus , Devorus
Numini Majeflatique ejus , cujufce rei unicum fuf-
ficiat exem plum hoc fequens.

IMPP. CAESS. DD. NN. INVICTISSIMIS. PR IN
CIPIBVS. ARCADIO. ET HONORIO. ViCTORI
BVS. AC TRIVMF ATORIBVS. SEMPER AVGG
OB.INSTAVRATOS. VRBI. AETERNAE. MVROS
PORTAS. AC. TVRRES. IMMENSIS. RVDERIBVS
EX SVGGESTIONE. V. C. ET. INLVSTRIS
MILITIS. ET. MAGISTRI. VTRIVSQVE. MILI
TIAE. STILICHONIS.AD. PERPETVITATEM NO
MINIS. EORVRVM. SIMVLACRA. CONSTITVIT
CVRA NTE FL. MACROBIO. LONGIANO
V.C. PRAEF. VRBIS D.N. M.Q. EORVM

Utrautem non titulotenus fed & ipfo facto fue-
re Pontifices Maximi Imperatores ( quod alibi la-
tius demonítrabo ; Deo dante ) fic praeter no-
men illud Ethnicum retentum multa alia quoque
ex Gentilifmo retinebant.

Hinc nomina illa Z4doretiowis, Divi, Numinis
aliaque eis attributa non ab Ethnicis folum & Chri-
Itianis, fedab ipfis fibi affumpta.

Sic in Symmachi Epiítolis non tantum , &
Eutropio; fed & in Cod. T'heodo(iano à Czfaribus
ipiis Divi vocantur Zoviauus , Valeutinianus Mae
gus , Valens , Gratianus Valent. "fuuior "Tbeodoftus ,
"Arcadius , Houorius , Tbeodofius 'Tuuior & in Cod.
Juftiniani Divus Placidius, Valentinianus, uti dudum
notavit Onuphrius in Civizate (uà Roman.

Nota-

156 DissrRn TATiO PR1MA

Notabilis & illa infcriptio quae apud Aldum, in
libro de Orthographia in voce Caecina, habetur ; &
apud Gruteram , pag. 287.

oa Wh AROOADIO

PIO. FELICE VICTORI

AGCILBIESMEASTORI

SEMPER. AVGVSTO

CAECINA. DECIVS. ALBINVS. V. C
PBNEFECTVS. VBBI. VICE
SACRA. IVDICANS. DEVOTVS
NVMINI. MAIESTATIQVE. EIYS

HincSymmachus Theodofio & Arcadio lib. 10.
Epift. 34. Tam dudum me Divus geuitor Numinis tui
precipuo baxore diguatus efl.

Et Epift. 47. Divoetiam parente Numinis tui Ro-
"mara jura cy fata moderante.

Et Epift. $8. 'Theodo(io: Eri: jam Sacro-Sancti
Nuovinis veflri , c ilu n antiquare fuffragia , &c.

Epift. 2:. T'heodotio & Arcadio: ExfPecfamus
ORACULU M, quo falutariter , ut V ksT RO
NUMINI familiare eft, patrum decreta firmetis.

Et Epift. 5s. $2154 SacRUM NUMINIS
vefhi OR ACULUM fifcitari.

Hxc pauca e permultis. At dicat aliquis, hzc
Ethnici Imperatoribus adulantis elogia Ethnica
fant. Audiamus igitur iplos Imperatores Chriftia-
nos de femetipfis ita loquentes. Íta enim Theodo-
fius & Valent. Codicis Juftin. lib. 1. T'it. 2. C. Ne-
minem ab Augariis : Cum ad feliciffimam expeditionem
NosTrRI NUMINIS omnium proviuciarum per
loca , &c.

Et

Digi.//O-R! À c uot: 157

Et lib. t. tit. 2. de navibus & embola; C.]Ju-
bemus. Nee, fi Co L & s T E conira proferatur
ORACULUM, five iei DriviR&RA,
fragmatica fanctio providentiffme legis vegulas excu-
fare debebit.

Item lib. 12. tit. 58. de cohortalibus. C. fi 2zis
ex grege, ita Honorius & Thedofius 5. Indu/zum zo-
fire Majeflatis O R ACUL UM amplifFrne tue [éd1,
offerat allegandum. j

Imó eodem titulo lege quicuzque cbar?as : Poza
propofita bis qui comra S'raTUTA Cozrrr-
sT LA crediderint fufcipiendos aliquos.

Nec mirum ipfositalocutos, cum lib. 8. tit. 49.
de emancipationibus. C. 7'ubewis , ita Imperator
Anaftafius: Supolicationibus porrecHis mereri [aper boc
Di1viINUM ORACULUM.

Hinc & termini illi Adorazde Sacre Purpure 6c
hifce fimiles apud Caffiodorum Variar.le&t. x 1.20.
& alibi.

Sed hzc doctis fatis nota. Quapropter hic finiam
ne nimis affctate ac prater neceífiratem talium aü-. ^
&oritatum copiam congerere velle videar.

Non intempeftivum mihi videtur ; hec data
nunc occafione, aliquid addere de Sacris T'auro-
poliis; ac pauló plenius atque diftinctius , quam
quidem Celeberrmi Viti Cl; Saimafius ac J. Sel.
denus , ( qui deiftis peroccaltionem tantum , opti-
mé tamen locuti fuere ) fecerunt.

- Ex infcriptionibus jam allatis patet. 1. Iftos qui
erant Patres Sacrorum Dei Solis tive Mithrz , ii-
demque Hierophantz Hecates Deique Liberi Ar-
chiboucoli , Sacra hz aut folos aut fimul cum uxo-
ribus fuis fufcepiffe. 2. Id eos fecifle in regenera-
tionem zternam. Ex quo patet & regencrationem
Myfticam five Spirituslem inter Gentiles bahuiffe
locum aut ad minimum faifle prztenfam. Ne Ju-

dxi FH

Ld
158 DrissezRTAT10 PRiMA
dzi , fcilicet ; & Chriftiani foli gauderent fpirituali
regeneratione.

Aft quam fordida illa fuerit; poft fequentem vide-
bimus [nfcriptionem ; ex qua patet, etiam foeminas
non folum hzc fufcepiffe Sacra; verum & corum
fuiffe Sacerdotes.

Extat illa apud Aldum pag. 583. apud Grute-
rum pag.

FABIAE ACONIAE. PAVLINAE.C.F

FILIAE. ACONIS. CAT VLLINL V.C

EX. PR AEC T. CONSVLIS. ORDIN

WX ORL'WETTI- TPRAETEXTATI

V.C. PRAEF. ET. CONSVLIS. DESIGNATI

QA QRATAEL AWTVOD,. EREVSI

NAM. DEO. BACCH O.. CERER?

ET. GOR,.AE. SACRATAR |. APVD

AEGINAM. DEABVS. TAVROBOLI

TAE. ISIACAE. HIEROPHAN,TRIAE

GRECO, SACRATEAE DEAE
CERERIS

Qux Fabia Aconia, (uti apertiffimeliquet ; tam
cx inícriptione jam pag. allata, quam ex aliisapud
Gruterum aliofque inveniendis ). fuit uxor iítius
Vettii gorii Pretexati; adeóque aut fimul cum
ipfo , aut feorfim hifceSacris initiata, atque in Sa-
cerdotia illa , quorum heic mentio, cooptata: Ca-
juímodi exemplum habemus quoque in Petronio
Apollodoro, qui una cum conjuge hifce Sacris
initiatus fuit, ut patet ex [Infcriptione fuperius à
meallata. Ac fiebant forfan hz initiationes czte-
raque iisannexa eodem modo , ut in Sacris olim
Bacchanalibus; uti unus alterum alteramve pro lu-
bitu adoptaret.

De

D;z; Q'R.A C vUsÉ1 & 159

De iftisenim Livius lib. 39. in confeffione Hi-
fpalae Fecenige: Sacerdotes invicem Matronas creari fo-
litas. Pacullam Miniam Campanam Sacerdotem omnia,
tanquam Deum monitis immuta[Je. Nam c viros eam
primum [uos filios initiaffe ,! .Minium Herennium Cer-
rinnios, &c. Ni(i quod in hifce viri Sacerdotes etiam
foeminas cooptarent.

Sacra autem illa accurate fatis nobis defcribit,

licet nomen illorum non exprimat ; cum eflent
fatis fuperque nota, quod ad ipfius u(que tempora
perpetrarentur ( imó przcipue Valentinianorum
tempore in ufu fuiffe videntur ; plurimaoue de
ipfis publicé exítarent monumenta , in infcri-
ptionibus ; imó & iplis adhuc viventibus initia-
tis.) M. Aurel. Prudentius ; dum 1n Martyre Ro-
mano:
Agno[cas illum, quem loquar, mi[errime
Pagane vetri Janguimem facri bovis ,
Cujus litatá cade permade[citis ?

Summus Sacerdos mempe [ub terram (crobe
Acá in profundum com[ecraudus mergitur,
Miré infulatus , [ect vittis tempora
Neclens corona tunc repexus aureá
Ciutiu Sabino fericam fultus togam.

Tabulis [uperné flrata teximt pulpita
Rimo[a vari pezmatis compagibus ,
Scindunt [ubiude vel terebrant aream ,
Crebrove lignum perforaut acumine ,
Pateat minutis ut frequens biatibus.

Huc taurus ingens fronte torva c lifpidá ;
Sertis revinétus, aut per armos flores
Aut impeditus cornibus deducitur ,

Nec non cb auro frous coru[cat bofliz ,
Sezafque fulgor bractealis inficit.

Hic ut flatuta eff immolanda bellua
Peclus [acrato dividunt vcenabulo ,

Eru-

160 DisskERTATIO PRIMA

Eruttat amplum vuliut undam [anguinis
Ferventis inque texta poris [ubditi
Funudit vaporum flumen , c laté efluat.
Tum per frequentes mille rimarum vias
lapfus imber , tábidim rorém pluit
Defo[fus intus quem Sacerdos excipit ,
Guttas ad omnes turpe [ubjeclans caput ,
Et vefle c omni putrefac£us corpore.
Quin os fupimat , obvias offert gena: ;
Suppodit aures , labra y mares objicit
Jculos c ipfos perluit liquoribus ,
Nec jam palato perluit liquoribus
Donec cruorem totus atrum combibat, |
Poff auam cadaver [augnine ege[to madidum
Compaee ab illa flamines retraxeriut,
Procedit inde Poztifex vifu borriaus ;
Ojffentat uum vetiicem y barbam gravem
Vittasmadeutes , atque amictus ebrios.
Hunc inquinatum talibus coutagiis y
Tabo recentis fordidum piaculi
Orne; falutaut ; atque adorant eminus
Vilis quod illum [anguis , ac bos mortuus
Fadis latentem [ub cavernis laverint.

. Si vero quis dubitet , heic non deícribi Sacra illa
'Tauropolia, feu confecrationem regenerationem:
que illam Myfticam ; confideret verfus illos ine-
ditos, quos huic rei illuftrandz produxit primus,
quod fciam , Celeberrimus ille Claudius Salmafius.
Qui verfus ex Prudentio modo allatos apprime il-
luítrant, plurefque ; licet breviter , hujuíce faedze
ceremonize circumítantias oculis noftris objectant.
Sunt autem illi; quamvis non fatis integri, hi ífe-
quentes,

Qui tibi T xU R OBOLUS vef'em mutare

i fuafit 5

*

Is-

Dz ORAcCULIS zÓx
luflatus dives [ubito mendicus ut effes ,
Obfitus q paunis modicis tepefatlus. , .. .
Sáb torva thiffus, pollutus [anguine tauri ,
Sordibus iafetius ve[les fervare cruentas ,
Vivere cum [peras viginti mundus in aumos,

Quantivis certé pretii heic funt ifti verfus; qui-
bus iterum lucem adfert inícriptio illa quae apud
Aldum pag. 39 1. & Gruterum prg. 17. habetur.

DIS. MAG NIS
VLPIVS. EGNATIVS FAVENTINVS
V C AVGVR. P.V.B P.R. Q-
PATER. ET HIEROCERYX. D. $. L.M
ARXIBVCOLVS3;DEI. LIBERE
HIEROFANTA. HECA T AE. SA
CERDOS. ISIDIS. PERCEPTO
TAVROBOLIO. CRIOBOLIOGQ
IDIBVS AVGVSTIS. DD. N'X
VALENTE. AVG. ET. VALENTINIA
NO. &VG. CONSS. FELICITEER
VOTA. FAVENTINVS. BIS. DENE
SVSCIPIT. ORBIS.
V T. MACTET. REPETENS. AVRATA
FRONTE. BICORNES

Iterabant igitur, fi rachdiu fuperviverterit, poft
viginti annos hzc Sacra Tauropolia, uti clarum
ex monumento ifto Cejonii Rufi; quod & fupra

attuli ubi fub finem habentur verba hzc: ;
ED ITE:

162 DissERTATIOPRIMA

ITERATO. VIGINTL. ANNIS. EX. PERCEP
TIS. TAVROPOLIIS. VI. ARAM. CONSTITVIT
ET. CONSECRAVIT, &c.

. [Regenerationem in zeternum jam in alia In-
fcriptione fuperius allata vidimus. ]

"Nimirum ita , uti exiftimo , fiebant hzc Sacra ;
ut nunc fimplici 'T'aurorum fanguine , nunc &
Arietum confpergerentur , ac Baptizarentur quafi
initiandi : atque in eternum quidem duraíle (ut
hic ex fententia Ethnicorum iftorum loquar;) puto
hujus facrificii effectum , fi non tamdiu fupervi-
verent, utiterari poffet idem ritus: cum alias eíf-
fent de novo fic Baptizandi , ut ita in aeternum
rcgeneratio illa perduraret.

Regeneratio illa igitur vocabatur : quod nemini
mirum videbitur, quiex Tertulliano aliifque di-
dicerit , etiam alias Regenerationum fpecies inter
Ethnicos habuiffelocum : imó & per aquz Dapti-
ímum : uti libro de Baptifmo hifce verbis clariffi-
mé indicat: Cezerum villas domus , Templa , tota[-
que urbes afpergiue circumlate aquae. expiant paffim :
cert. ludis AApollimariis c» Pelufüs tiuguutur : idque fe
(NB.) i» REGENERATIONEM (Qv ànpuni-
tatem perjuriorum fuorum agere prajumunt; &c.

De Sacris Tauroboliis. igitur ut hoc quoque
moneam , loquitur Prudentius: minime vero de
confecratione Pontificis Maximi , quod tamen
Do&iffimus ille Card. Baronius , aliique ipfum
heic fecuti ; tam fecure affirmant ; quafi nulla
de hac re dubitatio aut fuperefla aut fuboriri po-
tuerit.

Qua in re certe oftendunt fe nullo modo , uti
quidem oportebat; hec Ethnicorum facra indagat-
íe ; autad minimum ea non intellexiffe.

Nam

D. £O R^A'CU Zr: 163

- Nam credat quis Imperatores, (uti omittam
Chriftianos , quos ab hoc fordidiffimo ritu libera-
tos vult Baronius ) etiam maxime Ethnicifmo de-
ditos , tales in fele paífos fuiffe initiationes? aut
Faverttinum illum , Cejonium Rufum , Age(ilaum
ZEdetium, Petronium"Apollodorum aliofque, imó
& foeminas ; ( quales fuerunt Fabia Aconia, Pau-
lina, Rufa Volafiana , plurefque alix in: Infcri-
ptionibus memorarz ) fuifle Pontifices Maximas?
Aut, fi foeminas talefque viros excipiamus , Im-
peratores Romanos geftafTe veftimenta talia tam
fordide infecta atque inquinata ; quorum adfpectus
fané non admodum delectabilis effe dsbebat: rec
jucundior.illis quz Hilarion ille aliique Monachi
inter Chriftianos geftabant ; dum magne Sancti-
tati fioi deputarent; fi nullo modo mutarent ve-
ftem Afceticam; priufquam illa plane effet vetuftate
ita obtrita ; dilacerata ; atque abfumpta; ut non
amplius ea fat commode corpus obtegere, pudo-
rive confervando infervire quiret. Próponamus
ergo nobis Imperatores Romanos pannis ac pedi-
culis fimul obfitos, fimulque & facram purpuram
inipfisadoratam. '

Et ramen Baroniusad Annum 361. num. t v. ita
loquitur: Qui igitur Chri[Hizairata-abdicatione pa-
lau fatta có Sacrorum Gentilium izitiatione impius
f uduit apparere ce illud addidit : ut vore jmajorum Im-
peratorum uzà cum Imperio amplifmam Sacerdatii di-
guitatem y ipfum [ummum Pontificatum acciperet 5 z0n
quideg ( quod fecerant qui antecefferant Cbrifliani In:
peratores ) nominetenus y ut jus tantiim illud comtinge-
ret oyimium preftantiffznum : verumut qui novus pro-
gredisur Sacrorum Romanorum Gentilium reflitutor c
propagator s uec quid minimum pal[us e[t preteriri ve-
teris ob[ervantig in re pre[ertim tantás qua omnium
pot iffa baberetur , imitiatione videlicet Pontificatus.

L2 Sed

164. DrisseR TATIO PR(1MA

Sed quibu[nam impuris ac vifu. dignis vitibus peragi fole-
vet , occinitur à Prudentio, qui cum bec agerentur, puer
etate erat y ut ipfe profitetur bis ver[ibus.

PRINCIPIBUS TAMEN E CUNCTÍS
NON DEFUIT UNUS;

ME PUERO, UT MEMINI, DUCTOR
FORTISSIMUSARMIS,; Gc,

Ritus ergo illos profanos , quibus [ummus Pontifex ini-

tiaudus fuit T uliauus , ab codem bunc in modum gra-
phicé defiriptos , im ignominiam perfidi defertoris, fe
Zauri [asguine , ad ab[lergendum Chrifli fignum , pro-
luentis bicprodimus.

SuMMUs SACERDOS NEMPE SUB TER-
RAM SCROB E.

[ Quibus tum c«tera jam fuperius à me adducta
addit. ]

Hadleuus Prudentius de iuitiatione [ummi Pontifi-
cis, quam bifte ver[ibus deridendam propofuit.. Quonam
pacto, que[o y bec adeo cultui meceffaria pratermififfe
potuit Tulianus , qui & que longà abborrerent ab Im-
peratoria dignitate , religionis tamen intuitu [umma
pre[lare foleret obJervantia ?

Quz ex hifce Prudentii verfibus gratis a(fumun-
tur, adeóque prxter omnem hiftoriz fidem atque
auctoritatem , funt:

1. Cateros, prater Julianum ; Chriftianos Im-
peratores tantüm nominetenus fuiffe Pontifices
Maximos : cujus contrarium fatis clare oftendit
Seldenus in libris fuis de Synedriis : quó Le&tor fe
conferat.

2. Julianum hunc Ritum fibiadminiftrari paf-
fum.

3. Prudentium de tali praetenfa Pontificis Maxi-
mi

*

Dg» Ou eu tins 165:
mi confecratione unquam fomniaffe, aut eam ob
caufam hac Sacra derifui Chriftianis ;. aliifque ;
exponere.

4. Verfusillos, ex Apotheofi huc vi tractos, di-
recte aut indiredé, tale quid; indicare : videli-
cet dum Prudentius adhuc in pueriseffet, Juliano
hunc ritum fuiffe adminiftratum. Qnod ut mage
fiat manifeftum , ipfius Prudentii verba paulo al-
tius repetamus:

Ex quo mortalem pre [Hrinxit [pirizus alvum ,
Spiritus ille Dei , Deus c fe corpore matris
Iuduit , atque bominem de Virginitate creavis ;
Delpbica damnatis tacuerunt fortibus antra :
Non tripodas cortina tegit mon (pumat anbelus
Fata Sibyllinis fanaticus edita libris.

Perdidit in[auos mendax Dodona vapores ,
Mortua jam mute lugent Oracula Cume :

Nec refpon[(a refert Libycis in Syrtibus Ammon.
Jpfa fuis Chrifum Capitolia Romula mereut
Principibus lucere Deum , de[lruciaque tempia
Imperio cecidiffe ducum. "Tam purpura [upplex
Szernitur ZEneade rectoris ad atria Chrifli,
Vexillumque crucis [ummus dominator adorat.
Principibus tamen à cuntlis non defuit ums
Me puero, ut memini y ductor fortiffimus armis ,
Cozditor c» legum celeberrimus, ore manuque
Cozi[ultor Patric; fed non con[ultor babendze
Relligiouis , amaus terceutum millia Divim.
Perfidus ille Deo ; quanrvis mon perfidus urbi
"Augu[ um caput anté pedes curvare Minerve
Fictilis , c [oleas Tunonis lambere, plautis
Herculis advol'i , genua iucurvare Diaze ;
Quin c "Apolliueo frontem fabmittere gyp[o ,
"Aut Pollucis egtm fuffire ardentibus extis.

L 3 Appa-

166 DisskRTATIO PRtiMA

Apparetne in hifce Sacrificium iftud; vel initia-
tio ulla Pontificis Maximi ?

Notandum quoque, iftos qui quzve Sacrificium
illud celebrabant initiationemque hanc fufcipie-
bant, id non folum pro fe ipfis, verum & pro aliis
fufcepi(fe aut celebraffe ; ac non tantum id fecifle ,
unum , duos, trefve viros foeminafve , aut feor-
fim aut fimul pro fe ipfis, vel ctiam pro aliis; vc-
rüm & totos Ordines ac civitates, totafque Pro-
vincias pro falute Imperatorum. Patet hoc ex in-
Ícriptionibus , tertià decimá, aliifque pagina 29,
apud Gruterum. Ubi Statius Pollio foius ; ac Va-
leria Marciana, Valeria Carmofne & Caffius Pa-
ternus Sacerdos ; fimul pro fe fuifque illud cele-
brant.

Pro Imperatoribus quoque id aut fingulos aut

lures fimul feciffe [ ive viros folos ac foeminas fo-
lu ; five foeminas viris junctas , uti infcriptione
decima jam memorata, ] manifeftiffimum'eft, ex
Infcripionibus 13. paginz 29, primà , fecundi,
tertia, quarta & quinta, paginx 30. ac primá pa-
ginz 31. |

Quarum folam primam exempli gratia addu-
cam , nehic nimius fiam Lectori: qui , fi ita lubet,
ipfum adire poterit Gruterum :

IMP.

D g Or*.A4 c: U.L.17$

IMP CWES'p'IwVrLÍ ANTO
NINI DIVI (VDIIL. PÁÀRTH
MAXIML FRATRI..M. AVREL
ANTONINO. AVG. GERMA NIC
ScCAIU MA TESHPATMM, TU, SXSXVE
I/MP.VIIL COS. III. PP. LACTO
RAT.

S. M.D
IVNIA. DOMITIA. TAVROPOL
ACCEPIT. HOSTI[S. SVIS. SACER

DOTE. TRALANIO. NONDI
NÍiO. D. NLLG OQ! RD. 1,A N*O: MT

ET POMPEIANO. COS. VI. ID
DEC

S M. D
PON. FLORA. TAVROPOL
ACCEPIT.^"H o ST T$. !Syg1s
SACER. TRAIA. NVND. D. N
GORD. IL ET. POMPEIL. COSS
VL.ID.DEG

$; M.;D
SERVILIA. MODESTA. TAVRO
POLIVM. ACCEPIT. HoOsTIIs
SNiS SAC I REDLOUIS E CRBRAATA
NVND. DNO. GORD.II ET

POME COS-VL-TD DE

L4

167

1

Hic

168 — Dissken TATIO PniMA

Heic Populus La&oratenfis, atque ejus vice Ju-
nia Domitia & czterze due , fubadminiftratione
Sacerdotis Trajani Nondinii, pro falute Impera-
toris Tauropolium fufcipiunt vel, ut Infcriptio ipfa
loquitur, accipiunt; propriis fuis hoítiis ad id fub-
miniftrantes.

Tales igitur virifceraingque excipiebant, uti ex
Prudentio ; Poetaqueillo anonymo vidimus , tauri
fanguinem ore, nare, &c. queis poffent ; corporis
partibus : hinc in illa Infcriptione qua habetur
quarta numero paginze 3o. apud jam pluries memo-
ratum Gruterum ; legumus. ;

S.. IM; D
VAL. GEMINA. VIRES
| EXSCEPIT; &c.

Taurifcilicet, qux in (anguine animalium con-
fiftunt. De tauri viribus hzc intelligenda effe, me-
cum fentit magnus ille Scaliger in Indice operis
Gruteriani. Neque hifce repugnant qua in Infcri-
ptione quinta ejufdem pag. habentur ; licet in alium
long? fenfum trahantur à Celeber. C1. Salmafio :

SEVERVS. IVLII. FIL. VIRES
TAVRL.OVO.PROPRE'"PER
TAVROPOL. PVB. FAC. FECERAT
CONSECRAVIT

; Nam confecratio hzc & fanguinem taurinum &
vcftimenta & homines confecratos fimul refpicie-
bat: quamvis negare minime vclim & taurorum
cornua ad memoriam confecrationis, five in aris ;
five aliter quoque; locum fuum inveniffe. $4

Hom OO w^cuo0ltltY:-..
Addam heic duas quoque Infcriptiones quibus
adhuc magis clarum fit id quod modo afferui ; to-
tos Ordines videlicet ; totaíque Provincias ; pro
al'orum falute ( per hominesad iddefignatos) Sa-
cra haec Tawroboliz ( quod hujus exfecrandi Sacrifi-
cii verum nomen elt, licet Tauropolium per P. in In-
Ícriptionibus longeé f:epius occurrat) fufcepi(le ac
celebraíffe. Prima eft hzec fequens:

PRO. SALVTE. IMP. ANTONINI. GORDIANI
PII. FEL- AVG. TOTIVSQVE. DOMVS. DIVINAE
PROQVE. STAT V. CIVIT. LACTOR. TAV
ROPOLIVM. FECIT. ORDO. LACT. D. N.
GORDIANO II. E T. POMPEIANO. COS.
VI ID. DEC. CVRANTIBVS. M. ERO TIO
ET. FEST O. CANINIO. SACERD

- Altera Narbonenfium eft:

IMPERIO. D.M
TAVROPOLIVM. PROVINCIAE. NARBONENSIS
FACTVM. PER. C. BATONIV M. PRIMVM
FLAMINEM. AVGG. PRO. SALVTE. DOMI
NORVM.IMPP.L.SEPTIMI. SEVERI. PII
PERTINACIS. AVG. ARABICI. HADIABENI
PARTHICI. MAXIMI. E T. M. AURELIANI
AUG.

Plures hifce fuperaddere minime neceffarium
duco, quia & apud Aldum , & Smettum, & Gru-
teram , & Salmafium , & Seldenum , & alios,
abunde reperiuntur, E quibusliquet, hoc Sacrum
à Prudentio defcriptum , homines ( minimé 3a-
cerdotio ili vel Pomrificatui Maximo initiandos )
iftud pro fcfe & aliis perfeciffe: Idemque iftud effe

L 5 facrum

170 DisscER TATIO PR 1MA

facrum de quo Firmicus libro de errore profana-
rum religionum , ubi de D. N. Chrifto locutus erar,
ita pergit: Pro falute bomimum agzi iflius venerandi
Jauguis effunditur , ut [audios [uos filius Dei profu[ioué
pretiofi. [auguinis vedimat : ut qui Chrifli [anguize i-
berautur , Majeflate prius immortali [auguize Co w-
SECRENTUR. Nemsinez apud idola proj Fu fus Jaa-
guis puwverit. Etme cruor pecudum mifer o$ bomiues aut

decipiat aut perdat; POLL U Y T fazguis ifte Now
REDIMIT; C»fer varios ca[us premit im morteu.
Miferifuut QUY PROFUSIONE SACRILE-
GI SANGUINIS CRUENTANTUR. T AU-
RIBOLIUM VEL CRIOBOLIUM SCE-
LERATA TE $ANGNINIS LABE PER-
FUNDIT. Laveztur itaque (ordes ifie quas colligis,
Quare foutes ingenuos , quare puros liquores, ut illic
ze po[f multas maculas cum Spiritu Sancto Chrifii f2u-
guis incandidet. 'l'aurorum nimirum & Arietum
fanguini heic opponit fanguinem Chrifti ac Bapti-
ímum.

Argumentum. quod Baronio, aliifque qui ipfum
heic nimistemeré fequuntur, rem totam conficere
videtur, eft nomen Summi Sacerdous: quafinul-
lus Sumenns Sacerdos inter Graecos aut Romanos fue-
rit, nifi Pontifex Maximus Romanorum. Contra-
rium tamen ex Inícriptionibus , imó ex Tertullia-
no manifefti(fime patet. In Gruteri Infcriptionum
thefauro pag. 372. comparet hzc fequens:

L. A V-

D^g OQ ER&]SACUTIi * 17I

Loa BoE L1 OrsLo;b.
VICTORI
DOMO. EQVO. AVG. ET
SENIAE. SACER. PRIM
CORP. AVGVSTALIVM
ORNAT. ORNAM
DECVRIONALIB
AGERE C COKLATO
CVRANTE. SECVNDO

E

Ubi, fi non Summus ) certe Primus Sacerdos ha-
betur , Collegii fcilicet five corporis Sacerdotum
Auguftalium.

Sed & plures Summos Sacerdotes plurimis in loe
cis fuiffe clarum fit, ex Infcriptionibus illis quz
p2g. 313. 10. 448. I. & 1024. 3. habentur. Ac
pricipué quidem ex Grzcailla; qua prima habe-
tur pag. 326.

—————Ü Quz vertuntur optime à
e K Grutero,

AMIAOIONI DUM:
YlerL TAYKY [Hemat bioni
TATeI Filio dulcif-.
4NEI AC fimo
APXIEREYC Ozias
KAI SVMMVS Pls EX

IPOOHTHC

Vates.
Sic

171 DissgR TATIO PRIMA
Sic apud Jacobum Spon , ( qui profectus in Grz-

ciam , atque Afiam Minorem , Inícriptionum in-
de reportavit magnam mefíem,;) comparet, in Iti-
nerario , quod Gallice edidit; pag. 482. tomi fe-
cundi , quz jam fequitur ;

TON APXIEPEA TQN ZEBAZ

TON TIB KAAYAION ATT!

KON HPOAHN MAPAOQNION

H ANTIOXIZ 6YAH ANEOGH

KEN EYNOIAZ ENEKEN K AI

EYETEZIAZ THZ EÉIZ.,THN

ITATPIA A.

Summum Sacerdotum , five Pontificem heic habe-
mus Zuguflorum. Porro , ut hic Herodes Atticus
fimpliciter vocatur Archiereus ; nulla mentione
facta alicujus Collegii , Ordinis , Urbisaut R egio-
nis, ficut etiam Diocles ille cujus mentio fit in alia
Inícriptione, pag. 416. tomi primi: ita é contra
in hoc fequenti fragmento deícripto per eundem ;
Eleuüne:

25559 *0Y ATYTOKIPA]
. TOPOZ ANA
2 ANKPATEPO
APXIEPEYZ
AXAIQON

Ubi habemus 4cbaig Summum Pontificem , five
Summum Sacerdotem.

Scd

D: 5 Q7 n: A-c vsrn^r: I
Sed quantivis pretii ea eft quam exhibet Thya.
tirz defcriptam tomi I. pag. 394. & 395. ut qu

fatis fuperque id quod volebam , demonftrat.
H HATPIZ

M. AYP. AIAAOXON IIIHIKON TON
APXIEPEA THE AZIAE NAQOQN TON
EN IEPTAM2OI KAI APXIEPEA
KATA TON AYTON KAIPON TH5
IIATPIAOZ KAI AIA BIOY BOYAAP
XON TIMHGOGENTA YHO TOY
OEIOTATOY AYTOKPATOPOZ
M,AYP.ZZEOYPOY ANTONEINOY
E£EBAZTQOY. xXrNATAI TAS
APXIEPOZYNAY:TOIS OZE
ZÍN $1IAOTIMHZAMENON
ENAO2QZ KAI MET&AOOPO
NOZ ANAFEA pnimerzikA!
EHILEIKEJXAJI.KAI;DHLIIPOS
THWN HIATPIAA ETNOIAI) ARA
HPEHONTA

Quam Inícriptionem ita verto :

Patria |erexiz boc monumentum | bonori Marci A4u-
relii Diadocb? [ Summi Sacerdotis [wi ] Pontificis Afi
[ Minoris ] Vemplorum quc [uxt Pergami , e$ Pontifi-
cis [ feu Summi Sacerdotis ] eodem tempore Patria fua.

c ad vitam primi Con[ilierii honorati à digniffimo Im
pera-

174. DisseR TAT10 PR 1MA

peratore Marco. Aurelio Severo. Antonigo "Augufto ,

m uf . 5 SEA Lie 1
quod gloriofó f magnifice fPuduerit injunzere Pontifr-
catum | Arcbiero[ynas | in ambabus civitatibus [Tbya-
tire fcilicet c Pergami | acutis | eque munere dignis |
viris | vel Sacerdotibus ] viri moribus , equitate ac
bona in Patriam voluutate eximié excellentis.

Videmus hic Summum Pontificem , qui & alios ipfe
Pentifices crearet Civitatibus | qui Pozzzfices procul
omnt dubio iterum praerant reliquis Civitatum
Sacerdotibus ] qui tamen nullo modo erat Pozrzi-
fex Maximus , quem Grzciomnes conftanter , ne-
que unquam aliter ; quod fciam appellant A P X 1 E-
TPEA METPIZTON.. Unde in alia Inícriptione,
quam T'omi primi pag. 400. exhibet , qux Latine
leguntur; IMP. CaEsAR. VESPASIANUSs.
PoNrirFEX. Max. &c. Grzcéibidem (ic ver-
fa (in eadem columna) fequuntur :

AYTOKPATOP OYEZIIAZIANOZ ZEBAZTOZ

APXIEPEYZ MELIZTOEZ

Quamobrem praeteritis Pozzificibus [ Graece A P-
XIEPETZI] zotius Xyflis ZArcbiereis etiam Syz-
bod; [ Deorum ] c -Auzuflorum ( quorum mentio
pag. 1013. apud Gruterum ) fimilibufque confide-
remus & inter Chriftianos nomen illud $i 84-
cerdotis circa fecul. 3. 4. & 5. à Metropolitanis fuit-
fe ufurpatum.

Certe. Tertullianus libro de Baptifmo cap. 17.
ita loquitur : Dazdi quidem babet jus SU MMUs
SACERDOS, QUI EST EPIsCOPUS, D E-
HINC PREsBYTER I, &c. Quem titulum
poftea videntur fibi folis arrogaffe (ad 1mitatio-
nem forfan Archiereon Afix minoris , Achaiz ,
aliarumque Regionum ) Mctropolitani ac Pricaa-
tes; eique titulo fibi quoque aliquod majus Impe-
rium inalios Epifcopos ac Clericos fuperítruxitte :
accui contraeundo factus videtur can. 26. Conci-

lii

Dg O'muxwcoutsmust 17$

lit 3. Carthaginenfis, hifce verbis: Ur prime fedis
Epifcopus » moz appelletur Princeps Sacerdotum y aut
(NB.) SuMMUus Sacenpos ; ant aliquid bu-
ju[modi ; fed tautumprime [edis Epifcopus.

De feipfo tamen Julianus Cxfar , perfidus ille Deo
fed uon c perfidus Urbi , dum loquitur in Epiftolis
pag. 237. editionis Parifienfis Anno 1630. per Pe-
tavium datz ita infit : Ej9 Gira» ized tp eiit Xo (e
je m mule METAZ APXIEPEYZX Da j
TUECTRS Av acis etoQarcUen , &vraL29 e dUor ev; qg4$
TP T CEA 6 pim T ec i:gta undi CL on AE, Ego
itaque quoziam Patriorum Sacrorum fum Magnus Pon-
tifex | Petavius tamen vertit 7Maxzus Pontifex. Gc
recté quidem quoad fenfum ac fcopum Juliani,] c
Oracuii Didymzi profecturam modo fum fortitus ;
edico tibi , ue quid eorum que ad Sacerdotem pertiuent,
tribus totis menfibus attizgas. Julianum autem fuitfe
revera Pontificem Maximum , nemo fanus dubita-
vitunquam. Atque hinc eft quod, ut talis Epifto-
lam 49.ad Arfacium 5. A'gyiscéa F'aAaz2s. Poutificezn
Galatie Ícribens , ordinat atque imperat ea quz
ifti erant facienda. Qu:e quod , digniífima funtut
huc afferantur, ob caufas ftatim dicendgs , addu-
cam, pofteaquam & hoc notavero : fulianum hunc
Antiftitem , non tantum 5 veram & Prophetam
fuiffe Oraculi apud Apollinis Didymzi: quod voce
illa z299z«C«» indicatur, INulli enim Ethnicorum
Prophetz erant nifi apud Oracula 5 uti alibi latius
oftendo. Quod attinet vero ad Epiítolam illam
modo nominatam, temperare mihi non poflum
quin fere totam illam hic inferam : quod , licet
indire&e ; impietatem & odium ipfius in Chrittia-
nosatque invidiam indicet; egregiam iftorum lau-
dem, invité quamvis, ipfi extortam , contincat.

Incipit autem illa.: Emdéieugs zz» mpg xxx
Aónor sy bes T pinvmer arb. cw oy V Qin Anm

176 DissgR TAT IO PRIMA.
me [3 pa , xgátiova TT tSp uns » cs 3 $A-
ziàGe. (aues ) Ese Tuis 172946 w^di Adgkeem abo 48
c» Ayo qucau Tl » wed yx co Tlo gueruie oA lud éAL-
ya «65 Tt 99" inue. 4 s» 4uéáe oium Tu 7e-
em , &ót 2un 624 274p P HAS alo aO iru CUT D.
Euce? eA TÀs £ivss Quim parri , € 4 «XA Tuc quQue
" vex pan exo uitea , X 5 mtm 2c iD) n Céu0 THG à 4 y
fien i n ngon oboe ze ivaq rug 348, ids éaimidet-
ET x94 GUX- 2mm 30 ge aYàv ewe Tigvwy. &2NÀ. TY
ei a EAT dis oí aei al» T4AdTiap eiii iege : e M dv-
euamewv , & ist) ewe cmrsdoAss . " W 6QunEZs AuTÉE-
gius FEPTEM "m C9 Coi y P DO ED onm ioiy ,
x LEE Ob y &»a e Ei TO TL al rl ra 3 Z
gov , d "* DaA( 2 y 340410 y A16 B TU m &s 7S5 sic
aJtonyT 3 Ogogz 7 cioe q3C9mipu i y TU. £z G-Qe intaz! Te
ei^ 1. TE Ort aen oy 6s», pun TE c» v9.77 Aeg give »
Biz mhi. Xj neis tiopge. X 18s pla aedopdpes
duo » 755 3 ar Svp £o. £oclvzás «9 iyaslo m-
à UN S ay , xt Meath
Aw xo(ucnco Wvx"u,y Ww AmjagTUG ei £éor aig 7g
PT Qo Aci )pomias , & P nuesige Moro » dXha C ahy,
2$ d dy» iguuomun. PIT 3 dUropuz et; » t£orieydn od
| tug. EXT Q9 cyiauTÉ TeATQEÁA uS H7 as X ar uw
ad) PaAades cniAdUcm. Ayo, cit mis irgáozt» varuot-
T5 jdpe6 &kyaMoxtoX ui Aena. T 3 aou oig L6ois
^ qug uitarTun eminet TU a, en2;pdv 9 ei
m "Igjelay Sd peroaT ei atta ?) ei dvoz:G eig DxAt-
Aaot qpo3s TiS EQU TÓV € vie sutTtpus o1) dHtregot T
aug duds Ümbekas cyotes Qatvovroa. PTT. 3 € ev-
eicQ tpa TS PiapygMe 66 Tus TOauU Re MyTUp Aus , X94
que Dipixps X0 ups &mmpyeo, TOis Jroig "rv xp. 3;
Tl; VAMax Ss TUS quads dumelieus queat iQ: , d-
ya aT e$ TE TO 7I ÀeM LÀ dpiriggy 222v. Ote Ov vy
Gro UEzDIEXEY Evueuo» At9vso
zéy pi tute 66, ET à ngxlay ctv jui
züpoy &mxoU" exe y Aui eicW aymUP Tig,
Zépol ze, mlepgi me. tens el óAon Te QU T.
Mydi

Dx.-OnaAacunr4 f7y
MrdPb mw) 7"7Xp oxuly dpe9u "0359 6: Ev a)Aot$ CUu
gy, auri v3 jodutela xou oce y Mn grate
epoca: m qiu) e$ 159 Dig dUAM- HOA. eb Tuo(x. sve lndu
DES roa Tiovmut, DTP dUQaocusus Scwpeu. 78S PC.
éAiyaxi6 Uri qug oixigs QQg^ qu ) Wei j avis vmi-
Sé. C&cub i) es abo zóAU "ew meta Madvig eines ia-
géev. DN eiuy es qu (tQ otro T 9s 9v , ew 7T gga-
Duzav. 52«(o3 5 psdtis av ewm. seu m emis. anicD 3
o BeAóudp. ua SB es T EU ^0: P ocegdes , C JA.
goyty iota ms. apyus o QUTOS DG eica "E bv tmu C
à jeeig vxwru &ToaTED Donee. ga oi pp wreiuduot ain
&A40eg» cin OstesGés* ei ) avrexauduot 9 mps ifoxd mes
ez € xediizor, &C. :
Quod quidem nondum religio Gentilium ex vo[tva proce-
qat [euteutia , impedimento [unt bi qui eam profitentur.
Que autem à Diis nobis dauata [unt , ea [hlendida funt,
magna funt y excelleutiora fuat, quam que omnino ve
eptari vel [perari poteraut. Nam in tam exiguo tempo-
ris [patio ( frt quidem Nemef[is noflris verbis propitia )
tantam ac talem rerury mutationem paulo antc ue opta-
re quiaem quifquam audebat. Sed quid eft cau[ie , cur ii
bifce , perinde ac f nibil amplius opus effet , couquie[ca--
145, 4c T102t pot ius com vertanus oculos ad ea, quitus im-
pia Chriflianorum religio creverit , ideff , ad bevizuita-
tem in peregrinos , ed curam ab illi in mortuis [epelien-
dis pofitam, cb ad Sautimoniam vite, quam fimwlant 2
Quorum frngula à nobis exequenda effe ceufeo. Neque.
fatis eff iflud [alum institutum fantte obfervari: Sed
velim omues noftros Sacerdotes omninó , qui Galatias
32tolunt , velminis impellas , velvatióne per[uadeas , uf.
fnt bouefti : vel Sacerdotali Miniflerio abdices , ff om
una cuin uxoribus, liberis c» famulis , Diis colendis [edus-
lo aiios atteudazt 5. o» ue patiantur feros , e filios j
aut comjuges. Galileorum impi im Deos fe gerere ,
€ impietatem pietati praeponere. Deinde Sacerdoteus
quemque bortare , sue accedat a4 [pectacula uve in ta-.
berua

17$ DissER'TATIO PRIMA

berna bibat , neu artem aliquam aut opificium turpe in-
fameve exerceat. Et qui tibi im bis rebus morem gerunt,
eis bonorem tribuitog qui autem refiflunt , expellito.
Porro Xenodocbia multa in fingulis civitatibus exffrui-
10 , ut peregrini noflra benizuitatefruantur : neque fo-
lum bi qui voflram colunt velizionem , fed alii quoque jfi
qui pecuniarum indigeart. 441 ratio, qua res tibi ad boc
so[litutus nece[|zrie a^undé [uppetant , à me interim
excogitatae[l. Nas ivigiuta millia modiorum tritici in
zota Galatia , c fexaginta millia fextarierum «viui in
fingulos annos cari juffé : quorum quintam partem in
pauperes , qui Sacerdotióus tufei viunt y in[umendam effe
mando : quod reliquum eff peregrinis c mendicantibus
f'blevandis difibuendum. Nam turpe prefecto eff,
cum nemo ex "Tudais mendicet : e impii Galilei mon
(NB.) fuos modo , éd noftros quoque alant : ut noftri
auxilio , quod à molis ferri ipfis debeat , de[lituti vi-
deantur. Quare doceto Gentiles in eju[modi snimi[lerio
pecuniam conferre , c» pagos. Gentilium ex fructibus
Diis offerre primitias , ci eju[modi beneficeutte officiis
affaefacito , plamumque illis facito boc mo[lrum olim
unus fuiffe. Nam Homerus Eumeum [ic loquentem
facit :

Hofpes fi noflris [accederet advena teclis

Vilior, acciperem placide. Sunt drves, egen[que

«4 ove: parum boc eft, (fateor) fed munus amicum.
Neque igitur permittamus alios uo[ftrorum imitatione
bouorum uobis laudem praripere , ut ipfi propter focor-
diam turpitudine ci» iufamia afficiamur: imó potius, ue
pietatem erga Deos peuitus prodere videamur. Quod [i
ze ifla [edulo obire accepero , maxima [aué letitia ge-
flam. Prafides domi raro imvifas : fed ftribas ad eos li-
zeras [epiffime.. Yugredientibus illis im urbem memo Sa-
cerdes obviam prodeat : vifi quando ad'Templa Deorum
accedunt y folum intra ve[libula. Eos intrantes nullus
züiles prasedat : Sequatur autem qui vult. Nam fimul ut

ingree

D-*: € mnuxacopttru1g 179
ingreditur limen delubri privati perfonam induit. Siqui-
dem ipfe , ut no[li , bis qui intus funt, praes , propterea
quod divima lex iftud poftulat.. Et qui tibi pavent , funt
vevera pii : qui autem pre arrogantia vefiflumt , offen-
tatores [unt , qb imamis glorie appetentes. Scd hxc
Doctoribus, ut puto ; fatis nota ; de hifce pro hac
vice fuffciant.

Si igitur aliquis rne interroget ; qualifnam fuerit
ille Summus Sacerdos de quo Prudentius ita ,
Summus. Sacerdos nempe fub. terram fcrobe , &c.
quique horrendis iftis Sacris (qux non Romz
folum , fed & in exteris ac procul diffitis Regioni-
bus locum habebant , ac przcipué quidem , uti vi-
detur, temporibus Valentis, Valentiniani, Gra-
tiani atque aliorum hujufce vi Augg.) initiati rur-
fus & alios initiarent. Non alium exiftimo eum
fuiffe, quam fuit ille T'rajanius Nondinius ( cujus
Jam fuperius facta mentio) quam M. Erotius, quam
Feítus Caninius ; quam Sminthius Proculianus a-
liique plures in infcriptionibus ut hujus facrificii
adminiítratores memorati. | Act
Nam videmus per hujufmodi Sacerdotes initia-
. tos fuiffet hifce facris ; qu! jam antea effent Pozz/fices
Perpetui , Sacerdotes Literi , Hecatis, 1fdu y Mytbra,
aliorumque Deorum. Fuit igitur & ejufmodi Sa-
cerdos cujufmodi ilie de quo Infcripuo illa , in zedi-
bus Colotianis, Romz defcripta, at (quod dolen-
dum fané) magnam partem vetuítate plane exefa
ac corrupta , quz habetur 6. numero pag. 28. apud
Gruterum : IDE i0

M 2 M. D. M.

198 Diss&RTATIO PRrIMA

—Ó ————
—————— —— —À —

M.D.M. IDEAE. ET. ATTIDI. MINOTAVRO

99e 1a. .s n wr Vie b V Ve ete v VAS My eV DR T9 R7 e v eie (9 "QUEE j* 9e JS.
aire i aM R'a SApUs B s» Ww a «a ac d e ^e T? a ia a (UM A e 9 d w 9

*O.Ue(alecbo$iafjexa e 9. w 9 e 5$ 8 '*16.t WIR « P s e cib.e na Ju8 ÀÁ 9 e à *
1319.5 "zm "axe N-R e» 9 « * esse|]s.9 ave te hà.» 96-9 Qe cvs Pj e

she sd. a haeresi P.» B» JP URUNEISi* 75.9 9 Vas » 9.9 QW eela P
»i9«* eEREStsgu sc9 a34 * d A od 9.» miu ble e 0.9 * 9,99 SHE qa. 9

ET. VENERANDAM
Ay e REONOIOVCESSOMOESR I TODOS

SIN OS O L AQCUTVROOBOLI

i

|

| VICT METHRAE TAVROBOLINVS'
M. D. M. ID. ET. ATTIDIS MINOTV
RANI ET ARAM Irt ID. MART
GRATIANO. V. ET MERO
BAVDE CONSVLIBVS. DÉDICABIT

lANTIQVAGENEROSE

|DOMO CVI REGIA-VEST AE

POOUEPRYGI.FOEILI X5

CRON'TO MIUÍTAT LIGNE

L| IDEM cy cae UR DT-GLICIS|

||CVE TOR VENERANDE DIANAE

|| PERSIDICIQ. MITHRAE ANTIS

HL TES EABILONEPLE T'EMIII

|| TAVRIBOLIQ. SIMVL MAGNI

|| DVX MISTICE SACRI

l

A M T —

— M M ÀÀ

In

Dez O-m4cvultbris 1$r-
In qua Infcriptione, five exfcriptoris, five fcul-
ptoris vitio (fi non & iphusauctoris quoque ) plu-
res Orthographici veniunt corrigendi errores, ut
pro MiNoTAvRO (quod & Salmafius ad Hi-
ftorias Auguítas notavit) ME NoTYRANNVvS
uti & pro MINOTVRANI; &c. G alia que
Lec&or fponte obfervabit. Nihil hifce addam pro
hac vice: nequidem de Oraculis Sibyllinis, earum-
ve Romz fervatis libris, aliquid. Omnibus quip-
pe Doctis fatis fuperque notum eft, ea Stiliconis pa-
tratu fub Imperio Theodofii Majoris fuiffe com-
buíta , adeóque & Collegium x v. virorum tum
in eternum fuiffe diffolutum atque annihilacum. -
Libros autem illos inter Romanos folius Reipu-
blicge caufa fummum obtinuiffe locunt oftendam,
Deo dante ; in Secunda mea ; de Oraculis Differta-
tione. Quamobrem huic Primz Differtationi im-
ponere finem conítitui; ex qua fatis conftare puto,
nullas Doctioribus reftare rationes aut caufas , cur
exiftirnent Ethnicorum Oracula cum Servatoris
noftri adventu fuiffe exftincta 5 aut ita hzefitent ,
modo id affirmando.. modo negando, modo ite-
rutn dubitando; ut videmus fere facere cunctos; qui
de ifta materia, five ex profeílo ; five per occafio-
nem aliquid commentati funt; operibufve fuis in-
feraerunt. An vero ex tali caufa, uti vulgo credunt
eruditi , ceffaverint auctoributve Diabolis locuta
fuerint; antequam increíceate paulatim Chriftia-
nifmo in totum obmutuerunt ; in fequenti mea
Diflertatione examinabo.

M3. DE

D E
ORACULORUM
ETHNICORUM

AUCTORIBU S.

DissbERTATIO
ÉoR C UN OD A

Inità priori mea Diífertatione de
Oraculorum duratione, ac perpe-
I7 tuo tandem (ilentio , accingam me;
3)/^. Amice Lector, ad Secundam ; u-

pauca

DisskR T. SEcuND. p£ Onac.. 183
pauca quaedam mihi in nonnullorum gratiam praze-
fationis loco dicenda duco. Hc autem przve-
niendis prz;judiciis , five ex malignitate natis, quafi
per talem agendi fcribendive modum , indirecte
licet, tollere velim Daemonum , feu Diabolorum,
exiftentiam ; adeóque à latere ita infligere vulnus
Religioni noftrze Chriftianz: íive ex nimis fuper-
ftitiofa anxietate ortis, quafi , licet minime 1fto
animo hzc conícripta fuerint ; anfam indearripere
queant , occalionemque aliquam invenire ; ifti ho-
mines, qui de Religione alias funt (ic fatis fecuri ;
aut impii atque aperti occultivefacrz noítrz fidei
inimici, quà feu dire&e, feu indirecte eara. ho-
minibus Chriftianis, ( quibus ipfius vera funda-
menta validiffima funt ; aut efTe faltem talia revera
debent) reddant invalidam ; totamque de ea Do-
&rinam , ipfamque; cui innititur, Sacram Scriptu-
ram, fufpectam.

Confideres , igitur mecum , cordate Lector ;
quid przejudicii afferre queat Religioni noftra , aut
Doctrinz: Euengelice , fi obiter oftendam , Patres
ícu Scriptores primitive Ecclefiz , (qui, uti ab
aliis abunde demonftratum eít) circa tam multa
fuere erroribus fubjecti, fzepiufque & circa ea ; que
non minimi ponderiserant, errarunt ; etiam erraf-
fe in aliquibus circa Doctrinam de Darmonibus ?
Eofque Doctrinzg Ethnicorum,; przcipué tamen
Platonicorum , inhzrentes ; abíque ulicriori (futhi-
cienti faltem ) examine fic gratis quafi atfumpfitle ;
quz iili de Dzzmonibus tradiderant.

Itane, íi negetur illos ad Sacrificia advolaffe ; ho-
rumque cruore ac nidore fe fatiaffe , aut Oraculis
Deiphicis, Dodonzis ; czterifque przfediffe, tota
Diabolorum , vel malorum Dzmonum negatur
exiftentia? Non ita, fané ; opinandum exiftimo :
nec fic puto; SppPdegti illi qui judicio PX

iti

138, DisskR TAT IO SECUNDA

diti funt. Nequehzc fi maximé fuerint vera, inter
praecipua munera , aut effecta, aut machinamen-
ta; fuiffe credent quibus genus humanum perdere
femper ille perditus tentavit. Certé alia longe ipfi
adícribit SacraScriptura, quibus fubdole nobis in-
fidiatur : dwm uz Leo rugieus obambulat , querens
quem aecoret.

An non etiam habuit ille quod contra pios ma-
chinaretur , vel quo Ethnicos in pravis fuis opinic-
hibus ac moribus detineret, anté Ortum Oraculo-
rum ? aut defecere ipfi artes & fraudes poft Ora-
culorum defectum ; quo minus in aeternam no-
Ítram ruinam retia fua perpetuo ; ac nimio, proh
dolor! cum fucceffu tendat ? Sufficiat igitur in
hifce nobis Sacra Scriptura : neque ita obftrictos
nos teneamusantiquis, ut non liceat diffentire ab
ipfiscircailla, qua aut nulli fatis folido fuperftru-
cta rationis aut traditionis fundamento , nedum Sa-
cra Scripture, aut gratis, aut fine pravio ac de-
bito examine; affumpferunt. Prafertim cum nec
ullam majorem auctoritatem talia aut Sacra Scri-
pturz aut Religioni conciliare valeant ; imó po-
tius detrimentum: fi mendaciis fcilicet aut fig-
mentis veritatem , Doc&rinamve Euangelicam ;
qua Doctrina Veritatis eft, defendere ac ftabiliré
conemur. Sed de hifce jam fatis in priori mea prze-
fatione egi. Accedamus igitur ad materiam mihi
tractandam ; hoc unico tamen adhuc addito, me
ex mea opinione tantum Joqui; camque aliis mi-
nime nolle obtrudere. Unusquifque pro captu aut
judiciofuo, judicet de meis five rationibus five ci-
tationibus ; prout ipfi zzquum bonumve vifum
fuerit. Quod fi meliora circa hanc materiam mé
docere potuerit, neque 1d facere ingenue ac mo-
defté dedignatus fuerit, habebit me facilem atque
obfequentem ; nec dedecori mihi reputabo ; fi M
vé PI Jeeug

Dos. QR Mt.g & IE 185

je&tis propriis armis; dediffe manus, & ut trans-
fuga in aliena caftra transvolatle , exiftimer. Modo
conftet ; me zoz izferiova , fed q^ meliora , fuiffe fe-
cutum. In hac autem materia non male me acturum
exiftimo , fi prius propofita communiori de hac
re fententià, ejufque ex Ethniciímo origine, ita
tranfeam ad iftam difquifitionem ; num in tota
illa Oraculorum T'ragceedia, an Comoedia melius
dicam me nefcirefateor; ullo fupernaturali adju-
mento 7» 2e*eue4o» pracfides five Antiftites ac
Prophetz indiguerint. Eam quidem opinionem,
Diabolum ipfum ex illorum adytis Oracu!a fudiffe
fortefque direxiffe, quam omnes fere Chriftiani à
primis fere Chriftianifmi incunabulis amplectun-
tur, Ethnicifmo fuam Originem debere ; atque in
illo precipue Platonicorum ac Pythagoreorum
doctrinze;ex hifce jam fequentibus fore manifeftum
mihi firmiter perfuadeo.

. De Dzemonibus iple Plato in Epinomideloqui-
tur in hunc modum : /7/fibiles itaque Deos Maximos,
fümmopereque bouorandes acutiffiméque undique cuau-
Ga "videntes ac primos , maturam afrorum ac que
cu aftris fatta fentimus, fatezdum. | Deinceps vero
[0b bis Dasoues genus acreum in tertiá smediaque re-
gioue , qui interpretationis cau[2 [umt , collocatos , ora-
ziozibus colere , gratia laudabiizs interce[ffonis. interz
pretationi[que, deoemus. Horum quidem duorum anima-
lum alterumex ctbere, alterum deruceps ex. acre eff.
"Ac ueutram con[pici totum poteft : [ed quamvis bi Dee-
suoues prope vos [zzz , muuquam tamen manife[le nobis
apparent. Prudeutie mirabilis participes [unt : acuto
quippe ingenio , tenacique meruoriá cogitationes noflras
emnes coguo[cunt. Honefl as bouo[que bomines mirifice
diligunt , improbos vebementer oderuut , utpote qui
doloris participes fuut. Sed Deus, qui diviuam fortem
perfecte poffidet , à doloribus voluptatibu[que liber fa-

| ^M (0 pientia

196 DisstRTATIiO SECUNDA

pientia cegnitiouéque penitus fruitur. Cum autem ves
fertum animalibus celum fit & Dii fummi c Da:no-
zes fe imvicem iuterpretautur. Media enim animalia
cum ad terram , tum ed pus levi motu feruntur.
uintum verà quod ex aquá eff, recte fémideum v0Ca-
bimus. lduonnuuquami Fidi nomunquam afpectui
zo[fro fe fubtrabit , e cum videtur y tezui vifu pere
eptum admirationem affert. Cum igitur quinque bac
animalia [mt , que aut SOMN 11S aut VAT I CI-
N10; audituque PE R v OCEM /auorum , aut
egrotantium auvibus percepta, aut etiamin ipfo à vita
exceffu nobis [cfe offereutia ,no[lros animos movent, un-
de suultis [2cra. q privatim c publice bis opinioni-
bus inflituta finit ; in[Htuunturque in pofterum : borum
ormium Leeiflator , qui vel miuimum mentis babeat ;
nusquam aliquid i innovabit.
Ipfius vero Platonis verba funt: 6s 5 23 tis
d ELLE ui Xisss x maa mer Eg y x Eve oet 7u-
pe » 7&5 aie atus 7l 7 asp qu Artem y K94 dad pg
TETUY edcD aw ota, 79v ma. pd) 5 «STE. 9) VU TSTDIS
£255 Qa pov s dic y 3 2e, foy 22 Tero» x pi-
sio, tulo eias armo dox cds ded kgs Atem, gie
T éUQyuus Ajeaoz ex. "P 3 uo TETo* 78 t2 eje Os
epidss Tr eig» & dvocapdu $Aov » QUTL Egit egy eive
7miegy 3 quÀuoiov, 8 LP PVTEPI y iy yotoX. pu: Acy T 3
Q eor /ess Jeugeis , du 26r86 yr copas ud * pon
HOY, 21yv i4 C64 E Em L7 d MeTrQUA Qu Tv | 23a-
yolgA ACojdu. € i; TF xg zpko) C &2cov a, aA jugi
$06 a7 7a dn » 5 T «Qézpp nor fui » «Tt AVIS
METE YT 4àW. 6v E» y »N qi) TA D» am z Ozí ae
(o! e à, ife 7ETU) &vej , Av7w»S Tt ?5 vds € 3 $es-
vy OR 2t amen xv cuivT weTHAnQUo. C opi
£&s j eo Ld 2661 ; tgplodoedr qv£96 &JMÍ Age
vt 494 Tgg éxe motus Orig miv(se T: Mp mwyTU , ali z
teca, vu piigon TU Cur | tn vio yLo xj ivi T oAey
&gy0) ; tA« Qe Q: eode font. TÜ 3 von O» aum ,

m ui

D'£g0"R "c 0 ti 4 187
$y lÓzoy muxo ete» dy mS » 0 £03s &meyaQuy , iE TE
9«29*£veu. x94 TT. eia], avr? ap ógaidpor , ehe 3€
AouxevQÜiv , adnAoy oeyyáidpov » jou xg. auvdpgr ex»
vr exo pdpev. TEXT» )y JVomivgt ovTwS OyTUY Coup, mo) k-
"T CA TUxOY "gAÓ! » à x0. vzwve» cw Óvetag zt ia 6o $ Ux oY-
4t65 2x Qz «gs 7 X) ugue lots Axio C» onde v2tei-
yz» 2 Q xgMvSon , 4 € miAdoTS Piu o EVE joo dpeie
idiz TC Ono oin üo£ ous «o3 foo dpons Py igo zo»&
m4 24294 , TX )) jjetreTTH] va TuY mayo yr ug ems y
096 gy xixTHTU, 94 T Beg cma Toy BmUTE e) TAX
xovoToaly , 7i JtoriGesuo » mg A9 Vig tod 1, qei-
Vou mA imag.

Alibi aatem ; nempe in Cratylo ; Heroas nomi-
nat: quos cum Semideis unos eofdemque effe fta-
tuit : Cujus fententiz quoque Hefiodum laudat
au&orem Plutarchus ; ubi inlibro de Oraculorum
defectu , de Diisac Damonibusitaloquitur: E^»
Agyan 5 Ope 9-. do QouveTPM souids eu Qregots jgouti-
)O» Tis Gvopqi ) € vgs tus £e1y evt Oonpovos QC90222-
góowv| Haio0 S» 5 waJw eds 5 PueATudpss acd» ser
Pl T A24. Tioy ao. yen: Ot sie s E32 PET 708g
x26 eia aguas » eT7 &XpaTXs , us ai ean es
Spass azaxeADt vro. £regoi j peru oo? L) mis m euo
óuolag zoiSn € suyos , waip CA 27$ vAbp, CM 3 vou-
70» & sp» c 3 ete» zd, jfooasdp ov 6 garred » qd Scias ea
Qreopdous gTes c» udo i oparmrar eis xowus, CH dpa
es CoMpoyus » eu Beim reg pozo aio peni5o2 ho Aun-
Gaymoiv cm Y Peapuiven óMeeu dp £n cov od dv
Vetahs TT qm ym 70 Deom (Qe. eio

«4c de Grecis quidem Homerus promi[cue nomimibus
uti videtur , c Deos uonuuuquam Dainonuwn nomine
afficere. Heflodus autem princeps dilucide ac diflincté 4..
genera amimautium vatioue praditorum explicavit :
primum Deos , :ox Demonas multos ac bonos, | deinde
Heroas , po[lvemo bomines y, uude mutationem duce-
re videtur y aurei quidem geueris ia. Demonas mul-

105

188 — DisskER TA TI10 SECUNDA
tos bonofgue , Semideis im Heroum partem fécre-
fis, c

Nulli hic adhuc comparent mali Dxmones. Ita
ut debuerit Plato Oracüla; Divinationes ac Vatici-
nationes bonis iftis ; quos ponit in Epinomide,
Damonibus adícribere. At malos ipfum quoque
ftatuiffe teftis eft idem Platarchus in eodem Dialo-
go de Orac. defectu: Ilgi; snZm 8 H'egsafoyQ- mo-
T8 2jows)ys m ex dT. AURE desAss pde (iQ)
dxipovae cox Ejezd2x Axe ant P] P Hog xA£ov , & ZA. TU :
e» 2 IAXszev € Etyoxpgmis x XevnamQe: £z di Ag-
pá*eA 10» eU vp A ertt €&id3Aay TU'y X Y&V " 5 à&-
AO» Lo éreegy Qus qgimhet € M9 2,796 ptywesan Verr oon -
gie lods 1j ipuas.

Quum » quid ad bzgc Heracloon poffet , tacitus fc-
eum cogitaret , aa cim Philippus, atqui maleficos , in-
quit , Damozas cffe mi Heracleoy , monu folum Empe-
aocles fcriptum reliquit , verum c PL ATO, Xezo-
crates, (i Chryfippus: Sed c Democritus , quum fa-
lutares c fauflas imagines fibi precibus optat , [atis iu-
dicat alias [e importunas ac diras-moviffe :

Hanc de malis Dzzmonibus opinionem fequun-
tur & recentiores Platonici, Porphyrius, fam-
blichus, czteri. E quibus Porphyrius apud Eufe-
bium lib. 4.2c 5. imó & 6. praparat, Euangelic. id
perpetuo fere inculcat: Atque ab Hecate ac Sera-
pide fimilibufque Oracu!a proficifci contendit: ne-
que ab ullisaliis quam à malis Dzemonibus prodi-
re illa concedit. Imo & Hecaten & Serapin non
folum inter malos Deernonas ponit ; verum etiam
illorum effe principes aflerit, fub finem libri quar-
ti: ubi & Oraculum quoddam Hecates producit.
Ita autem ibi loquitur capite perultimo: A2 4$; 7
CAUA TL UY [ o uiv ] "RÀ was 291Tei C TEAFE TI) TM-
q:$ 9D ugAlgu. 96 T- qef$teu me oU TUY CA TIAUTIY »— od Yai-
P alg TU jesse Als enTiédo: WÀreeng 25 znt05

QovT-

Dz Üna4córix 189

Qawsenia $m, € mmy ivo 2a ves upp tae" Ae
THTUY Qiep | LE Mg Tu do rwy ei «ox Dad ovt e
710026 349 axoMtaia y € GÀETUY EAS , X Miss (73 TH- .
7495 € HAS y wmm». Tà 8 Vicio» T&TUg olyélop.
fiam » eive Orot , € E CHEST moe &9 Tá y Pujautg À-
xci» 9aóg. ei: a ó pipi Qe. rti 6i Xa^gorits ^ut y TF XWT-
TÜ 7. 5 ÓY d» cry 7 my dU ugenxgy gras vc. Z"u $
TETU xTM9iG x ava utéirtan ;. ^ -—- AUS Ajg & Dx "DK
AY 5 x Duos iim 7 pAS 7 T e Hae Tuy 2 ga, py. Ay Xyig'-
Per contrarios |. Daemones ] omnes etiam prefti-
ps Md Hos enim preecipu? , e ker «ftdentem
ipfis, venerantur , qui mala ven jeficiis €» incautatios
nibus procurant. Ple: enim fpeciris imaginiburque
funt, c ad decipiendum prodigiofis falls ciis apti. Per
bas illecebras C amatoria veneficia bomiues confi-
cduxut. Omnis euim iniemper Antia, omui divitiarum
fpes.» c b glorie , per bos exi[lit 5, v» praecipue deceptio ;
quippe cum meudacium ipfis proprium fet. Cupiuut euim
Dei baberi : c que prafidet ipfis pote[Las videri Deus
effe maximus vult. lifuut QUY LIBATIONE
ET NIDORE OBLECTANTUR , quibus fpi-
rituale ipforum corpus piugue[at. Viri euim id vapo-
ribus c Juffimentis , e ex variis j vario modo, mido-
ribus qi» [anguine C carnibus corroboratur. Sic & ul-
timo cap. ejufdem libri quarti.

Tss LOI Üaipovoé GO ei cm T Edoyns Mem -
14co:dp , &c. Qux modo indigitara fequuntur ibi;
longa nimis ut hifceannectantur. Quare eo fe con-
ferat Lector horum paulo curiofior indagator. Plu-
rima enim in iftis libris nobis confervavit ex
Porphyrio; ex Onomao; aliifque pluribus anti-
quis Scriptoribus, qux: mihi digniffima lectu vi-
dentur ; Eufcbius.

Jamblichus autem ; utiipfum in linguam Lati-
nam converfum adducit Fernelius nofter, lib. rx.
Cap. rr. de abditis rerum caufis ( ipfum Greecuni

textum

190 DisseR TA TIO SECUNDA

textum enim infpicere mihi nondum contigit) de
ipfis ita loquitur: Dii, azgeli, demones bomi, mon
apparent pbautaflico modo , [ed proprio pror[us c» ve-
vo: Spiritus vero mali pbantaflico fallacique , frmulaut
Deorum pra[entiam demonumque bonorum, ideoque cul-
zorem [uum jubent effe qu[lum s ut ipfi videantur boni
ficut c Dii. Quoniam eró natura [unt mali , rogati
mala inferre, libenter inferunt , atque nobis ad inju[la
conducunt.

Hi [uut omniu QUY ET I N ORACUL IS
MENTIUNTUR ET FALLUNT; (Q»furpia
«oz(uluut ac peragunt. Dii veró bonique Dzemones ,
ueque fallunt uuquam neque conferunt ad iniqua. Eft
infuper malorum natura Daemonum [bimet iucon[lans,
in[Labilis , [ecumque diffidens, alias alia fuadens. Su-
periorum vero uatura [ibi couflat affiduó, eundemque
fervat femper im aciione tenorem. Quae non folum
cum przcedentibus ; ex Porphyrio allatis , concor-
dant ; fed & optime cum cxteris illis, quz ex ipfo;
de illorum Oraculis, adducit Eufebius , at nimis
diffufe, uti dictum , quam ut hic commode affe-
rantur. Hzc autem quam faifé fimul ac lepide ri-
deantur à Luciano, tam in ipfius Philopfeude ; Ica-
romenippo , libello de Sacrificiis ; atque in aliis
ipfius opufculis ibi locorum infpicere multis cre-
do neque inutile neque injucundum fore. Sed ab
Ethnicis Philofophis (Poetas enim nullos adduxi ,
utpote qui delectationis ergo, non ferio de Diis ac
Dzmonibus locuu funt, licet eam in rem à Plu.
tarcho allegetur Heíiodus ) tranfeamus ad Chri-
ftianos : qut omnes in hac re fequuntur Platonicos ;
Athenagoras fcilicet . Tertuliianus, Minucius, Fe-
lix ; Origenes , Eufcbius ; Firmicus alii:

Quique eodem p!sné modo , atque iifdem poe-
né verbis de Dzmonibus, ut ipfi Ethnici loquun-
tur: exquibus fi folos Tertullianum ac Minucidm

addu-

Dr"OmaAcwrrs 194

adducam, id abunde in rem przfentem füfficere
credo: Audiamus igitur primo, quid dicat T'ertul-
lianus in Apologetici cap. 22, Sic (5 auctores imter-
dum videri voluut eorum que annunciant , c funt
plaue malorum s bonorum tamem. nunquam. Difpo-
fitiones etiam. Dei ,. & nunc. Prophetis. concionanti-
bus excerpunt. Et uunc lectionibus re[omantibus car-
punt. Ita e» binc fumentes quo[dam temporum S o R-
TES, /MULANTUR DIVINITATEMj
DUM PFURANTUR DIVINATIONEM.
Iu ORnAcCULi1s autez qi INGENIO AM-
BIGUITATES TEMPERENT IN EVENe
TUS, fciuut Crefi, fiunt Pyrrbi. Caeterum tefludi-
uem cum carnibus pecudis ,, Pytbius eo modo venuncia-
vit , quo [upra diximus ; momento apud Lydiam fue-
rat. Habent de iucolatu aéri , € de vicinia fyderum,
(P de commercio nubium cele[les [apere paraturass ut
€ pluvias quas jam fentiunt vepromittant : benefici
plane c circa curas valetudinum. Leedunt euimprim,
debinc remedia precipiunt ad miraculum nova , five
contraria poft que defunt edere, b curaffe credun-
tur. Duid ergo de ceteris ingeniis , veletiam viribus
fallacia fpiritalis edifferam? Pbanta[mata caffrorum
€ aquam cribro geflatam , c navem cingulo promo-
tam, € barbam tatlu irruffatam , ut numina lapides
crederentur y & Deus verus ue crederetur.

Nec aliter Minucius Felix ; qui in Octavio fuo
ait: 44t nonuuquam veritatem vel aufpicia vel Ora-
cula tetigere. Quamquam inter multa mendacia videri
poffit induflriam ca[us imitatus , agzrediar tamen fon-
tem ipfum erroris , & pravitatis unde omnis caligo iffa
manavit , C altius eruere c aperire manifeflius. Spi-
ritus [unt in[inceri, vagi à cele[Hi vigore terrenis labi-
bus C cupiditatibus degravati , cc.

Ac pauló poft:

Quid Plato qui imvenire Deum megotium credidit ;

nonus

» D

192. DissERTATIO SECUNDA
zonne C Angelos fime negotio narrat c Damonas? d
iu Sympofio etiam [uo maturam Daemonum exprimere
conmititur * Vult enim effe fubflantiama inter mortalem
immortalemque , id eft , inter corpus c [Diritum me-
diam y terreni ponderis & celeflis levitatis admixtio-
ue concretam y ex qua Ti0Ue1 etiatn im mosprocupidinem
"amoris , c» dicit informari e labi pectoribus buma-
uir, c [feufum movere c affectus fiugere, civ ardorem
cupiditatis infundere. 1fH igitur impuri fpiritus ,, Dac-
mones , ut cfteufum à Magis c à Pbilefopbis c à Pla-
fone, fub S TA TUIS ET IMAGINIBUS
CONSECRATI DELITESCUNT; €^ afflatu
fo autboritatem: quaft prafentis ananimis cun[equun-
Jurs dumizfpirantur iuterim Vatibus , dum fanis im-
aorantur, dum wonnuuquam extorum fibras Anat.
avium vclatus gubermaut , S OR TES REGUN T;
ORACULA EFFICIUNT fzi[ispluribus izvo«
luta. Nam Qv falluutur c fallunt , ut € nefcientes
fineeram veritatem, c quam [iunt y im perditionem [ui
non coyfitentes. Sic à celo deorfum grarvant , c à Deo
vero ad materiam avocaut , vitam turbam y fomnos
iugquietaut , * irrepentes etiam corporibus occulté , ut
fpiritus tenues 5, smorbos fivgunt, terreut mentes, mem-
bra diflorquent , ut ad cultum fui cogaut , ut N 1 no-
RE.ALTARIUM. v EL HOSTIIS.PFECU-
DUM SAGINATI,remijfis, qtue con[iruxerants
eur affe videantur. Quibustum miracula quoque ad-
dit de nave cingulo protractà, &c.
Quz prodigia fi omninó credendum fit veré
conngiffe,
Ciedamus Trazicis C quidquid Grecia mendax
Audet 1n biftoria. :
Cur enim non unà credamus , accidiffe omnia illa
pro-
* Eodem modo ac fere iisdem verbis loquitur Cyprianus
lib. de 1dolor. vanitate : Nequiffimi fpiritus (ub Ratuis & ynagini-
bns confecrath delitefcunt , Ce,

D'WOmr"weouLtsg 193
prodigia quz à Livio; Dione, Valerio Maximo ,
Plinio , aliifque narrantur, de lapidibus aut fanguine
pluviá delapíis, de fanguineo fudore ex ftatuis ema-
nante; fimilibuíque innumeris factis ; ut perhibeba-
tur, prodigiis: imó quod & Romx vacca (de afi-
nis minus mirarer.) humana voce loquuta fit haec
verba, Roma cave tibi!

Atdicataliquis, non abomnibusridetur , quod
à te pro fuperttitione habetur ac nimiá credulitate.
Fateor: nam hzc Moebiusaffert. ( nealios quoque
nominem) pag. 5 r. de Oraculorum Ethnicorum O-
rigine: S;cuz etiam Deus os afine Bileami aperuit ,ut
vocem emitteret, c» dominum fuum, de imprudenti fatto
ad;noueret Num.xxit. v.28. 12a etiam boc emulatus ef
' Satan, & [epe (NB.) per bruta locutus eff bomine[que
de variis rebus commonefecit. Sii COR v1 HOM r-
NIBUS ORACULA DARE Jlofzue admonere
joliti funt , ^ apud. Clem. Alexandrinum. | Sic canes
locutum s c [erpentem latraffe , cum pulfus effez ve-
gno Tarquinius , tef'is [ mum Oculatus?] eff P4.
uius, lib. 8. Sic in Domitiano Sueronius (cribit ita:
ante paucos , quam occideretur , menfes , cornix iu Ca-
pitolio elotuta efl 5 iz mir tuos, Nec defuit qui

offentum ita iuterpretareturg — ,

Nuper Tarpejo que [edit culmize coruix y
Efl bene , non potuit dicere, dixit, erit,

Sic Livius bovem locutum ejfe refert : Rema cave tibi,
Multa alia ad rem Voffius lib. 3. de Idololatria. Non
fuffecit quippe hominibus hifce , per Oracula Dia-
bolum effe locutum 5 per Beítias id etiam facere
debuit! At quis przeftabit nobis veritatem harum
ac üimilium hiftoriarum ? Annon ferà zeque tuto
fidem adhibere queamus iis ; qux de hujufmodi
prodigiis nobis quotidie ; € Germania fuperiori
aliifque regionibus procul diffitis, per quotidianas
iftas Novellas, fic di&as ; afferuntur ?- ac per pla-

N [62s y

194. DrissgER TATIO SECUNDA

teas & fora credulze multitudini cantantur ; ac
venditantur? Quis autem paulo nafutior ; etiam &
vulgo, talibus credit? Ego fane zeque facile mihi
períuaderi patiar, Homerum ipfam (Iliad.19.) pro-
didiffe veritatem , quum caneret de Xantho Achil-
lis equo etiam Domino fuo Oracula fundente;
futura faltem przdicente, & pro fefeac focio con-
jugali Apologiam parante ; omnemque ignaviz
culpam à fe removere fatagente. Neque obítet ul-
tràquominus :

Corvos Poetas , c» Poétridas picas

Caztare credam Pega[eium melos.

Non immerito igitur Cicero ; neque illepide
aut infulfe, Quintio Fratri refpondit ; talia obje-
Canti : Oszitte igitur. lituum Romuli , quem in maxi-
750 iucendie megas potuiffe comburi : comtemme cotem
"ttii Navi: gibil debet effe iu Pbilofopbia commenti-
tin fabellis loci, Alibiautem eodem in libro dehu-
jufmodi prodigiis atque oftentis : Na quod eo-
dem tempore [fellas aureas Ca[toris c Pollucis , Delpbis
pofitas decidiffe , mec ufquam repertas effe dixiffi : fu-
rum |five ipforum facerdotum five aliorum | i2
magis faclum , quam Deorum videtur. Simia vero Do-
douze improbitatem bifloriis Graecis smandatam e[fe
demiror. Quid minus mirum quam illam mon[tvofiffr-
mam be[Ham urnam evertiffey forteis diffipaviffe ? c
zegant biflorici Lacedzemoniis ullum o[leutum boc tri-
[Eius accidiffe.

Quid non dixere Veteres Ethnici de Dzzmonio
Socratis ? quid non & Chriftiani? At ex quibus
ullius auctoritatis viris conftat ; talem Socrati af-
fuiffe. Daemonem aífefforem ; cum omnes id ex
ore ipfius Socratis ( aut Socraticorum , Chzre-
phontis, aliorumque quibus id ipfe Socrates dixe-
rat )- haurire debuerint ?

Qu: de Oraculo Apollinis Socratem omnium

homi-

D£€ Owx4tciunris 193
hominum fapientiffimum pronuntiantis, dixerunt,
cum Platonicis , primitive Ecclefix Scriptores jac
poft ipfos plurimi Neoterici tam avidé arripue-
runt, ex Platone & Xenophonte, atque his ipis
Patribus, ejufdem plane veritatis atque auctorita-
tis funt. Ettamen hzc fabula pro verillima nunc ab
omnibus fere habetur ac decantatur hiftoria: atque
in omnium fermehominum ore ver(atur ; eó quod
Plato ac Xenophon in fcriptis fuis id de Socrate
teftati fint: Licet inter veteres non defuere , qui,
( tefte Plutarcho adverfus Coloten) id pro fabula
& infidiofa & fallaci & importuna habuerint, id-
que ita effe publice afferuerint. Sed , quxío , videa-
mus cui ac quali illa innitatur furidamento. Quz
Plato deea re , fub perfona ipfiusSocratis, narrat,
habentur in ipfius Apologia, funtque hzc fequen-
tia : Tas 8 tué, & 0 s Eel ooi "| oom. uosprüoos
DT TU ei ost T O95 T c» At:A Qois. XonetQ Qvae ya ist
as sTÓM ues Todo O9 Lb cx vii ; € ius, 7d q3À50d
iraedg Tt y^ UC LuoiQu)s 7lo Qvylà qul , x94 pue"
244) XQTjÀ)e. C ise 3 oO» Lo XonptQ ary » é5$ € Qodpà4
iQ o, m epMjcHt, C Ów zw C &jg AA Qs Door , EqoA-
pum 8v) uayTdlemaXt € íag Ae à Dvpvesre d ds-
dps. weem 49 0» ems (eX du szQurtp OS. AveDey do
Iv32ia uzdYyx av Qerrtgoy eivap. X94 TXTL) cÜ4 à &dYACUS
ui» nórH ST: ep ropio| , Uredy entén D» mireAd mmt.
Profecto ff qua mibi eff fapientia , qualis ea fit, te[lem
adbibebo Deipbicum Deum. Ch.erepboutem certà mo«
viffis, Ilefamiliaris mibi erat ab qwventute , e» AAtbe«
nienfi populo amicus y & uud vobi[cum fugit fugam il-
lam c. [imul (im urbem ) veveríus eft. Noviflis plane
qualis erat Clerepbon , quam vebemens, quamcunque
ad rer fe conrvertiffet.. Hic ergo quandoque profeé£us in
Delpbos vaticinium id experiri au[use[l. Ne graviter
feratis , Ó viri , quod inpre[entiá fum diurus. Imters
fogavit utique , an effet ullusme SAPYENTIOR:

N 2 Re«

196 DisszR TAT 10 SECUNDA

Refpondit Pythia, [apientiorem effe neminem. De bi
quidem ipfius fraten. vobis te[lificabitur. Nam ipfe Cba-
vepbou vità fuziius efl. lta Platonis verba vertit
Marfilius Ficinus. At Xenophontis verba de hoc
Socrate precedentibus hifce non concordant. Quz
veró ille de hoc prattenfo Oraculo habet hzc funt :
XemetQari O- P 7I TÉ ónpaTuys c) ArAQoj; ct TN
TN PLpóyTUY y CO6iÀip 6 ATTDNU , punpdioas eve ay-
Jpamey aS wur AUDsou a TtpQy » giire Dixon repay » iE
ewQeoyísseg. Nam cum Charepbon aliquando de me
[ Deum] in Delphis iuterrogaret , refpondit 24pollo
zuultis pre[entibus , neiinem me , NEQUE MA-
GIS INGENUUM ESSE; NEQUE MAGIS
JUSTUM; NEQUE MAGIS TEMPERAN-
TEM.

Atquam multum hzcab illis difcrepant! Plato
enim afleverat Socratem à Pythia nuncupatum
omnium hominum fapientiffimum ; Xenophon
veró Socrate neminem effe liberaliorem , aut ju-
ftiorem auttemperantiorem.

Hi ambo tamen fuere difcipuli Socratis ; hi
ambo recitant verba ipfius quafi Socratis; hi am-
bo noverant quoque Charephontem : attamen ne-
mo horum amborum recitat verfus ( aut verba ver-
fibuscomprehenía) hujus przetenfi Oraculi, quos
verfus tamen affert pro parte Diogenes Laertius ; in
vita Socratis per ipfum defcripta ; dum ita loqui-
tuf: Taro ) wgà moi) Tw Aiyev X4 qrgk ilu» , qoe3e Tis
Ilu9]iae ipepTépü)]u , XouptQgvn &»tAWens cacho 0à Ti
«eA Qoo pdpor ,

" AVI V. ct vro TU Zaxooque a2 Qu re TO».

'AQ' & Y € igoordn waasw.. Quum igitur talia lo-
queretur acfaceret , à Pythia Charepbonti ve[pon[um
reddente teflimouium illud mactuseft , quod vulgo cir-
cumfertur.

Mor

Dr OmXAcUuL Sr 197

Mortalium ovmiutm Socrates [apientiffimus.

Ex quo magza in illum imvidia conflata eff. Suidas
vero in voce ezgss totum illud Oraculum ( nifi po-
tius fucceffu temporis prior verfus ab aliis pofte-
riori additus fit, cujufmodi exempla plura extant
apud veteres fcriptores) recitat hoc modo:

Zoos XoQexAjs, ewQurtgO- d ÉveA7ridWes

"Avda d! d mívsu! Eoxgorms avQuripGr.
Quorum verfuum prior tamen Origenis tempo-
re notuserat , uti patet ex ipfius lib. 7. contra Cel-
fum. Verba ipfiusfunt: E« 45 € àdedy gzmvrw» Eo-
x og lu eczt cu ComTW even quGAve T fmOYoy mÓTE T3
«X9. THTE A£52:poV X4 Ev 24712 2 EoQexAine c» md,
Xofis EoQoxA4e , ewQumrpO» dV Eocamwe. Teoryadi-
7TOQy N» cof eo» Vm ast£ Agaypper xgeiriay ea yo-
pies à Eexegms QÉ em) QS ox. éeytceoe $ Tv-
TO. «AS eyEX EY & 52v Co dp ey | x oT o Aver xod
e(XTEs quis Ükulods (pyzroisy Tto? y 07TH.) &esvgs 24An (g*
( T9799 242p m BsuAtTM TX ewTv2A«a Doxua Tu) E omuww
u T» 2]g QuhoezQiae G &AuÜeim GQuOod eio, € aj«
ez? Craeyery, Nam et[t Socratem. prouuutiavit
omuium bominum [apientifimum , tamen banc ejus lau-
dem ob[turavvit , addita mentione Euripidis c Sopbo-

clit , dum iuquit : ,
SAPIENS SOPHOCLES, SAPIENTIOR

EuRIPIDEs.

ltaque dum Socrates pra[lantior cenfetur collatus ad
Tragicos comteudentes im [iená Qv Theatro de vulzari
premio , nunc miferationem [pectatoribus moventes ,
uuncvifum ( mibileuim aliud captant Satyrica drama-
1a) uom admodum ornatur ejus gravitas C veritas
Pbilofopbica.

lidem verfus , licet fic etiam habeantur apud Ari-
ftophanis Scholiaften , indicat tamen is, eosà qui-
bufdam habitos fuifle fictitios , neque ab Apolline
datos: cui libenti animrao adítipulari vellem , nifi

3 ali

199 | DisskERTAT3)0 SECUNDA

alic me moverent rationes ut crederem , eos ne
quidem à Pythia ulli hominum fuiffe redditos.
Attamen ut maxime dati fuerint per Pythiam ; non
tamen dati fuere per Apollinem ; aut; fi ita mave-
lis, Diabolum ; qui minime veritatis anctor audit
in facrofancta nobis fcriptura , fed veri(fime men-
daciorum pater. Adde quod nec Xenophon , nec
Plato , uti oftenfum cft ; horum verfuum ullibi
meminerint. Pofteriores quidem , aft non uno co-
demque modo , eos rccitant: neque funt verfus
hexametri ; quibus Pythia refpondere folebat,
uandiu carmine refponía reddebat. Quumque
acm iftud tam diverfum fenfu, five fecun-
dum Platonem ; five plané fecundum Xenophon-
tem accipiatur ( praefertim fi fapientia ex ipfo dcfi-
niatur Platone, in Theage & alibi; fivgularum re-
rum; [ve bumanarum ,. frve Divinarum ,. [cieutia ,
aut Ariftotele Metaphyfic. lib. r. cap. 1. iNico-
macheor. lib. 6. cap. rerum , frve Pbyficarum, frve
AMetapbyficarum fcientia per cau[as earum atque priu-
cipia ,) lola nitatur auctoritate Chzerephontis , (qui
non ipfe fed ip(ius frater in teftimonium adduci-
tur, ) quique difcipulus fuerat Socratis ; Quis;
quzío , non videt, ejus auctoritatem adeóque &
hiftoriz hujus veritatem undecunque vacillare, ac
meritiffime effe fufpectam ; imó , ut apertiüs lo-
quar; falfitatis & fictionis plane effe convictam ?
Nam licet ipfe Chzerephon dixerit , multis praefen-
tibus hoc datum fuifle refponfum , hoc tamen fo-
lius. Chzrephontis nititur teftimonio ; ac polt
ipfum Xenophontis. Cui an intalibus magis quam
Platoni credendum fit ; z:quo lectori confideran-

dum relinquo.
— Diogenes Laértius certe non immerito nobis
( G nulla alia effent argumenta) dc Platone dubi-
tationem injecerit fatis magnam ; fidemque ium
modi

De CORSA c'U'rL LO 199

modi narratiuncularum elevare queat , dum in Pla-
tonis vita hoc modoloquitur: «c ) 7 ZexegTi»
&x rip Ta 3 Avon » àyage oouoyT OQ» Acus O- , HegxNe
( ez à ) Qg 7726 | TE 40D É o vtewix Oe. GUx iA
y) o Gox erga Zo onis ; 249go.Ctv dp unt So-
eratem , dum Platouem audirez Lyfidem [| Dialogum ]
recitantem , dixiffe , 0 Hercules! quam multa fu-
veni [ifle] de me mentitus e! SCR y Psr T
QUIPPE NON PAUCA VIR ILLE QU JE
SocRATES NON DIXIT. Si igitur in multis
aliis Piato plurima Socrati affinxit , cur non creda-
mus & ipfum & Xenophontem ei etiam hzc af-
finxifle? Sed ex fequentibus patebit nobis non opus
effe talieffugio. Poflem equidem alias de Socratis
hujus Sapientia apud plurimostam maximi habita ;
apud alios é contratam parvi zcftimata plura adde-
re; atque inquirere, cur ab aliis impius, ab aliis
paderaftes , ab aliis Ícurra Atticus appellatus fit:
An quoque in co conftiterit ipfius fapientia quod
duas (imul uxores habuerit , ( modo hoc verum
ita fit etenim hic & veteres difcrepant ) aut quod
eas amicis communicaverit: Sed hanc rem nunc
nunc nonagimus. De Dzemonio ejus fane ( utta-
men & hzc addam ) quz: à multis, tam Chriftia-
nis, quam Etbnicis ,. tam temere creduntur ac tra-
duntur, teíte licet folo hoc Socrate, ( ipfe enim
hzec de fejactavit, in T'heage Platonis jam nomi-
nato Dialogo , aliique, ipfius fcilicet difcipuli ; hoc
quoque de illo apud alios) ejufdem veritatis imó
veritimilitudinis funt. Nam quis non aeque credat
Pythagorz ; qui tefte Diogene Laértio (ex aliis )
narrabat fe primo fuiffe Athalidem , poítea Eu-
phorbum, poftea iterum Hermotimum ; item de-
nique Pyrrhum Delium piícatorem , antequam
fuerit poftremó Pythagoras ; quique apud Bran-
chidas in Apollinis phano oftendebat , uti perhi-
NN 4. bebat,

2o Diss&£nTATIO SECUNDA

bebat, clypeum , quem geftaverat , dum effet Eu-
phorbus ? ejufdem enim ponderis funt hujus So-

.cratis de ea re apud Platonem argumenta ac ratio-

"nes. Sed pergamus in propofita nobis materia.
Quamvis igitur Patres primitive Ecclefie omnes ;
fuperftitioforum Ethnicorum in hac re fequantur
fententiam ; Origenes tamen (utpote qui circaalia
quoque nonnunquam liberioris eft judicii ) hic
aliis cordatioreft ( licet alias etiam caeterorum opi-
nioni de Dxmonibus , fe nidoribus ac fanguine
facrificiorum nutrientibus , ac fatiantibus, adhz-
reat) adeoque de Oraculis per cos datis hxfitanter
admodum loquitur : ac ; (i non contrarium fentiat;
ad minimum dubitare videtur. Quod tamen ex
propriis ipfius verbis judicet aequus lector: ita
enim loquitur lib. 7. contra Celfur. Atj»Jp 3» ec
"P voee plooy z6nsi2AM Y, dr DunaTiv QU ipio, curte
yc 2 " AgasvTE Aus , X24 "P m E DeeazntS QuAoro-
Qáyru) ) emu. óMge em eis ayeqeomro S «aia v IIo9ios
XP Demo,» e. Meng Any" usar ) Xj 7 À£-
Atty Sunt 7 Ezx go ; * TUi6 &cr a opdpote aurE T 29r
«A TP wine, o)njudoe Die (m x Enaser mis
eet ETSI TU youiQa pipes Q monu «9)dpns c» 7c EA-
Acdh Üromrtozreion. ' ADS, 5 diea , pua eive Acum
Tu, uu)$ queo mmroisceis éyJpamu «CA Üreiaguus y TU mx-
&À ql) luSíae € au Aotm m£neueAm. iugo E» 6 nn
3j xw Ono*TM qois Qo AuAxjus tLemu6so: Tu qty pov
3o cixyvo2 on C TU e&t qUUTM T Ho eia CU eay-
xuio) WÉPcU, on Üroí Twíg eim Up aoTVig DN QA TÉ-
»apzix 021 poyts mitg QaUAo , C ado uer T TD ye
Y odpwmur.

Dico euim de modo euumeratis Oraeulis , poffe uos
ex autoritate AR ISTOTELIS;, ET PERI-
PATETICORUM ulia proferre , Pytbie cete-
rique fidem abrogantia: po[[e etiamex Epicuro ejufque
fectatoribus traus[cribere quid de bis [entiant , often-

eres

Da On Wcwer1s 201

derequa QUOD 1PSI GR CI NIHIARI
PENDEANT GRECI ORACULA VEL
CELEBRATISSIMA. Sed (INB.) concedatur,
zon effe figmenta bominum , que feruntur de afflata
zumime Pytbiá ceteri[que id geuus vatibus : Videa-
mus am mon fi diligenter. vel veritatem. expendamus;
ETIAMSI MAXIME SINT ORACULA;
aom con[equi uece[Jario praeJe. illis. umen. aliquod :
fed potius quo[dam malos Demonas y. C fpiritus infen-
fos bumano generi , cc.

Quze Origenis verba quidem indicant, nolle eum
prafracte obniti communi, de ea re Chriftiano-
rum fententiz; attamen fatis indicare ipfum, cui fit
addictus opinioni. Hic fané omnibus cordatior
Origenes. Namque licet hzc fimiliaq; plura de Dis
ac Daemonibus crediderit nimis credula antiqui-
tas: non fequitur tamen inde Oracula per eos fuiffe
data. Quod etiam ipfe Diabolus non talibus antris
atque adytis, ac ceteris circumftantiis circa Ora-
cula fua opus habuerit ; docet nos exemplum an-
cille fatidice. Act. 16. v. 16. Sic neque Dzmones;
qui dum cjicerentur à Chrifto Salvatore noftro,
fatebantur per os obíefforum , hunc Jefum efle
Chriftum ac filium Dei.

Sed opuserat quam maxime talia machinamen-
ta ufurpare, illisimpoftoribus qui per Oracula fua,
quafi vero, Deorum , credulitati hominum illu-
debant. Fatemur itaque fuiffe, & fub veteri & fub
Novo Teftamento ; & eff? adhuc malignos fpiri-
tus; eofque per Chriftum cjuíqué Apoftolos écor-
poríbus obíefforum ejectos. INon proptereatamen
concedimus artes illas, per mulierem eam in En-
dor patratas in gratiam Saulis ulla vi przternatura-
li fuie effectas: aut Diabolum aut ejus pratenfas
praftigias hiclocum ullum habuitfTe.

Neque indigebat mulier illa ullis prxternatura-

Ns libue

202 DissERTAT10 SECUNDA

libus Dzemonum przeítigiis : uti quce abfque iila-
rum ope commodiffime patrare potuerit quz pa-
travit,

Etenim primo, Saulus Rex , licet antea exegerat
magos, hariolos czterofque ejufdem generis homi-
nes; tamen in ea erat opinione , uti patet ipfo facto;
animas demortuorum per incantatores poffe evo-
cari. Quod cum perciperet illa mulier , optimam
fallendi occafionem nactaeft: quoniam nemo fa-
cilius fallitur quàm qui fuperftitiofis opinionibus
praoccupatus przfítigiatores confulit.

Secundó , noverat oprimé Regem ob ftaturam
qua tam non vulgarisipüifuit, mw? ab bumero [vo c»
fiapra procerior fuerit ozmzai populo. Nemo nempe tam
longa ac proceratatura erat in toto lfra&le. Quod ,
utomnibus notum erat , ita & cos quoque qui nun-
quam ipfum viderant, in notitiam períonz ejus ad-
ducere poterat. Adde fecundo ; quod & non pro-
cul habitaret.

Tertio, & eo tempore Reges valde familiares
cum fubditis fuiffe , íefeque quotidie confpiciendos
populo przbuiffe. Imo legimuscap.x 1. lib. 1. Sam.
Saulum jam in Regem przíente populo electum
adhuc inter pecora verfaffe ; eorumque curam ne
quidem eo abjeciffe.

Denique quarto, adde eum & ex co, quod Samue-
lem voluerit evocari, facilé agnofci potuiffe à mu-
liere: aut faltem id multum adjumenti ejus agni-
tioni attuliffe.

Quinto ; tragoedia haec acta fuit per folam hanc
mulierem , ut quidem videbatur: fed non tam:
prafente Saulo ; ut videre potuerit, quid rerum
ageretur ; fed auditu tantum perceperit quze mu-
lier hzc ipfum audire volebat. Hinc eft quod
Saulus interrogat, quid ipfa videat: cui refpondet
ipfa; fe videre Como Deos, Quod K imchi expo-

nit

Dr. O:*A4turL5tt. 203
nit 711 CO*N bominem magnum retia. ad[iendentem
ffatura : exponi quoque poteft bomigem magnur ( in
fingulari fignificatione, propter relativum fingulare
quod fequitur,) quum vocetur hic Samuel ta'moN
in plurali, honoris gratia; eo nomine quo Exodi
22. V. 28. nominantur per hzc verba, Dii zoz
maledices , homines magni , judices , vel Prin-
cipes populi, Magiitratus , prophetz 5 ut cla-
rum fit ex Exod. 21. 6. 22. 8, 9.28. 1 Sam. 21. 25.
unde & clare patet, ipfum Saulum pro fingulari per-
fona aliqua;non pluribus períonis accepifíe. Rogat
cnim , qualis ejus facies * illa pergens defcribit uni-
cam perfonam. Quia veró jam noverat Saulum ,
ac fciebat, quem ille videre petierat, facilé potuit .
effingere habitum ac formam Samuelis, qui erat
tam notus toti lfraeli. Sed ut frausoccultetur, ne-
ícit quafi, hunc ab inferis citatum effe Samuelem :
ideóque folum defcribit ipfum tali modo , quo cre-
dat Saulus revera Samuclem , aut ejus animam
evocatam ;, adeíle ; licet ipfe eum przefens non
videret.

At quam facile hic potuit intercedente pariete
aliove interftitio, vox aliqua edi, atque fingi;ut fere;
autaliquo modo , íimilis effet Samuelis voci, ab ali-
quo quam Saulus fic videre non poterat : qui in-
Ítructus à muliere ea Saulo przdiceret, quas cun-
&tis hominibus fana mentis feré jam ob oculos &
mentem verfabantur. Przfertim cum & ipfeSau-
lus tanta cum coníternatione, imó & rerum fua-
rum defperatione, aperiret quo in ftatu ; acqui-
bus fummis periculis,verfaretur, INoverat, nam no-
ta erant omnibus , jam diu antea, illa quae fictitius
ille Samuel Saulo refponderat. INempe Deum ele-
giffe Davidem ; &c. ob inobedientiam jufforum
Dei in Saulo circa delendos Amalekitas. Ipfum
praterea femper Davidem hunc perfecutum, licet

gene-

204 DisskER TATIO SrcUNDA
generum exiftentem (ex quibus nemini fer& ob-
Ícurum effe poterat, quareeum ita períequeretur.)
Qui David nunc perfugerat ; ad hoftes fuos Phili-
ftzos , quique fine dubio nil omitteret. ( ut ipfe
anxie metuebat) quo inftigare Achas Regem pof-
fet contra Regem 1fraelis: utita Regnum ejusipfe
occuparet, &c. Sic ut inde facillime intelligere
potuerit exitum Sauli filiorumque ipfius inftare:
quod jam brevi futurum ^n» exprimit, atque mi-
natur ; feu potius praedicit. Exprimit, dico, per vo-
cem ZMacbaar. Quod & diem Craftinum (frequen-
tius) & tempus aliud indefinite futurum , fignifi-
cat: uti patet ex Jofux cap. 4. v. 6. Deuter. 6. 20.
Ne quod effet falium przedixiffe videretur, finon
tam citó hzc contingerent. Licet tamen cven-
tus fraudem adjuvaverit, ac craftino die vitz fi-
nem & Saulo & Sauli filiis impofuerit. Nec mi-
rari aliquis debet , quod voculà Cras ufus fuppofiti-
tius ille. Samuel audacter fuerit quum abíque du-
bio ex omnibus circumftantiis ( ut in tali cafu fit )
fcire potuerit (faltem conjicere) non ulterius pu-
gnam dilatum iri. Cum raró admodum tanti exer-
citus tam prope accedentes diu abfque mutuo con-
- fli&u permanere poffint : omnique vi ac conatu
Philiftzi, quippe longe fuperiores, id quzrerent.
Ex quibus, atque aliis, quae huc adduci poffent,
fatis claré ; meo judicio ; conftat 5 neque opus fuiffe
hicullis Diaboli przeftigiis, neque omninó locum
habuiffe ; Sed meras fubfuifle fraudes humanas,
neque aliquid przeter- aut fuper- naturale hic patra-
tum. Atdicesforté, 2. libro Regum (vel, utalii ap-
pellant ac numerant, 4.) cap.1. de Oraculo Baalíe-
bab Dei in Ekron narratur ; quod ad illud Acha-
Zias miferit ad inquirendum de morbo fuo. Sed
neque iftius Oraculi ulla defcriptio eft ; neque
aliàs patet ibi aliud quid locum habuiffe preter
; frau-

Dig Ost Acidum m8; 205

fraudes humanas : licet ipfe Achazias aliique in eá
cffent opinione, à Deo ifto divina dari refponfa.

Non igitur patet fuiffe etiam apud Gentes Orien-
tales, aut inter fJudzos, ulla Oracula per Diabo-
lum adminiftrata ; nifi tali modo , ut jam puto me
docuiffe; neque (uti ex A&or. 16. v. 16. oftenfum
eft) talibus indigebant adjumencis.

Verum enimvero recordemur denuo , nos tra-
&are de Oraculis Ethnicorum , eorumque Divina-
tionibus ; de quibus quid Plato atque ipfius fequaces
ratione ipforum Auctorum, fuerintne Dii;aut Dze-
mones , aut é contra homines vafri ac fraudulenti ,
ac quid primi Chriftianorum fcriptores fenferint ;
ulterius conhideremus.

At non omnes quidem Ethnici, imó ne omnes
Chriftiani in eadem , circa hanc materiam , fuere
Íententià. d

Cicero enim ; quem audiffe hic , maximum ope-
rz pretium duco ; inlib.2. de Divinatione ita lo-
quitur. 247 ulti [zpà vera vaticinati , ut Caffandra ;

JaMQuE Mani MaGNoOo —

Eademque paulo pof? —
Eheu videte. Num igitur me cogis etiam fabulis crede-
ve? qua dele&tationis babeant quantum voles s «verbis,
feutenutiis , numeris , cautibus adjwventur :. aucforita-
tem quidem nullam debemus , mec fidem commentitiis
rebus adjungere. Eodemque modo nec ego Publicio me-
fcio cui, nec Man TIS V ATIBUS, NEC ÀÁPOL-
LINIS OPERIS; credendum exiflimo: quorum
artim fila aperte, partim effutita temere, nunquam ue
yuediocri cuiquam, zs modo prudenti, probata funt.

Quid , inquies , Remex ille de claffe Copenii , mone
ea pradixit que fatta funt? llecveró Q eay que omnes,
eo tempore ne accideret, timebamus. | Caflra enim in
Tbel[alia ca[lris collata audiebamus: videbaturque mo-
"bis exercitus Cefaris audaci plus babere quippe

qui

306 DrissrERTAT IO SECUNDA

qui patrie bellum intuliffet , c roboris , propter vetu-
flazem. Ca[um autempralii , nemo noftrum erat , quin
zimeret. Sed ita ut con[Lantibus bominibus par erat, non
aperte. llleautem Graecus , quid mirum y fi magnitudine
timoris, ut plerumque fit, à cou[làntia , atque à mente,
atque à fe ipfe difce]]It ? qua perturbatione animi , que;
fanus cum effet timebat ue eveuirent, ea demens eventu
ra effe dicebat : Utrum tandem per Deos atque bomines,
magis veri[imile e[t y ve[amum remizem y au aliquem uo-
fum , qui ibi tum eramus , Marcum Catonem , Varro-
uem , Coponium ipfum , coufilia Deorum immortaliug:
per[picere nou potuiffe? fed jam ad 1e venio,

O faute Apollo , qui umbilicum terrarum. certum

i obfides ,

Uzde fuper [litiofa primum [eva evafit vox fera.
"Tuis eniin Oraculis Chryfippus totum volumen implevit
partim falfis ut ego opinor , partim cafu veris , ut fit
iu omui oratione [epilme 5 partim flexiloquis c ob-
furis ut. interpres egeat iuterprete , & Sons ipfa
referenda [it adS o RT E Ys: partim ambiguis c que
ad Dialeificum referenda fint. Nam cum fors illa edita
eft opulentiffrmo regi Afr ,

CROESUS HALYN PENETRANS MA-

GNAM PERVER TET OPUM VIM.

Hoflium vim fe perver [urum putavit , pervertit autem
fuam. Utrum igitur eorum accidiffet, verum Oraculum
faifft. CUR. AUTEM HOC CREDAM UN-
QUAM REDDITUM Cnozso? Au T H-
RODOTUM CUR VERACIOREM DUCAM
ENNIO? Nummiunus illepotuit de Creo, quam de
Pyrrbo fingere Eunius 5. quis enim eft qui credat, Apol-
linis ex Oraculo, Pyrrbo effe re[pon[um ,

Ajo rE /EAciDA RoMANOS VINCE-

RE POSSE?

Primum Latiuó JApollo uuuquam locutus efl. Deinde

ifla Sors inaudita Gratis efE : preterea Pyrrbi tem-
poribus

D zs OÓa69u 65d. 20,

poribus jam Apollo verfus facere. deferat. Poflremo
quamquam [emper fuit , ut apud Ennium efl , flolidum
genus ZEacidarum ,
BELLIPOTENTESSUNT MAGI QUAM
SAPIENTIPOTENTES
Tamen bauc amphiboliam verfus intelligere potuilfet
vincere te Romauos ; nibilo magis iu [e , quàm in Roma-
20s valere. Nam illa amphbibolia que Cre[um decepit ,
vel Chryfrppum potuiffet fallere : bac vero ne Epicurum
quidem. Quae ultima verba uti Satyrice, fic & falíe &
lepidefatis dictafunt: quod credulus ille Chryfip-
pus ; qui à fuistamen valde acutus habebatur, totum
volumen, uti fupra vidimus; Oraculis Apollinis
impleverit: Epicurus veró fempertalia, necim-
meritó fane ; irriferit. Qui quamquam pro indocto
& hebeti à PlatonicisacStoicis (inter quos Chry-
fippus excelluit ) habitus fuerit , tamen plus hic vi-
derit (fecundum Ciceronem ) quam Chryfippus ;
aut omnes Chryfippi fequaces.

At non folus hic Cicero, verum & omnes Epi-
curei, & Academici , & Peripatetici, & Cynici
ridebant Oracula eorumque refponía ; ut infe-
rius oftendetur.

Operzpretium quoque eft audire heic ea qux
Strabo habet lib. 16 Geographiz fuz ; ubi de Mofe
prius locutus ut Ethnicus ; fed quo nemo tamen
inter cos moderatiüs ; ita pergit, de Divinatione
Gt Oraculis: Kaj ei 2s ?pxode T? oJ UY 04 Uqei-
c*éuo» ug € eggevUuUoYy : x24 2e TS1» 1S ó 2euss-
eut op O- dy avre zoAvQ X) agist eis Avdprlo , dmes ,

Ex P isiuoio Aue £22 lo Var ux cu ev eg AQ
TJ Ad zd) D cis 3 Ag ss,

Tà» czc]s Vrae 7rce die. (4956 0? ev
É! uaxtv! à4. — auTis e] à WS
Esc; ss exor ue Cip Dey Opa

Iis epo, OoiCa.

208 DrisskERTATYO SECUNDA
Ked 0 Miveg c9 qvis Kénei ,

E»éoeO BuoiAdori Alis ME24À & $agas íi" d eva
my, v5 $us Dun &yaG aicoy Eri To artes 8 E Ais,
x, Tp QAEYM TU evo soir Mom Auge ivan y x &boootai-
7) &$ 786 di)pénus. Tz 4 6o vo4 6 Avx &p y GO 6
Qu»uTis aUTS rds Y G6 toixty 2m)ao: , $7 t cy E TO
eb d IS: Z exor qx£o0zc 21 61v TViG Aaxttanud -

o Taur DE ümwg Tti uM cras £X Thy 2* Ti
epa miis meris ome 2335 cyaépast xc ale 4570 C ei
| puras imuayro» ust € BumAcius efisoX , dg m o9
" 2t fui» cx Qteses e? 2i? uar v Óéray. 6p oae
€ c Gavst € 2222 vov] 66" apum € à Tegtois:

Tj € qiiam, veo LE Iepesferea ,
Os memvOocdat qu? mah eioxgz.,

To2r9- € ó Au: dgios. ,€o TeeQauQ , € ; OeaCs
€ MscoQO-, € d oA TUÍ$ Téraus es q2 pp vr Aeaoy
ZápghLis I1u7w2deetós i , xg 0" zu 6d Bvecige 9:-
eaicar y Acxo 6 Q9 e$ 3 ET Foar eegveis Aging Oe"
e? 5 mie "Isis ei yenyoro Ptguy e*by Ek T$ [peor
ei DT " x94 ytrvo paiT es e c 6t qvi6 AosveAels ci
Xe»), Qu. 3 qois Paunoso'e , ci ToBiLutuoi itgo-
Ckém. ipie a 2slo € o Meis ; € ei AMehidédun
edv , mis ior 2pids A«cóvTs, E QuPos erregi-
eu e i qv qegor.

"Antiqui [aue Divina majore in bonore c venera-
Lone babuerumt , itaque multi tuuc ad Oracula. pro-
ficifcebantur ;. atque ea con[ulebaut. lm Dodomam
quidem ,

Ur Jovis EX ALTO CAPERENT ORA

CULA QUERCU.

Cujus con[iio plurimum utebantur :. alii Delpbos ,
ut ille, : t

SUPERESSET EXPOSITUS NE QUON-

DAM FILIUS;
Qu4EsiTUM — cum quidem ipfe filius

IRET

Dp Dm ^a'cutr1íse 209

ÍRET PARENTES UT SUOS COGNO-
SCERET;

DgrL»PHIS DOCENTE PHOEBO.
Miuos quim e

TzR rERNOos JovisaupiTroR Mr-
NOS FUIT ANNOS:

Idefl , mono quoquo anuo ( ut Plato dicit) in fovis
antrum de[cendit , c» ab illoprecepta accepit , qu ad
bomines afferret. Eodem modo Lycurgus , ejus imita-
for, egit 5 uam Jupe peregrinaus ea ex Pytbia intel-
lexit , que Lacedemowiis imperauda eraut. Hec
(NB.) QuaAM VERA FUERINT, NON
DISPUTO,; EQUIDEM AB HOMINIBUS
PUTABANTUR ET CREDEBANTUR VE-
R A» (propterea Divinatores tanto erant in pretio,
ut etiam imperio digni judicarentur : [licet qui Di-
vina nobis precepta. ac monitus expozerent qe» vivi c
mortui: quemadmodum etiam Terefías ,

CuUI DEDERAT VITA FUNCTO PRo-
SERPINA MENTEM,j

UTsAPERET SOLUS: RELIQUIS E R-
RANTIBUSUMBRIS.

Talis fuit Ampbiaraus , c Tropbonius , e Orpheus,
c Muleus , e apud Getas olim Zamolxis Pytbago-
"CHÍ 4 cate zojhra Decineus , qui Byrelifle vaticina-
Ius, C apud Bofporamos Acbaicarus apud Iudos Gy-
mofopbifle , apud Per[as Magi , c qui Necyomanutici
c Hydromantici appellantur 5, apud Affyrios Cbaldai ,
apud Romanos Hetrufci baru[pices. "Talis erat. Mofis
c fucceffores ejus: qui ab initiis non malis poflea de-
genereevere.

Audiamus autem de Oraculorum five zezey»
Origine atque auctoribus qua differat Nicephorus
Gregoras Hiftoria: fuz lib. 5.

: Oo Haud

4i0 Dissen TATIO SECUNDA

Haud injuria de Oraculorum, que [ermonibus bo-
xumum celebrantur , ortu atque imventioue dubites.
Deinde quifiat y cum futurorum neceffariam [iguifica-
tionem complettantur , ut. intricatis verborum amba-
gibus obJcurentur. Nam quis ea compo[uerit , c» ad po-
fleros tranfmiferit , à nemine unquam , vel Poeta , vel
Pbilofopbo , vel Hiflorico , [triptum reperimus : SE p
ILLUD TANTUM AB EIS ANNOTATUM
DEPREHENDAS,; AL IO ATQUE ALIO
TEMPORE CERTUM ORACULUM
VULGO JACTATUM; HUNC VEL ILLUM
EXITUM HABU ISSE.

Quis vero primus illud (par[evit , à nemine dicitur ,
aut jcitur , mifi quis mentiri velit. Sunt tamen qui exi-
fliment [piritus quo[dam adminiflros partim bonos, par-
tim malos , c in[lrumenta [uppliciorum, in[pectores
eorum que bic gerantur , aerem C terram peragrare ,
qui futurorum [Gentiam c» [uperué acceperint , c bo-
sinibus impertiri juffi fueriut , partim per in[omuia ,
partim per a[lra , partim per Delpbicum quempiam Tri-
podem , partim per exta imrmolatarum pecudum: par-
tim (me [fm prolixior) per vocem ex atre primum or«
Zam; acdeinde circumvolitautem , Q9 aures bominum
circumfonautem , *. quam Veteres [apientes Divinam
vocem appellarunt, Sepe etiam factum , ut in faxis aut
parietibus ignoto autore [cripta reperirentur. Sed ta-
men ambagibus involuta [unt omuia , c non fatis per-
Jpicua: quemadmodum Imperatorum ornamenta, que
divini quiddam balere c (ut pare[t) vulgi captum
fuperare creduntur, Nam que expofrta funt. omnibus ,
facile faflidiumtur ,. c ferà uegliguntur. Nom tamen
vana ea effe aut irrita creditur . fi quis nom obiter ,. fed
judicio adhibito , rimetur. Aliis enim beneficii , aliis
J"aplicii loco fisnificari. GQuo[dam euim calamitatum

impre[-
* Revocet heic in memoriam Le&or, quz de Bat Kool , fcu
Filia vecis , loquuntur Judzorum Magiftri Talmudici.

lj ORXKà cuu iw inm
impreffionem preparatioue €» patientia molliorem red-
didiffe: quofdam verà vite emendatione platato Deo »
prorfus illa avertiffe: quibu[dam interjecto tempore ob
animorum imbecdllitatem y. [upplicio effe calamitatum
ex[pettatiauem priu[quam adveuerint ea que perpe-
tienda fuerint : ita guberuante Providentia, ut gras
vius ob commifja p lettantur. Giuod fi qua meutiantur
bominumque [pem ysomeg ( nam omuia que [rozi-
Jicantur aliis molefla Jon » alisqucunda: ut Crofi Im«
perii deffruttio Creo c Lydis molefla, Cyro c Pers
[is pergrata vifa eft ) fi qua igitur ita fallere videan-
fur, id nonipforum Poner natura fieri, [ed bo-
minum prepo[lera potius cupiditate , qui tempora an
LHicipent c Oraculorum fenfum ad optata [ua detor-
queant. luterim tamen videndum , me qui [imt , qui
bujufimodi Oraculis addidlos ludificeutur ,. c» novos
commenticios verficules ad Oraculorum. imitationem
confingaut , eofque clam in vulgus [pargaut , borumque
mendaciis illorum etiam veritatem confundaut. ldquod

multos mfra queque etate feczffe conftat.
"Amercet di d» dg "rho Aguck » , ó7701: XX &yé
)pomss GDNoTÉ Nol "UowvTt Meet 7X) sCptom x
2706 Ih óvry ,Géggvris TT dv'yn aon , em By»is
MAE any pg Ttov PA vein. kai. 5 Q9 cÉTUj
sis fpa Lj à rH TES TEZPuc Us TE x v A£ovo Qtcen 7-
ox EdYo 7rwTE E ry gz &vay og Qorm. des idy , s
625 isegaey opi Pan " mvofoo, DÉaY bv G. GONE TETO (MÓVOP
drop às m emn pgotvo dose a ret y og , os Kt um 2 Tádt
T igso cuut^n TivdY 5 qovoY Alea idpo 3 T 2e" Mr,
alo d 2 glad adi txOxar , " Ti mins seg ori Tis
à' c atgrO- AmAuncus n Dae TÉTU, T£T 3 iau mis
52i xo 7 r6 E &ytX A&AXTLV TE x ayvust , Abo 68 pe
Vrs0ox Bii AorTé Ies. £n 3 à, Duotpas das Varnet-
Lgs Xj ^ei TE22O(QS » uo p^ djojw. , mis pp rívawTioy
dnmermig o Vgyoavo j PEorioomrue Sos V dd coco iy &fpo
x ym alà Ts ya "E ino gdpeov de) eiuPdas » X)
O a aseás

212. DrissER TAT10 SEcuNDA
exe)s 24 tn al imeporlà 9 5 p ARA ad sla "eis &p-
opamus s m ide Y cyuyiauy, 7TÀ 3 dY Regu » 7 " 3 ale
dd Ay 9» TOÁ TOU » e d$ Mg or QUr AatyXva gs "T
CAL o TE jue plpey Cauuy , 7 3 iy 7M 70X Sep egens
ale urs TANTI T tóm. 7i T ,- «TE
exbi)eóms &pg ieu doy vis Y uU) exon , ij iar
CXXA&TU) GOYUM oi P7] 27 Qoi. £5 e & cy intus n
mite dOpurrta eyes ietduio roorus ,. wadis os mim
Li o L yves aspis. ditor n m Du ad ity uae oy
qu 7T X 5 vm eu Qn , nnt 7u Banatay xea-
BAM Aja 7 fra emen X94 ein aei vie 756 70^-
AB; 7 5 mig 7o; XC b y e Qa X920 LET X densi

ein e To TAG aevburm 2i au 16 Dd alo agen
(TU) » € wüyy TO quito 2 so 2o» Lo " e JY p w-
esp Te mh , RON e CuséTtus «tom ats OXoTrti TO,
eis udo $5 [ung iat y eis e|! dUtpoem us eivtiuoe rtg eir-
qw, Oi n" (A à Xuporipas ql £Qoiy "uU Cena) eigo
eA To qrtoawa gu Aer te € «Eoo iXovopt/ quy 1e fapTÉG . X Tt-
Atos eas Qu Tüs aT T Qetvoy 2 Als arsdeaoi eges
e ots sEetidpt edo qi S4. Tí 30z puxgepvyiar ó
pere aeo x$^ais T * deo atordo i, gto ,
«rt S oquéés x A6 mue , 4 aeovoigs WTUg eitore-
gions s ÓY ixnowy dXX oA T OY ev iA npaat Avent De j e
Nodo Uva » X94 A]emin Tue oi TeA6 EATIÍCH qet es-
ipe TET (méme 9 qu d,Asidoa Tris Qu 57v àvingg,
qe P vepmria: ecrip 2s] Keoíry 2p yn xa TUS Av-*
ss m € K geio" DUET EP Kveo 3 x94 Ilépezeis dU pegy
sio) H gy sTUCÍ "wg Qxsci T» Aes psc Ax ; m
ez dio "8 Agnoón Qum cuMCatid 7&1, en 2
ql dAsyueiigrun ttov * Auggyoigam dp uiTooy d ae'-
LI GÓP ev y x94 T E» d ars alo) oixeiaw
Dag Qomo ae o. exem ]éoy e| wr ope gun Lytc algras-
ovre PP 756 TOig TUE TUlG ae idpse ; gi T2» 8M idi
WA TÍIOTEG G6 plano T igueuor , fT xm 7v prc
e oyereigury ci 7T- O49» eu) T4, gt TUig Tuy Vei)
€ al CAcciuaty ev x y &Mibeian* TjTO » Gvx, óÀi291 x94
7: qj a TUTO yere ELATUM.

Huc

Dg Om AC UL Ij 213

Huc ufque hic nofter Nicephorus, ín quo fzzz
bona mixta malis , [uut mala mixta bonis. Namque
ignotum plane effe ; quis Oracula illa vulgó de-
cantata, (quz plurima funt ; ac quorum totum
volumen , Ciceronenobis tefte ; Chryfippus col-
legerat ) primus confinxerit veriffimum eft. Ita
quoque , quod poftremo loco ponit, multoscom-
mentitios veríus , quafi Oraculorum ( imó addere
potuiffet verba, ver[us , atque imagines aut etiam alia
fua lapidibus incifa; murifque aut humo impacta )
clam in vulgus per aítutos homines fuiffe fparfos
aut quafi cafu aut miraculo detectos certiffimum :
cuemadmodum id in nummisantiquis multis, vel
pro talibus obtrufis ; quique à vafris hominibus
facti, huic illive Imperatori jam per aliquot fze-
cula demortuo, affinguntur; accidit. Quz vero de
fpiritibus ac Divina Providentia in hifce operante
differit, ea nobis non nifi póft accuratiorem dif-
quifitionem ; iphiufque aut aliorum probationem
firmiorem amplectenda funt. Hoc autem claré
patet, ipfum non potuiffe fe ifto Labyrintho com-
mode extricare ; fed hxrere quafi in luto, nec íci-
re quo fe vertat. Rationes veró quas contra Ora-
cula adducit ; illuftranda: mez de iis pofitioni
maxime poííe conducere ex fequentibus quoque
clarum fiet.

At mirandum magis eft Eufebium , qui multas
ac folidiffimas rationes affert , cur meritó credatur
Oracula fraude ac fallaciis hominum fuiffe ador-
nata, permanfifle tamen in ifta opinione, per
malos Dzemonas ea hominibus fuifle reddita. Ea
autem quae affert contra communem de iftis opi-
nionem digni(Tima funt ; quamvis fatis prolixa , uti
huc afferantur, ex initio libri quarti de przepara-
tione Euangelica.

Tertió vero , age y cou[ideremus , quid demum opinan-

O3 dum

214. DissgR TATIO B£co NDA

dum [it de virtutibus iis quee latitant [rve inbabitant
flatuis s, utrum proba e bone y ac veré diviue , am à
coutra bifce plaué coutrarig. Etenim alius quifpiam
fortaffe s bac con[ideraus , afferret, totam vem me-
vas cffe fraudes , artes atque prefligias fallacium impo-
florum : ac defchiberet eam im univer[um | ut opus nom
tantum nou Dei, fed ne quidem pravi Duamonis exifli-
manda ea qua de iis vul; à feruntur. Poémrnata enim , C
Oraculorum compof[itiones , nou quidem bardorum ac [Lu-
pidorum bomiuum effe, fed figmenta eorum , qui egre-
gie fraudibus paraudis apti fit : ac im obfcurum am-
biguumque feufum atque im utramque partem tra-
bi facilem compofita ,. prout aliquis ex[pectet even-
zum, mon inepte confiugere.. Miracula ver illa , que
multitudinem fallunt , naturalibus. caufis attribueue
da: multa enim effe geuera radicum , berbarum, plau-
tarum y, fructuum ac lapidum , tam ficcorum quam bu-
midorum cuju[cuuque demum materie , qualitatum (y
virtutum per uurver[am uaturam , quorum alia qui-
dem expellentia atque aliquorum propul[autia, alia vverà
attrabentia , alia iucidentia c» attemuantia ac difcu-
tientia y alia conden[antia atque ad[hringentia , alia
laxautia , bumedlantia aut rarefacientia: quedam fa-
eultatem con[ervandi babere, quedam vur[us occiden-
di , deflrueudi , ac pra [entia pervertere atque immuta-
res atque nunc quidem boc , uunc veró alio sodo ( boc
aut illud) im aliud quid convertere, Ez bec quidem i4
facere im longius [patium , illa verà im brevius. Rur[us
bec id iu multis efficiendi facultatem baberesalia vero in
paucis folum : atque alia quidem aliia facultate ac viri-
bus pre[tare : nonnulla aliis effe adjumento ac [rauul con-
eurrere, atque und incrementum capere atque interire ;
nonuulla ver effe f[anitatem procurantia , non [ime Me-
dice artis cognitioue s nounulla à coutra morbos ci in-
teritum efficientia. "Tam vero ci aliqua legibus natura-
libus earumque mature eju[que uece[fitatibus alligata

Jucre-

D'&g "QR. A'c vti rtg 21$

increftere cum crefzente luna , ac cum ea vur[us decre-
fiere. Sic eo millena ejfe ammalium, plantarum ac a-
dicum antipatbias : ac vinlta effe fuffmenta narcotica
ac fomuifera s alia rurfus inomnia C phauta[mata
producentia : multynque adjuvare in bifce regiones ac
loca in quibus talia perficiuntur. luftrrumenta ac vafa
etiam ipfis ad buju[modi avtes effe, jam dudum antea
im id accuraté atque artificiofó preparata, ac multos
adjutores bujus impoflur ac fraudis tales pra [Eeiato-
res fibi aliuude affumeres qui cum cura ac [Hudio perve-
fHigant ves atque uegotia advenarum ac quo quifaue
eorum indigeat , ob quod Deum veniat interrogaturus.
Praterea multa occultari per adyta qo multitudini in-
acceffas [Deluncas , atque intra facra [epta. Tenebra[-
que bic mago effe adjumento illorum comatibus : ac
quam maxime etiam pracouceptas ( de bifce rebus ) opi-
uioues c fuperflitiones , c jam olim atque à paren-
tibus bauflas, c» quafi comuatas opiniones eorum qui
ut ad Deos accedugz.

Proponas tibi quam magna [it multitudinis in[ci-
lia ac dementia, ac quam parum ves propofitas ponde-
ret aut probet. Atque e contra argutias C fere iucom-
prebenfibiles aflutias eorum y. qui circa bas malignas
atque improbas avles occupautur : More[aue ip[orum c
aclioues plenas fraudibus atque prefligiis , ac quomodo
cuuclis ea qua grata [unt , aute promittaut , atque in
pref;utiarum bona [pe adulentur : quomodo ves futuras
conjeclent ; c ob[turas buic reddant praedicliones , qua-

ue mentem Oraculorum ambiguitate atque ob[curitate
obfu[cant. Ut fic memo intelligat id quod re[pon[um e[t,
atque ita ejus ob[curitate eleucbus. effugiatur. Multa
quoque contingere aliis quibu[dam generibus fraudum ac
prafligiarum: quibus dum perficiuntur , accedunt qua"
dam iucantationes vocibus c» precationibus mon intelli-
gibilibus barbaricis conceptas , ut videantur fcilicet per
ifla patrari que tamen minime ab ipfs. effciuntur.
O 4 Quod

216 DuassER TATIO SECUNDA

Quod ctiam, prefertim multi ex iis qui docti baben-
zur , flupeant Oraculorum Poémata , c concinmá com-
pofitione verborum , C orationis gravitate Q grandi-
loqueutiá inflata ; queque magna «voce dum proferun-
tur, accum geflibus ac fictione Divini ( cujufdam ) fu-
vori, conformata s etiam qt propter voces ambiguas »
fer omnem decipiunt populum.

Quotcunmue autem ve[pov[a mulla ambiguitate obte-
da ipfis exeiderint , ca non ex pre[cientia futuri , [cd
ex comjeiiurá prolata, eorum millena , imo feré omuia;
fete aliter quam pradiélum fuerat. cecidiffe depreben-
dantur s dumverum exitus contra Oraculorum promi[-
Ja terminetur. Nifi quod fic aliquaudo , ac varà quidem ;
unu ex ilems , cafaauoque aut boua fortuna contiu-
geus, aut fecundum ex conjecturis ex/Pectatum even-
Zum); faciat ut Oraculum "vera predixiffe putetur.
Quod tum magnopere eos , quibus talia contigere , vi-
deas celebrare , cippus à columnis incidere , ac per totum
orbemy quafr, buccinare , ec.

Ac pauló inferiüs, (nam multa etiam le&u di-
gniffima ne nimis fiam prolixus, hic praetereo.)

8i veró quis adbuc unicum boc addat , «viderit quid
bic [it fortifffmum argumentum , quod sempe iis qui jam
valde eraut. Deo quafi pleui ,| maximique iuter illo:
Hierophaute plure[que atque apud. ipfos "TIbeologi c
Propbetz, uom tautum olim, S € D ET N UPERj; AC
NOSTRA /E'TATE PROPTER DIVINAM
SAPIEN TIAM VALDE PR/EDICATI PER TOR-
MENTA RoMANIS IN JUDICIIS COACT I
TOTAM ILLAM IMPOSTURAM HOMI-
NUM FRAUDE FIERI DIXERINT,;AT-
QUE OMNES ISTAS PR/ESTIGIAS A R-
TE CONFICTAS ESSE CONFESSI SIN'T.
QUI ET OMNES MODOS ISTIUS APPA R. A-
TUS; OMNESQUE METHODOS TRA V JE
ISTIUS AR TIS; LITERIS SUIS COMME N-

TARIIS

Lig QURAICTMTLIÍ.S 217

TARIIS IPSI DESCRIPSERUNT. Qu a-
RE ET MERITAS FOENAS PER NICIOS E
AC SCELEST/E FRAUDIS EXSOLVENTES
TOTAM REM 1N LUCEM PRODUXE-
RUNT,;IPSIS FACTIS VERITATEM EO-
RUM QUJ£E INDICAVERANT CONFIR-
MANTES. Neque credas bo[te viros ignobiles atque
ob(turos aliquos fuiffe. Nam alii eorum adwirelilim
(illam ) Pbilofopbiam amplexi, COYUTI 6X 7Iumero erant,
qui Pallium geflaut. ac [upercilium elevanut : alii ver
deprebenfi ex uumero Maziflrratuum Autiocbene civi-
Latis fuere. Atque (illi) qui quidem maximé ob con-
Lunelias illatas, im per[ecutiouibus coutra nos. gloria-
bantur. Et uovimus quoque Pbilofophbum iftum fimul
4t Prophetam qui , [milia iis que qam dila [unt , im
4Mileto paffus eft. Haec c plura alia, congerere quis pof-
fet; atque inde concludere , ueque Deos, neque Deemonas
Oraculorum im urbibus con[Htutorum effe caufas 5. fed
fraudes ac prefligias impoflorum bominum. Et erant
Jané iuter ipfos Grecos, tete ob Pbilofopbiam celebres
Jéche , bauc defendeutes fententiam s Ariflotelici ni-
wyirum , atque omues quoque Peripatetici, c Stoici
* Q» Epicurei c Cynici: Quorum maxima me fubit
admiratio, quomodo ifli Grecis moribus ab ipfis cunis
junutriti y ac qui dum adbuc effent pueri, à Patribus fuis
fveraut edocti, Deos effe eos de quibus locuti fumus
bi[ce minimé adbe[erint ; [éd vi ac couatu celebrata
ila ewsuzyms C ea cu fHudio vifitata uxyráa , zibil
veritatis veddere-coarguerint , atque o[lenderint ea pla-
ue inutilia , imà c» noxia effe.

At quem non maxima fübeat admiratio, hunc
ipfum Eufebium , qui talia profert , tamen cum .
cxteris Patribus tenere ac defendere, Dzmonum
arte ac fraude hujufmodi inventa ac reddita fiiffe

O 5 Ora-

* Vide Senecam, ubi in quzftionibus naturalibus de Divina-
tionc per Auguria, &c. loquitur,

218 DissERTAT IO SECUNDA

'Oracula? Hoc enim non folum ex iis quz fue-
rat praefatus ;. (Ícopum fcilicet ipfius effe difqui-
rere, utrum bonorum ac veró malorum Dazmo-
num opera fint) verum & ex toto fere quarto ac
quinto czteriíque libris prpar. Euang. atque Hi-
ftoriz; Ecclefiatticzc , abunde patet. Sed audiamus
ipfum Eufebium Grzce loquentem , ne quis no-
ftra verfionis auctoritati ftare Cogstur: Tà Jy vfirwy
(te: exces etat À qizo le A£n Vo Ceu qué C) Tis £o«»oi$
(pa Qo A sob raas Duces mp T qgómy «5 ei x uen
Oe, C "n ads Seas , 4 CL «més TU canna.
d»O- dp s mic &» i726, T «A TT £Dodaguv Ao-
2»; lu ett 70 my , X94 29v Tuv ar?) Tr
cum 7 C 5 da? up2iug VzrtguTuTo, qu)9A« «X04 20a QU aluo
OrLaw se p on Ueg , aw ua zovupur d iqug v Gr eva
YoitiGern "2 eX. aT Jpansidpa. 7 Jd y mem Hors ;
€ T0 6 Y Agua Cup)Derete , Cx, aqva qv) d 9 5 sU LE
A« 3 areis P 1/7 tox. l o prp dou ANE Hg Te mUyddiren s
BÉ ke Lr ev'yx edo qim ads Exact 1 69g 7: Y
Do. o Deedigtus avena Poco 3 Cex aQvas i Zapuócen.
72 3 T LP, AL TEOL TU TL ze Ty égg eren -
Qvaais 24 T Q4 5 gripüng. Zwhu «D ciu ein Pig ,
Bara ; LP qu», € 4e 77V y x AQ ; £o» 7E 4
Aay € vog an TATE vAdS Dundpetuy cr pur $vaq'
9t I5" Faux puestas u 3 G up any ey TU 6T xa EQéAxE-
Qu qu 5 2je«enen [3 eut dry isa , mvogs € sz»ay
Susa dpa. iren 3 Ae € vjeahe x PpenK m eua 7€
Qu TU AW NA POT éreey Eleven , qe 6 qi dAx , x94
7 7FU py Cra ale, "ei 776 ido ziii aeque T0461 qUTE
3 1:6t. LC T ay «ess aA cn acgovov Tu j aes Beg
xus 7gT Tue. xe E (ep ei& AA. qm pt
xs à^i299 Mo »oy lavet, — xgà V e mit iy ex" "3 j
f ifgg. ieu cw Tg TA 7 aa aas s x24 cup A
£e € sva aea. "^ 2 xal voters etes "s mom ,
imr eA 7s GU, am i ms sets. qm di vega ie T/y zeit
&g4 OpAnvu2AM. 52b j xoi Qva oic epa yXMMS TUpAe Uii)
Ay 3

LPs» Acuurnds 219

pm » Xi 75 ee eum xo sou Qe, Cyan é-
yeu Xo Qvroy x2 i fiar ev Tizrm eiae IVA as ' ^ X9.4 mad
Jupaqu aitov ny P9 m o 7t X44 Uz ya TU y enger 3 Qow-
TU ios Tom av. Cunagiiay à £X, 4 xga ne TU LA
€ v&5 Tus cy oig TEONCHETIM TU LL a Lr TE eiie
x2 ex 4» mejpete auTO tmTHÜeiUG 77 Tues qx€o1uv]es-
mea. 7s j xg i Cunt ptyss p HO ftn etas eo Anu-
Gurt a, tie) " mt Avarus T6 e quonia: ; n
73s Ixus xpews y 6) ne 4s daaudu Gr. mà j «e
qu vq , gà 75$ vis eis PM TIT LZ itg
C/Ti6 Dapur jen , xai 7) axá1 G» ài & panqp € uuspryeiy
7f xat baut és arse » xu Voila 5 y, wrogm Tl aves"
A6 Ecuy vmaAXSa, xà ios TÉ os dif, «ro iom, aw ois
de aide ug vía , 7l m [rz Seve, Xormz2/ Scu) C9 aU Tig
Jon. ete eie du 3 wei m zn sante TÀS 2groías ,
qU, TE E $ Aem pe xe douze yiguy y LN xot
PLLPAT. qà Cenóy ni x9 X £y T$ 46 T au go Xa river
quurrlu) njevesthe T C qu oy T ) T, 7: Y» gomor aL 7L
mA X2 mu p22v E apóru a TE po Tu «reos 20by lo
TTE mgoiisriira , Xo. 30 7I" eb) iza ausos Pio
Jteg éusvmoy' 425 79 ut£orz Xperia SU co npe , xo
eió PTT nge7oc ueri dUopetuthy, ls z Ale T apu-
eua euQieoo nas jugum. xi dee eA E71 9x07 E VW" ds
d TV GUUIE O4 TO aed (c " 8 Anu De
£A: rye e Qao yen. za 5 eve aer, € 4 a4s Tic» Az
TOMÁS 1C TtQ97 éie046 mop Cg Nae aso pir q'i$ 2noply ois
irudy o m m Unes 2 og C Pag ea ris tmo sean.
ina ) cs Dm ard ueeor aq dé) qu na oTV qre3s
PL 20é dp. Ha Ea 3 756 TES, X94 T xn foet*
8 eias óg teo ptor euwidlen adTsy d £T AfüvMuey m 7rih-
HT» d to 75 cupO:sd Ty Put Tay x£q2Nw 7a CuE-
LE e » 7 T6 ,ptoehepavias p (o TUvQo dpa , 7»
x4 wd vs àwegumies xouTO » YU 7 mA a ply X gm
Ta ms Dio ogAns daputemeidoa, ; xo4 2e. vis «p Ques-
AL QuyAS , qw wayne q;tdoi A 7mCTÜyTR Ate. Ogc6 yet Qu.
qvis alo ipeqiooA iow eumuQéo26 V cured» y 8 WD ases-
VLLL)

220 DissERTaTIO SECUNDA |!

yyacr € MONTO , XT 9 La Soye7 HA Hey ulpa, Tyà-
Ly HveAn » Ae A. Tu Try TO, DLL "AM gus ms
exobiintus Bre onim : CUab Ti Z xL qi ugue. E
C apary Haero T's ql iron amTuASPTÓOS , 6 uu
m ga. carb (as e 7T: C4 MUgACy TUM Gay E mm $o-
e?» cup Toga " xen 3l) sued iruw g BOT
exten y 3 T x67 uev emn does cvomíco 7e.

O Jy 35 uaoasm Spv eue io Moe) rto tuy Pyvu-
elita, € TTA YTU VoTE 2^i« fBoQ vig. om d & TUO! ) 70-
end T 2p pa dm Qt cus , podus Ma vas DIA "TG
jempa so Hy — om $. vut PO poelay cuatro js T T Agn-
iym s &ys X, a aea iogv fas y 8s ems Xga svi Ovo
Ay zum Po Hvpgkan. e den 7t3i 6$ amu ULL
Ü oajTAY qucm e uz Jew pitt s ds xt, poMieiow No4
eve yvy f»a X04 T aw TU ép qoos mupios «Ine ey
2:0 nov. YT $i PTS EO tein £mi uvgAuolc xgu-
eia , amit 7vm vea xt quylu. 0 € fuil T
undi ssi e B4 Yyss xix 1n plor , Uzr $e ix m y 710);

Té XeXeiEAM ) " TDÀU xpefrloy Z» vo m «egre guo -
aie dor t 02/6 &?hotg Juviru 245202. doi y free Tt e
mA o! opo. exa ad re T QT owmAOHG) TuS iet-
eos y x94 cue» aig 0E d ?peTis & Sem t-
2 dme s emiyive ^N d ni ON D » Cwesixd
5 qui ae Booudpz ; yup 3 nux TT atre eam, 7WU 015
qoeovo!as € «siis z£unévet aptos "E da ER T Mau-
q$95'6 TOC -m € MEUTEAUIS ec6ó js 7t eu) T * reg.
STÓU 6 YTUY. x qUTE ys" Ma Algo TU PD? QuiaoX & 7 At£y-
X6ncue c» Tods TW TroAdAuv CUMQopazs. Cy cus Baxbéiy «2y-
pt*Wyreg ei »Juvaso, Jecer ubi $9) ap quicoDd ay 7 agno
Z AURA e QiazciDuoi T6 qoo Qvya. 9a $p EZ x T tor-
70" aud 10d em e£opdp ) «CA SUVTES C T e "" T xu &A-
AM zÓAiug», TM; Agauius qnie aiunt » "6 es EÓE
«A axrwooAuy 999 Aou dag MunkgAcHg iz yT , "X
es FUA Gyon y Ale Us XouTMÓY moa Tyria Ts Portas
"jas TUoT dmn eins oxér a , l5 eQo» ey vola &mxev-
arr. cuba, 3 CradTis mp Oe s dire dijpesois moA-

Auxig

Log QUE A)?C voE:d ox 22I
Awxigs jade € Calo xoi. vwtej ae "mresyotdoot , XL TEUTM.
zie Divrs ds ) 9o, 4 cuta mime tMTDO/ae y Hg-
g«^ss Tug Mid) us cargo bd poi ? 8 HQ hd eimytg
Jul t uoo » jonmes dios tinh 9eei die? y Olyrez,
GU mcis "wTUcpuQóis TÓs wmwTuMi uS D]aoaeNoys, 7i
ód Atyew ds Sb vig ta Tv €uucix9!s , Tig Jj XT qi
auTio 70i a]e7246sev , 6i Üreypsct 7104 pé TE TuS :
quU» 7ru£io0y EX uas y. Do, 05 Veriv(us v Vote ed-
sie C etym pig X; gr T emu AtAuCz idus UvgASS
2) !y mom v vie 1A kin x mfpu d a boum, aQi-
PTPIT: TUS xensus Va ey ogioy EATHOAS, GUX tn 2 Toi;
XL'12 eT) Cuuclx oig , vig 04 'G «uto ruivTwV Ue, ag
e eiXeiols QíAa!s 1; vum Erat y 1 ex gi " Jud) mre-
guoius djajow muetxen; 4AME on TES py £os$5 dyvi-
vw& üru& Y puclupyus , juo? ao C ATUT»GuAS y GUX. Vn
3 vcES CuuYDÜtis , ws ày qi TtXN"G CUX. «T pue 5 CUupiste ug
3 DTXS 746 Emi EAS pas mado e. TU j T 7m, & 9rtev ,
xié a paorirzs &z1voiu xb€iiloy 4v. ag Xo y Tuis ME ogot e
cuMQegehs , Tuis 0n dyaOp ou E ema A ue egg x Y
eurs Gi ET IQpEHÉ V MG, euUTUI ddtteougim «gui Eod voie ; Q»-
eo tara slo 19 alaoces &)pocs Tus Yd aU T4 y Vaud ye.

Et nonnullis intermiffis.

É»a qe3 ds Tis eiezutreis » MÉÍ9SOy d ei) Or
eox 9s X£QUA cuty 5 $7 59x ^ T a 20ty 9seQóeor , eT 3
TC was itegduwTay y. DiaAé guy qi aU TS 3; 069 riy
qas Mam LL PL PES fray x Q» wa zs airs,
iz TÜ ÜtcazQix TDUIT BouOiizrs , 2jz BB 4ezyuy odxíag trà
"" Peuai*tq, danekars alo Tivuy tQ uryon) 12 aylo
«2^ dy. di Tr TOS ovt Xj jotTee eTEyvamuuivh y TO
vy ewe óu9AejumwT. oi € T rvqw TécWo» d wa-
qu 0.40 76 - 2 7v pi9odue qi XQOTEXVAS , Tm; qs aU-
quy C» AItpeyu aiv oci eamie Quas cuivyoz awe, di
àà € ai P1277; $ At Spi qoÀcvug Qi xho cxaiemuy TG » cav
TU, Aégov yg AU New «Tis tp29Ie vio "Y d AS pota »»-
Je£u mw ovoduot. (mai) qoo ST, n) y vópucs T
amibiuttyo) € aQaydy myos. ei uy y eUTis Dm» d Ows-

Kg ons

422 DissERTAT I0 SECUNDA

puse Totis xo sjjovadas di Aere Qus apuro y T. eui
T agieova, , € vio 4AMw offeus &ygpraXoTUW oi ) 72»
€ oo» T Avnoyon jAlexoyro 7TüAgUs. oi Qd YI e
dmi ToÀS xo. 0 m U^p$01) e» T xa 0 Zuas dsl Acu-
atuódpoi. lcd 3 € T. diAdirsQor ón8 € mto rilo , m
jpot& qois eiputatvotg XV, loo Mimmo "rtesycraze. T adit
M m5 * quAc(U TMTUY LT G1) iav p iion ai» POET ei-
yeu 5» Adi t£v e uiuovae , 786 7f xoito. T2A€f6 gghsnelar
eb Tig P 1/77 3 € &7rzt Tio &vdbáy 29 uv* X94 PPP,
7e ars EOMIV 0M ala QAeaz ius Aeaeer eis tá -
giTes . "MU THS atisuudpe, v vias ss oi 2g) D AGAS
TÀK6. Y avrS ci xaQsLás« 9 lltouz auTw , Kuptxot TE 9G
E 7x goto! &s *X PATI £09 24 7o vut gze » 876 c» T»i$
ExA4wey 4]em T2 (divres PLén UV GT aoja&us , Tris TO
envTods Ords eive T 86 Oy Auuérus mri oen Does , £6 free
Aat 2499 mv* &D^ a o (9 xen» *o4 qui Bou du Aea-
€1245, € su o)s9 mdo: ueTw uoulua, wat e s 5d
dégen auis umTÍAtyLuh y a vuQAT Tt uimeQivowTo S. 494

Doy im Aa a TUy zx Ye.

Huc ufque Eufebius , quem latius adhuc ad-
duxiffem ; fed, ne nimium in citando Lectori tz-
dium crearem ( quod ne tamen aliquando con-
tingat metuo; at digna certe res eft ut accuratius
tractetur) harum rerum curiofiores ad ipfum re-
mitto Eufebium.

Ut autem tranfeamus ad fcriptores hujufque
proteritique vvi , quique aliquid aut ex profeffo
aut per occafionem de Oraculis ac Divinationibus
commentati funt; neminem inter ipfos invenio ;
qui non , aut omnino , aut pro parte faltem ; au-
ctorem illorum ftatuat diabolum. Sic enim , qui
primus prodeat, Gerh. J. Voffius eruditiffimus ille
Vir, qui omnia, ac magno fané cum judicio, le-
giíle videtur, quique lib. 1. cap. 6. hzecfequentia
habet: Quibus aliud videtur , Oracula ajunt. con[Li-
tiffe fraudibus bumams : quod etiam per[pexit Demo-

fi benes s

DON 0 €. ci L4. 223

flbenes , quando (ut Minutius in Ocfavio ait )re[pon[o
fimulato diu móe Pytbiam querebatur. Planiusque
fucum. detexit. Lucianus in. Alexandro P[cudomante :
ut tot alios fraudis patricie pariter ,/ ac Sacerdotalis
tefles prateream.. Quas nec imvenujle adumbravit Ce-
lius Calcagninus [uo de Oraculis libello. Dixeris quoque
vel illud [ufpetia reddere Oracula , quod fere ita effeut
ambigua , ut ad eorum intelligentiam altero effe Oraculo
opus videretur. Sed mon [i Oracula latentium fuerint
bominum impo[lwre , có nonfraude etiam con[literint
illudentium Daemonum. Et bis c illis [uas partes tri-
buimus, Nec fi ambigua forent ,, eo Demoniaca non
eraut 5 quia Diemones ipfi, futurorum comtingentium
ne[cii , Jubtili quidem , fed fallaci [pius coujetturá ui-
ferentur. Guare c» Duemonibus verbis opus fuit ob[cu-
vis ac perplexis , quo Oracula male crederentur intel-
lecta, fi eventus non vefponderet. Nec [atu efl , fi in
Sacerdotum [ubfifLatur [olertia, quia multa pradiceren-
fur adque nou pertingeret menus bumana. Quod pate-
bit complura cogitanti Oracula ex iftis, que à Vete-
ribus referuntur ,. y juniorum indu[lria bonam par-
zem uno compreben[a corpore prodieruzt. In poftre-
mis hifce verbis refpicit , ni fallor, ad Oracu-
la illa quz. colle&a ab Obfopzo, (& aliis) fe-
quuntur ipfius Oracula Sibyllina , in editione ifto-
rum Oraculorum , quz Parifis anno Domini 1599.
eleganti(fima prodiit. Sententia autem Voffii me-
rà nititur hypothefi. Nam quz de multis Oraculis
tali modo przdictis, ut 44 ea xou pertingeret meus
bumana affert , illa fatis diluuntur iis quae de ipfo-
rum primis auctoribus differit Nicephorus Gre-
goras; initio loci à nobis fuperius adducti. Nam
quomodo conítat ea non poít eventum fuitle

conficta ?
Cxlius Rodiginus , argumentis ab Eufebii iftis;
quz fuperius allata funt; non incommode petitis
( ne-

224 DrissgR TATIO SECUNDA

(neque enim aliunde ifta eum habere mihi certiífi-
mum ;,) lib.2. cap. 12. Le&ionum antiquarum
primum eleganter íatis defendit , (exemplis przter-
ea aliisin eam rem allatis;) cuncta apud Oracula
gefta, humana folüm conftitiffe fraude : poítea
tamen ita concludit: Ovszizo zoz ab[oue Daemonum
participatu bec tracfabatur negotiatio , ut quidquid
fenfero , promam ingemuc. Nam Mercurius [cribit,
[ Suppofititius nempe ille Hermes T'rifmegiítus ;
cujus fpuriis fcriptis decepti ; tam multa quafi maxi-
mz auctoritatis ; fuis libris Lactantius, Augulti-
nus, atque alii veteres recentiorefque inferunt, ]
ex propriis certif[que rebus certo cuidam Damoni cox-
gruentibus compo[itam vité. [latuam confeflim per Da-
nonem congruum animari. 1d quum Auguftinus legif-
fet » repetendum apponendumqne cen[uit. Civitatis di-
vine oifavo libro. Quod fi quánam ratione Demones
futura prano[iere valeant , putet quis amplius effe qua-
reudum , repondebit Porphyrius in libro quem de Ora-
calis edendum putavit , Quecunque à Dis futura pra-
dicentur Oracula y ea ex celefli ob[ervatioue predici.
omnia.

Quam primum in hujus Coclii verba quz contra
Oracula adduxit , apud Moebium qui illa affert ,
inciderem , gaudebam fane, me faltem hunc ícri-
ptorem diligentem & doctum & judicio przdi-
tum ( quod tamen tum temporis majoris facie-
bam ) unicum inter eos quos mihi hactenus vi-
dere contigerat, huic meze fententize nactum ad-
ftipulatorem. At poftquam textum ipfum, in ope-
ribus modo nominatis, infpicere contigit, atque
invenire me pofteriora illa huc allata verba fenfi ,
poene exclamare coactus fui eaquz in philopíeude

Dr ORACULISRS a2
av gg.xds "My o now ges 5 minas ; Ouid boc y inquam
-"Arignote * etiam tu talis eras , fola mibi fpes veritatis ,
fumo pleuus ac fanulacris ?. illud ergo quod dici folet in te
zobis evezit : ut tbe[aurum quem fferavimus , carbones
offenderimus.

Sed quia minimé mihialiorum auctoritati in hac
materia innitendum duxi : nihilaliud inde mihi de-
periit quam quod neminem huc ufque invenerim ,
qui id, quod ego verum efle ducebam , aut per-
fpexerit, aut cordaté defendere publicé aufus fue-
rt. Cum tamen, utiliquido à me oftenfum fuit,
hinc nullum periculum Religioni noftrz Chriftia-
nz impendeat. At quorum auctoritate ductus , ab
Diabolo hzc peragi ítatuit ? Mercurii Trifmegifti
ilius ; ( quià Doctioribus jam dudum ut plané fup-
pofititius explofus fuir) ac Porphyrii iftius, acer-
rimi Chriftianorum heftis ; qui nulia argamenta
prater ipfa Oracula affert ; Cum interim ipfe ope-
rofe oftendat ipfos fallaces effe omninó; izà c^ HIOQ
tiri eos [pius confiteatur in Oraculis, exemplis ig
eam rem addu&tis quze viderelicer apud Eufebium
lib. 6. prz par. Euangelic. Quam firmo igitur ni-
tuntur fundamento ; qui talium virorum aud&orj-
tate , talibufque ipforum rationibus perfuaíi, de.
fendunt per malos Da inonas Oracula fuiffe invens
tà atque adminiftrata !

Dum igitur nihil auxilii nobis à talibus tantifqye
viris exípe&andum eít: Age! ipli rem arduam,
multisforte vifam , aggrediamur: ac proprio Mar-
(c, propriam noftram opinionem defendere ac
Itabilire conemur.

Ut autem hac aliquo cum ordine ac raethodo
tractemus : confiderabimus primo , in quibus ac
qualibus R.egionibus conttituta fuerint faltem pra-
Cipua xeze/e«*. Secundo quomodo templa ipfa ;
five Oraculorum fepta fabrefacta aur arte aut na-

P HI;

E
*

426 DisseERTATIO SECUNDA

tura ; aut ambabus, fuerint: acquibus qualibufque
modis adornata. Tertio qualibus quibufque mo-
dis, diverfis admodum , reddita fuerint O1acula.
Quarto per quas qualefque perífonas adminiftrata
fuerint. Quinto quibus artificiis ; (ambiguitatibus
quoque , &c. in Refponíis;) Antiftitesac Prophe-
tx in iis ufi fuerint. Sexto quanam in zítimatio-
ne apud Principes ac Magnates plurimos ifta Ora-
cula fuerint. Septimo quibus qualibufque de caufis
demum Oracula hzc in totum defierint.. Quibus
& alia data occafione interípergam ; huc; directe
aut indirecte , facientia.

Quz omnia licet non eodem ordine, uti hic po-
fui illa; pertractem , mihique libertatem diflerta-
tionibus conceffam refervaverim 5; non puto id
Lectoribus ullo modo obfuturum.

Notandum igitur primó €f xezszeio» và 6s
iis in regionibus fuiffe adornata qua montanz
erant) quaque abundabant fpeluncis, cryptis ac ca-
vernis, iifque Oraculorum fepta fuiffe fuperftru-
ta; inter quas excellebat Boeotia: quz ;teíte Plu-
tarcho , antiquitus Oraculorum fuerat feraciífima.

Eaenim montibus , fontibus lacubus cavernis
atque antris abundabat ; uti ex Strabone , Paufania

aliifque Geographis patet, iifgue optimam z4- .

s28/ois dabat occafionem.

Quam plurima autem fuerint antra ac fpeluncze ;
meatufque fubterranei , per totam Graeciam , &
Italiam atque alias Regiones Barbaras , tum ex hice
Paufanizc verbis, tum ex aliis multis multorum
teftimoniis conftat. Sed audiamus, quao, primó
Paufaniam , ita loquentem ; de Antro Corycio,
eique occatione & de aliis : ,

T&co ) vd «rtu optic o dyoutg. 29$ viptQe Kugu-
xlag'y £d4Auoe AV, m SUgreo co". en Acto) dv eidov

: : * A MP
Ota: eiLioy JAM Atqoe. ion yero eived Mai. eros pip e 67 vt
guia

———————————ÓÓ'

D; OR«RXxculftt's 234
DIE xo ry sa oae; TÀ 92A dos , 7ETuY pi ài 2i6-
)y & tte» i£abggi Oveptkso(x Tu Db vom EAAs-«
H2" &y ig €
«4d c» ys v7 BapGngav igi.

Ubi tum, pott aliquorum aliorum defcriptio-
nem , defcribit quoque Antrum hoc Corycium: —

Ked fe toi wAGU) ddáUTe, XY adTS wb mró0 Aupe-
awe. vu 02900 eig aprepts 2o E Eduiius avignes ,
Xoi ve dà Mb» ehipap/dpo) Cx Uy), TrAÉ» tn im»
ceóQs swod , est «pi ÓMA* c» TÀ iu? suAayu|, qu
iom 2]d muvns 6e E oves.

Huic antro momen inditum à Corycia Nympbá, gaulo
fuperius docui, | Omnium vveró, que uuquam viderim
antrorum quod jpedletur digniffimum s boc mibi vis
fum eft.

Nam in littoribus , c profundo mari vicinis parti-
bus quam [it magnus bujumodi cacvermarum sumerus ;
nen y ne diligeuti quidem invefligatione affequi poffit:
Sed maximi fuut (quaedam) tum in Grecia , tina ir
Barbarorum terris.

Ac paulo pott :

Qui introierit , fiue ulla face lougifffme progredi po[-
fit. 45 imo [olo ad [uperiorem partem , que pro tetto
eff , [atis multum intereft [Dati : multi. (binc y illinc)
e vivis foutibus fluitant rivi: [ed bumeris anultó plus
ex ipfa quafi autri te[ludize de[lillat, Ceruuutum veró
paff im ip[o folo euttaruz vefligia.

Imó & in Palieítina talia antra fuppetebant Ju«
dais contra Hadrianum Czfarem rebellantibus ;
quz ab ipíis porro ita perficiebantur , ut ibi per
longa tempora latitantes, fubfifterent atque inde
frequentiffimas excurfiones in Romanos facerent 5
accum maximo ipforum damno; ( uti dicimus ex
Dione Cafüio) indé in ipfos diu admodum irrue-

rent. Sed ipfum audiamus Dionem qui lib. 69. ita
loquitur:

Pza K ej

228 | DissER TA TIO SEcuNDA

Ka em H m Qatea GUx 6AWSY alexodwvss-
eu Ges T8g PoUum!gs » & 3 atows ioriesuQg, xaT^ cL |a
Cusov 5. xol xzrevépgts x94 Té aETYy CAU TUYoy' dU Q/u6 dvd
$vjas t ümvquy Brad) am fauc» Xa] Tp! dO4A. ATO
24 2dedorniees An^ yw s 2]emctavoes P s AzT0-
wass ódBs , vA xel anuo X; QoÍO eciYuum. Utque
aperto prelio zon audebant cum Romani periclitari
ita capta loca [ug regionis opportuna cuniculis punic-
baut, C» manibus, ut ad ea ft "vis urgeret perfuze-
veut; utque ad fe mutuo [ub terram tran[euntes late-
veut , vias [ubterraneas defuper perforarunt , quo ven-
tum lumeuque perciperenut.

Talibus antris igitur abundabant & Afia &
Gracia & ltalia * multzque aliz regiones: quz uti
fzpius à natura erant, ita & plurima erant aut in
totum manu atque arte excavata, aut partim à
natura ; partim ab hominibus adornata. Atque hu-
jus generis erant illa coemeteria ad quie Chriftiani
temporibus perfecutionum confugiebant ac clam
Ethnicis perfecutoribus fuos martyres condebant ;
fuafque Sy naxeis, orationes;ftationes,quandoque &
Synodos omnefque facros conventus czteras cele-
brabant; utiliquet ex Eufebii lib. 7. cap. 11. & 12.
ubi ea adire vetantur Chriftiani: & lib.9. cap. 2.
ubi iterum ad illa ipfis datur acceffus. Qua qualia
fuerint (licet id non huc ita proprie fpectet) ope-
rz pretium eft audere ex Hieronymo iíta hunc in
modum defcribente: Dwm effem Rome puer c [!u-
diis liberalibus erudiver , [olebam cum ceteris eju[dem
etatis ac propofrti diebus Dominicis [epulcbra -Apoflolo-
vum c Martyrum circumire, crebroque eryptas ingre-
di , que iu terrarum profundo defof[e , ex utraque
parte ingredientium per parietes babent corpora [epul-

Zorum,

* De urbe Prznefte undique cuniculis perforatà, quorum

alii squx ducendz ; aiii clandeftinis exitibusinferviebant, Vide
Strab. lib. ;.

D£.,O*RAcULr.: 219

forum , cb ita obfcura [unt ommia , ut propemodum it-
lud Propheticum i»npleatur : defteudunt im infernum
viventes; cb raro defuper lumen admif[emm borrorem
Teyperat tenebrarum : ut mon tam feneftram, quam
foramen demiffi luminis putes, vur[usque pedetentim ac-
Ceditur , qi cavá uote circumdatis , illud Virgslianum
bropozitur ,

Horror ubique animos y [mul ipfa fileutia terrent.
Huic autem. Hieronymo addamus Prudentium,
qui in hymno x t. peri ftephanon, de Hippolyti
fepulchro ita canit :

Haud procul [| Romá | extremo culta ad pomeria

vallo
ZMerfa latebrofis crypta latet foveis.
Hujus in occultum gradibus via prona reflexis
Ire per aufrattus luce latente docet.
Primas namque fores [umrsno tezus intrat biatu ,
Illuflratque dies limina veflibuli,
Inde ubi progre[fu facili mizrefcere vifa eft
Nox obfcura loci per [Becus ambiguum ,
Occurrunt cofis immen[a foramina tetlis ,
Qua jaciunt claros antra [uper radios,
Quamlibet aucipites texaut binc inde receffus
"Artta [ub umbrofis atria porticibus :
"Attamen excifi [ubter cava vifcera montis
Crebra terebr ato fornice lux penetrat ,
Sic datur ab[entis per fubterrauea folis
Ceraere fulgorem luminibu[que frui.
Talibus Hippolyti corpus mandatur O PER T I$,

Propter ubi appofitaefl. À R A dicata Deo ,

Illa SACRAMENTI DONATRIX MENSA
£ADEMQUE

Cusros F ipa su1 ManTyYnRISs

oppofita ,
Servat ad eterni [pem judicis offa fepulcbro
Pafiit item [anckis Tibricolas dapibus.

3 Mira

230 . DisseER TA TIO SECUNDA

Mira loci pietas , cy prompta precantibus ara ,
Spes bominum placida pro[pevitate juvat, |

Hic corruptelis , animique C corporis eger
Ora'vi quoties f'ratus , opem merui.

Quod letor reditu , quod te venerauda (acerdos
Compleci licitum e[t, fcribo quod baec eadem,

Hippolyto [cio me debere , Deus cui Chriflus —
Poffe dedit , quod quis po[tulet aumuere.

Ip[a illas anima exuvias, que continet intus
JEdicula, argento fulzurat ex folido.

Prefixit tabulas dives wanus equore levi
Candentes, recacvum quale sitet [heeulum.

Nec Pariis coutenta aditus obducere [axis ,
"Addidiz ornaudo clara talenta operi.

Mane [alutatum concurritur y omnis adorat
Pubes , euut redeunt [olis adu[que obitum.

Couglobat iz cuneurm Latios [imul e perezviuos
Permiftum populos , rellizionis amor.

Ofcula perfpicuo figunt impreffa metallo
BALSAMA DIFFUNDUNT, flezibus ora rigant.

Sham cum [e renovat decurfis menfibus anms y
NATALEMQUE DIEM PASSIO F E-

STA REFERT:

Quanta putas fludiis certantibus agmina cori ;
Quee celebrando vota coire Deo !

Urb: augv(ta [uos vomit effunditque Quirites ,
Uzà e$ Patricios ambitione pari.

Cozfuzndit plebeia pbalanx umbouibus equis
Difcrimen Procerum ,pracipitante fide.

Nec minus Albanis acies fe caudida portis
Explicat , C longis ducitur ordinibus.

Exult aut fremitus variarum buic iude viarum
Iudigena ci» Piceus , plebs c Etrufca venit.

Cozcurrit Samnitis atrox babitator, (- alte
Campanus Capuae , jamque Nolanus adeft.

Quilue [ua letus cum conjuge » dulcibus c ii

Pignus

DO. UR ASCHL 231

Pignoribus , rapidum carpere ge[lit iter.

Vix capiumt patuli populorum gaudia campi

Haeret qb in magnis den[a cobors [patiis,

Angu[tum tantis il'ud [Becus effe catervis
Haud dubium efl , amplá fauce licet pateat.

Si quidem in hac mea Diflertatione mihi non tam
de Oraculis eorumque apparatu per Anciftites in-
ftituto, quam de Antiquitatibus Ecclefiafticis fer-
mo eílet : latiffimus fefe hic aperiret campus de me-
moriis Myrtyrum ; O:ationibus ac precibus ad ipfo-
rum fepulchra factis, de Aris ipforum corporibus
fuperítru&is , adeóque de mentis Euchariítizz com-
municanda deítinatis, fepuichrorum vifitationi-
bus , feftisque ad ea celebratis, Sanctorum inter-
ceffionibus , Uzciosiéus ipforum [epulcbris adbibitis
( ex Ethnicifmo, praeter alia, etiam hic memorata
Originem trahentibus, ) aliifque pluribus tractandi.
Sed eam rem nunc non agimus. Non potum ta-
men non ; in tranfitu notare quam etiam ifta zeta-
te, irnó &cantéeam diu, ruere ac retro fublapía ve-
ferri coeperit fimplicitas ac modeftia illa primitiva
Ecclelie , quz fub [mperatoribus hujus perfecuto-
ribustam diu fatis firmiter fteterat. Talia enim fefta
non zque pié ac modefte celebrabantur , jam per
liberalitatem refrigefcente pietate ac temperantia :
cum fub pio prztextu in pervigiliis, tam Pafchatis ;
quam aliorum feftorum, ea committerentur in illis
coemeteriis, quibus meliores Chriftiani commu-
nicare nolebant ac per qua nocturna illa facra
Ethnicorum ipíis Ethnicis melioribus inviía atque
exofa, atque à patribus Chriftianis tam vehemen-
ter ac pro meritis exagitata; pro parte inter Chri-
ftianos revixiffe videbantur: dum lafciviori juven-
tuti, Cui zox Qj» amor vinumque zibil moderabile f[ua-
deut , fed quz in prava pronos animos magis inci-
tant, per obícuros ac tenebro(os receílus, quibus
P 4 E

232. DissgRTATIO SECUMDA
antra ijla abundabant (uti tam ex altis; quam ex
Bofii praefertim Romá fubterranea, & ichnogra-
phiis per ipfum in ea exhibitis videre licet) com-
modiffimz occafiones flagitiis perpretandis przbe-
rentur. Talia quidem obfícurius indicat Augufti-
nus lib 8. cap. ultimo de Civitate Dei; dum Ethni-
- corum facra redarguit: Surge igitur adbibentur
relicioforum ob(equia YN MARTYRUM Locis;
adornamenta [uut memoriarum y uon [acra [unt vel [a-
erificia tanquam Deorum. Quicunqueetiam E.P Uu L As
$UAS £O DEFERUNT, quod (NB.) Qvi-
DEM A CHRISTIAN1S MELIORIBUS
NON FT, Qe Zn plerifaue terrarum nulla talis eff
con[uetudo; tamen quicunque faciunt , quas cum appo-
fuerint , orauz qi auferunt ut ve[tantur 5 vel ex eis
etiam indigentibus largiautur ,. [anctificari ees volunt
per merita Martyrum , Cc. Sed apertius Hierony-
mus; qui in acerba illa invectivà contra Vigilan-
tium , qui nullastales vigilias nocturnas praeter per-
vigilium Pafchatis admittebat, fequentia hzc fate-
tur: Error autem (v culpa juvenum viliffimarvumque
smulierum , qui per mociem [epe deprebenditur , mon eft
veligiofis bominibus imputandus. Quia c in Vigiliis Pa-
fib tale quid fieri plerumque convincitur : c tamen
paucorum culba non pra judicat veligioui , qui c abfque
vigiliis poffunt errare , velim [uis vel iu alieuis domi-
bus. Et paucis interjectis: Noz vigilemus itaque die-
bur Pa[che , ue exfpeciata diu adulterorum defideria
compleautur s, me occafronem peccaudi uxor inveniat ,
ze maritali son poffit recludi clave. Egregium certe
Vigiliarum talium defenforem ! At quid, fi adhuc
exítarent contra hujufmodi Vigilias ; ipiius Vigi-
lantii (in quem Tragicé admodura ceclamat no-
fter Hieronymus) querela.
Videremus , ut puto, minime injuftà de caufa,
etiam circa id tempus plerifque in locis ; iras
uiffe

Dr Onacurris 243

fuiffe (ublata nocturna hzc facra, ob ebrietates, cae-
terafque confecutaslafcivias, quod non diffimulat
ipfe Auguftinus in Epiftolafua 64. Cowmeffatioues
euim q ebrietates ita concefJe C licite putantur , ut
im bonorem etiam beatilfimorum Martyrum uon [olum
per dies foiemues , quod ipfum quis moz lugendum videat ,
ui bec non cargis oculis infPicit , fed etiam quotidie ce-
Wes. Que fwaitas [i tautum flagitiofa c non
etiam [acrileza effet ^ quibu[tunque tolerantig viri-
Lus [uflentandam putaremus, Quanquam ubi eft illud ,
quod cum multa vitia enumera[fet idem Apoftolus , in-
zer que pofuit ebriofos , ita couclufit , ut diceret , cum
talibus nec pamem edere. Sed feramus baec in lnxu qb» la-
be domefHica , qb eorum comviviorum que privatis pa-
vietibus continentur , accipiamu[aue cum eis corpus Chri-
JE cum quibus panem edere probibemur : Saltem (NB.)
de Santiorum corporum fcpulcbris 5 altem de locis [acro-
vum, de domibus orationum tautum dedecus arceatur.
Quis enim uon audet vetare privatim, quod cum fre-
queutatur in (auttis locis bonor Martyrum nominatur ?
Hec fi prima Africa tentaret auferre à ceteris terris ,
imitatione diena effe deberet. Cum «vero cb» per Italie
maximam partem , c in aliis omnibus aut prope omni-
bus tranf[mariuis eccleftis , partix quia nunquam fatta
funt y. partim quia vel orta velinveterata , Sandlorum
€» veré debite futura cogitantium Epi[coporum diligen-
Hia C auimad'ver[lione ex[Hintla atque deleta fimt 5. du-
bitamus quomode po[fumus tantam morum labem , vel

propo[ito tam lato exemplo emendare ?
Cum igitur (ut redeamus denique unde diver-
timus) ubiqueterrarum, tantus numerus effet An-
trorum ac cavernarum , aut natura aut arte facto-
rum ; commodiílimé perfpicere poffumus, quam
maximas occafiones habuerint hujufmodi impofto-
res ; eorum adminiculo fua Oracula adornandi aut

adjuvandi.
E Hinc

234 DrissERTATIO SECUNDA

Hinc enim accedit ut in talibus locis feré fem-
per ; (raró enim alibi) zezeze«« fuerint confti-
tuta. Quorum aliqua hic defcripfiffe non abs rc
fuerit. De celeberrimo igitur Tempio illo Delphi-
Co ita Juftinus lib. 24. cap. 6. Texiplum autem ZApol-
linis Delphis pofitum e[E. ia monte Parnafo ,. iuvupeuz-
dique impendente: ibi civitatem frequentia bominum
facit : qui ad affirmationem Maje[la:is , undique cou-
currentes im eo [axo comfedere. Atque ita "Iemplum ey
civitatem uoy. muri y fed procipitia 5 mec maxu facía
fed naturalia prefidia defendunt : prorfus ut incertus
fit» utrum munimentum lodi , an Maje[las Dei btc ad-
zirationem babeat, Media [axi vupes im formam tbea-
zri receffrt. Quamobrem Q bominum clamor , c ff
quando accediz tubarum [onus , perfonantibus c ve[pou-
dentibus inter fe rupibus, multiplex audiri , amplior-
que quar editur , vofonare folet. I2 boc vupis avfractu ,
media ferme montis altitudine planicies exigua efl 5 at^
que in ea profundum terre foramen , quod im Oracula
patet. Ex quo ffigidus [piritus , vi quadam veiut ven-
£o i2 fublime expul[us ,/ mentes catum in. Vecordiam
vertit; impleta[gue Deo , vefpon[a con[uleztibus dare
cogit. Cum hoc Juftino conveniunt Strabo , Pau-
faniss atque Heliodorus. Quibus accedat Jacobus |
Spon Medicus Lugdunenfis , qui locum ipfum ; ac |
circumjacentia , fatis diligenter perluftravit : ad-
eóque ita de fitu Templi Delphici in Itinerario fuo;
T'omo2. pag.45. La deftription de Delpbes que ous
douue Pau[auias wous paroiffoit obfcure [ur ce poimt le
plus importazt. [ La fituation] Hfemble a lire Tuflin,
que la ville c le Temple de Delpbes fiffeu au. deffus
a'une crouppe, du Parnaffe 9 mais C la ville c le Tem-
ple u'étoieut proprement qu*à moitié chemin de ce deux
erouppes qui paroiffeut au deffus , C letout étoit bati
für le paucbant de la Montague en un cudroit oí il y

a0

Dy "Dk XCUYTXE 23$

avoit tu pett de terre-plaim, ce qui em rendoit l'acces af-
fex difficile.

De Antro T rophonii in Lebadia ita Philoftratus
libro 8. vitze Apollonii: T? 9' c» AeGzdeiz siptoy aua
xen dp Te9Qavto v AzueyD , te uq) uove!s qvis
Uz t) PIT QovTUaw. opyTw dl Gbx c» TO isgd, Et
xen d FPE icgs cy yn ito. £vyxAezmi e| eU cibq-
giat doa moi y 10A AC GUNOyTES. 1) x2120 0 eiz. iQg-
CU TUL bor rc aooodT , Aéoxu e, 6 zn £g 2 ydo TuTOy-
44 y. MsA ri ue Eri govres C9 To? A09 , Mte A yug $p-
ZETÜy , d Toi$ wpliiow byxeAmH. aya dioc: j » 2" "n
p i 7ijp9 , TG 3 7eüpomi ro. Ka 49 Uwip Aoxpse àya-
auemyre,, € Umnip Oxiaz. o0) wAeisU! «XEA qw) BoueTua
oz4a. Lebadig autem angu[Hiae Tropbonio ZApollizis fi-
Lo facrate [uut y ad quos iis folum , qui Oracula petunt
aditus patet. Pofita. autem eft illius flatua ,, mom in
zemplo [ed im tumulo , qui paulum "Templo fupereminet :
quem ferrei obelifci undique claudunt : de[cenfus autem
adeo auguflus efl , ut mom aliter quam [edendo , ingre-
di quis port. Desittuntur autem €ó qui intrare volunt
albis ve[libus induti , (o mellitas placentas manibus por-
tantes , quibus reptilia demulceant , qui intrantibus ob-
viam [erpunt.. Esnittit autem terra bos quidem mom lou-
£6 ; illos-veró longiffme. Quidam c ultra Locros Pbo-
cenfe[que emittuntur: atplerique ad Beoticorum fines.
Ex hac veró verfione quz Morellii cft, neceTe eft
ut potius Lector confundatur ; quam recte difcat
conftructionem iftius Oraculi.

Ubinam enim ftatuz alicujus mentionem facit
Philoftratus , qui de Antri iftius ofculo locutus;
ait, pofitum ef? illud uon iu Templo, &c.. cingunt au-
vem [eu claudunt illud undique ferrei obelifci. Quista-
lem non miretur verfionem in tanto viro hujuf-
que linguz peritiffimo. At hiftoria illa quz fta-
um fequitur, apud Philoftratum ; ipfum hujus er-
roris monuiffe debebat.

Mira-

236 DisseR TA TIO SECUNDA

Mirarer &ego talia admodum nifi fimilia , imó
longe abfurdiora, in illa verfione mihi occurrif-
fent. Exemplum hujus rei int ea quz habet Phi-
loftiatus lib. 3. Cap. 4. ATemürne gp exá)hTO eis T
YugQuaor , c» 9 à "ÜDM, AGUxE 5 Brig dap Ms, Lusl-
An myyle v0n*(9- 3. s VmtpscAANcuR V suis 2 £g.
c4 a7uy]Aeim , vum?08mw. Quo ita vertit dictus
Morellius. Zmbulando autem utrigue jam defeffi im
Templo Nympbarum con[ederunst, U B Y Qu o N-
DAM VATICINIA QU/DAM RESPON-
DERISOLITA FUERANT. Ef autem Tem-
plum albo lapide conflrutlumy, ct» im eo fous eft aqua mun-
quam [umma labra fontis excedentis , uec cur[us quanta-
cunque aqua exbav[fla aecre[tentir.

Dic, quzío, mi Lector, qui calleps es paulu-
lum modo Grzcé linguz ; ubinam in ipfo textu,
compareant illa Vaticizia ibí quondam re[ponderi fo-
lta, atque ubinam illud Tewplum albo lapide coz-
firucium ? Delabro quidem invenio ex albo lapi-
de conftructo ; fontem illum , quem defcribit por-
ro, continente. Sed mihifaltem tale Templum,
nec tales vaticinationes fe heic non produnt. Ubi-
nam fuerint, quum hzc verteret Morellius , ipfius
aut corporis aut mentis oculi ; divinare equidem
non valeam , nec multirefert. Sed confidera inte-
rim , Lector, quam tuto quis credere poffit hujuf- .
modi verfionibus ; qui aut ipfe linguam Auctoris
non intelligit; aut cui dum Graecus textus non ad
manum eft, neceffe fit uti verfione! talibus,etiam
apud alios (e prodentibus, edoctus, nulli verfioni ,
cujufcunque viri demum fit , in materia alicujus
ponderis fidere audeo 5 aut allegare eam, fi non
anteà ipfam cum linguà ex qua adornata fuit contu-
ierim: quod hinc inde facile alicui, licet lingua-
rum aliàs peritiffimo, dum mens alio intenta eft ,

tale quid accidere poffit. Quod tamen quando-
que

Deoa c vas. 237
que condonandum eft. An autem h:xc Morel-
lio condonanda fint; de co fit judicium penes Le-
Ctorem.

Melius certe vertit fequentia ex eodem Philoftra-
to : qui in Heroicis, atque ibi in Philoclete ; de
Orphei in Lesbo Oraculo ita loquitur : AécGs 5 eA-
9? amies $9 As fapis , enar &$ 4) exci Mgrt cios
um EA2qas. exe» 3 eiae TA Ojos. 5 niCaly 49
EU mo P otyuotexuy $27 é$ Ate Goy «gsu2;S 0v 5. (zy Meo d
AícGa wxmm. € c» *$ xou v 2excue0i. Le[bo au-
1e; baud procul ab lo diflante , ad Oraculim illic exi-
fleus M uzt. Dabat autem re(pon[a ex Orpbeo , caput
ezin poft zmulierum facinus Lesbo appul[um rupem babi-
lavit, QC» incavá bumo vaticinabatur.

Sed revertamur ad Antrum illad T'rophonii de
quo nobis fermo erat. Áccuratius illud defcripfit
Paufanias (qui ipfe in illud, ut Orac ulum confu-
leret, cefcendit ) in Bceoticis fuis: É« ) TU (9.7 Ci0y
vip Tó gAc(- Pai S opus. ugs tA c» xut apu ok-
C^zrza ds Ad0xs . «Joi: EU xgurià S "em à ci
abo Passo i tsi. vy 3 »] »müisa o A eyed Tes. Hor
fp 5 ém 5 xeu7zidi à3tÀ0 € ab Toi EC € a) vv-
EX uma cQas [0 als 5 2 eU TU: 9vé^ TET pn. TS

br56Ag el c^T0g tucux ys is Gv» eu) T. Mgerrov ; Ane
jv TÉ € aput dcs qi en Gabi saly 490b an: "dur.
: tiroir Tra qt Ao Ef (gc £24 xgA Ga. 33
og» i Algae eus qtoxaeas i en Pr eie
mixes. Ba QO- 3 WU ong) ^pa oo CUX. «Y 2 Tim
Le Tig t$ PRM àxsw t ivety 7) yir. xe micans 3
x fg mereinpdua epu ig 3i guapo. ET&adw 35 3 &yxp
Pda es 4 Te94 ano - XA geatac auri xotaiGues SE-
Lo «34 tAaQox v. xa mice yn Y ie óm pomo E $9 7t UR
&6 D y ci cedens Dv , er v qoi TU c dvo 2 T
; Ao doas eia em 2n is Ó SY Kgema! Tm Airas
(UT) Eg 7 £u oQ- ; in diei HT pls BEAum
"96X2Nd qt &g 3142 ómlo 18g Tw C ewig i ET aui6
q^

238 DissER TATIO SECUNDA
qu jovami oi d dms cms sobre ento dp s. m)
Aoiz0y cO49e cuore Ego cO 2 7t Y) mois tyoyuaiy EmOcu-
ip» ca eren ? à uiis Oo x94 PRU TÓ- cundi
«xà divas 2onxpvipety ay jpom.

Eft verà Oraculum fupra lucum im monte , cyepido in
orbem caudido faxo circmnduéta. Crepidimis ambitus eft
inflar aree minime altitudine minori quam cubitum
duum. Ereci [uut fuper crepidiue obelifei , tam ipft,
quam Zone quibus continentur , enel, mter eos me-
dia funt oflia. Intra ambitum [pecus efl nom matura ,
fed arte c certo proportionis modulo quam [olertiffrme
excifus. Ejus. [ubterranea cellule formula furzo perfi-
milis : cujus latitudo dimen[a per rectam lineam (ab i-
so ambitu ad fummum ). cubita equarit plus mimus qua-
tuor. In altum [ub[idit biatus baud amplius octo fere cu-
bitum. Nulli veró gradus con[lructi fumt , qui iugreffos
ad imum [elum demittaut. Sed ad "rophonium defcen-
feri [éalas admovvent augu[las eque atque babiles. Ubi
defcen[um fuerit ,, medium inter [olurn c antri tefludi-
zem , cavermula efl latitudine duarum [pitbamarum.
Altitudo veró unius effe [pitbama videbatur. Qui ea.
peuetrarit , bumi procumbens , melle fubactas offas te- |
ens, pedes prius im cavvernulam illam immittit. Mox
zoto ipíe cum corpore [equeus , genna im cavernam in-
ferere nititur. 1i flatim reliquum corpus , veluti ata
tractum genua fequitur y. nou aliter ac [i maximus c
«elociffimus. ammis vorticibus corrzptum bominem. ex
oculis fubducat.

Sic Antris ac cavernis fuperftructa erant Oracu-
lum Serapidisapud Alexandriam ; Apollinis Clarii
ad Colophonem ,tefte Tacito; quem inferius ad-
ducam. Sic & Saturni in urbe Alexandrinà ; &G
Fortunzx Przeneftinze prope Romam , & Sibyllz
Cumanz & alia plura in regionibus aliis. Hifce ad
di poffent ea qua Strabo de Cimmeriis corumqu
Oraculo narrat ; libro 5. Geographiae fuas ni plu

rm

DegsOaR 6 vios 239
rima ex iftis ipfe fabulofe crederet conficta : uti &
illa quz;de AntroCumanxze Sibyllze & aliis huic non
diffimilibus ; circa Bajas ; Puteolofque & loca hifce
vicina, habet in Itinerario fuo Dominus Villamons
tanus ( vel ut Gallice appellatur Le Sr. 4e Pillamozt.)
Nifi ifta, qua à me modo adducta funt, fatis fuper-
que fuffcere exiftimarem.
Ubi autem deerant talia fübfidia, non deerant ,
qua defectum horum fat commode fupplere, ady-
ta fcilicet, poterant; quz, ratione ftructurz fuz,
Antri quxdam fpecies erant intra Templa Fatidi-
ca. Hinc Hefychius Z?vzw. eraAoto», 4 33 2oriupuQoy
ii29- € ise, Eodern modo & Suidas. Cxfar quo-
que libro 3. de bello civili: Pergaro iz occultis ac re-
20115 Templi, QUO PRJETER SACERDOTES
ADIRE faszoz eft , que Graci adyta appellant, tym-
pana [ouuerunt. Oui Caefar hic commodé vocem
illam Grzcam , caufamque cur adyta talia loca ap-
pellarentur explicat ; inde nempe quod nemini
prater facerdotes ad illa aditus five acceffus pa-
teret.
Addamus & hifce Lucanum , digniffimum ut
hic etiam audiatur. Ita veró ille canit, Pharfalicor.
lib. 5. de Pythià:
llla pavens adyti penetrale remoti
Fatidicum,primá templorum in parte ref. ftit.
Ac pauló inferiüs:

Sentit tripodas cef[are , furen[que

"Appius: C» uobis meritas dabis impia peuas

Et [uperis , quos fuzisdit9 NYSI MERGERIS

ANTRIS,

Deque orbis trepidi tanto confulta tumultu

Defruis ipfa loqui. Tandem couterrita virgo

Cozfwzit ad Yvipodas , Vv ASTISQUE ABD U-
CTA CAVERNIS

Heft ie in[ueto concepit pectore numen , coc.

Atque

———

-—

z40 DissERTATIO SECUNDA

Atque iterum pauló inferüs:

—-—— Tunc moflus v à s T Y S ululatus YN
ANTRIS

Extremaeque [ouaut domità jam virgine voces.
Ac paulo póft.

tunc pectore Vatis

Impatiz ceffere fares, expul[aque templis

Profluit.
Quod autem illa obfcura admodum effent, hinc
Operza quoque vocabantur apud hunc ipfum Luca-
num; Ciceronem, alios.

Nulios igitur confultores ad illa admittebant ;
nifi qui Regesaut Principes, atque harum fraudum
conícii effent. Quique ita & fibi & ipfis Oraculis
majorem auctoritatem conciliare volebant ac vale-
bant. Sic Alexander Magnus , ut Strabolib. 17. ex
Callitthene notat , folus ad illa introiit. Verba funt :
Mo» P) [2] 7 BaciAG qw itgéo. met Jia Tm eM GI,
eis T via» p v cupzÜss v6 TUS FJ aue pueTeiCv-
ye, alo iine , tao qe d Üruuteeias &XQeg&gmoN "rue
«Mao "AAdd4s, cio d) Gore A

Soli fcilicet Regi à Sacerdote conceffum ut in Tem-
plum ingrederetur babitu con[ueto : ceteros ve[lem mu-
zare juffos ,, à foris omues Oraculum audiviffe , dempto
Alexandro , qui ingref]us. iutus fuerit. Sed totam
ipfius ad Ammonis Comadiam inferius adhuc
tractabo.

De Vefpafiano habemus exemplum apud Taci-
tum lib, 4. Hiftoriarum :. Z4/zier iz Vefpa[rano cupi-
do adeundi facro fedes; , [ Serapidis fcilicet apud
Alexandriam; ] a£ fuper rebus Imperii con[uleret.
ARCERI TEMPLO CUNCTOS JUBE T; a£-
que iugreffus inteuza[que numini , ec.

Atqui ; ut idem T'acitus loquitur , lib. 2. Hiftor.
Initium ferendi ad Vefpaflauum imperii Alexandrie

ceptum.

o^

Bus 0OxA4cmrnis& 24I
emptum : quod quomodo contigerit ; ibi legere opc»
rapretium.

Verüm ifta diu fatis anté hanc jam memoratani
Alexandriz confultationem acciderant : Imó &
hzec fequentia iftiscceptis adhuc priora; ea nempe
quz de Vitellio nofter T'acitus tradit Vix credibile
memoratu eft , quaztum [uperbue [acordieque Vitellio
adolegerit , poflquari fpeculatoves Syriá Judae ad-
acium in *verba ejus Orientem nuutiavere. IN AM
ETSI vaGIis &DHÜC ET INCERTIS
AUCTORIBUS,ERAT TAMEN IN ORE
FAMAQUE VESPASIANUS,; ac flerumque
ad uomen ejus Vitellius excitabatur.

Quin & priufquam hzc contingerent , confulue-
rat ipfe Oraculum Carmeli Dei ; ubi Bafilides fa-
cerdos omnibus coeptis ejus, ( dubiis ambiguifque
licet verbis ; tprocul dubio non ignarus quo, qui
confulebat Oraculim , Vefpafianus collimaret , )
omnia faufta promiferat. Quibus narratis, idem
Tacitus addit: Has ambages c ftatim exceperat fa-
ma, Qe func aperiebat. Nec quicquat magis in ore
vulzi : crebriores apud ipfum fermoues, qianto [peranti-
bus plura dicuntur.

Quum igitur jam non amplius contra Vitellium
in àrmis effet ipfe Vefpafianus , fed illo interfe&to ,
imperium teneret , Muciano ac Domitiano domi-
nantibus in urbe imperii capite, non mirum ; cui-
quam videri debet , ipfum ác folum in adyta ad-
mifTum, ac fingenti ei de E fuifque quzcuhque pla-
cerent, facillime fidem fuiffe adhibitam : faltem,
illos quofum inteferat ita fimulaffe : ut feceran£
quidem de Alexandro nationes Barbarz ; dum in-
werim ipfi Macedorfes indigaanter admodum ta-
lia ferrent.

. Simile feré exemplum habemus in Tito hujus
Vefpafiani filio. Qui ; dum bellum idem civile jara
o fimul

242? DrisseRTAT:I0 SECUNDA

fimul cum Patre agitaret animo, Paphiaz Veneris
Oraculum confuluerat. Hiftoriam ipfam jam ad-
duxi in priore mea Differtatione , quapropter pauca
folum ex illà hic apponam : Soffratus , Sacerdotis
id nomen , ubi leta qi» cougruentia exta magnique
con[ultis aumuere Deam «vidit , pauca in pre[ens, c
folita refpondeus , PE T1 To SEcRETO futura
- aperit. Titus aucto animo ad patrem pervetius , fu[-

pen[is. Provinciarum exercituum mentibus , ingeus
rerum | fiducia | acceffz.

Hec quippe atque hifce fimilia multum pote-
rant apud ftultum vulgus, quod totum fere à di-
vinationibus & Oraculis pendebat: atque adeo ta-
lis fama ac rumor de ipíis difperfus, praefertim in
motuum horum initiis ; ipfis maxime conduce-
bant ; imprimis jam veteribus Ducibus ac claris
militia ; fubnixifque auxilia ac potentia. Legio-
num atque auxiliarium ; é& in turbido tali ftatu
Reipublicz.

Dealiis confultoribus nullum exftat exemplum :
neque e re hoc fuiffet Antiftitum, Periculum
enim fic fuiffet, ne detegerentur ipforum mylfteria
arteíque fallendis confultoribus adornata.

Sed ut propius accedamus , ac detegamus artes
ac przftigias horum facerdotum ; five potius im-
poftorum ; Confideremus, quzfo , praecipua; at- |
que ab antiquis fzculis inter Ethnicos celeberrima ;
XxgustigA".

De Delphico igitur, ut inde initium capiam ;
ita loquitur Strabo : $«g Y éd 7v upvréos, avreov
x9iAo» xL BáÓzs , & uM dDpusuugr dyuQigios al 4, :£
eur wYdUup coRcwu axar wipkeoX ) 9 sues veATT-
dw ipai y iQ y lo TIo9iao. &vaCaerwru , Depspdplo |
T0 "yáUug. » eor Dori ges tpaet pae Ti X94 wp Qqé C93 e- |
ye di x94 quUTw 6i MÉTQQV zroqmee ye Vesp y5yr es
Ti ied.

Ora-

Da3O0mxRA4ActUuLtEs 244

Oraculum ipfum , ajunt effe cavam profuudé [pecum,
aditu uou admodum lato : ex ea fpiritum efferri furoris
Divini effiacem: fupra orificium Tripodem fitum fub-
limem , quo cenfcen[o Pytbia , ubi [piritum exceperit ,
carmine [alutágue oratione fortes. ab ea pronuntiari .
Porró Poetas quofdam effe faui adminiffros , qui prof
oratione edita in ver[us uumerofque redizant.

Infidebat Pytbia T'ripodi ; at in adyto , ac procul
ex oculis eorum qui prztenfum illum Apollinem
confultum venerant : ut patet quidem fatis claré ex
Lucano ; at clarius adhuc ex Plutarcho ; qui nos
docet illos in cella quadam in eam rem conftructam
confeditle. Íta enim ille fub finem Dialogi de Dc«
fectu Oraculorum : Na cel/á iz quá con[ultores Ora-
culi fd»re jubent , mec [epé nec flato tempore , fed in-
certis utcunque intervallis fragrantia repletur c aura;
qualem fuavi[foma c pretioffEma unguenta ex. adxto
tazquaom fonte effunderent. Grzca funt : 'O 49 eix$-
c» à TÉS A£ody us T y xa Diis. , Hart TUMÁxiS, xut
qty Late , «AX dh £v 2e A£ovev POPE. «ya u-
queTM UG THAT , oi4£ dy TU mguh NOM TTOAVTEAÉ
(ums UP pocey Nm eggs, Qar:p ox Typ 9 &doiE que-
CZ»oO-. ;

Unde autem hzc fragantia , &c. poftea difqui«
rendum.

Non przfentes igitur aderant, nec quid rerum
gereretur in adytis ; quidve infra in fpecu fubter-
raneaíciebant, autícire peterant. At optima occa-
fio erat hic multa adornandi , quibas imponere
poflent confultoribus. /Edes enim illae quz in ur-
be huic Templo fubjiciebant alive cellz vel zedi-
cule T'empli z&2222.feu fepto connexz;, autetiam
intra illud edificata ; Occultum atque incognitum
tranfitum dare poterant ad adyta & loca iie fubjecta $
unde per fuffimenta atque alia ipforum fallaciis con-
ducentia ut vifus DE propius accedebant,

P obnu-

244 DissERTATIO SECUNDA

obnubilaretur , fua peragere poffent. Atque ipfa
Virgo Pythia per commoda inftrumenta in id ad-
aptata etiam fuas partes agere poterat; fiveut per
tubam locutoriam vocem intenderet , ut fic huma-
nis majora fonare videretur ; ac lanariá herba , aliif-
ve adminiculis, fpumam in Ore concitaret ; aliif-
ve pluribus modis obfeffam fe Daemone fimula-
ret. Cujufmodi fraudum exempla copiofe fatis
dabimus.

Notemus interim &c iis, quibus ( fi quibufdam
id contigit) propius ad adyta accedere permitteba-
tur , vifum ita ibi fuiffe przpeditum per laureas
fraudes, quibus illa erant obfepta; ut illac eorum
acies penetrare nequiret, qui cupide nimis eo in-
trofpicere tentabant.. Hoc non obfcure indicatur
ab ZEfchylo, in Eumenidibus ubi Pythia:

Ej4 udo fp7w ewtag 7oÀvstQd prx.

Equidem accedo ad AAntrum ( adyta | frondibus mul-

tis ob[eptum.

Religiofi videlicet ac pio pretextu non fola ipía
Pythia, veram & Prophetz ipfius, & Confulto-
res Oraculi , & Tripes cui Pythiz inüdebat &
ipfa adyta ; lauro erant coronata atque obfepta.
- Quod impedimentum forfan non é minimis ad-
jumentis erat , quibus obícuritas loci, quà adyta
femper, ad majorem venerationem horroremque
religiofum incutiendum , obtenebrata erant. Ma-
gis eluceícunt hzc ex Ariftophane ejufque Graco
Scholiafte , quorum primus in Pluto:

Ti 23) à QeioQe tAuxe cx $4 9b UY
Adquem verfum Scholiaftes inter alia hcc fequen-
tia habet. Oi [ dicuntícilicet ] ?n c» meo 7? s:Qa-
ya vx iden 1A£2ev 3 TlyJia.,

A quibus nonabludit Lucretius dum lib. 5. ce
Philofophis ita canit:

-— Mal-

DrQRACULTS 245
——— Multa bene, ac divinitus imvenientes ,
Ex adytis tanquam cordis , refpon[a ddere
Sanéclius c» multà certá ratione magis , quam
Pytbia,que Tripode ex Pbebi LAUROQUE profatur.
Cuncta videlicet ibi dolis fabricandis miferifque
Contüultoribus decipiendis comparata erant.
Clandeftini ac íubterranei irttroitus exemplum
dat nobis hiftoria illa de Belo ac Sacerdotibus ejus
per Danielem deprehenfis: quz omnibus fatis nota
eft. Alia hujusrei exempla quoque in fequentibus
adducentur Sonum vero ita poffe in immenfüm
adaugeri, ut maneat interim vox optimé articulata ;
ac commodiflime ea internofcatur 5 eo quod nihil
plane variet ab ifta qu:xe fimplici ore ;, & abfque
ullo inftrnmenti adminiculo radditus ;. nifi fo-
lo augmento five intenfione per inftrumentum
tale facto ; docentcertiíffime nos illz tubae locuto-
riz per Sarouclem Morlandum Equitem Anglum
invente ( nifi prior ipi fuerit R. P. Kircherus,
quieasfibi, ut]am antea excogitatas, vendicat ) ac
nunc per totam Europam. fatis notz.. Hiíce & ad-
jumento efle poterat fornix five adyti five ipfius
templi five utrinfque fimul: qualia quotidie in
T'emplis majoribus experimur. Nec fiebant. ifta
omnia ni(i poft intercurreatis temporis fpatium :
neque femper aut quotidie reddebantur Oracula ;
fed ( prxterquam quod certis ftatutifque tempori-
bus diebufque & Delphis & alibi darentur hu-
jufmodi refponía, ) fub pratextu Harufpicinz
ominumque inde capiendorum; aliorumque, puri-
ficationum fcilicet, immolationum feu facrificio-
rum , qur Deo offerenda erant , fat temporis
nancifcebantur , quo ornnia rite poffent apparari
abíque confultorum de talibus argutiis fufpicione.
Faftos certé nefaftofque fuos dies ; ( quibus aut

confulere Deum aut non confulere licebat) Ora-
Qu? culo-

246 | DisskER TA TIO SgCUNDA
culorum Prophetas, atque inprimis quidem Del-
phicos; habuiffe patet ex Plutarcho, in vita Ale-
xandri, atque hiitoria ibi narrata; quam inferius
(aliàque occafione ) adducam. Notemus folüm
obiter, Alexandrumillum Pfeudomantem, jam fz-
pius nominatum atque nominandum, hzc belle
imitatum fuifle.

Ex antro autem Tripodi fubjecto etiam fimu-
latus ille furor adjuvari poterat, per fuffimigatio-
nes, fulphureas ac narcoticas ; vimque obnubilandi
mentem ac dementandi obtinenribus : qualia me-
dicorum filiis minime ignota funt: aut talia in os
&(fumere potuit ipfa Pythia. Quam artificiofe au-
tem dementia ac furor Daemoniacus ceffingi poffit :
ac quam frequenter, non tantum commune vul-
gus ; verum & Doci homines imó & Medicz ar-
tis admodum periti fallaciis ejufmodi decipian-
tur (modo dominetur ipforum animis , qux tam
laté regnat, fuperftitio) plurima harum rerum cu-
riofis nota funt exempla; ac quam fzpé, cum pu-
dore talium nimis credulorum , fraus detecta fue-
rit ; & meritis fuppliciis affecti harum przftigia-
rum tam inventores quam actores. At illuftre val-
dé exemplum (ac cui nullum par in omni hifto-
ria inveniri puto ) habemus apud Ampliffimum
Do&iffimumque J. A. Thuanum initio libri Hi-
ftoriarum noftri temporis: quod hic afferre me
propris ipfius verbis ;, nervofis fané atque ele-
cantibus , Lectori tediofüm minime fore con-
fido :

Publicato Nanneten[! ediclo ves incidit , que non
asediocrem Regi qmolefliam, rebus cozmpofrtis [fummam per-
Zurbationem attülit. Nam recenti edicti promulgatione
plerique factiof ia occulto maximé offndebantur , occa-
fonemque quaerebant res mifteudi , quam ex levi cau[a
$auc oblatam avidifmé arripuerunt. Jacobus Broffe-

rius

À

DE RnRa'cUuULITsS 24

riut Romovautimo i2 Sequalonia oppidomatus , pauuifi-
cii ac laboris ruflici . quo feré illis locis victitant yperte-
[us y. circulatorum euditionem per. precfligias plebecule
vulzà illudentium pitiorem duxit , c Martba, quam
[Biritu maligno vesari fingebat ,' Silvina c Mariá
filiabus fecum affanptis ,— relicto lare urbes ac oppida
Ligeri vicizo circumpo[fita. circumire cepit magno bo-
minum ad rei uova [pectaculum coucur[a. Sed poflyemo
ubi fraus patuit , "Aureliani q Cleriaci facri collezii fo-
dales conciliari decreto XVI. Kalend. April. cb» XII.
€ XIII Kalend.VIllbr. anno fuperiore probibuerunt,
ue quis Sacerdos ex illa Diecefi ad excantaudum com-
mestitium illum Spiritum ritus ab. Ecclefra pre [criptos
u[urparet ; qui aliter faceret , [acris interdiceretur y iude
cum ad Andegarvum veiffet eadem fimulatione Martba,
Carolus Miro urbis Epifcopus eams autequam ad fa-
cras ceremonias accederet , ob[ervare voluit. Menfzque
adhibitam , cum aqua con[ecrata pro oulzari propiza-
ta nibil commoveri , vulgari , quam con[ecratam effe
dicebat , porrecta comvul[renibus ac membrorum diflor-
fionibus flatim exagitari cerueret , in fraudis fufpicio-
nem veuit ; quam ut magis comvinceret , altá voce
ceremonialem exorcifmorum librum afftrri ju[ft. Tum
recitato primo ZEneidos ver(u , illa ad id iu[lructa,
que exorci[ui priucipium per ea "verba fteri crederet ,
affectato membrorum motu à Spiritu torqueri [e finxit,
ob idque ab Epifcopo mox dimiffaefl s monito i arca-
zo patre , ut filiam domum reduceret , ueque plebi izi-
pofluris bujusmodi amplius fucum faceret.

Verüm is Lutetiam ver[us iter 1utendit urbem fattio-
nibus [ctffam , c ia qua permultos [eu credulitate ,. five
ut ex eo motus occafionem quaererent y. confiliis [uis frau-
duleztis propitios fore [perabat , €» ad B. Gezoveve
cenobium populi ob pracipuum cultum concur[u frequens
divertit. lbi facri remedii ope imploratá , antequam
de obfe/Je "vita s conditione , famá , valetudine auqui-

4. fitum

248 | DissksR TA TIO SECUNDA
fitum effet , Patres Capucini occupant , c coram igna-
va plebe ad exorci[oos Martba contortis viembris [abfc-
liente facile adflantibus per[uadent , veré eam à fpiritu
rorqueri. "famque is vumor tota urbe percrebuevat ,cum
Henricus Gondius urbis. Epifcopus partes [uas iutevpo-
fuit , Q ut megotium ordige procederet ,| Michaelem
Mare[cotum , Nicolaum Ellauium , foannem Altinum ,
fo. Riolauum , Ludovicum Duretum celekerrizmos Z4ca-
demie Parifienfis Medicos accerft juffit, e pofl editas
à Martbá [olitas gefliculatioues ,* cum Latine €: Gr«-
ce interrogata , meutram [e linguam intellizere oflez-
deret , unauimi ab iis coufeufu Epifcopo rogante re[pon-
fum ejt , gibilà Spiritus * multafitlay paca à mor-
bo effe: tautum reperta lingua vubra c» inflammata ,
Qv in [iniflro .bypocbondrio obfcurum aliquod murmur
exauditum i Poflridie Ellanius f» Duretus eodem cox-
veniunt , C Duretus infixa iuter pollicem cl» indicem
acu, an fenfu doloris tangeretur, teutavecvoluits cum
ad ilum non tremi[ceret , pofl peractas ceremonies vo-
gati ab Epifcopo feutentiams medici, collegas accerfiri
Q» in craflinum vem differri petierunt. 1gitur Kalend.
"Aprilib. magna omnium exffetlatione à Serapbino Pa-
zre exorcifini vepetuutur ; ad quos Martba oculos rotans
livguaexertay e» coutortis membris ac toto corpere ex-
borre[cebat ; 1um ad bac verba, ET Ho MO FA-
CTUS EST, fupizadefultatione veluti exoffato cor-
pore fluctuans ab altari ad val'oas facelli , im quo erant
irrepfit , quà veperculfis aflaztibus P. Scrapbizus com-
2zotior -

X* Jean deSerres, tome V. Les Medicins font requis de dire
ce qui leur en femble. Prefque tous concluent, & Marefcot en
porte la p&roleà l'Evefque: Qu'il n'y a nulle operation diabo-
lique, beaucoup de feintife & peu de mal, peu d'autres (com-
mo en une compagnie il fe trouve tousjours des efprits de con-
tradidion, qui penferoient manquer de fuffifance s'ils ne ta-
fchoient d'affoiblir ou renverfer par contraires raifons celles
d'autruy ) proteftent qu'ils remarquent en Marthe tous les fi.
gnes ordinaires aux demoniaques, «c.

Di:uyQn.acvutrs 249

motior exclamavit. Si quis fit adbuc incredulus , bic
Spiritum intus agentem fiflat , qb vite periculo cum eo
lucfetur.. Heic Mare[totus mbil nift fictum videns , e
umpo[luram non fereus , ego verà , inquit, periculum in
me recipiam. Spiritus, f poteft me validior ferat, Qui-
bus dictis flatim contra obluclanti manus in cervicem
izjicit , eamque conf.ftere jubet. lla ubi fe captam vi-
det , cum [e amplius commovere uonpoffet , ut impoflu-
ram tegeret , Spiritum abiilfe , fefeque reliquiffe vefpon-
det, Qi exorcifla, ut mendacium autloritate fud ad-
Juvaret , MartEam uuuc effey & Spiritum di[teffiffe
confirmavit : ad bec cum Marefcotus diceret , Spiritus
ergo à me fugatus eft , Epi[copus veritatis vidagande
cupidus rur[us exorcifmos repeti iviperat ;. illa primo ui-
bil moveri , i cum Mare[cotum cervicdi [ue imminen-
tem) videret , ut ipfe Riolamus c» 2Altinus medicinam
Jam curarent , iuclamare , ceterum ab omni geflicu-
latione ab[ligere.. Mox ubi eos faceffrffe cred'dit yin ter-
gum prolap/a ad uas. artes confugere. Tum medicirur-
Js comparent y. v» in vacuo. lulantem nullo negotio
compreben[am tememt. Cumque Serapbinus , ut fe eri-
gerez , juberet : Mare[cotus per jocum Spiritum in pe-
des fe poffe erigere uezavit y fe nimirum 7-fu Chrifli ,
qui malignorum Spirituum terror efl , fiducia fretos ,
nibil eorum elus mizafve expacve[tere ,. neque vero
beic Spiritum latere , ac mibilpreter naturam effe. Ma-
re[cotum diceztem excepit. Riolauus , c ad Martbam
comver[us ,. Mifera y inquit, quou(que perges uobis illus
dere ? gumquawme plebeculam ludificare defrmes ?. agno-
fce culpam y patent tuz fraudes , Cv nifi maturé veniam
dcpo[cas , brevi traderis iu manus judicis , q«i queftio-
ne veritatem extorquebit. Hac omnia Graecà Latiné-
que ditta , cum Martba interrogata fe mom. intelligere
faffa effet babita Medicorum , qui aderant , delibe-
ratione , C fex ex iis in priore fententia per[everanti-
bus , Duretus Spiritu maligno correptam virginem affir-

"0s "navit y

350. DrisseER TATYO SECUNDA

marit y iis praecipue indiciis , quod linguam preter ua-
turam exferuiffet , c acum alid infixam nullo doloris
fenfu pertuliffet. 2Altinus veró , multa in ea impoflure
fígna uon iuficiatusefl , ceterum trimeflere , intra quod
diligeutiis ob[ervaretur , exfPetdandum : nam "Joan-
zem Fernelium [ic cen[ere , qui uon nifi poft trime[lre de
quodam magne diguitatis viro, qui Spiritu vexabatur
cognofcere potuiffe iu libris de abditis rerum caufis [cri-
pfit. ltaeo die difceffum eff 5, cumque de uegotio omuinó
acfum crederetur ,— po[tridie alii medici avceffuutur ;
Mare[coto aliifque qui ab initio "uocati fueraut , nom
admilfis , c coram Serapbiuo ac Patre Beueditfo ex
eidem Cupuciuorum ordine AAuglo, Martba preter cor-
poris motus con[uetos etiam ad verba Greca , que igzo-
vare [e antea dixerat , atque adea ad /Auglicana diferte
vefbondiffe dicitur. Demumque atte[latio ab iis coufici-
zur coram Epifcopo c Sfofepbo Fulloue S. Geuovef
ceuobiarcba 111. Nom. April. quo Martba veré a Spi-
vitu vexari pronuutiatur. Cau[z fcripto addita , quod
cum motus illi fize pulfus ,. vefpirationis ac coloris mu-
tatione , violenti & borrendi oris viclus , [puma tenuis ,
lingue ex[ertio, morbo minime attribui poffrmt , quod
iu coufeffo uziver[is erat , && acus iu collum £i manus
iufixe fme doloris manifzfli fenfu c» nullo cruore emiffo
oximem fictionis fe[picionem tolleremt ,— reliquum effe ,
ut bec omuia prater C» [upra naturam Symptomata , ac
inprimis linguarum y quas ipfa uon didicerat , intelli-
gentia à maliguo Spiritu virginem. inbabitante pro-
veniaut. Eodem [iripto coutiuebatur , preter ea que
coram medicis fima edita fueraut , Fullonem affirmare,
Martbam cum à fex robu[lis bominibus teneretur , in
füblime quatuor pedes fupra ipforum capita fublatam
magna ad[lantium admiratione aliquandiu con[Hitiffe ,
que omnia argumenta. fcripto contrario poftea Mare-
Jiotus coufutavvit. Nam quod acus collo infixas non [en-
ferit , id coram fe factum uon effe , c cum ipfe coram

» ceteris

Dg U xa" OPES 25st

ceteris collegis idem feciffet , [enfiffe Martbam : Sed c
P. Serapbinum flatim inclamaffe ,! Martbam effe , c
Spiritum ab ea di[cefffe. Ez vero diffimulari fenfum
bujusmodi lefura im parte carnmofá , indicium effe uon
folum prafliziatores plerofque , fed ipfos pueros aulicos
ac lixas y qui im cruribus ci» brachiis acus admittunt ;
weque propterea à Spiritu obfideri creduntur. — Stoicos
olim idem fattitaffe atque adeo cen[uiffe , dolorem im
opzione con[flere , qo snultos ad mortem virgis cefos ,
zullo doloris [en[a , eandem cou[ftamtiam in Spartaua
Repub. quafi lege [aucitam , qc» exemplis permultis cou-
firmatam. Multos tamquam Sortilegos eo argumento ad
mortem damnatos , qui poflea [upremi Senatus judicio
ab[oluti funt : c ft fabtilius in nature fecreta penetran-
dum cft , certiffimmum effe, quod Galenus coutra 2tri-
flotelem rettiffine difputat , fenfum mon effe mutatio-
gem qua fit ia iuf vumento , fed à mutationis cognitio-
ze proveuire , uude fieri , ut qui profundá cogitatione
defixi meditautur , oculis objecta plerumque mon «vi-
deaut, aut qua coram dicuntur y non capiant 5 quippe
vi[us Spiritu cum [ud facultate iu fonte ipforetento , ac
feufu communi ab anima minimé ad oculos aut. aures
trau[milfo , e anima ip[a alio divertente , unde effe ut
inter pugnandum plerique iclus. [clopetorum im partibus
carnofrs 20m [evutiaut. Sic AArcbimedem olim pulveri,
fuo intentum Syracu[arum dereptarum fragorem auri-
bus *zou percepiffes quod vero fanguinem mon emiferit ,
ad rem mon plusfacere. INam cottidie evenire , ut qui-
bus vena fecatur y [i ad ictum exborrefcant y. fanguis
fatur. Omninà ridiculum effe , quod de puma adduci-
tur. Nam cui dicium vi[umve , aut quem fando acce-
Pilfe Spiritus malignos [pumam emittere , tenuem y [Bi[-
fam y albam, nigram? uam nigra omnia ii affiugi , c
féitum effe auile commentum , Damonem in oculo tuzi-
cam albam uon babere. uod ad motus violentos cb ra-
pidos , [ime pulfus , rejpiratiomis aut colorit mutatione

: atti-

252 DisskERTATIO SECUNDA

attizet , eos mon tales fuiffe, quim facile ab aftrantilm
medicis reprimi potuerint , c» que poflea iis at feutilus
ada memorantur , ea januis obferatis afa. INzmirum
non patuiffe fares , ne pateret veritas, cb ut bac qua ad
miraculum in majus extolluutur , vera ft , medice
rei peritis cou[lave , im melanucbolicis , lunaticis , c»
bujusmodi morbis prapeditis fpiffum ac terreftrem [an-
guinem , C qui facile zom accenditur ac praterea va-
rim pulfum effe. Plero[que ex iis vifos, qui uoclu in-
terdiuque cur[taut , cum borreneis clameritus canum
inftar ululantes , fime ulla pulfus vefpiratiouis , c5 colc-
vis itidemmutatioue , qi multum in eacalee coifee-
tudinem, Martbam veró jam totos XV. menjes Azdk-
gavi , Salmuria , Cleriaci , "dureliani , c in bac uve
zanquam fimiam aut urfum tradu, cy ge[liculatioui-
bus illis affueviffe 9 coque minus. illis affici y multa iu
garura cottidie «dmirauda q | fidem captumque burna-
auem [uperantia deprebeudi , qu tamen minime Spiri-
tibus, fed occultis ejusdem mature arcanis affignantur ,
à cane raliofo sov[0s tauquam canes latrare. Lycaz-
zbropos ululare , C bumana carne ve[fci , quippe laa
pbauta[Hica facultate cum [é lupos putent effe. imo ar-
gumentum refecti poffe , uz oflendatur, Martbam à Spi-
rituminimé ob[fderi ; tem S. Marci te[Himonio convin-
cipo[fe , eos qui à Spiritu exercertur , poff membrorum
agitatioues ac violeutas comvulfones ab[cedente eo at-
tonitos Qj membris quaft covffactos remanere : idem c
Feraelium in libris de abditis verum caufis coufirmare
multis exemplis y atqui Martbam mullaza pul[is , ve-
fpiratiouis , coloris wuutationem pati s sullá membro-
yum fatigatione vexari; igitur minime à Spiritu oLf.-
deri. Ultimum quod à Medicis coutra [extientibus af-
fertur ,. fi ntique probaretur , magis urgere ; Martbam
cum Grac c Anglic interrogaretur , difertà, quefi
intelligeret , ve[bondiffe. Sed ueque id fatis idoncé pro-
bari C quod in eam rem dicitur, fu[picione fraudis
zn

D X OR AO87L I 253
102 carere q» apparere pramonitam virzinem ad iz-
ferrogata illa bujumodi refpon[um dedife.. Nam fi Gra-
cé intelligit , cur cum. Latiné , que lingua toro Occi-
deute adeó communis eft | interrogatur [e minim intel-
ligere dixit? am [emper audiendos qui Martbam tuac
cffe ,. um mibil intelligit , c Spiritum ab ea receffiffe
"mendacio tam fado patrocinantes llazeraut? Quod veró
ab aliis additur , eam [üpra eorum , qui capt am teue-
bant, fe capita efferentem im vacuo aliquandiu cox(litif-
fes prater naturam noneffe, Nam quicquid redd lea
WO'vEluT y antequam in coutravium moveatur , ut quie-
féat neceffe babere 5 fec pilam inparietem ejaculatam ,
aurequam veflettatur , ad parietem quiefcere.. Sic ar-
zeriam poft dilatatiouem , antequam contrabatur , pa-
riter interquiefcere.. Et ró notandum id à prandio
vifum : nam mane impe[luram iidem ; qui uunc coutra-
rium afferunt , concorditer clamitabant , cum videlicet
vapores iz cerebrum [ublati idem quod [uffufiones , que
extra locum fuum ves ob oculos referunt, operantur. Sic
potuiffe fierà ut momuulli duplicem Martbam, alteram
bumi, alteram in (ublimi videriat. Quid quod quidam
vijam eam palpitare intus , cb» quod. equi Mi ios
faciunt , ilia ducere miraculi loco retulerunt ?. alii de-
uique ex imo ventre claufo ore c compreffis labiis lo-
qui ? an engaflvimytbos c flernomanteis Hipporrati
son inditlos , ipfis ignotos effe ? at cui bouo? inquiunt
poftremo mounwulli imter eos cordatiores crediti. Nimi-
rum ad emendicandam (bpem ,. c lucrum ex otiofa q?
inerti vita per pre[Heias captandum , quis fcit au qi»
ad cienaos populi amimos ,. ac denique. [editionem im
principe regni urbe, exemplo ad alias tranftturo , ex-
citandam? luter bos conteutiouum alus immane quan-
tum diffracfa concordia , c fciffa ovimium fludia , adeo
ut metus iuceferit , me ves im apertum morum erumpe-
ret, Nam prndeutiores tam ardens quorundam im ea

cav[Ja [ludium fic interpretabantur , quaft occafro editi
Nuper

254 DisseER TAT10 SECUNDA

nuper fatti cum Regis invidià convellendi quereretur
€ Rex qui tunc ad Fontem-bellaqueum erat, à fidis
monitu , veritusque ne per f(crupulofas ac vagas, quee
in bujusmodi cevemonis interrogatienes vulgó fiunt ,
antiqua odia vix fopita venovarentur , c nova fatlic-
num femina inter populum feverentur , Scnatuiman-
davit ut auctoritatem (uam interponeret ,. 9 coitiones
illas, quepaullum jam à feditione aberant , maturc
impediret. Itaque decretum , ut Martba Mariflra-
tus traderetur , quicam diligenter obfervaret. adbibi-
t5 inedicis ac peritis 5. e poft men[em ad Senatum vc-
ferret. Petro Lugolio criminalium cauffarum affcfo-
fi, d? Francifco Villamentano cognitorss voti vica: io
id negotii datum; qui cam totos XL. dies fub libevá
cuflodia babuerunt. Quo tempore ad cam vifendam
admij]i N. Ribitus Riverius Regis archiatros , Andreas
Laurentius Regine irem avchiatros , Petrus Laffleus
acdici collegii decanus , Albertus Faber, Mare[cotus ,
Ellanius , Altinus , Lu(fonus , Petreius , Renardus ,
Hervardu: , Cufinotus , Ambofius ; Palmerius, Mar-
cefius ex. eüdem ordine: quiommes mibilpreter natu-
ram in cá puella animadoertiff (ceipto teflati funt.
ip(a feris Pafchalibus peccata coram Sacerdote con-
feifa [acrum viaticum placide fumpfit , ceffantibus ,
POST MUTATAM CUSTODIAM , paullatim
borrendis illis , de quábus tantus rumor paffim percre-
buerat , gefliculationibus.

Poftremum veró hujus Tragcedize acum (nam
Tragicum plané exitum habuit hzec res; a&toribuf-
que lu&tuofum ) videat Lector apud hunc eundem
'Uhuanum ; & in Epiítolis veré aureis Illuftriffi-
mi Cardinalis Offatii: quod ea quidem fint extra
meum propofitum , digna tamen qua à talium
curiofis ibi legantur.

Non autem omittenda duco que Lucianus de

Alexandro illo Pfeudomante obíeffum fe numine
fimu-

IMExcO xm AC S'L I s 355

fimulante , narrat : E«xAa» y5» 6 'AXMEad- wy
qu'au m TU ymdYas ale 7:348 86 Tl 71 edv , Di
Cue Ge rt 9) Anpemtbs xv» patumiéveq atomi uudpO- chio
c, € &Qp8 verme epdpO- T) soupe o paOlue TiO
Vaspaev ewm), spsjim vis BuQezs BoTéyus vlo (idw
2]eugoszompdpo. 7:5 d 36s" , xg Qoetpüy sdVxd o
«eós.

"Alexander itaque multó poft in patriam cum buju[-
modi tragedia ingre[[us , con[picuus erat c fpleuaidus :
CuM sESE NONNUNQUAM AFF L A-
TUM NUMINE S1MULARET,; ORE SPU-
MA PLENO. ldquod ille Luzariz berbe ad tingen-
dum apte radice comimanuducat á facile efficiebat : Cete-
rim illis Divinum quiddam ac formidandum [pnma illa
videbatur. Atplura huic fraudi conducere poterant:
neque aliquis fere eft ; quin noverit hanc fapone Hi-
fpanico, acgaro ifto Mofcovitico , quod vulgo
Cavajaris nomine venit excitari atque elici com-
mode pofle. Flac occafione data temperare mihi
non poffum , quin addam ea quz in Itinerario fuo
Gallicé conícripto, Ba/zbafar de Monconys , homo
minimé fuperftitiofus , fed curiofiffimus naturx
naturaliumque caufarum indagator , pag. 8. pri-
mz partis, nobisnarrat. Verba ipfius funt hxc fe-
quentia: Le 8, au Matin j'allay voir la [uperieure
des Urfeliues jadis poffedée [elom l'opinion commnne , ce
qui m a'voit donné la curio[té de la voir. "Te la fu donc
demander £e j'eus la patience de l'attendredans lepar-
loir plus d'une groffe demi-beure. Ce retardement mefit
foubgomner quelque artifice : cef pourquoy apres luy
aver fait compliment je la priay de me mon[lver les
caratieres que le Demon que la poffedoit acvoit marquez,
fur fa main , lors qu'on l'exorcizoit ; ce qu'ellefit en ti-
raut le gant qu'elle avoit à [a main gauche, "T^y visen
lettres de couleur de [aug [ur le dos , commengant du
peiguet ju[qu au petit doigt , ] E sv s; au deffous tirant

vers

2566 DissERTATY0 SECUNDA
vers l'épaule9 MAR1Asfplu-bs, Jos PH; c
plu-bas a la quatriefme ligue , F. bg SAL LESs.
Elle me dit toutes les me[cbancetez, du Preflre Grn-
dier , qui avoit eflé bruflé, pour avoir deuné le male-
fice au Convent , c comme un Magiflrat de la Ville ,
duquel il de[baucboit la femme y. :'en effoit plaiut clle
€? que de toucert ils l'avoieut dénoucé , mon ob[laut les
fortes inclipations que ce malbeureux luy caufoit par fes
fortilezes , dout la mifericorde de Dieu la prefervoit.
Enufu je pris congé d'elle c auparavant je [oubai-
tay de revcir fa suain y qu'elle me douza fort civilc-
ment, au travers de la: grille. Alors là confiderant
bien , je luy fis remarquer que le rouge de lettres sPe[loii
plus ft vvermeil , que quand elle efloit venue , (5 comme
il we [embloit que ces lettres s'eftailloient c que toute
la peau de la main fembloit s'e[lever , comme fi c'euft
eflé une peil'icule 9eau a^ empois deffecbées avec le bout
. de mon onugle j'emportay par uu leger attoucbement
une partie de la jambe de PM. dont elle fut fort fur-
prife « quoyque la placereflaft aufi belle que les autres
endroits de la zmaim. e fa [atisfait de cela. "fe pris
congé d'elle cc. Sed denuó redeamus ad Strabo-
nem, à quo jam dudum eft quod per hanc digref-
fionem divertimus , digreffione tamen aliquibus
forfan non injucundà.

Addit Strabo: Pythia, uti dicebatur, carmine folu-
14que oratioue fortes prouuutiari. Porro Poetas effe
quo[dam fani adininiflros , qui pro[à Oratione edita iz
«er [us mussevo[que vedigaut.

Quod vero de Carmize addit , id de temporibus
antiquis intelligendum , minime de ipfius Strabo-
niszvo, Namqueex Cicerone fuperius allato pa-
tet, jam ante Pyrrhi tempora Pythiam defiffe Ora-
cula fua carmine proloqui. Hinc etiam eft quod
integro libello inquirat Plutarchus, cer Pyrbia car-

wize Oracula mon ampliks redderet. Qui Plutarchus
quo-

Dg QR'A'c U'£ t'!g 245

quoque idem cum Strabone de Po&iis illis teftatur 5
lib. de Pythize Oraculis; cur; fcilicet , illa non
amplius carínine refpondeat: — —

long» 34» dxdem jn 7mUynuoÉ Lig aydpeo , CHMdYai-
mE vus Quis Y) MgvAMGGYovTES ET xo mra Gea cr)
DEVI ; £70 «o HETQU » xai íoÜuus oie eof cias qvig
Agnepois cx V qtosvss To bem inovres. Multos quo-
que audiviffes qui dicereut ,, Poétas quofdam etiamnum
apud Oraculum. defidere , qui voces exciperent y üfque
fubit verfus C numeros tauquam vafa quedam ci-
cumplicarent.

De quibus Poétis ftatim inferius plara. Cur au-
tem initio quidem carmine , poftea veró folum
profa oratione refponderit Apollo, ha procul du-
bio fuere rationes ; Quod non femper paratas ha-
berent tales Pythias quz; verfus fatis bonos ipfe
componere poflent ; & fic per illa refpondere conz
fulentibus ; aut quz accuraté fatis atque ita ut o-
portebat eos proferre poffent; unde & verfus man-
ci, atque hiulci; aut ; ut Lucianus : vépuseea x;
cdi uérgg , eX €O , quod illos non bene effer-
ret; imó quod & à Sacerdotibus ipfis iftos com-
ponentibus ; ex inícitia legum metricarum , fxpius
malé ac vitiofe compohiti fuitfent. Unde etiam
cum riíu ac contemptu à multis excipiebantur: ab
Epicurzis przfertim ; Cynicis, Ariftotelicis, Pe-
ripateticis ; aliifque : quibus aliàs muitis de caufis
contemptui Oracula atque irrifuierant. Hinc vi-
demus (practer Onomanum , Ciceronem aliofque )
l.ucianum ubicunque potuerit occafionem arripe-
re iis infultandi; uti inter alia 1n. Dialogo cui titu-
lus Juppiter Tragcedus ; hifce verbis: 'Oga ya € 7-
' ATA 2420 pov im^ chinas "V xvreueHdy. xod Qr tmxeu-
mieu m 7oAAQ Y &eQuAMck, we ü TIIV eroe dry 6s
«5s a«Zo(ue CEtmuQuy Te. HETEz-

ltzque video. Apollizemm ob. Oracula zonnulla deri-

deri ;

45$ DissER TATIO SECUNDA

deri ; quamquam cautionis caufa multa ob[curet , me
omuiuó audiemtes otio indulgeant ad expendendos ver-
fus. Sunt autem verba Mercurii ; qui modo dixe-
rat: Ego? usw zeimhexós eiu ust A]eQ p qv oxu-
vy ue » Varépueta cvda fuucigey. € 2206 ton] Tu
e)Tdy em 78 &psoum 7 ET Y.

"At ego Poéticem non calleoy adeo ut praeconium [im
corrupturus , fi bypermetros cy defettivos verfus , con-
ueam : rifum ipfis movebo meá carminum im-
peritid. Quibus tum adhzrent verba ftatim ad-
ducta.

Sed nec Plutarchus id ullo modo diffimulat:
verum € contra caufam inquirit unde illud conti-
gerit ( 2c quidem fatis fuperftitiofe) in Dialogo
illo) cur Pythia non amplius carmine redderet re-
fponía , hiíce fequentibus: Ex ss 2jvodyus meis;
eniAi» oi qevrysTu evEorixeMoAQhYT) Tus puects. P E
JY ToO» iepelegu. AexD5vr s eiiaeq afoi "AG" S Ap-
yes BaciAeims , 7UMNAxIs t£ Dow giro TT oETUy à 4Mog-
Yuuog » C^ ole ci Qe"mcQuoi Aigovre4 alu) QauAonynz 9; l2
dUTEAGU) , xuiTU peuoioéms ó 20s , Xj d aepo pdpts Ao-
qm £y? sro» asn$ do «eX» , 4 aka iu X94
adus x; cüQavías tread , 33 7T0À9 - Heiolw dem eio Y;
7- Opzeov vmipQOnfoX. Tus ) uObMES UU weunnó» óga-
ip 35 mois qubrgois "6 Toi jugi mAnepiiAes €. Quu-
AépytO» éyumemAsytdpue. 7rupuv s» AOvyxn ow o TouTIS
Zegorian É/7x (£22) qup zw vm] E 9r gl ovres
£a] ) T? dvwpO» , dv Aer , «44 Y 'Owies X H-
emidy Ayer» S apnozuim Tiu 65 deAsu C agus
memi pdypo!s , trig cov duo! vio aüTAy xgAmw GC ux-
TuAHdole vmi Qaohue cuptÜciar, "UmuARGar s» Bónb (o
à 24e peécgns ( oic 48 TY- dydyrs troc lbpdpoy 22 ees T
Ezixsep ) "Ag s» 1gn T) E Qwyopdw Vases ?xi-
x9u6 5 "Ovx tope ( éme à Xsggeoriov ) A2 ul edv.
exAaG ar $5, dg toixty y Varro &Ab0siuov yes ra a£i-
jrmi Vyeanper.. Apos] vie 3 E puma , jadis

Ilew-

Dg OnRAcCUL. is 209
Ilà/gn» wgripiipt P Tig €) jfjvotdpmn ches P. «gros
uiu» 0 (mms S qpiyur ON &AndSidpO- iQatrtme. RT
Quaw à Bíay euius T» Aóyey vria;etv , Ora) &ywepQugi.
Y x 736 2enougs Éytot $icse € «A96 £A , in 9
Op elm Au E Ou uz dva on QauAms Pxsw. 0.0

Secundum bat [ilentiofacfo , rur[um enarratores fe-
crorum Oraculá depromp[erunt. 1b quum Oraculum
quoddam carmine editum recitaretur ; de Regno ( mi
fallor) ZEgomü Argivi : Diogenianui ajebat , feepe-
numero fé admiratum fuiffe V & RSsUU M; QUIBUS
ORAcuLA EXPRIMERENTUR VILITA-
TEM ATQUE VITIA. qui Apollinem Mu-
farum ducem effe) c ad quem mon minus eloquentie
quam cantileme c» vocis elegantia pertineret , ci qui
Homerum | Hefiodumque longe. antecellerez. facumdia.
T4MEN PLERAQUE ORAcULA ET
CONTRA METRI LEGES; ET VOCABU-
LORUM PRAVITATE PECCAR E. derat
unà Serapio Poeta , qui AAtbenis e venerat, 15, putatis
ergó , inquit y verfus flos "Apollinis effe * Siuamus vverà
eos , ut dicitis, Homerici: c Hefiodeis pulchritudine
lougé inferiores effo , annon utemur iis ut optime com-
pofitis , corrigentes judicium , quod de iis pravá confue-
tudine praoccupante fertur ?. Sub bac Bogtbus Géome-
fra , quem nofli jam in caftra Epicuri tranfitum pa-
rares "Audi[line , inquit , Pau[oni pictori quid conti-
gerit ? Nom [anà , ajebat Serapio. Atque dignum eff -
audituy inquit Boctbus.. Conduxerat is pingendum e-:
quum qui fefe volutaret , pinxit curreutem 5. C lo-
catove inique id ferente , rideus tabulam imvertit
ut iuferis fur[um elatis partibus , equus jam mon cur-
reus , féd volutans fé videretur. Hoc ait. Bio quibu[-
dam etiam Orationibus accidere quando. imvertuntur.
Itaque & Oracula aliqui non dicent bene babere , quia
Deus eorum [it autbor: alii (à coutra) Dei uon effe ,
quia funt «itio[a. :
R 4 Rulet,

260 DrisskR TATIO SECUNDA

^" Ridet , ut videmus; non infulfe Bocthus illo-
rum hominum ingenium , qui omnia libentius

credere volebant ; quam non credere vi Dz-
monum Oraculorum dari refponfa : quique po-
tius omnem everti artem metricam paífi fuiffent ;
quam quod confiterentur etiam peífimos yer-
fus effe malos vel metricis legibus contrarios:
imó potiiis confugiffent ad illud ignoranti & fu-
perftitionisafylon, hxc captum noftrum fuperare.
Cujufmodi homines Cicero quoque falfé admo-
dum & acute deridet. Sed antequam ad ipfum de-
veniam , paucula adhuc citabo ex Piutarcho:
*Huis 9 e nr , xdv z] Qe AT qe T "Orson TU TA
vU Vm, qí» vouiQwpop ouTl memuUMive qUy Ürov , JA
cxars l2 plo y x"use. chr , de iqagI m
Quxs xty&oX, «22. "2d 2») e yox Qsy d, wi)
Ayer , THs zgucuHo , Gre d» eia 5 9 Ot m) yegia-
mom yojiQ opus ÉL/629 dp , ém A&mtTPM «2 you Dia, "s
ganAMxgy £ 324p 68 Jig 9 vüeus » 80i o Q9X(Q- , udi
x Afi, Edi wb jeíTgov , Aha Y cyuncaXést one
próras Ts Qurmiois "Thej sn, € Qus co i oy mus
«vto6 "Ü Pho 0 49 caÓs nuc ugs TET, £z. qu 90A
err», Und. TXe B EcnxWes axtois ( DA 9» $e
eus VvanipodpO-) cv ta 2]eQvyco , 4» nenios
PLIINISECH mA «£2 Qi má y v5 QauAeois TT pou mi
xeudaots ; € qw, qq. TA o yadlan 2 al $ r-UTU.
górmuy óvógqgit? T6 xppucauBs Arysons y omvg vuly àxs-
QXAay € Aa2epgy 9; ueidomy dojvvas uX Vartoum. X6
Aio 24yiPP35 y. 143) 7o GE (ety ) Q qoc th 4A 2e-
Avezy zpoiv queri alu) boa xotvlo Hw. Büeis y42
la» dan 06 GUx aÀniap im(hr& Xd4 029» 9^5 mtmAUTU|
qi ugue coy (7:0; C 6296 xc uidpor.

Nos autem Boetbe , quod Pytbici ver[us Homericis
funt deteriores , on cen[eamus Apollinis effe : fed boc
initium motus [ubjiciente , fuo quamque -Antiflitarum
motu coucitari, Etenim fi (cribenda fuiffent , uou euuu-

ciau-

Ds OnMnACULITM 261
cianda Oracula , non puto nos literas Deo imputatu-
70$ fuiffe ac repreben["ros » quod elegantia feoias mom
equarent. Nou enim Dei eff vox , mon [onus , mon di-
Cio, mon metrtmi :. (ci feeming : lleduntaxat vi[a fug-
gerit, lumeuque in aximoexcitat , ad videndum futu-
r5 talis eff enim in[Hincfus furorve divinus. Univer[e
autem ut dicam, vos Epicurei Vates (de quibus te quo-
que effe apparet) effugere non licet : fed vitiodatis Pri-
[és -"Autiflitis , quod malis ufa fiut verfibus : itemque
eas qug bodie profa Oratione c quibufvis vocabulis
ve/Bon[a dautyse cogautur apud vos caufam dicere propter
»mutilos elumbefue verfus. Heic Diozenianus, 20i inauit,
ludere, obfecro s fed banc uobis diffcultatem explica,
commpupem onmium. Nemo enim aliorum etiam eft , !qui
"0n caufam querat cur Oraculum deferit verfibus uti.
Poft que, paucis interje&is, collocutores fefe
accingunt ad cauffas hujufce immutationis inda-:
gandas. Quas non abs re riiffe Ciceronem dixe-
ram. Sed eum ipfum jam audiamus loquentem ,
lib.2.de Divinatione: Sed quod caput ef cU R 1s T O-
MOoDo Jaz Oracula Delphis non eduutur , nz mod
noflra etate , [éd jam diu: qam ut nibil poffit effe con-
zemptius ?. Hoc loco cum urgentur evauuiffey ajunt ,
vetuflate vim lociejus , unde aubelitus ille terra fieret
qui Pytbia mente incitata , Oracula ederet. De-vizo
aut. fal/amento, putes loqui , que evaneftunt vetuflate.
De «i loci agitur , meque folum maturali , [éd etiam di-
viuá: que quo tandem modo evanuit? V ET UST A-
T E; izquies. Que vetuflas efl, que vim divinam con-
ficere poffft ?. quid tam divinum , quam afflatus ex terrá
mentem ita moveusy ut eam providam verum futura-
vum effiiaty ut ea mon 120dà cermat »1ultó antà , [od
etiam numero ver[uque promumciet ? quando autem
ifla visevamuit? A N POSTQUAM HOMINES
MINUS CREDULI ESSE COEPERUNT?
Demo[Hbenes quidem , qui ab bite aunis prope CCC. fuit;
DES jam

262 DisskeR TA T10 SECUNDA
jam tum QuoamiQes Pytbiam dicebat , YD. E s T »qua-
fi cum Philippo facere. Hoc aut eà fpettabat , ut eam à
Philippn CORRUPTAM DICERE T. Quo licef
exiflimare , in aliis quoque Oraculis Delphicis aliquid
zou fimcerifuiffe. Sed ( INB.) mefcio quomodo ifli pbi-
lofophi fupev[Hitiofi , c peué fauatici, quidvis malle
videntur quam fe mon ineptos. Ecvanuiffe macvultis d
exflinctum effe id, quod fi unquam fuiffet, certà eternum
effet , quam ea qua mon [unt credenda; mon credere.
Caufas ergo iftius mutationis ; à Plutarcho aliif-
que ante eum jam Ciceronis ztati zcqualibus, vel &
eam antecedentibus datas , irridet cum aliis Cicero.
At dicat aliquis , & nos illorum rationes tales ride-
mus: fed indenon fequitur, Diabolum non fuiffe
caufam Oraculorum , item & mutationis ejus de
qua jam loquimur. Itane etiam Diabolus tam ma-
lus Poéta fuit? ac cum alias vi fua fatidica implere
Pythiarum atque antiftitum pe&ora pofíet: non
potuit eas tam bene docere Poéticam , ut nullum
periculum effet ne propterea & ipfe & ejus anti-
ftites ab Epicurzeis, Cynicis, Ariftotelicis aliif-
que pluribus rifui & ludibrio haberetur? Aut cur
in hac re minus poteftatis habuit Diabolus an-
té Pyrrhi tempora : quod tum poffet verfibus
ipfe refpondere : poftea vero id per facerdotes
Bond ; Prophetas fuos id facere coactus fuerit:
Etenim ut ante illa tempora non magis veridicus
fuit quam poftea fed eque mendax ; fic etiam ob-
Íícurus & ambiguus. Certe haec ratio quam Cicero
nobis dat , mihi bona admodum videtur: 75s fc-
licet ifta evanuit , poflquam bomines minus creduli effe
experumt. Poftquam Gc magis perfpicaces redditi
videre coeperunt, zoaz rem, à Sacerdotibus; iz-
ventam fallaciis aut ad que[lum | aut ad. [uper[Hitio-
zem , aut errorem : uti idem Cicero de fortibus
loquitur.

Dk Om 4cuutrmu 265

At cum minüs adhuc perfpicaces eíTent homi-
né, plura quoque Oracula ubique terrarum vige-
bart. Sedin illis preíertim R egtonibus quibus in-
genia erant ftupidiora. U nde Boeotia ( de qua no-
vimus illud ab omnibus fere decantatum prover-
bium ; feu verfum iítum Horatii qui in prover-
bium ceffit, Beorum in craffo juraves. aere matum 5
quippe ítupidiora magifque obtufa audiebant
Boeotorum pectora,) tam ferax fuit olim ; imó
feraciffima , teítibus Herodoto , Paufanià at-
que Plutarcho. Quamquam hujus Plutarchi ze-
tate hzc ipía Boeotia nufquam nifi Lebadiz de-
fiderantibus divinationis hauftum - fuppeditarit ;
reliqua loca vel füegtium , vel immama folitudo
invaferit.

E contra &sutem ubi acutioris ingenii erant
homines, rariora multo erant manteia neque tam
longz durationis; cum fraus illa minus commo-
de apud tales occultari poffet. Sed revertamur
ad Poetas illos Delphicos. Hos igitur antiftites
fibi adíciverant ; ut quz profa oratione à Pythia
prolata erant, verfibus quafi circumveftirent: ea-
que occafione (quem equidem puto precipuum
ícopum ipfisfuifle) fi non effent quz Pythia illa
protulerat ; fatis obícura , ambigua , aut alia ra-
tione illorum fallaciis obtegendis apta, ea hocce
adminiculo corrigerent. Etfictamen , licet Oracu-
la fua Pythia non amplius funderet verfibus ; verfi-
bus tamen conftabant Oracula ; neque ita irriden-
di eos dabatur, ut olim , occafio. Àn tamen hxc
atque fimilia non potius contemptum parerent
quam auctoritatem hifce Oraculis apud perfpicaces
magis ac prudentes, Lectori prudenti dijudican-
dum relinquo. Cetera qua circa hoc xexezexo
Delphicum confideranda veniunt; fefe fponte fug-

gerent in fequentibus.
K. 4 Trant-

264 — DissERTATIO SECUNDA

"Tranfeo igitur ad Oraculum Trophonii. Deqto
fequentia Paufanias ; qui ipfe ; uti teftatur , illud
confuluit; unde id ita accuraté defcribit, ut àne-
mine magis accuratam defcriptionem exfpedare
poffimus. Sic ergo ille in Boeoticis fuis : Ken 5
qi KgwTGay ToladY yneid » emet &y9g t« V Teogw is
xombe Qin , meus ide Teuty dpt spuspav Dlourev cu
eixípam tyl» 7T» eixzum Aa /ugyos Tt &gols 9, T vus
icgáy £ew 42oDfe. D]eereidoos 7 CuTmÀ TW , uot x)
xXo9ugdod , € xata» eig 24704. Depto. LE Asq£5i à 7r0 T0
pós 6a z Ecxunsa y € ei xeea &9o& ta» Bm) T vue.
9| 49 0 à xe ma aim) Tt Te99ovio x; S TesQous Tis
mua), meu Amand me. CO Kia 19 Adi imixAnnw
B4aÀd xg Hee qi Hung, CU O4 eA jv ime
Qorrts "Expanlo rU Tes$ovís Qacv M aei. xo 07
ixasho T Üve:uy eyzp uam e TUE ég 9 itg eit TU
curet cvópa. code» exeo Dam id m wg móyn , ei n
aur duds e Tego» € iaces QYza vt. Tov 4p 2n
dh (Eget qu. rA yy, a Ex, 0pglus joi 9 TegQavis
qiu yisalo. » 3 yox 9 xa T 8 02! frs ) C! qTxOTM
.gADY Qvser ie Bo]poy ; m qa sido D ' Agouoiió lur. 9y-
etaerus 3 V. eoeyregev avQuvouv, ad aiu ,. Abe. Éely 8065,
e qui TEÓS E oxgud qd amA4yyr TO cuT) ORA Aye.
ój49 A ory rry 3€ reus, Tí Fee On qn atem a tA-
716, Xa 16101 3 gu. Hg n 75 yox] ow oy PTT PES
T. moTuMéV vi) EÉo* uptut. 34 no vTtc 3$ £a x2ANCI X04
Agua dvo aud, Y &su» tni qgi& vu € Je 2459v5Tt6
$s Eopgis iov gi ent. gi X9 teta vay T egy o! ABov-
qt» Jj OTTTODL aei 2exovg due! ; d muids. Tà cvraC-
9c ns m itgkuy QU oU Tio im oc uae» l&io s Un 3 vow -
zO- m4 deme. d D fors (a diy ROGA. eyrad-
9x 3 PL mie apcw A43no TU p PETTTPE ; Da Anon
Pm ei IY yu P TÉMs 19 órmct X94 zi quy «2^
muUis 92b» ml du) M'uocunt5 » Mz? TuTM 4 UPUPIET
qu óUted oi «grido. Orate 3) uosAqq o moris
ow, Ac DEA, Daci) , um AC pov eve Eri e er yoA

aao

IP mOG nu Ac UPU -'$ 26g

A lu dezi o v TpoQéiuy MEA) Bay t7 , TÉT 38
dpa iav, *X; Jegoim doozes mt C Ix, Uem
«res T) [A404/7 €i CV. yeu c^diévx us Ang, € TouVians d
qi Tuv eria! es , € vaoiWozbiyOe i tT! ^09 2À etg x P77Ti-
J«. At poftantri, feu potius introitus ipfius, defcri-
ptionem quam jam fuperius dedimus , ita per-
git: EG d &»p £: un d SED Ty TeoQuvtoy ; XAfl-
pon e rd xouíeua st áo € £2 gov. xaTuS asi dy igy
imi uer S "m tuu. € S o'to Do periutqus D» 2i 79 Adi
qi 49 [TS bo pen ene eonais. O $i
X9 d kxquxAtyos eu TOv i6 5 dá ?9- d HEC a pc
ug (dpa MéAUT visio S4AM 7i t6 aie à lo The zidos ,
«94 cur; (To z6 , m 2g "TES emis cyT06 Joe
excydouaido G. T» ) Aotmo» € d 49s aine £QsAxv cay Te e
qviG goveais 71d pguidp ourie TUwTMIAOY 0 MÉgtg D» C au
TQ. evade jene Ver AR Dore pv Vreisv apum, T7) 3
e»t Jt» qeis C» TU6 $ at dyrg pe pdyois » Ev. eig &JY 6 r a-
T qÉo7r 5» Egi PITT Adm TU HDRovm & a cs
hs X; cd, : Ino. didit evetepé pa HELLE OE
TEX 2]g gUMIS Tr ta E uis » xod «9 t eóvrzon 7Q. e
"V owodww. "Ac Devi 5 j idi KQvTU. Gay TU y Aum, on
un Movoy * Anuntis dva Prguágon. 78Py j STE: ms
cU GA 09 die/€ Quac S, Y vtvopaar upon Tt ggnaz-
por 7j Jed tame ; ava 3 E: dgyuggor. CA2(914 6]
NATTETOA quA cx P ric Aena dt TET 7 ve phy Eras
ivaQuei vas y e s xL sono, en EA isa qi gh É m
T apuro At9jdpu: 3G ay ». epu uoi TU &Eto-
Ayala To» 2 ava Qr ay E - TpoQuyis , pa
Govree Uus ei iseeis ve soeer d i Dpórey à Monpogovas
ko Mudo, X €; TDU4 nu & mibi $ adus. xo. cO E vee d ci
Tae y erigat 87226 eoi kid "S ervEm. ke Xrres 3 i
Pmetimteur Qu) TOY 22 Tis qyto nos. oí ài E [17 2 oL *7uo,
(2x 8 a meos dr oy m Ton € Acipaoiy 4j2-
Opis ) £6 rin &ggaduo: xoti ios d Xx» 7E ín T )«-
— X aye à óuoívos aUTE Tt 2 * gas. UTEgov d
vu qw Tt 422a Ed I, deovir] nein d qtyregts «94 vyi-
5 Avg

266 DrisstRTATIO SECUNDA

Aus a obveiiy oi, DegQu À3 Gne dxolo , &»e tmgue m
ila» € ajíms TegQwvín venom. Ti. 06 homo Tgo-
Qaia Xov Té A 90v (us ; ày&[xu eQus oiov vxsct» tuus Ov ,
2 e, aya ey cq 242g 24 1ducs c) 7n»*xi.

Quod ad Oraculum pertinet ob[ercvatur ritus bujus-
modi: ubi[latuerit quis iu Tyopbouii defendere ,. pri-
mim dierum certum numerum efl ei in ediculá quádam
eommorandum. ll degeus c alia fufcipit expiationum
genera, c calidis ab[linet aquis ,| Hyrciná fluvio [e
abluit , carnes ei de victimis large fuppeditaut. lmmo-
lat enim qui buc defcendit Tropbonio c Filis; Apolli-
zi preterea , Saturno c» "Jovi, cui Regi coguomen :
gunoni Heniocbe c Cereri quam Europen nominant
ac fuiffe Tropbonii nutricem perbibeut : adeft barufpex,
qui cefarum bofliarum vifcera infpeciat: exea infpe-
ione vaticimatus ,. nunquid Tropbonius placatus jam
€» propitius con [ultorem [it accepturus. Alia tameuex-
1a non tam per[picué Tropbouii mentem demuniiaut ;
verüm eá qua quis ote de[cendit , arietem mattat ad
ipfam fovoeam, invocato Agamedis numine. Exta prio-
7a promibilo ducuntur y etiam [i maxime fuerint leta ,
uift buqus quoque zArietis exta idem porteudant. 1d ubi
ita evenerit , ut extorum con[entiat fignificatio , boua
cum [pe defcendit con[ultor : atque boc maxime modo
initiatus , eoque ritu defcendit. Deducunt facrificuli
eu zotfu ad Hircynam fluvium , ibi bominem oleo per-
uzgunt , C abluunt pueri duo ex Oppidanorum libe-
vis , aunos fermé tredecim nati : Hermas (ideff , Mer-
curios ) illos muzcupant. Hi funt qui de[cendentem ab-
luunt, quique miziflrant qua [unt opus omnia, ut pue-
vorum eft captus. Hinc non (latim ad Oraculum à [acri-
jfículis y fed prius ad ammi fontes ducitur :. [unt veró duo
inter fe proximi. Bibeuda eft illic Letbes que dicitur
«qua, quo cunctorum ei que anté illi erant cure obli-
vie contizzat. Madibimes ( id eff memoriz ) dc-

iude aquas potat, ut me menuseffluat , quo miuus quee
atra

Dr OR4crLs:is 267
intra illa penetralia viderit , omnia memoriá contineat.
Jam [imulacbrum , quod feciffe Dedalum autumant ;
contemplatus ( memini prorfus id oflendunt Sacerdotes ;
praterquam iis qui ad "Tyipbomium funt acceffuri) eo
[gno confpecto , C» cum multa religione "votis mune
cupatis ad Oraculum progreditur ,/ tunicam. iudu-
tus lineam , ac tmi imcintius y füleis popularibus
12 pedes induétu. Efl veró Oraculum , qc.. Vide
pag. 238. i
— Qui certà intra penetrale de[teuderint , futura mon
«n0 (5 eode; modo cogno[cunt :. ex vifrs alius y ex audi-
tis alius id con[equitur. Per ea(dem fauces patet omni-
bus reditus , fed itinere retrogrado ; praeeuntibus pe-
dibus. Neminem omainà ex iis qui eo perva[erint , non
reducem eva[iffe affirmant , | uno excepto qui de [pecu-
latoribus Demetrii fuit : illum certé meque eorum quid-
quam facrorum , que fieri ad fauum illud religione [au-
citum eft . feciffe : eb non fcifcitaudi caufa , féd quod
argentum Qi aurum [e ex adyto exportaturum [peras
ret, iutroiiffe ajunt. Ejus (itaque) cadaver alibi ap-
paruiffe zjuzz , & non per fzcrum antri oftium eje-
&um. Dequoquidem bomine , quum dicantur alia , ea
ipfe que narratu duxi digniffima , expofui.. Con[ultorem
à Tropbonuio rever[um [acrificuli im folio ftatim collocant,
quod Muero[yues vocant : pofitum illud eft mon procul
ab adyto. JAb eo percontantur quacunque vel vifa vel
audita reportarit. Ea ubi accepere i bominem tra-
dunt , quibus 1d officii demandatum e(l. Hi fublatum
bominem in cellam Bone Fortune c Boni Genii , in
quo "vemiems primum commoratus fuerat , veducumt,
multo illum quidem adbuc terrore attonitum , c fuimet
atque omnium adfiflentium oblitum. Refipifcit tamen
( paulo) poff 5 c prifHina ei mens C vifus redit. Scribo
autem non folum audita, SE D QUJE ET ALIIS
ACCIPISSE VIDI, E'T EGOMET SUM
EXPERTUSCUM AD TROPHONIUM;

CON-

468 DrisskERTAT IO SECUNDA

CONSULENDI GRATIA,; IPSE ETIAM
VENERIM. Coguntur [ane opmes, qui à Tropkonio
redeunt , quecunque vel audierumt vel viderunt tabula
iufcripta ( illic) fufpenudere.

Perpendamus jam , quxío, ea qux in hoc ge-
rebantur 2e»s»e/» ; ac quibus modis. Videbimus
enim , ut credo, ibi nullo opus fuiffe Diabo-
lo ipfiusve przternaturalibus operationibus ; fed
omnia conftitiffe fraudibus humanis. Poft tem-
pus enim fufficiens ad paranda ea qux przparan-
da erant tandem admittebatur Confultor : poft
multiplices purificationes & expiationes alioíque
facros ritus; ac przecipue quidem facrificia & vi-
Ctimas czías ac comefas , quibus antiftites & fa-
cerdotes lautiflime epulabantur. At pio , nec
mirum íane , hec omnia peragebantur pra-
textu 5 atque ut fic optime omnia procede-
rent.

Quippe harufpices ira infpectis extis bona capie-
bant przefagia ; ac pradicebant 5 Diis fcilicet fic
praemoníftrantibus bonos malofve in confultando
fucceffus. Atque hacc fzpius iterabantur 5 atquc
iterum nunc huic nunc illi Deo Dezve: ut (ic ma-
jor copia victimarum ipfis fuppeteret : imó &
quandoque immolatio illa arietis iteranda erat.
Sic enim melius ifti boni ac pii facerdotes gaude-
bant epulis quz aliorum fumptu ipfis fubminiftra-
bantur. Dum interim hi nebulones ejufmodi con-
fultores inter fe , necfaneabíqueratione, riderent
ac ludibrio haberent. Quales enim homines fue-
rint hi harufpices ; qualifque tota harufpicina ;
graphicé admodum ac lepide deícribit Cicero
lib. 2. de Divinatione: ex qua folum hzc fequentia
apponam .: Verus autem illud Catonis admodum [citum
eff , qui mirari fe ajebat, quod nonvideret baru[pex ba-

ru/picem cum vidiffet. Quota enim queque res evenit
pre-

Déóg' O n'A'cWbt$ 269
predicta ab bis? aut fi evenit quippiam , quid afferri
potefl cur mon cafu idevenerit ? Rex Prufia: cum Han-
uibale apud eum exulanti pugnare placeret , negabat fe
audere, quod exta probibereut. 24m tu y inquit, C A-
RUNCULJZE VITULJNZE MAVIS QUAM
IMPERATORI VETERI CREDERE?
Quid? Ipfe Cear cum à [ummo Haru[pice smoneretur ,
ne in Africam antà brumam tran [mitteret nonne tran[-
mifit? Quod zi feciffet , usum in locum omnes adver-
fariorum copie comveniffent. Quid ego baru[picum re-
fpon[à commemorem ( po[fum equidem innumerabilia )
q«e aut nullos babuerunt exitus , aut contrarios? Hoc
civili bella, Dzi immortales , quam multa luferunt ?
que nobis in Graeciam Romá refpon[a baru[picum miffa
Jüut? que dicla Powpejo ( eteuim ille admodum extis
c offentis movebatur) uou lubet commemorare y mec
vero meceffe efl , tibi prefertim qui interfuifli : Vi-
des tamem omnia feró contra , ac dicia funt y ve-
nifje. LJ

Cum igitur & Antiftites & Harufpices & po-
pe & victimarii aliique hinc laute epularentur ;
feque aliorum fumptu , cibo ac potu ingurgita-
rent, (nullum enim facrificium erat abfque epu-
lis) minime mirum & hic, & in Delphis , &ali-
bi (imo ubicunque ulla effent 2e»s7e« ) talia à
facerdotibus fuifle fa&itata. Hinc & ad Oraculum
Delphicum Apollo non confulebatur ; priufquam
victima , dum czederetur , tota contremifceret.
Ita enim Plutarchus fub finem Dialogi de Oracu-
lorum defe&tu: am .Antitiflarum cor[litutio , quid
[ibi vult ? Quid quod Sors mon editur , ift boffia toto
corpore , dum libameztis maéclatur , ab imis ufque ar-
ticulis [uecutiatur. € extremi[tat ? Neque enim [atis
eft quaffari caput , ut im aliis facrificiis , fed omnibus
pariter artubus tremorem oportet. cum trepido flrepitu
ezitationeque inceffere.. Quod fi vou fiat , Oracula ne-

gant

270 DissER TAT IO SECUNDA

gant ab operto reddi , nec introducunt Pytbiam. Atqui
verifimile eft eos qui ifla faciunt , d ex ritu obfervant;
Deo aut Demoni maximam caufam adfiribere: Ut au-
tem tute dicis , non eft verifimile.

A36 iteAdin qué stires e BnovrU| , C eo gen Dtput-
gdjem, e un 10 TI 0Aov é£ d pan c Qvgo» MoTEoM9y
Jjorraa ; € xgadxy05 tauros & 4) 2ex6 70 2]e-
cán al) xtQuMa s» eariípcs TOS 42e Quciaas y 6o
onim Óe mig Mápti, T auo» 6M 94 T qniA Mv vy né-
do pesi 6a atopdües. tu» S3 Mu To Dorm , 7S
Hartéüo 8 Qai A£uuahQay » HÀ douysai Thà YIvS1av.
xol (Qi 8 1X. 9 donugYOs uiam dla tA aclo àyalo-
(ue, eix9s i TO m roe €) voici, os di mv Atyes
neci

Fueritne motus ille ac tremor Divinitus factus,
feu potius ab arte Daemoniaca, inde facile conjici
poteft, quod aqua frigida non perfunderetur fo-
lim, verum & obrueretur Quandoque. Hocque
indicat idem Plutarchus pauló inferius : Na a-
cerdotes c qui bofliam fe [acrificare dicunt c» immo-
lare, eju[que motum c borrerem ob[er-vare idcircó ifla
faciunt , ut. Deus refpon[a edat. Victimam enim facro
aptam , effe oportet & animo qb» corpore puram , inte-
gram qb incontaminatam. Quarum verum documenta
im corpore pervidere mom e[t perdifficile : at auimam
explorant in. tauris polemtá in capris cicere appofito. Si
exim non guftent , [ana effe uon putant. Capram fri-
gida deprebendit , quod auimi nou [it ut matura fert
conflituti , quum imvergitur bumor ; uibil offici uec
£07 322 '0€Y1.

'O: 48 itgéig 1€ drei SUev Quoi m ieget» 15 ngeraor ie
Joy, € vÍÀ xíypnr nó TS (€ T Tóm aga)seeeh, icu
Qvo v8Ü Xudv v 9 Ouatggen T. 9tóv Anueavoyrti, Oe
d 9vnugy € m enneh io vi VP xa Imp eyap € &ar-
vis xj dover. Miro, po vv mei To Coppe xormbein
gomév uem i, hà 5 Voxlà douuaqun » ois udo

q9«0994$

BOR R.ACU.L.IEO 271
vréooig AQ , is?) nameots lgsGivÜus dpi Diyres, Tio
» in yéoozuduov, ionbve ex oloyrod. 7l à ape A-
Aeyyety 1à Yeaev VA. Q3 eva Joys m Qva ix&s-
0465 T? qo£35 diu) ta (poor ios vr )ES 96 i xiytToy,

Ac ruríum pauló inferius : U? cogzovimus im Py-
tbia que muper mortua eft. Nam quum exteri quidam
ad Oraculum veniffeut y victimam ferum primas liba-
Lione inconculfam nibilque commotam pertuliffe s. dein-
de facerdotibus certatim urgentibus , modumque trans-
euntibus, vix tandem latice obrutam qb inundatam
ceffr ffe.

Osadt7ÉS zzy P Mm £érgs e-afjvo uar » At2TO T$
eT&M M Mg TpbamrewT Hg ixi oy "Xo ceu X04 on7PM OS o di.
eco" Var tp eatDho pl ay 3 QiAonuto, c Vtota» X94 QQ9TAL-
TMeSVTUy qu9Ais vaouego pjeipduoy x94 mamusxAveDis
cy ug.

At quis nefcit id quotidie quoque canibus acci-
dere & equis, dum à notatu aut adaquatione fe
magno cum horrore commovent. Aut quis un-
quam fomniavit hic aliquid diabolicum fubeffe :
at hic eadem nituralis caufaeft. Fuitne igitur mi-
raculum aut Divinum quid in Vi&tima , quod pla-
ne naturale eratin beítiis , non Victimis? Sed de-
veniamus ad cavernulam illam ; in quam pedes im-
mittebat confultor: Ac confideremus, quam fa-
cile ibi potuerit laqueus pedibus circumjici atque
ille ic abiis, qui infra operculum illud abíconditi
erant facerdotibus aliifve; magna cum vi ac ce-
leritate deorfum trahi , & ita cum laqueo quo-
que confultor. Secundo quam impedita: manus fue-
rint per offas illas, quas; quafi ob ferpentes , fe-
cum fumere ac manibus tenere cogebantur. Bel.
lum fane commentum , quo impediebatur , ne, fi
mens forte his confultoribus non lzva fuiffet, at-
que illi tale quidaut fentientes aut fufpicantes , ma-
nibus uterentur, feíeque antequam hi facerdotes

laqueum

272 DrissERTATIO SECUNDA

laqueum laxarent ; ipfi fe vellent expedire, atque ita
id quod jam pro miraculo habebatur, ipforum ar-
te ac fallacia fa&tum detegeretur, Quam commo-
de potuit ibi pofitum quoque effe 'l'hymiana ali-
quod , quo mentem confultoris obfufcarenc eum-
que extra fe raperent; fomnumque & infomnia
excitarent. Dum fibi ipfis aliquo medicamine ,
vel receíffu, confulebant : qualia apud Phyficos
Medicofque notiffima funt ; ut Opium atque
omnia opiata, cateraque narcotica ex herbis aliif-
que conítantia aut compofita. Quin & ante in-
greffum ipfi tale quid poterat accidiffe; dum fcili-
cct ungeretur naribus, temporibus, pulfuive nar-
coticis, fub alio licet prztextu ; applicatis. Aut
in potionibus quafi ex Lethes Mnemofynefve aquis
confultori propinatis.

Modus exeundi inde acque fufpectus eft; quod
ordine naturali contrario pedibus primo erumpen-
tibus prodirent ex antro , mente adhuc alienatà.
Hifíce accedat, quod dum adhuc terrore attonitus
ac fuimet atque omnium affiftentiam oblitus erat
Con(üultor , neque ullo modo ad fe; ut oportuiffet
quidem redierat, percontatio fieret. Ille quippe qui
nondum mentis fuze compos erat; & cui nondum
memoria conftabat , narrabat Sacerdotibus quz vi-
derat audieratve ; ifti vero hzc ex ipfius ore ex-
cipiebant, At quid in hifce non poterant fingere
acrefingere, vel adornare pro lubitu, ut eo com-
modius interpretationem five ambiguam five aper-
tam ( quod tamen rariffime fiebat) poífTent accom-
modare; eique poftquam jam mentis compos fa-
&us effet obtendere, atque audacter affirmare ta-
lia aut talia ab ipfo vifa fuifle vel audita ; atque
hzc fideliter ex ipfius ore e(Te excerpta ?

Inprimis (i jam callide expitcati fuerant. vel ex

ipfo Confultore, five inebriato, five aliàs nimis
incir-

Dg.ORAcUvLts$ 25
incircumfpec&to , vel ex comitibus famulitio , per
emiffarios fuos ( quos ubique fere talibus intentos
alebant , de quibufque adhuc plura ubi de Conful-
tationibus per codicillos ac tabellas óbfignatas fa-
&is , refponfifque per ca redditis loquar) quorum
gratia venerat Deo T'rophonio confultum.

Nihil vero magis claré detegit fraudem ( ut ite-
ram ad Trophonii Antrum revertar) quam ca-
daver illud iilius fpiculatoris antrum iftud ingref-
fi alibi apparuiffe & non per facrum antri oftium
fed longs aliud ; ac procul diffitum ; ejectum. Sci-
licet is impius nequam à Deo poenas tulit , quod
non religione fcd avaritia ductus ; ac fpe magna-
rum divitiarum , eointroierit. Hxc & aliaquip-
pe narrabant Sacerdotes, quibus hic quam maxi-
me fides erat adhibenda.

At quis non potius credat, iftum hominem cu-
pidine explorandi veritatem rei eó adventaíle , at-
que invitis Sacerdotibus Antrum hoc fubiiffe;
qui quum illud fuboluiffent ; ac viderent forte ho-
minem illum detegendis ipforum fallaciis mini-
me fore ineptum , aut manifeftandis meticulofum
( cum hic jam de ipforum honore, auctoritate , ac
quod fere omnibus pluris eft, lucro ac commodis
ageretur) eos omni ftudio ac conatu talibus in-
coeptis obviam ire voluitfe, ideóque iftum homi-
nem ibi clam interfecifle: eo quod omnes mortui
muti, nec aliquid aliis narrare valeant ; eumque
per illud os Antri non facrum ejeciffe, qua(i Deus
ille 'rophonius horrendam ipfius impietatem ex
"Auri facra fame natam tali poena affeciffet ; homi-
ne!que alios , ne quid tale unquam machinaren-
tur ; admonitos voluiffet.

At os illud 242272 z0z Sacrum , ( qualia plura ibi
fuiffa tradit Philoftratus jam fuperius citatus) multa

detegit corum quz intus poterant perpetrari. Nam
S ut

a

274 DissERTATIO SECUNDA

ut anguftum ita erat os iftud facrum , per quod tam
violenter ac celeriter intró rapiebantur confultores ;
per exitus illos ac foramina procul diffita omnia
poterant afportari quae ipforum Sacerdotum prz-
ftigiis poterant conducere: poteratque id fieri oc-
culte ac fine fufpicione aliorum , qui non harum
rerum conífcii erant. Imó poterant & «sd illas oras
collocari habitatores qui participes emolumento-
rum inde exfurgentium ; impedire commodiffime
tali occafione valerent, ne quid harum impoftu-
rarum refcirent ulli praeter eos qui horum omnium
neceffario debebant etfe conícii.

Si vero quifpiam etiam ex illis confciis horum
myfteriorum aliquid detegeret ; nulla deerat ipfis
occafio (uti & apud alia Oracula) quin tales ho-
mines perdere, fuafque injurias ita vindicare pof-
fent. Impii enim erant tales ac nefarii : nec fieva-
fiffent ; apud ftolidum vulgus ipfis ulla fides: prz-
fertim cum ftatim Sacerdotes omnia horrenda &c
impia de talibus in vulgus ferere ac difpergere va-
lerent. Neque Reges, Principes aut Magnates, qui-
bus talia Oracula fzepé maximé infervire poterant ;
hzc detecta vulgo volebant : licet quandoque &
contra ipfos ( quod tamen rarum admodum ) et-
ferrentur: eó quod ipforum adminiculo populis in
fuperftitione detentis commodius dominari pof-
fent. Quamquam Demofthenes, qui optime no-
verat Oracula hzc potentioribus (atque à quibus
fibi metuebant ) femper fuffragari ;' ideóque in
gratiam Philippi Macedonis mentiri ; eique An-
tiftitum ftudio omnia faufta ac felicia promittere ;
non metuerit publicé ad populum Athenienfem ;
(quem fuperftitiofum ultra modum ne moverent
talia refponfa ) affirmare ; Delphicum Oraculum à
Rege Philippo effe corruptum, Ac quid mirum
id

eciffe hominem qui dummodo ia der in
r-

: D'UECO"RUAGCOH UL E 27$
Grzcos aliafque Gentes adipifceretur, nihili plane
zftimabat Covpofitum jus , fafque amimi , [anctofque
rece/fus. Meutis y qi incotium geuerofo pectus bouefto ?
Verumtamen nihilo minus volebat hic pius fan-
Ctufque videri, dum facrum illud bellum contra
Phocenfes, quafi in communem Dei, religionis,
Graecorumque omnium vindictam , revera pro-
priv dominationis in ipfos cupidine fufcipie-
bat. At cum hic Delphicis ita auxiliaretur fibi-
que eos quam arctiffime devinciret, an exípe&tan-
dum erat, ut Oraculum contra ipfum in gratiam
ipfius inimicorum atque hoftium refponfa redde-
ret? Aut, fi non fuà fponte id curare voluiífent
Antiftites, deerantne ipfi media quibus corrum-
pere atque in fuas partes etiam eó ufque pertrahe-
re potuerat? Dubitare poffet de hac re aliquis: fed
exempla corruptorum ac corruptarum mercede
Antiftitum nobis non deerunt in íequentibus.

Ab Oraculo hoc Trophonii tranfeamus ad cele-
bratiffimum illudJovis Dodonzi; dequo tam di-
verfa produnt omnes fcriptores Veteres quj, aut data
opera, aut per occafionem , aliquid de hoc ze»-
s"eA» lcriptis confignarunt : nam aliis, uti alter
Moenalus ,. argutumque zemus , | quercusque loquens
:es femper habebat i aliis Columbz in iis vati-
cinia edebant ; aliis alia. Sed ut pratereamus il-
la Mythologica ac Poética figmenta iftorum ho-
minum quibus quidlibet audendi , imó & men-
tiendi femper apud horum admiratores fuit zqua
poteftas. 9e, ut cum Cicerone loquar ; de/e&a-
Hou babeaut quantum "voles : verbis y feutentiis
numeri , cantibus adjwveutur :. Aucdovitatem qui-
dem nullam | iis ] debemus , mec fidem | talious ]
commentitiis rebus adjungere. At hic etiam ne hi-
ftoricis quidem fidesadhibenda: qui, licetanimo
in veritatem propenfo ; Py rei veritatem nobis

à frd- .

x

476 DrisskR TATIO SECUNDA

tradere non potuerunt. Quod ex fequentibus ma-
nifeftum fiet, Strabonis Epitomator (namque ipfe
Strabo; injuriatermporum, eo in loco mutilatus ) ita
loquitur : Onó TIMpelplx TÀ CU Aen goxetoy cy Tab -
Oz, qivop4gh0071. zo: C610Y ty ch Tt isgdl, Aor Var ep esq Ap oi ot e
dei MI , XQasT SyTot Hois1 2 gelo , evo uos Kopxv-
Qmiwy. x 0b wmaL ur» T6AWNE dAvnoNT, empviudoss tyu-
qz. ib aóqQs WsQu)A AW ob Ag 0vTEG v2 29 AXCSO Cuui-
yos éztTé enaphiro vum P oue » MUxpsS 22756 PX
gecormo.

Quod proverbium (illud) ZEs Dodoueum binc za-
men babuerit. Lebes erat in Templo , cui parva viri
ffatua imminebat , manu tenens flagellum eueum (que
andrias erat ) douum Corcyreoruvs. Flagellum vero erat
ex triplici catena que appez[os fibi talos babebat. Qui
Iud «as aueum comtinuó percutieztes , cum à verti
furtim ferebansur , 1agzos fouitus effciebant. Suidas
veró in hunc modum: A4» 524p Qzev 97 9$ S Ais
HMWTEQW CU m Aifaz c» UE AD «EA e y da 2£-
755 5 Nader dDhAcas , G vosdirrO- 9 es , DUNS,
Ru di TRÉVOM 0$ ala zz 223 8 yox v 4s alo
wa

Demon euim uarrat Dodonzi "fovis Oraculum le-
betibus undique circumdatum fuiffe. Hos veró iuter fe
tontiguos fuiffe, c (borum ) uuo pullato, omues or-
aine vefonajfes ita ut illius foni circuitus diu duraret.

Ita quoque Euftathius ad Homeri lliada loqui-
tur. Qui Euftathius, fi bené memini; Paufaniam
Authorem laudat : quamquam apud Paufaniam
tale quid ego minimé inveniam. Cxterum hec
jam adducta ex Euftathio Suidam haufifle , iis, qui
utrofque contulerint clarum eft: Idem veró Suidas
eodem inloco: A«e25va. 772: ch 1/ Osgrpaiiz, Ile-
Aecjx. C» nds) DbUs c» guo Vv YuntA* gy cota Qu-
did. € énipmo 7 oue)stopdpen , cxthereo Dion à dp 2s
$zSew. ej) Qyjevm én md 6A Ó z4s. € dyàzAdS

igo ro

D £O RA c'UL. I 277
iso c» vid puodir te aur GO mmup. eu T AfGae ie mo,
Vp ee ed dvdpizs d- AC uma » 4L M UXÓS ds baeugn De
GZETEA €)T0.

Dodone urbs. Pela[zica in Tbefprotide, iz qua quer-
Cus erat : in qua urbe etiam Oraculum mulierum fatidi-
CAYUm. Ingredieztibus autem ilit qui €02 ulebant Ora-
culumg y movebatur [ilicet illa quercus refouans. 1r.-
L4 VERO LOQUEBANTUR , ET ORnA-
CULI CONSULTORIBUS DICEBANT,
JUPI.ER üxc DICA T. Ef flatua flabat im
alto virzam teuens , qi probe flatuam ipfam erat lebes ,
auae forus quidam Klarmouicus conciuuus cy fuavis
edebatur.

Hxcautem verba , c flatua [labat , &c. viden-
tur ruríus alterius cujufdam; effe quam quc modo
przcefierant. Quod minime obícurum effe poteft
iis qui norunt ( & quifnam & doctorum numero
hoc nefcit?) Suide Lexicon mera ex aliis efTe
collectanea.

Phileftratus autem , in imaginibus , libro 2,
Xa4A*5 T Hae i eorí vehwsruA, ws enum s 0p $ En-
Car Nus) Tio ELT. 7 Sát , 6reid4 12AXdoy dyfxeiS
Tj Aá XV Aabeue, dS» ts TA Y Zufgus. C piu,
Adeo Tz As PH po CIMA.

"Ewcaque in ipfo Ecbo colitur , quam (wutputo) ori
manum epponexiesm cerra. Qandoquidem abenum
jo»vi iu Dodoue dicatum erat ,. ad multum diei re[0-
HAHS , Qs» deuec id apprebenderez quifpiam y. mini-
sie flens. :

Ariftoteles iterum alio modo defcripfit illud «4»-
762. Íta enim de ipfo jam aliquoties adductus Sui-
da6: 'AgasurAzs 5 a6 WAucoum MAU a" » Qvo uci SUAE
eap. € Eri do TU recu AMCCumz y Oo Safes 3 aod Kk gp
Ty uei pes* "6 78g pue vae ADIT ov(ue re o uda ss Uu
eges qu Arek «e»c»)ECO , qw Y Tun Qidpoy m tiv,
"Arifloteles verà ( boc ugyéo» ) ut figmentum coar-

3 Hen.

278 DissER TATI10 SECUNDA

guens, ait duas effe columnas: Qi» quidem uni earum
in[ilere lebeta ,. alteri vero puerum manu tenentem fla-
gellum , cujus lora ex cere conflata , dum moventur &
vento » lebeti impiugunt illumque ita flagellatum redde-
re fonum. Quo loco autem Ariítoteles ejufque fe-
quaces , aliique aliarum fe&arum homines 5es2-
&« hujufmodi habuerint ; fuperius ex Eutebio
manifeftavimus ; cui Cicero aliique poffent addi :
Sed exiftimo fatis fuperque qux ibi dicta funt fut-
ficere.

—. Quz vero paulo inferius habet idem Stephanus,
longe ab hifce diverfa videntur: ea fcilicet quze ex
Menandro affert ; Mégygit ou) ris Mésuwd)G» b ' Alfa-
Qoga. Ez» à xy ms uve» Tiu. Mta qo) Tus 315 , 2» üc-
ÜLo xg , zoe moiei Aux To udin eioy ak ee Asti ,
Ayscw wol av quen i/a0. 0 mueAODr» alo spitqu eM,
xou d ov Szindav, 3 vewrle ARS vup » vUx(u 0 meec-
acea. Cujus [ proverbii | meminit Menauder in
comadia, que in[cribitur geftator Sacrorum Arcauo-
vum. Si vero quis folum moveat bauc Myrtilem ( quam
nutricem «vocat ) finem loquele facit es Dodonaum ,
quod dicunt [onare per totum diem , [i quis 'Y R AN S-
IENS ILLUD TETIGERIT; (P citius def
mere quam illam loquentem 5. moclem enim addit lo-

uel.

Apud Stephanum rurfus, (in fragmento quod
Tenulliusedidit ) longe alia habemus. lta enim ibi,
inter alia, habet: Es 3 € AeZwef» zzAxédo» mupu-
qii Uri quy ro) AnAdvruU , de Mavtbnaay Quo, Duo

qovui» € Audwveum Ads oi us Mu tau, T6Á-
z00s zw qONxAG Anco», dst te a7 Gouduor Q754-
miae 2]à 4 passes viz (minns tuyo 2]g den 3
Xn Vu6AS nuUus E vog e nNpasza-

4Es Dodomeum quoque proverbialiter dicitur de iis
qui multa loquuntur : ut. Menedemon ait , quia Tem-
plum "Jovis Dodomei won babet parietes . fed multos
! tripo-

Dx -O'&'acovrL n8. 280
zripodas fibi invicem proximos y ita ut qui unum attin-
git, per contatium tran[mittat refonautiam , Cv uni-
cuique immaneat vopercuffio ,, donec iterum. unum at-
ZUngat.

Aiiftoteli tamen adítipulantur Polemon & Ari-
Ítides ( apud eundem Stephanum citati) quorum
pofterior , ( qui ex profeffo illud "Templum &
quaecunque ad illud pertinebant deícripferar) paulo
latiusibi defcribit, quz ex Ariftotcle compendio-
fius Suidas narrat.

Confideratu fané dignum , unde ram diverfa de
hoc Dodonzo Oraculo tradant ícriptores veteres.
iNimirum Conífultores ad quercum iítam ( funt
tamen & qui Phagum nominant arborem , non
quercum , non magno licet difcrimine, cum fit fa-
gus é quercuum genere) minime admittebantur ;
nec videbant quid rerum circa eam gereretur: Au-
diebant quidem seris fonum ; fed unde ille profi-
Cifceretur) quonamve rnodo ille excitaretur igno-
rabant 5; atque habebant illa à Sacerdotibus partim
partim ex conjectura. Ipfisenim aliquid , cod at-
tonitos eos, f1 fuperftitioti fatis effent, reddere va-
leret fuiffe oftenfum 5 arboris motum , fcilicet, ac
fimul fonum inde quafi (forían & revera) pro-
deuntem , talique artificio concinnatum ut mira-
culi loco hujufmodi conífultoribus haberetur mi-
nimé negare velim : fed tanto ea fpectata fuiffe in-
tervallo ; talibufve impedimentis callide interje-
Cis, ut ipfa rei veritas rité perfpici nequiret,

Poft illas autem jam pregreffas praítigias red-
debantur Oracula, per Propbetidas , vocatas Dodo-
zidas ( quod ex Plutarcho aliifque abunde pa-
tet) five voce ac carmine , uti ex exemplis apud ve-
teres fcriptores, eafque qui Oracula per iftos di-
fperfa collegeruntliquet: five Sorziéus, uti ex Cice-
ronislibro 1. de Divinatione ; in priorinoftra Dif-

S 4 fer-

280 DrissekEn TAT1O SECUNDA

fertatione oftendi 5 item ex fecundo libro j«m
fuperius in hac noítra fecundà. Quz fortes ;
quibus modis adminiftrarentur ; abunde quo-
que patebit ex digreflione illa de Sortibus guam
huic fecundz Diflertationi inferere conftitui : at-
que alia data occafione ; jam attuli , ut puto, de
Sortibus iftis Ciceronis fententiam ; Tozaz ( fcili-
cer) rem effe inveutam fallaciis , aut. ad. quaffzm ;
aut 24 [uper (Hitionem , aut «d errorem. Ac cum falie-
rentur & circa Arborem & Sortes confultores; quis
miretur eos & circa reliqua potuiífe falli; aut czete-
rorum Oraculorum Antiítitibus, cur plurima fup-
peterent ; quibus praeítigias ac fallacias adorna-
rent, quis dubitet & hoíce Dodonzeos fuas artes
artiumque adminicula habuifIs ?

At ne nimium miremur pelves ifítas ; aut pel-
vem; aut quodquod demum volueris aereum inftru-
mentum , quod , aptum tali fonitui reddendo ; pro
pelvi five ;2ax&» divinitus perculfo , venditabant
aut tripodas aut lebetes fibi invicem tangentes ;
facit Memnonis illa in ZEgypto ( licet eam in
JÉrhiopia ponat Philoftratus) ftatua: quc, tacta
folis radiis, admirabilem iftum fonum, (imó &
Oracula, uti a fuperftitiofis facillimé credebatur )
edebar. De ipía enim tam varia ac divería narran-
tur, ut facile aliquis dubitet, an talis ftatua un-
quan fuerit in rerum natura. Nec diffiteri velim ,
me eo non difficulter propendere, ni Strabo no-
íter; quem plurimi, & ex merito ( uti omnes
veré dacti ) zftimo; quique incredulus mihi fa-
tis vifus eft, ne pro fuperítitiofo , atque adeo pro
fabularum narratore nimio cuiquam habendus
fit, in hanc modum de ea loqueretur ; lib. 17.
Evtag7x 3 dvv «a^eox dv Qqu p919) Cav aO ASy "AÀT-
eio. $ ddp suQera , EO) brígu vu avs népn Tu 2o Tl
xo9s Opus nm lens camp: QUsQiviQ. , ws Qaci. IIezi -

$0 TM

D'zcO' Rn 46€ vnI.:s 28r

séUrmi e $n m o intpp Gelslo, vipo ds as
Ww)üg s put As By erro , Don TÉ Móvo TO & "i
dpóva » € «5 Bácd ngu. xdi 3 M En 6 oum m
Ds Aus, € g es V P uiid enr Qo zc
seynaáy » aei ay aeaTiw x vrueu $ 4s. ur 2n
T Besos eire 2o E sxgMeord, &t aims ULP €
a Es fao id vi ay das meni raw D T VQ ; GU
£y Pino A. ale ya q» ar T eda 70) HAAÀ-
Ao! E21 yeTu Tueóoe» * 700A T Ap TU Téoi^y Loo ry

4

cAuqemX T Xy.

Hic | Thelis ] cum duo colofft effent de folido lapi de
inter fe propinqui y alter adbuc extat , alterius 'veró à
J'periore fede partes corruerunt , terra (ut fama eft)
zuotu. Creditum etiam eft (emel quotidie fowitum quez-
dam y veluti icfus baud magni edi, à parte que im fede
ác bafi permanfit. Ipfe cum JEllio Gallo adeffem , c cum
reliqua amicorum turba , ac militum , qui co erant y cir-
citer boram primam , Jonitum audivis utrum à bafi ,
utrum à Coloffo , au veró à dir cumflantium aliquo , zn
babeo affirmare: cum propter iucertitudiuem cau[ze

quidvis potius credere [abeat , quam ex lapidibus fic com-
pofi itis [onitum edi.

Deeadem ftatua ita Paufanias: Tlegíye 5 md a4-
Augu [?ntgedter | Aon: lian à X9Aossis cy Oz*on; rois Argo
anne d q3 NéAor ) Ws mus XV 2A»es xo? sidus.
ia) tn ior £242 ua ! HAéior 5 Misty vo 4g TY ei
zomoi, T&v 24 $e HA "Aso ópuc ud &i6 ! Ai-
4m y , 2 7h) qo A Es. AP 2» & Míiwuvoya ei Wo
Cotta Atyem , aC paulo poft: 5 à Keuevog: dv ev;
Lo zio e gnat t5 d en eue , ir PII
qi j Aolz2y vo Quero ac Q ava -uuw ypui on NI d
4M odo C T «ats án cg] Tis iduous 1 AUgas
F4^y e1006 2900 3s.

Quanquam Coloffum , que "Thgbis ZEgyptiis eft trans
Nilum , uon lougé ab eo loc co qua Syringes (ideft, fiflu-
lg) appellantur, majore utique cum admiratione fpetta-

Oo S E^

282 Dt*sseRTATIÓO SECUNDA

vi. Statua ibi efl fedentis quaft folis. Eam multi Me-
77110113 10minaut : quem ex ZEtbiopia im /Ezyptum ve-
miffey ac Sufa etiam vu[que penetraffe Wilaut? Hr ipfi
Thebani Memuonem effe negant , cc. eam Cambyfes
diffit: £y uunc etiam [uperior pars à vertice ad se-
dium truncum bumi. ueglecta jacet 5. reliquum adbuc
federe videtur : ac quotidie fub ipfum folis ortum , [o-
uum edit , qualem vel cytbare vel lyre nervi , (forte
( dum teuduutur ) rumpantur.

Plinius autem , eam in delubro ftatuit, lib. 36.
cap. 7. Noz abfimilis illi narratur im "Thebis delubro
Serapis , ut putaut , Memuonis flatua dicatus ; quem
quotidiano Íals ortu comtaclum radiis , crepare di-
unt s cc. "lacitus vocalem fonum ex ipía ftatua
prorupiffe fcribit; lib. 2. Annalium: Quworuz prz-
cipua fere fuere Memnouis [axea effizies , ubi radiis [olis
ica eft vocalem [ouumvedaens. Cujus verba eatenus
concordant cum iis quz Lucianus habet i in Toxari :
Ka à zm o e uM 7 eis - "Anda »zt-
dye ai Xt iow 3E vugsenidin ^ ixegácsus 3 $ MiproyO*
2x 3 TPLO (Ae epahds 2 LEN Hi Nadia CxAMy qii 3
Métpnyova Boa» dv£25 aya TÉNOV T, T" 40.

"Aliquas. lo etiam Demetrius im ZEryptum eff profe-
Gut y ut Pyramidas qx Memnonem viferet. Siquidem
audiverat eas , quamquam excelfa erant , ibPan 72 3071
g£rebere; MEMNONEM AUTEM Onr1En-
TE SOLE CLAMAR E.

Aft idem ille Lucianus in Philopfeude fuo ita de
eadem hac ftatua : oz q) c» "Agua Asp | fn
Tio dy y uro loy TIU q$5$ £n ouwosddas at5Qéci Bagues,
rv unoze es Kor]o & ya UT US eue £u Mitye-
ya EI , xac " Jectiege sov euro da; Srm ? «e &t-
devms T ML exeiyg puo Sv dedu ,&* e T korr qvis
fobeis ? doy 9 m Qi y aM LL (e £A eure $ Mí£u-
yay eU Tig » yo! don qà Sá c» fm tx(p. x0 66 bm
«Ou "TP eT «Y DTI ey T7 £m.

D'kE:/Q nA G v'L: 4 283

Cum iz ZEgypto degerem , adbuc adolefceus , à patre
do&trime gratid miffu s cupivi navigio Coptum profe-
&us , illinc adire Memnouem atque. audire miraculum
illud ,| eumy videlicet , [omum edentem ad orientem So-
legi. Mluim igitur audivi uon boc vulgari modo; Qvo
AUDIUNT ALII SONUM QUENDAM
INANEM: Sedmibi Oraculum etiam edidit Memnon
ipfe, aperto ore y feptem verfibus : ques mifi id effet fu-
pervacuum , «vobis recenferem. :

Sed pofirema illa de feptem verbis mendacia
eífe ex ipfo Luciano fatis conftat,

At multa licebat heic admetiri, ubi tam pauci
haberent veram iflius ftatuze notitiam,deque omni-
bus iftis quze de illa narrabantur. Nam uti narra-
verant Straboni , terrae motu pars fuperior dejecta
fuerat : ut vero Paufanias aliique narrant à Cam-
byfe ( qui , etiam tefte Strabone ; graffatus vio-
lenter in ZEgypto, ibi plurima templa demolivit )
hzc quoque diffiffa fuit: Scholiaftes autem Juve-
nalis ad verfum Sat. xv. DzM1D10 MAG1CA
RESONANT UBI MEMNONE CHOR D £,
fequentia haec habet : Merzonis ex ere flatua cy-
tbaram tenens , certis boris cauebat.. Hanc Cambyfes
Rex juffit aperiri , exiflimanus Mecbanicum aliquid in-
tra [flatuam latere, Nibilominus tamen aperta flatua
que erat mazicé couficrata , boris f'atutis fonum reddi-
dit. ldeo D1M 1 p10 dixit , id eff , aperto c divi[o.
Hzc vetus Scholiaftes. At alter Interpres nondum
editus fed à Douza (& ex illo iterum à Lubino )
citatus : Statua Memnonis filii Aurore ita arte quá-
dam mecbauica compo[ita , ut bumana voce Regem Qe»
Solem [alutarez : poflea rex Camby[es veleus banc rem
cognofcere partem flatu ab[cidit , c ftc poftea folem
tantum y non etiam Regem [alutabat :. unde D 1M 1-
nro MEMNONE dixit.

Addamus fané & alium adhuc Grammaticum

atque

284. DisskERTATIOSECUNDA

&tque interpretem , ( illam videlicet qui alias non
nimium nugari folet) Euftathium: qui ad Dio-
nyfium 7» «tri» ita loquitur, ad verfus 249.
QUAS! ie nieder sein ws er) gerere.
Mya &vnONseus tl &eruQtTtu Ho. 69s 2wyws
ducis, 9 Mta ayaqct un T5) gew]8 "o, seri Tho
MaréQQ XIAiQyY » &amaQczwM. eGv8gAuS m" e») Ae 26
5 Ino 5 e a utpx Aa MT Ur Qo ,» Mou STu 775 tz
eeu tk quEUTAMAUY? , coy xg &aracodu- qiu «wi-
gp»;&c. UB1 RESONANS MEMNON EXO-
RIENTEM SUAM SALUTAT AURORAM.
ULi re[ozans, inquit , Memaon exorieutem [uam au-
roram, ia eff , Matrem ,que dies eff falatat. Viri fLa-
iua eru] , Qu£. P E R MACHINAM QUAR-
DAM ACTA /7ul ac Sol oriebatur , vocem esebat,
atque ita aliquo rzodo ex motu proprio y [eu [pontauco
alloquebatur , veluti vexerattr diem ac fatutaus , cic.
Quam multum; atque in quam multis, variant ab
invicem omnes illi, quos modocitavi fcriptoics
fuper hàc Memnonis ftatuà, & fono cx ipfaedi-
to, &c ! dum hic dicat cam fuifle Coloffum & ex
lapide folido figuratam ; alius eam fuiffe cavam in-
tus ; alius.fonum dedifle eam ut cytharz fimilifve
inftrumenti; alius vocalem fonum ( quafi ex ore;
atque adeo minime confracta fuiffet ) fudiffe: alius
iterum non Coloifum fuifle fed andrianta, par-
vam ítatuam , & ex are, non lapide aut lapidibus
conformatam & compactam ; alius ipfam in de-
lubro pofitam affirmet , czteri vero de delubro
nullam mentionem faciant; alii denique eam
magice confecratam alii é contra Mecbanicé ita
conitructam affirment, Cui quzfo hic major £-
des adhibenda ? ego íané adítipuler Straboni :
nifi quod credam eam non ex unico atque adco
folido lapide formatam ; fed ex pluribus compoíi-
tam fuifle; tam hinc quod fuerit Coloffus quam
quod

Dr ORACULI &E 285
quod tradant Cambyf(is juffu eam fuiíle apertam.
Quz tamen rationes me non tam valde movent
quam quod tales ftatux ut plurimum intus conca-
vze fuerint , aliique recentiorestradant hanc Mem-
nonis ftatuam fuperneapertam , in eamque bomi-
nes ingreffos qui procul inde e terra rurfus emer-
gerent. Quidquid fit verum ex hifce ; heic non
magni refert, dum conítet , omnia fere incerta;
multa falfa) de hac atque aliis à veteribus ret-:ri
ita ut non immerito íufpecta fint omnia quz de
talibus , five ftatuis ; five Machinis , five Dis ac
templis fatidicis, iifque que circa illa a&ta fint;
traduntur. Quid enim credendum de refponfis
Dodonzis, eorumque auctoritate vel auctore, au-
Ctoribufve ipfis, fi quid de Tempio ; quercu , xre
ftatua ceeterifque ftatuendum fit ignoremus? imó -
& ignoravit tota antiquitas; quaque ideo per Zi
cunt, Iradust, limilefque loquendi formulas , de
iftis narrat? At per fuperítitiofos ac credulos con-
fultores, eofque ; przíertim , homines quorum
intererat (ob lucrum, honorem, auctoritatem , &c.
qux ad ipfos inde redundabant ) plurima divul-
gata fuiffe, inprimis in longe diffitas regiones , qux
riié examinata ne minimam veritatis peciem ha-
bebant ac protalibus tamen affumebantur, ab iis
qui auriti folum teftes erant ( quod & hodie pluri-
misabunde fufficere videtur) cordatis omnibus fa-
cillimé innoteícere poteft.

Non omittenda duco ( hac occafione data; ) fed
notatu digniffima , ea quz in Itinerarii fui parte pri-
153, pag. 185. Dominus de Moncony (dum in Epi-
í:ola ad Amicos pyramidum /Egyptiacarum par-
tes tarn internas quam externas graphice depingit, )
inter alia nobis narrat. Verba autem iplius lunt:
«Au commencement. de cette dergiere [| cbambre | de
cezt foixanie-deux pieds l'on void l'owcerture d'un puy

gsar-

296 DrissERTATIO SECUNDA
quarré qui eft fort profond , Cy ou em nede[cend point À.—
caufe des cbauve[fouris , & autres animaux cvenimeux -—
qu'il y peut avoir , dont il y a boune quantité dans tou-
zes les chambres , cav il zy a autre owverture que celle
de l'entreé. L'ontieut que ce puy va fous terre ju[ques à
unc ldole qui refle eucore aujourd? buy environ a trois-
cents pas de la Pyramide , du co[lé du Zirok : Cefloit une
Hienne coucbée dont. il ne vefle que. la tefle fuv [on col ,
a[[és mattraittée , ayant le nez. e le menton caffé ; mais
ce qui re[le ef fort beau à voir, o Pon yremarque Pa-
drefJe a^ un babile Sculpteur, qui ne cedoit pas à ces Grecs
qu'en admire par leurs owvrages: elle a vingt-[ix pied:
ae baut , (i depuis les oreilles ju[oues au mentom quiuze
pieds. La traditive eft que les Preffres -venoient [oui
cette Idole par le puy de la Pyramide , b» y rendoient les
Oracles. 1d y a auffi un trou au deffus de la tefle ou un
bomrme peut demeurer debout [ans effre veu, qui peut-
effre fervoit encore à la fourberie. Ex qua delcriptio-
ne mihi minime videtur obícurum, cur à Neoteri-
cis quibufdam hzc Sphingis, pro Memnonis fta-
tua; ( jamdudum deperdita ) aut fuperiore ipfius
parte faltem , fuerithabita. Ac puteus ille eo ma-
gis notabilis mihi videtur ;. quod optime nobis
oftendat, quam commode abíque ulla fufpicione
confulentium potuerint per meatus fubterraneos
ejufmodi impoftores tales fubire ftatuas fatidicas,
ex iisque fua reddere Oracula: ita ut humana voce
hz ftatuze viderentur locutze. ,

Quod autem ftatua illa Memnonis (fic dicta) à
Cambyfe aperta. ( fides fit penes au&torem ) nihi-
lominus tamen horis ftatutis fonum reddiderit , id
tantó magis rem fufpectam reddere debet: conti-
nuato per Sacerdotes artificio, ut eo magis ac ma- !
jus videretur effe miraculum. Si veró &c alteri
Scholiaíte inedito fidem adhibeamus , tanto ma-
jor aghuc cordatioribus oborietur fufpicio , quod
E prius

Dz.ORÁcuvtiss; 287
prius quidem & Regem, at pofteatantüm folem
falutaverit.

Notabilis & opinio Dionyfii Periegetis: quiSta-
tuam iftam per machinam quandam actam, fo-
num ejufmodi edidiffe afferit: quas nec à Strabone
( tefte oculato fimul atqueaurito ) diícrepat , atque
iis quae fuperius ex Scholiafte inedito (de Mecha-
nicà conftructione fcilicet) attuli; affenfum praebet.

Verüm progrediamur ad Ammonis illud famo-
fiffimum 4ezsze»». De cujus effigie, an umbilico
maxime fimilis fuerit , an vero Umbilico tenus
Arieti fimilis, viderint Critici ; qui hic Curtium
aut emendant; ut volunt ; aut cum aliisqui ipfam
Arictina facie defcribunt, conciliareftudent : Se-
quentia hzc de Oraculo Diodorus Siculus lib. r7.
Simulacrum Dei ex Smaragdis c» alils ( gemmis ) ef
toagmentatum : Q» peculiari novoque plaué vaticiuan-
di genere Oracula edit. lm aurea enim uavi à Sacer-
aotibus octoginta circumfertur : qui bumeris Deurn ge-
f'autes eà tendunt , quo forte fortuna Dei N ur Us
0$ agit, Sequitur ingeus Matrouarum Virgimumque
turba, per totum iter Peanas caneutium ,| Deumque
bymno patrio celebrantitm. Greca Diodori verba
hzc funti Tà 3€ 9:£ £dusoy ex eoi oy oy 94. 2
"YT EAE AETIM , xo4 alo MAT eia Td 7IuyTE AC S
7m. £gri Vai; qp XE Qfot vou PITE xo m éy-
Dix9vms. "T 3 izi Y (à: Qteovzes T sop, qo dryu0i
eJ ToMJTUS dU 7TUT dy uoi To G O:B vaCuuo elu) To pesas"
euuaxoAxÜe ) "wAZ0O- m eOtvay X94 tyunoAXu TULLG ac
eyes xt, sui vus ql) doi, € zWTOÁn xg )UjrEYTUY a0
Ty 9:2,.

Eodem feré modo Curtius loquitur lib. 4. cap. 7.
Hunc, quum re(pon[um petitur, navizio auratogeftant
Sacerdotes ; multis argentes pateris Ab utroque mavis
&ii latere pendentibus. Sequuntur matrona virginc[-

que patrio more inconditum quoddam carmen canen-
fe; ,

288 . DissER TÁTIO SÉCUNDA
tes , Quo propitiari Jovem credunt , ut certum edàt
Oraculum.

Neque hic apud Ammonem folüm , fed & ali-

bi hujufmodi: feré ritibus atque artificiis utebantur.
Sic enim de Deo Heliopolitano Macrobius lib. 1.
cap.23. Hujus templi veligioetiam Divinatione pr«-
pollet, que ad Apollinis poteftatem refertur , qui idem
atque Sol eft. Vebitur enim fimulachrum Dei Helio-
politani f ferculo , utivebuntur in ! pompa ludorum Cir-
cenfum. deorum fimulachra : e fubeunt plerumque
provinc Ru procete e$ Yao capite longi temporis caflimo-
ni4 poris jirimturque divino fpirita , non fuo arbi-
trio, fed quo Deas propellit obe ntes : ut videmus apud
Antium ( NB. ) promoveri fimulacra Fortuzarum
ad danda rejgo aja. ,ic. Qux inferius latiüs ad-
ducentur , ubi de tabellis ac codicillis obfignatis
tractabo.
. De Ammone autem & hzc ex Callifthene Stra-
bo, lib. 17. Dux sam ip 7 AD pes x Degey pado mue
YMnjemices ale Mar y ea vé uasoi € cyuGeAeG [ 27
$e ] TU quˣOY es i mua 'Opsiea .

*H 59 X Vw En CIV T d ócp vm vct Keprian.

TS «eis 4 Aím vam eyvo ryan TET m T4 pr-
vá mé» T cy)ezu qs T ami. en eu Ac
vios.

Refpon[a mon ut apud Delpbos aut Branchidas , ver-
b8 dari, fed ut plurimum nutu Qe figna: quemadmo-
dum apid Homerum ,

Dixit, cevuleifque fuperciliis pater almus Annuit.

Vate [ feu Prop beta ] nimirum Qovem fimulan-
te atque cjingente. Hoc autem exprefíé eum Regi
dixit de, c(le ipfum Jovis filium. Sic & Euftathius
in «en Dionyfii: Yeees 5 € zs uorlees [| He-
rodocus fcilicet, ] aJg evuGiAa ci Auer yireoX

PEL aj« Aj uorum T] y 3 xg muvdociuy 35 ayubdOot y.
Non iolum igitur in illa circumgeftatione ; led
poftea

Dr ORA^cUvLILS d
poftea quoque , dum effent reddenda ref; onfa j;nu-
tibus ac motibus talibus ufus videtur ern ille
Philiusà /Eheotecno-( tefte Eufebio lib. 9. cap. 3.
Hiftor. Ecclefiaft.) fabricatus. Videtur videlicet
ex de(criptione msgis ; quam verfione , Ruffini:
Eufebius enim hoc modo tantüm de co loquitur:
IA&ászm d, Á MOS xp 0 "nne cao 1 enidp - y eret n
dQiTOy 38e uerepus MUTip divas Qupge aviCiue Cx tva)
Juestoz 2] roy 82s anuli, meu T im Ale^o^n
€ (97022040. 21 ra spé» Mayuum vida ,» x nv
dh o. 14924 616 0321$ 29s » TEÀAU TE, eidloA 0! IA Q,-
Abs wvfavesus hoi x94 29 UT eios dos. qilfTwé$ qt Gyd-
y*$5 au Td 5 DOPLIT iX AA Ep Tu » &mO ss. TE WaÜep-
u9$ Uryo;jdmq» LtXCA X94 BaaiAiuc aia TOQgit hay a
Grxd A€xe uy CARP, Emüeixyvro , CC.

Multa autem veluti dux quidam eontra sos ssolitus j
[yeophanti[que plurimum ufus , id Indio babuit , ut nos
tanquam fures c pradones abizeret. Quapropter quum
niultis auctor c minifler edis fuiffet , poftremo fimula-
cbrum quoddam ovis amicalis incantationibus e?» impos
furis fFatuit 3. e facrificia y initiatioues aliaque dete-
[lanza , c impuras impia[que expiationes c» purificas
tiones imjpituit : [ic ut ves illa atque etiam idolirefpon[ay
qua dare Videbatur, ad ip[um pervenirent Imperatorem.

Ruflinus veró ita loquitur :. Izzerea reperiffe fe
eccafiogem maximam ratus efl , ex eo quod apud AAmtio-
cbiam fimulacbruim quoddam ovis Amicalis smper cou-
f'eratum y artibus quibu[dam suagicis && impuris con-
fecvationibus ita compofitum eff , Ur F ALL E-
RET OCULOS INTUENTIUM,; ET POR-
TENTA QU/ÉDAM OSTENTARE VIDE-
RETUR, AC.RESPONSA PROFERRE.
Idque oranibus cb» ipfis Imperatorilus pro certo covfirma«s
rur. Quod pofleaquam ab umiver[s creditum efl , affe-
veratur itezz Deus ille dediffe refponía , ue Chrifliani
in urbibus babitarezt , ec. Sun

Ruf:

290 DissERTATIO SECUNDA

A" Ruffinum autem ea quz divería (aut plura
etiam ) ab Eufebio tradit, aliunde ( (ive ex traditio-
nibus majorum, five ex commentariis) haufiffe ,
mihi procul dubio eft.

At quz. Lucianus habet in "'ra&atu fuo de Dea
Syria; notatu heic quoque digna funt : Moszris z»A-
A2 Lp map! KOMyo) meu ) X 7e Aoemheim. Tu )
€ c» 74 AiGon » so T3.) Aem 7?» ay, &»a o ue
ji Cur] M » ! ! E a 25
BTE i*pSuy c40 y wTe (Oo QurEsy QUtMavma. 9t 3 au:6
m xoktm , 95 010 ugrmilo ts TéAQ- ad vka)4d. T6679»
3 eu Tis 10edv. dor. av Otora qen7M"99eÉeav, o» Ty £)bn
mi&Tw x iviE TOM. ol d pav ispiee s eulos &epse. do wn
&eipuoi, o ) ipa 1$ £e toov 11e ravierou. dU. dn 3 vens
üurree dignes y ay cius » mm eiekdiylpy. "UO, à
2Pouted0s àyndicas y vmpterm] put RA domyruy erem wore
qu, 6), X» m Mf OtA roiéto, y mieu AymyupHd. 3» dk
X pxokVig o yl 6e T) queymu 19S mter Oipoioe ox mrtp
Z»xos&wy. ga dp cuwwnycíoeoi vu Dur (m. wo wt Veoh
art rypoe 80» ,. rio vis dhéo moléent. AMryd ) x2
€ "nO. xao, 05) UP xg) a)TE mucrey , C óxgTt CU.
Veovrwd. Atyd x E exwnin veA y xdTt peu pu» 20nOy-
pie y al)» emm 2niyHilu. spin 3 X) aho, mi, Rdo
emiptoyt GG» taente. oi qo pus io66 5 Xepgvres tQseov dy
TÀs jp c» yi xwTu Deme adis Y cy 7 die EY
iQogteG.

Oracula multa (unt apud Grecos , multa quoque apud
4Egyptios : multa etiam in Africa , multa etiam bác
iz Afá. SgD 1L LA NEC sINE SaCER-
DOTIBUS; NECSINE INTERPRETIBUS
RESPONSA DANT. Sed bic [| Apollo fcilicet de
quo ipfi fermo eft] per [e movetur ipfe, c vaticinia ple-
ue per fe peragit : idque boc modo. Quando vult vati-
cuariy im fede fud primum movetur : tum protinu
Sacerdotes ipfum attollunt : quod fi mon attollant ,. ille
Judat , Qo» in medium fefe emovet.. Quum vero eum illi
f'bpo[itis bumeris portant , illos ducit, [e undequaque

cir-

DgOgsáctrLriS5 o
tircumagendo : atque ex alio.im alium tranfit: tan-
dem primarius Sacerdos fupplicaus , derebus omnibus il-
Ium interrogat. llle verà fi quid uon vult fieri , re-
£rocedit. Contra y fi quid approbat agit. in anteriorem
partem ge[lautes, perinde ac qui babenas moderatur.
lta quidem coacervant Oracula s neque vem ullam fa-
eram , ueque privatam ab[que boc gerunt, Predicit
autem illis c de auno. c de tempeflatibus omnibus ;
Q quando amplius futuri non fit. Predicit quoque de
Jfgno , quando oporteat illud , quam dixi , profectionem
fu[cipere. Aliud quoque dicam , quod me prefente fecit.
Sacerdotes illum iu bumeros fublatum ferebant :. ille ve-
ro ds inferius im terrá veliddis , [olus im aere fere-
batur.

De Venere Aphacitide quz Zofimus tradit lib, 1:
Hiftoriar. jam vidimus in priore mea Differtatione;
ulteriufque in fequentibus confideranda venient.
Sed notanda hic, qua Lucianus habet de hujufce 5
proculdubio , Dex templo, &c. in jam modo ]i-
bello de Dea Syria: '"Avéo£» 5 € ts T- AiGavey cx Bó-
Au y odov zatgne y 79d e. aui rii 2p yao igo 'Ae9-
dms fuglprg , 0 y Kivogne eremo. eidby m) ig , 9)
Sp oiov vv. mud udo i9 T c» Even py aia , € EQ
log. (cs dur Evmuv» Éuoi dte , 8» P c» cf den
g^ uéCoy tudpa, , 58dY vw; FE NOS datis : M
qne d" igoTtoz. in ) C fepe cy aun TtAvTEAÉA M
2EXIdA &va uot s € z»AAZ Swvuelo , »j £a 9go-
ergimies, 36 Doi xgopmos e gii EpuDowkts , idgud i dv
oS Qin i £iasa , CO xoteru 3. € AeucwnpeH. S
Bog 0b eAAMus Demo cy d ad , xAecoierOs S ieu;
C m3 »uexcus. |

Caeterum ex. Byblo ia. Libanum ad[cendi , confecto
diei uius itimere ,. cum audiviffem ibs effe amtiquum
Veneris "Templum , & paulo poft : Ig eo autem funt c
pretiofa opera c» antiqua douaria Cy mirabilia mul-
ia, Deorumque [latue i Diique ipfi admodum con

ze

fpicdi; |

492 DissgR TAT10 SECUNDA

(picui. Nam flatue [udant , moventur , c Oraculn
edunt 5. C claufo Templo clamor im ede. [epenumero
eff coortus quem eudivere multi.

Qua omnia arteacfallaciis, abfque ullo przeter-
naturali Daemonum ope perfici potuere ; uti ex-
pertis notiffimum eft, atque ex fequentibus quo-
que , inexpertis ; puto ; patebit, ubi de B:etulis
ac »Svggmrás, Antiquorum aliquid addidero. Ut
autem in hifce, fic neque in Orpheicapite ; ullum
' ejufmodi auxilium erat neceffarium. D2e quo capi-
te Philoftratus Lemnius, non folum libro quarto
de vità Apollonii Tyanei, veram ctiam in Heroi-
€is: ibiquein Philo&ete, exén aiv» Aouxzue » wod
Neon 4 As» j txovmz t6 Tggiuw 25a29Y y. iesráo sur Tis VATEp
$ Emeuxü, QC avwyvóvTts QwTO T Wxslp Y aoLe» At"-
eng, £x AteGs de Quo v«ovm. E ) 49 X24 "rig
ue puméoig 186 "Axergs, Td Bien FM T4 Ilo-
Sd » Xj émigw MTCA delvXiug , Felwna st $g»€
Quxixg. Atets ) iMooy &atySous B 1A(s dupoc , forA-
Ao» ig Ti Oxé Mawréio) 9$ KM. frg ^) ou ti
'Oeptoc. à xta TO! Tw Y ysuaa xav £e)ov 66 ÁfcGo
xaTuA cm PÜyume 7 Atr^s w*uzh. *; C» xoig TW yl
£aeummedd. sj» 6zedvr qwTt mOTY va MA oes y Aác siet
2.5 "unes '"AtoA dU: qtosa X91. 2eurugi 3*8 Ky T eis
T5T4, C t BaGuAawa ewm. TBAA€ SO Q 66 T
dw Baniéa "7 xiQaAn qd. Kvem Tt v 2pyo 2g17 i9»
e»raC Joy Oxo oye A eria, 7 Eus o Kupt ez, » GC.

llinc Diomedes c Neptolemus ad Troiam volentem
adduxere , cum pro univer[is Grecis ei [upplicaffent ,
ORACULUMQUE de arcubus kx Lesno (wt
4it) PRoFECTUM recraffent.. Uti eaim Acbi-
vos ait c domeflicis Oraculis , ^ Dodomeo [ilicet c
Pytbico c quemque Bueotica frve Pbocica proba-
rentur, vaticimia. Lesbo autem baud procul ab lio
diflaute , ad Oraculum illic exiflens mi[erunt. Dabat
autem refponfa ex Orpbzo. CapuT enim po[ mulierum

facinus

Drz.QRACULIS 2953
facinus Lesbo appulfum rupem babitavit , &-1N CAvA
HUMO VATICINABATR. Uzde Lesbii ceterique /Eo-
les, aque bis fiuitimi lones, ipfo ad vaticimia utebantur.
Refpona autem bujus Oraculi c Babylona accerfoban-
tur. Multa etenim Per[arum quoque Regi caput. boc
cecizit : Cyroque vetu[to editum. Inde Oraculum ferunt,
Ma, Óó CrRE, fua) Cc..—

Quam commode ac facilé talia fingi queant, thea-
tr 'l'ragcedorum, ac Comicorum quandoque, ab-
unde fatis docent: ubiut Dii, ita & mortui é Ma-
chinis f:epé apparent 5. mortuorumque ( aut pro
talibus à credulis fpe&tatoribus habita ) capita lo-
quuntur.

Non poffum , fateor me temperare , quin é mul-
tis, apud Italos aliofque, exemplis addam hoc fe-
quens, ex jucundi(fimo Tractatu Rhafaélis Frizno-
ri , cui titulus 1/ vagabozdo , overo zferza de Bians'
zi é vagabondi , dc. Venetiis permiffu fuperiorum
& yrivileg. impreffo. Uz cerro Pafquale buomo fegna-
latos e primcipale iu que[l' arte, traveflito da Romito
paffà per Terni , e effendo intrato iu uma picciola bo[le-
ria (d iutendendo ragionare di um certo "Jacovello
bomo [empliciffio , e molto ignorante , ma que ba-
veva gran quantita di dauari [eccbi nella cafa , e [peffo
capitava iz quel bofferia 5. [ervendofi del? occafione ,
ogmi gioruo audava quii, fizgendo paffare per altri
mxcgoiii ; e con Lelle ma fiute parole prefé azaicitia (fretta
cou Tacvvello , e tauto [epe dire, e fare , cbe fiual-
quente volfe tenere a battefimo un fuo figlivolo, e li dr-
venae compare. Con. quefla [cu[a di comparatico , pa[-
fando per "Tergi , [pefo audava a vifitare a caja. Um
giorao tra gli altri , e fu nel mefe d'Aprile , chiamato
da parte "Tacovello , diffe «olerle vivelare um gran [e-
greto , (5 era queffo , cioe, cbe uella cafa di effo da.
covvelio , viera na[co[fo un gram te[oro d'oro, c» d'ar-
gento , e fiofferiva a farglielo faperes e rivelare dalla

78 tefla

294 DissERTATI10SECUNDA

zé[fla d'un morto qual fi trovava nel (uo Romitorio, fi
come ad effo rivelato bavveva. "Tacovello quando inte-
fé» cbe una Capoccbia di morto parlava t rivelava I
fecreti , reftà tutto [lordito c oltre modo fuor di [e €
diffe , cbe ci defiderava iuteudere quanto prima, Pa[-
quale di fatto lo conduffe alla [uà babitatione , e prefo
una tefta di morto, [coperto dal veloin cui l'baveva
imvolta , la pofe [opra del tavvolino , mel fito ove era
un foro, per il quale pa[Jaua una canna forata , a tti-
fà di cerabottana , corri[pondezte nella fotteranea xel-
la : epo[to fi im genoccbione , fece apre[fo di fe porre az-
cbe Tacovello: c» bavendofinito Pafauale di far ora-
£jome , interrogo la te[la in cbe luogo della cafa di 7a-
covello fleffe il teforo , e come ft pote[fe cavare. Re[pofe
la Capocchia , per mezo del compagno cbe mella cerabo-
zana dalla fotteranea cella parlava » cbe era nella deffra
parte y ma non [i farebbe cavvato , fe prima per tre
giorni zn fi pofava fopra quattro libre d'oro: il cbe
fentito da "Tacovello , ripieno di maravislia diffe , io
zion bà altro che trecento fcudi d'oro , cbe [ono circa tre
libre , quali metteremo im una. pignatta uova y e la
füpra porremo a teforo , fecondo cbe dice quefla marae
vigliofa Capoccbia. Et effendo [lato vifpo[lo, cbe quefti
anco baflavano, fi partirono com animo di far l'effetto.
ll falfo Pafquale, cbe bona prattica baveva nella cafa
di Sacovello , confiderato cbe pignatta foffe quella di.
tui [i voleva [ervires ne compro uua [imile , c impi-
zala di arena , la chiufe , qb andato[ene po[cia a ca[a
di "facovello , empi con effo la pignatta del dauaro €
la chiufe uel? ifleffo modo della (ua. Dopó fcefi nella
cantina , Pa[quale pre[e la pignatta dalle maui di Ta-
covello, per porla fopra ilteforo 5 ma iu quel cambio
ton deftrezza «vi pofe la [ua piena d'areua y. a[condendo
fotto il mantello nella bi[accia la pignatta d'oro di Ta-
covello : ilquale-vedeudo la pigzatta mou pen [o pit oltre
alla malitia delfal[o compare. Ufciti della cantina »
$ quella

Dg ORA4AcurLtr£$ 290p
quella viferrata , viflorono ambedue contenti: Pa[guade
per Jl'oro trovato , auzi rubbatos e Sfacovelle par la
[peranza del tefora da ritrovarfi , in modo cbe mou ca-
piva nella pelle per l'allegrezzua. ll termo giorzo afper-
ta Pa[quale che venga, e uon-vieue: cbe era audato
a far la Pafqua altrove: fi fa notze, e Pa[quale non com-
parifce. Induggia alla mattina , e Pa[quale mon fi vue-
deva, ne retornava, n&era piu di retorno, cb'era il
peggio: Finalmente «vinto dal tedio, fcefe im cantina ,
€ aprendo la piguatta , 1Y0'vó li fuoi [iudi convertiti
im arena, per altra arte cbe diabolicas onde fi reftà
con danno e dclor tale della perdita fatías cbe fe z beb-
be a morire , bia[lemando fempre Pa[quale , li compari,
li tefori y ela [ua mala fortuua.

Addas huic , mi Lector ( fi res tanti videatur
tibi,) eaqus fub finem Comoediz iftius Gallice
qua anno 1680. Parifiis prodiit, ac cui titulus eft
La Devinereffe , ou les faux encbantemens , haben-
tur, de capite in fcena Oraculorum refponía red-
dente. Ubi nec cztera, qua de Diabolo ipfo in
Ícenam prodeunte ibi luduntur, tibi minime in-
jucunda fore, mihi firmiter perfuadeo.

Si vero hujufmodi conficta miracula confpice-
rentur e locis inde tanto fpatio remotis ; ut vifus
acumen cuncta ea quz ibi gerebantur non fatis ac-
curate penetrare ac diícerne valeret ( cum fic multa
fubdole agitari atque perpetrari poflent ab Antifti-
tibus; fub pratextu rituum ac Ceremoniarum per-
agendarum ) idque fieret à multitudine ex creduli-
tate ac füuperítitione infatuata; minime mirum ali-
cui videri debet ; ibi multa fuiffe credita que revera
non fuerant confpecta. Nihil enim magis occce-
cat hominum oculos quam timor ac ftuporex fu-
perftitioneorti: cujus rei; uti innumera funt.exem-
pla; fic omittere non poffam jucundum admodum

exemplum , five hiftoriolam narratam à Domino
T4 Peul-

*

296 — DisskERTAT:0 SECONDA
Poulet jin fecunda parte l1tinerariifui ab ipfo nomi-
nati: Nouvelles Relations du Levazt, in hunc mo-
dum : Uz jour P Hollandois qui effoit venu avec nous
qu[qu à Ev[éron , C duquel nous mous eflions fepavez, eu
cette ville , pour quelques petites rai[ons demes-inutelli-
gence; ayant [ccu qu'à wme demy-journée d' Erferon il
y avoit des MAE R des lacs bordez, d'arbres fi veae-
zeux , qu'il y a un dazger mortel à s'endormir [ow
leur ombre , Q que ces marais effoient vemplhs de cer-
zaimes Leftes sonflrueu[es , que les voyageurs fout or-
dinairement curieux de voir , (Qv qu'ils rencontrent
pluftoft daus quelque eutbear comme Pline, qu'en pas
une plaime oi ils paffent y pria quelau'ua des ZAvmeniens
Georgiens de P'accompagauer jufue- la.

Ceux-cy qui depuis douz-tesips w'avvotent exercé leur
Cbevaux , fureut bien aifes de prendre cette occafion ;
3ls visvent oi je[lois losé , e me vayaut feul, ils me
prejferezmt de monter à cbeval c d'aller avec eux. Pour
noy qui ste fus jamais a bumeur à rechercher les sgira-
cles dela nature dans wes productious de [és excrements
les plus bideux 5 e qui day jamais envi[agt les mou-
f(es que dans l'oppofiziou de. leur contraires , je domuay
cette journée à la complai[auce 5. car 1e [pavo , il y
avoit long-temps , que ces arbres efloient tous. eunveni-
qiez; vers ces monts , Cv qu'ils coutracfent le poifou dans
des lieux qui font continuellement mare[cageux , qo» oi
la bauteur des montagnes empe[cbe le foleil a?y porter
fés rayons , c d'y affoiblir la maliguité des mauvaifes
vapeu:;s dot ils font mourris. Celà ine [urprenoit à?au-
faut mbiins , que ces quartiers fort voifims de la Colcbi-
ae, Q» dans les znoutagnes qui avvoieut donzé lieu à la
fable de Medé», que lantiquité a voulu vendre la plus
fameufe Magicieume du monde y" parce qu'elle vegnoit
daus ces pays , ou les poifous croiffent plus frequement
que les bounes berbes.

" Neu paffa[fmes deux ou trois de ces snarais [aus y vie
TeU-

D'EJOR IA CAU L Tw . 399

vencontrer que quelques canarts y fur lefquels nous tiraj-
mes. 4Au quatriéme mous apperceu[mes je we [cay quoy de
fi effroyable à voir qi d'uxe grandeur [i extraordinaire ,
que je v em veux pas faive la defcription , pour me pas vea
zouveller ma premiere peur , uy la faire paffer dans l'e-
[prit des autres. Nous y vifmes de grazds poils beriffez.
de tous coflez, , des écailles qui u' éclattoient que du ves
uim dout elles efloieut pleines , des. crefles enflammées ,
des bouts de grandes «fles parcilles 4 celles. des
cbawves-[ouris ,. qi mille autres cbofes. fort vemar-
quables à écrire. — Nous fufmes loug - temps. À douter
ff sous tirerions [ur ce mau[lre 5, car nouas avions ap-
prebenfton qu'à la premiere playe qu'on luy feroit , il
ue jettaft taut de veuim, que l'air me s'en corrompift ,
C que [z corruption ue fe communicafl ju[qu À mous :
ucantmins z0us pri[yies courage y. qo« mous füfmes plus de
deux cent decbarges [vr ce monflre y qui ue [ervoient qu'à
luy faire preudre toutes [ortes de différeutes figures , en
le retournaut plufieurs fois daus l'eau c à le pouffer
dw co[fé du bord qui e[loit oppofé celuy fer lequel mous
eflions. Exfin nuus eflaus apprivoi[ez. peu à peu , nous
approcba[mes de ce rivage y. Qv uous vifmes um zros
tronc d'un avbre pourry , embarrafft de filets de pefcbeurs
€ de mouffe tout gluaut d'ume e[iume swefléo de ter-
re graffe , eu une infinité de me[cbauts coquillages yy
eftoit attacbée , C» reuloit quelque éclat aux rayons
du foleil. ;
"Apres cette belle expedition nous vemonta[mes à cbe-

val pour aller cbercber quelqu! autre avvauture , cec.
Sed jam tempus eft uc examinemus ulterius, an
ad illa quc tam in Ammonis Templo quam cxte-
ris rodo adductis fuere pera&ta , ulla praeterna-
turali vi Dzzmonis opus fuerit. Ac primó confide-
remus illas circumvec&iones, five mavis circum-
geftationes , per Sacerdotes factas. Qui unquam
vidit Machinas illas, fivenavigia, five pifces, ba-
qs lzenas

I

2398 . DissERTAT I0 SECUNDA

Yenas , Delphines aliafve res. reprzfentantes cir.
cumductas , fed quafi fe fponte moventes ; in pom-
pis illis proceffionum , ut vocant, Antverpiz at-
que alibi ; facillimé comprehendit ; quam com-
modé, aliquis, unus, vel plures quoque fimul,
occultari potuerint füb ifto navigio, aliisve fercu-
lis, quibus circumducebantur hi Dii fatidici : ac
quam commode iíti per nervos aut funiculos ima-
gines illas, ad id adaptatas ita movere potuerint ,
ut aut procederent , aut retrocederent, autíe con-
verterent ; aut nutu atque aliis gefticulationibus an-
nuere vel renuere interrogationibus facerdotum vi-
derentur, Comprehendunt id quoque omnes ii;
qui fciunt qualia neurofpafta ac bzetulas inter fe ha-
buerint Veteres; ac quantis argutiis lepidifque ar-
tificiisapud nos, in feftisenczniis, quotidie mo-
ventur ,-íimó & articulate loquuntur, ( faltem lo-
quelam emittere videntur) imagunculz illa quas
vulgo 4Mariozettas vocant; ac quam parvo negotio
etiam majores imagines ac ftatuz ; hominis ftatu-
ram quandoque multum fuperantes; ita movean-
tur ,. ut non folis pueris fed & communi plebecu-
]e admirationi non tantüm , verum & terrori
quandoque fint: quique unquam in Theatris Deos
e machina apparere viderint ; Mercuriumque aliof-
ve Dcos ita artificiofe in coelum e folo fubvolan-
tes ut licet plurimis lucernis ibi lucentibus , ab
vifu acutioribus vix ac ne vix quidem diícerni

ueat ; an , aut quibus id fiat inftrumentis: qui-
que unquam viderint illos xe«egvorsrGs ac przeítigia-
tores ; qui fumma manuur agilitate omnium etiam
acutiffimorum oculos ita fallunt ut faícinare eos
videantur.

Quod fi talia peragantur in obfcuris adytis, aut
locis ubi dubia lux facillime occultat ea ; quz ne

fraus pateat, occultanda funt; quis miretur adhuc
longe
b

EROR &'^pw EP. 5499
longe facilius , ut mirabilia; ac ftupenda credu-
le ex fuperftitione multitudini ; ac pro Divinis ;
Deorumve fupernaturalibus actionibus ac moti-
bus , eaobtrudi poffe? Verün exemplis hec non-
nullis illuftranda funt.

Ut omittam igitur columbam ligneam volan-
tem Archire Tarentini; aliaque veterum Mecha-
nicorum artificia, qux non omnibus zque credi-
bilia funt ; prodeat magnus ille Ariftoteles ; qui
libro de mundo cap. 6. italoquitur: *Qarrp &uéAd
jenny oí par aom ei 2]à ads 6p 28 qj neneAas , Z0A-
Ads qgj moixíAes cipes DorvrAuyTEG. opgiUs ) wd e
yóuagamasu , Mie péeAv)oy tmarasgwudpo!, voie: € aU
x^ X4y&iooS » x xe 8 ss , (3 euo € 62:2 ug tg
5 ome 7nivm. Tr jéégh » Wim Ow. &Ügubgslus. Nom fecus
atque illi Macbinatores folent ,' qui infirumeuto uno
demittendo , snultos C varios effeéfus edunt ;. c» meu-
ro[pa[Le unum aliquem funiculum attrabentes , faciunt,
ut animalis aut. collum | frve cervix ] aut manus , aut
bumerus , aut oculus , quandoque cb omuia [imul mem-
bra , cum quadam motus condnnuitate , moveautur .
Hunc Ariftorelicus ille Apulejus, dum de eadem
re loquitur (de Divina mundi gubernatione vi-
delicet) plane imitatus, ita infit: 24207 ejusmodi
compendio IMacbinatores fabricarum y^ afluzid unius
conver[ionis multa (i varia pariter admini[trant ;
etiam illi, qui im ligneolis bomiuum figuris geftus mo-
veut ? quando filum membri quod agitari folet , traxe-
rint, torquebitur cervix 4. uutabit caput , oculi vi-
brabunt , manus ad omue mini[lerium pra [lo erunt , uec
imvenu[là totus videbitur vivere. Sic etiam Vitru-
vio vocantur ezgibata , quz motum inceífumque
mentiebantur imagines vel imaguncula , & Me-
rule ex icunculz quz hydraulicá ratione facte;
coacto fpiritu, preffionibus aquarum , voces ede-
bant. Talia quoque imitatus fuerat Es ille
Íeu-

300 DissER TATI10 SzcuNDA
P(eudomantis; cujus vitam & praeítigias defcribit
Lucianus ; (in hiftoria illa qua in omniurn fere
Doctorum manibus verfatur , quaeque alias dignif-
fima eft ut hictota inferatur,) dum inter alia &
bzc prodit : EmseínTo 5 ouTHg TRÀ, C tere
$5 X5ZxXi Dgsotori D» eov Ávn , dpa ro et Q*v 7 imQar-
»Mepeo neni eg » muy eine uon ves TTE (arr eiae
dele oe 75x «DO £mXACiKons To Sto € y^aiit ,
eia Booxcov oo? EAE IS » Ai Quran eueVA]S , vum T$ ua 2
04/77 Pxopdpn. X ó [hai 3 dggix oy, «GO Umin; X eit
t$fOrTO, «oum xa gor vmQarcsdp O- amis, C cu
TQyaPMMcur, WD" 3; G£9quy»ig i$ Capidp OQ.

4t multo antea fibi fiaxeraut pavaverautque é £n-
1eis confetlum draconis caput , [pecie bumauas pre fe
ferens , lineis notatum planeque exprejfum , quod es
equinis os aperiret C claudevet. Tum lizgua , fi cut o»
dracouum Lifülta atra prominebat , que c ipfa tra-
bebatur à pili. Porró. Pelleus ille draco jampridem
erat im promptus domique alebatur , ab illis, cum ves
pof ularet , oflendendus ,| unaque. partem Tragedie
atfurus , vel princeps potius bujus fabule ub. Lt
in ulteriori hujus Ícenze defcriptione : Er Hor ne-
»incw? oixicxo» € CU $2 b». EY es xsgor S. ums
dere x "s 12A 0 (9 erjpemor gs ydo, y 75 en",
fium € evey oom ary dlpon » X Té £A ar Eragon,
cig €ict? 6g zi Tepan "T exi T) "$2y ux Qa £T0 eA
E Tec pue ipmtTE , CATÜs ov m £v ToC BTDY Pea-
gm aid Mud epa Trpo pov" X04 quM X94 lec oso.
irejprm 3 eii «s "» fob. € atu &x ead ien
ie? auivtvro vm àad Éareraióravy. Pr qe UTI ) xS ld ey-
qv *ex "LT £o4- » eidy à v8; Maxtlwweue c» EusvAgin
qoid Em. ADsEn0jo voy Aoy C» , &c.

Sam mibi cozita nou admodum. illuffves ediculas ,
neque lurrinis ad [atieatem u[que capaces y. 1umi bo-
mium comvenarum turbam y qui tumultuentur , jam
«ute fpebus referti C eredi : quibus ingre[fis vifa ves

"T

D. z..Q.2 A;€ Uvit X5! 3or
eff, wt par erat, portentofa 5. videlicet ex modo pu-
f/!lo féerpente , iutra paucos dies tam immanem exflirif-.
fé draconem , bumaná [pecie , aique infuper man[uc-
iuw, Protinus autem ad egref[um accelerabantur , (e
priusquam. accuraté effemt contemplati , expelleban-
zur ab iis qui wovi femper. ingrediebantur. Erat-
que à regioue jauue patefatium aliud. offium ad ex-
eundum : Cujusmodi egrotaute JAlexanaro IMacedo-
nas in Babylone feciffe ferunt , bc. INectalis frau-
dum, fíceleftarum veré, exempla ; ctiam patrum
noítrorum memoria defuere. lta enim Hondor-
fius : qui narrat quod ; cam 1 fenaci vaa cum Martino
Lutbero effent viri «liquot eruditione preffantes, ob-
latum ipfis fuevit. fimulacbrum Marie puerum Tefim
ulnarum complexu geftantis , eo artificio confiructum ,
ut à Monuacbopof! altare delite[cente facili motu rege-
retur » wt munera offerenti , capite , uua cum puerulo ;
auuuens, benevolentis figmum y ofleuderet : rur[u[que
ei qui vacuus accederet , capite avverfo , offenfivis fr-
gmum preberet. Plura autem hujusmodi Machina-
menta per Monachos (uti antea per facerdotes
Ethnicos) exercita , uti plura ejusrei exempla ab
aliis producuntur ; nullum dubium eft.

Sed , ut ad vocalem fonum per imagines ftatuat-
veredditum deveniamus 5 notatu digniffima , mi-
hi funt ea, qux magnus ille Athanafius Kircherus
in libris fuis de Phanurgia inter alia, lib. 1. cap. 6.
de tubis locutoriis, quz in longinqua fpatia arti-
culatam atque intelligibilem admodum vocem red-
dunt , habet, in hunc inodum : Z4ccidit porro ut
Mu[zeum meum privatum in aptiorem patentioremque
Collegii Romani locum , quem Galleriam vocant ; traus-
ferre cogerer : intra quam € pauló antà diclus tubus
tran[latus , etiamnum ab oranibus exteris [peclatur Q»
auditur , fab vomize DE eH1 c1 On ACULI
iutitulatis , bác tamen differentiá , ut quod tutu qui

prono

3oà DissERTATIO SECUNDA

imo elatiori voce prolata verba in vemota fpatiá
diffufa palam propagabat , munc fubmià c occulta
voce clam in ludicr& Oraculs. ficli[que confultatio-
nibw perágat , eo artificio , ut nemo adflantium de
fecreto reciproca: colloquentium muf[fitatione inflituto ,
percipere quicquam valeat : quod c advenis in bunc
diem exbibetur , non fine Demonis alicujus latentis
fufpicione , eórum qui Macbinam noncapiunt : nam
€ flatua o: 4d normam loquentis , aperit C» claudit;
oculos movet. ldeo autem buju[modi artificium con-
didi, ut impoflurai € fallacia , fraude(que veterum
Sacerdotum , in Oraculotum con(ultatione ;. oflende-
rem. Dum enim per tubos fidos (quos in Oedipo de-
feriptos vide) vefpon[a darent ; populum umà ad ob-
lationes profufé faciendas , fi exaudiri vellent , coge-
bants utque proinde bac fraude magnum ilis lucri n-
crerhentum cédevet : quamvis Daemones clam quoque
fefe corum operibus mifcui(fe non negem. Huc ufque
Reverendus ille Vir: qui poftrema illa verba mihi
annectere prioribus videtur, ne alios heic nimium
adhuc fcrupulofos offendat. Sive tamen hzc ipfum
ex animo dixiffe conftet, fivealiter; mihi perinde
eft: quod, uti jam &alibi à me di&um fuit; alio-
rüm auctoritati ; ratione opinionis , minime in-
niti conítituerim.

Interim videmusex hifce, quid per Oraculorum
Antiftites effici potuerit. Videamus nunc, quid &
factum fit.

[ta autem Theodorctus lib. 5: cap. 22. de Theo-
philo Alexandrino Epifcopo: Ov: Q» Tl " Axs£dy-
des LUPYT Tz edu 56 »AdU teure quAGES. 49 Hevor y.
Be pav ascax aot mi UE edaAes quan» AXa o xpy qu Uy
iEaTOueyTUy icta mis ym mTidpots Uztdet unxit

Lu , . 2 n m N , ' No» mad
Kom. 7m TE qo OA LAAXH X) Tu CA Es^oy xtyx. tdv ry
qXqTuox40 Kov TG £onwa ; x qvig qolaeiG Tu TET, Q20-
epfg.errs vorn , 7ipég lvàs &quwsé , c» mis Tti
(2 d-

| Dg ORAcCUVLI1sS 3o3
4Qnw. em Aja Y x)vTuy Rxlóvrts y 9) ew "P Lodsny
tidy P tC sore ajg TxTN) CX£AÓUor. Oaxidi-
topo! 3 ol toruioyres, spur o xt AcGdjdpos. wA T 6 0tQu w 1p»
«ge ua» ZeoelpdUs Tris i£azo mbeiany vurtoete 94 ugis.

Hic urbem. Alexandrinorum fraude fimulacrorum
liberavit ; non enim idolorum modo delubra , cencuf-
fis eorum fundamentis diruit , verum etiam [ubdolas
Sacerdotum veteratorum macbinationes eorum oculis,
quos in fraudem deduxerant , (ubjecit , ad contem-
plandum. Etenim facerdotes ifli flatuas ,, quarum
pars «nee , pars lignea fuerunt ». cavas introrfus effe-
cerant , tergaque earum parietibus affisentes ,— viai
qua[dam latente: c ob[curas per ip(as parietes zllasdi-
duxerant. Deinde per adyta fanorum in eas ingre[fs
vid » fesnflatua pr , indeque velut ex
flatuarum ore , quecimque voluerant , imperabant.
Quibus auditores circumventi , imperata faciebant,

ue f(apientifJimu ille Pontifex demolitus deceptis po-
puits oflendit.

Tali autem occafione atque obtentu multa per
hofce Sacerdotes flagitia fuiffe commitfa docet nos
( prater illud exemplum , quod Romz in Ifidis
Templo commitffum tradit Fl. Jofephus, lib. 21:)
Ruffinus Hiftor. Ecclefiaft. lib. 2. cap. 25. hifce
verbis: Sacerdos erat apud eos [ Alexandrie fcilicer]
Saturni Tyrannu; nomine. Hic quafi ex re heh nu-
minis , adorantibus in Templo nobilibus quibu[que e
primariis viris , quorum [ibi matrone ad libidine
placuiffent , dicebat Saturnum precepiffes ut uxor fu&
pernoctavet in Templo. Tum 1; qui audierat gaudens
quod uxor fua dignatione numinis vocaretur , exor-
natam comptius , in(uper d? donariis onuftam , ne va-
cua [fcilicet vepudiaretur, conjugem mittebat ad Tem-.
plum. In confpectu omnium conclu(4 intrinfecus -na-
troná » Tyrannus ; claufis januss d7 traditis clavibus,
difcedebat. Deinde fatto filentio , per occultos 49 fu£-

terra-

qo4 DisskR TaATIO SECUNDA

tervancos aditus , intra ipfum Saturzi fimulacrum
patulis ivrepebat caveens. | Erat. autem fimulacrum à.
tergo exefum 45. parieti diliventer annexum. . Ardén-
tibufque intra edem luminibus , intente fupplican-
tique mulieri vocem [ubitó per fimulacrum eris con-
cavi profevebats ita ut pavore d£ gaudio infelix ma-
lier trepidaret , quod dignam fe tanti numini putaret
alocuio. Pofleaquam vero que lubitum fuerat , vel
ad conflernat ionem majorem , vcl ad libidinis incita-
mentum » differuiffer mumcn impuvum , arte qua-
dam lintcols obduétis , vepeute luiiga extingueban-
tur univer/a. Tumdefcendens , obflupefatla €» con-
Jlernate mulierculae adulicvii fatum profani; coni-
mentationibus inferebat, H«c cuin per omnes mifero-
rum matvonds gnulro Jam tempore gcreventur y accidit
quandam pudice mentis fx mmam bovezifje facinus ,
Ci attentius defignantem , commevijfe vocem Tyranni ,
ac domum vegrejJam ,. viro de fraude [celeris indica[fe.
lile de 3njyuria conjugis » imo. potis [uá ardentius. in-
Jlammatus , infcriptum Tyrannum ad tormenta dc-
ducit. Quo convitto atque confeffo, c«ci[que fraudi-
bus revelatis , puder omnis d7 dedecus. Paganorum
pervaferat domos , adulteri matribus , imce[lis pa-
tribus , liberis fpurtis deprebenfis. Quibas divulga-
tis d7 proditis ,vaptim cum Junulacris 4? edibus éx-
citabantur crimifa.,

Addamus , quxfo , huic exemplo & illa quze He-
rodotus lib. 1r. habet, de T'urriin Templo Beli Ba-
bylonico , de T'hebis /Eeyptiacis, atque Orsculo in
Pataris Lycic civitate , hifce verbis: Ev uico 3 €
des m jor E oixodrpeuTU , gc] C or pO €um
Gee, € vm "STo TU Uy» e» wupyGO- te oten* $,
€ ng» uáAa i TwTo y MÜz2Ac s i] Trupysy. Gyd-
Cz n; ul e$ PLI s£u)cy xyXAy A ratos TÉ; 2 Up'ys5
txu7w mecTti4TU4. quicEVm ) xx 7 &:aGAmÓO- , fg oxemu-
2uyn 3: 9 Üx9! &wmoseA0. ,— c» mici xy nivis dpa

7XU-

D x; O R^Ave 0 Lr. 0s94
wuboyr24 oi üymG'yeTég. CM )) TÀ mA oa e Upya Yzà$
Vmtg uíest c» T vue] xvn p$oan xisroa o6. Eepanit-
ww € 2 Teg ma pd rica Aguein. djsAu Gne tW
$di ap T? S cyidpv iy o» ; di »v*(y, &deis eaux Xievt) iy-
Üpazuv , eu mz Qva MxYu V TV QAM vhs d» 5 Og
fA«T4 e^t 7T gtQ) » (f$ AtyETI o) XaADeiot , tores igkeg
Tu15 P Org. duoi ) oi eimi Toi .( £uoi 1a E TigM Af-
gris ) T 9e eubmv oily 75 i5 T (un, € aga Tte Oak
£m d xAiyue, xa(umu c» Owenz Tm AQemThso, XL
eu Ty TpÓztwP , dé Abc: oi Avywrkkoi, Xj nl s eue S
xeiugTtM c» TU G Ais $9 OnsaE D» vywut apQoregat 0x
aT AíjovrM aid?» Stu ds aAA uo (oria v a
cwmp c» Ilamioo:ci & Avriqe , 4 qxOuavrns S JH iota»
26v Tua PE UP IM m 29192240 auqOy (men 3 2évy m
q0TE gy ev [np x3: v tego "t6 VUX (Gg $779 t6 T- YXOY

In Templi medio turris folida , cra(ftudine. fimul
C altitudine fladii , cui alia rurfus [uperimpofita tur-
ris; fed cb buic fubinde alia, ad clavam ufque. His fo-
rinfecus cale funt im circuitu adbibitee , per quas ad
fingulas confcenditur turres. lu medüs gradibus [la-
tio y felleque im bác facte , im quibus ad[cendentes
liceat federe ac quieftere. Im poftrema turri facellum
ef aliud , in quo lecius eft. [plendid fivatus , eb ap-
pofita men[a aurea. Statua tamen in boc facello nulla
eff : meque bic zoctu cubat bominum aliquis , preter
mulierem unam ex indigenis, quam ex omnibus Deus
delegerit , uti narraut Cbaldui bujus Dei facerdotes.
Narrant enim illi ("tametfi mibi parum credibilia re-
ferre videntur ) Deum ipfum ingredientem templum ,
in boc cubili couquiefcere , perinde atque "Thebis ZEgy-
piiacis ut feruvt ZEgyptit. lbi enim in Thebani 'Yo-
vis fano mulier quoque cubat : quarum mulieruri utra-
que cum *oiris putatur z0m babere com[uetudimem:: ficut
etiam Dei antiffita Pataris Lycize civitate quaudo
ita accidit. [ ut antiflitze feu vatis fungi sinere de-
óeat.] Neque emim Mice ibi celebratur perpetuo.

Ui

406 DissER TA TIO SECUNDA

Ubi autem id futurnm eft , Antiflita noctu in tem-
lum concluditur.

Utautem & aliarum fraudulentarum Machina-
tionum exempla videamus, & inter illas fubvola-
tionis, ut fic dicam, in a&ra; prodeat iterum Ruffi-
nus , qui lib.2. cap. 23. de Serapis apud Alexan-
driam Templo & Oraculo , hzc fequentia fcribit :
Serapis apud Alexandriam Templum auditum quidem
omnibus puto , pleri[que veró etiam motum. Locus eft
von natura [ed manu Qi con[Hructione per centum ant
eo amplius gradus im [ublime fufpen[us ,, quadratis c
ángentibus patiis omui ex parte diflentus : cunda vero
quo ad fummum pacoimemtorum percoadatur , opere for-
zticeo conftructa , que immen[is defuper luminaribus , c
OccULTISs ADITIBUS izvicem in fewet di-
fHinélis , ufum diverfis minifleriis c»: clandeflizis off-
ciis exbibebant. "Tam veró in fuperioribus extrema to-
fius ambitus [batia occupant exhedres c» pa[tophoria
domu[que im excelfum porvecke , in quibus vel editui ,
«vel bi quos exyydevis » ideft, qui fe ca[Hificamt , com-
manere [oliti eraut. Porticus quoque pof! bec amnem
ambitum quadratis ordinibus diflinéla intrivfocus cir-
cumibant. ln medio totius [pati edes erat , pretio[is
edita colummis , c marmoris [axo extrin[eeus ample
magnificéque con[trucfa. lm bac fimulacbrum Serapis
ita erat va[Dum, ut dextra unum parietem, alterum La-
va per[lringeret : quod mon[trum ex omnibus generibus
metallorum lignorumque compofitum ferebatur. Imte-
vioris delubri parietes lamizis primo aureis veftiti , (u-
per bas argenteis, ad po[lremum sreis babebantur , que
munimento pretio[iortbus smetallis forent. Erant etiam
quedam ad fluporem admirationemque videntium , da-
Lis c arte compofita. | Fene[lra perexigua ab ortu folis
ila erat aptata , ut die QUA FUERAT INST I-
TUTUM, femulachrum Solis ad Serapin [alutaudum ie-
troferri , diligenter temporibus obfervatu y ingrediente

fmme-

D $0446 701L.Is4 303

fimulacbro radius folis pev eandem feneftrram directus ,
0s & labra Serapis illufivaret, ita ut infpectante po-
pulos ofculo falutatus Serapis videretur à Sole, Erat
€ aliud fiaudis genus bujusmodi : natura lapidis Ma-
guetis bujus virtuti: effe perbibetur , ut ad [e rapiat
€ attrabat ferrum, Sienum [alis ad boc ipfum ex ferro
fubtili fimo mauu artificis fuerat fabricatum ut lapis,
cujus maturam ferrum ad [e trabere diximus, de[uper
in laquearilus fixus, cum temperaté [ub ipfo radio ad
libram effet po[rtum fimulachbrum , & vi maturali ad
fe raperet ferrum , affurrexiffe populo fmulachrum qi»
57 atre pendere videretur. Ez ue boc lapfu prapropero
proderezur 5, miniffri fallacia , [urrexit , ajebaut , Sol,
ut valedicens Serapi di[cedat ad propria. Sed Qo» anul-
ta alia decipiendi caufa à veteribus in loco fuerant con-
ffruéta , que nunc longum effet enumerare per fengula,
Dolendum fané hec Rufinum non etiam caeteris
addidiffe: multum lucis enim afferre, procul du-
bio potuiffent huic noftra de Sacerdotum circa ta»
lia impofturis tractationi.

Sed revertamur denuó ad 3e»e7e42 illu Am-
monis, unde diverteramus; ac perpendamus ea quae
gefta funt circa illam famofiffimam Alexandri ad
Ammonem confultationem : Primusque nobis

rodeat Diodorus Siculus; qui de Alexandro heic
Dan confulente ita narrat , Bibliothecae fuze li-
bro 16. T£ 4 Aas£éds 2]g ? ispum eam wr D» eis
T tdv y 3) - Oiby xorrevoseur 1G , 9 1o axeoOuT doy &vzp

L4 * , P 4

atiroyrtg(Ov qi) Amine qears)Quv auri , Aot, imu,
& "uj, X94 qeu alu EAT 9 9rg tvs alu eveé cena. 6 x
VemAWeury, diapue y Quom, a rTEp, Q i Aeiziy xt-
XALcOHpu (06, AN ei 9t D'diug aho cimus 2275 20x Lu.
V dj ictus qxgartADoyr «m exxd y € P andpor Y adpgy-
Tuv T coy xiym vuv Ty ideis Lei d Qavis avuGaA0«
à tp &éim , PsCenoos auTÀ Ores T Dry al en mi. à 0
Aat andy wVAUOU, ) 1: AUTO CTI , 9 (e Aug 22i-
Va Q5rei

399. DissERTATÍO SECUNDA

Qneá pos 9 Geile, P aniio 4v propa. Tis 9-
»opipsis Qoes TS wua806 , 5 lntg 2AMeAac Anz. o B. q«qe-

gun urt-éncv , düQuud: Eve 4 a jp armen ep xe

J- Óuoncoduor A vd Jisurh aum. i36 ) dd
QuAmTS Qnes a7wyxs Ti] desee leute n. TOM AR ;
PM forceu 444 £* TE org Joins qU KEEGY» GV cy 1e4$
"wesL vestiri «à y «5j gov a iy eu T 9^
9» , € KE TuUT teo De Tmvne duis. 0 AV
"AMEand s Q» ; xod es Trig x5 2 uoa dots y &c.

"Alexandro vero per Sacerdotes in "Templum dutlo c
Deum con[piciente, PROoPHETA ; vir fenex etate,
accedens , Salve , 0 Fili , dixit, qb» banc falutario-
zem babe à Dco. Cui ipfe VEM: ; dixit, Jdccipio ,

0 Pater j atque iureliquum tempus Tuus vocabor. Sed
an dabis mibi totius orbis imperium ?*. Ubi , Saceraote
ingrediente in adyta Templi , atque viris illis qui Deum
portabant certis coocum modulationibus [e smovventibus ,
ille quidem | Sacerdos |] edixit, firmiter Deum dare
que po[cebantur. Alexander refbonden; ) Cetera , Ó
Deus, dixit, eorum quie peto, mibi oflendas $, sum
f licet omues Lk d qii qui Patrem meum occide-
runt , am vero adbuc aliqui. (eorum) lateant. At
propheta exclamans ,. jubebat ipfum bono effe animo;
zullum enim bominem exifler equi pofftt in[idiari geni-
zori ipfius : Pbilippi veró interfetfores omnes dediffe
penas. Bode indicia, ettm e Deo effe natum , futu-
ra foreut , magnitudo [ucceffuum 1m rebus à fe [ufceptis z.
atque it ipfum quidem jamas autea fuiffe in[uperabilem y fed
in Peru eum fore , quocumque fe verteret ; invicium.
"Alexander vero letatus , Q5.

Hactenus Diodorus ; in cujus verbis notandum,
Refponía hic quoque ex Adytis data ( nutu fci-
licec , uti jam antea oftenfum ) fed quz facerdos,
quafi à Deo accipiens, iis, qui Jovem hunc con-
fultum veniebant , enuntiarct: oxe« enim ille quo

facerdos introibat ; quac fuperius appellavi ; adyza
erant :

Dg Q'm*eUuwrris$s 309

erant. Sicenim Hefychius & Suidas: [Zee ....
c))vripO- QuO- TS beg. Xa] à AQ cine
S eg ws. Interior locus ; vel domus , Tem-
pli.
Que Curtius habet hifce non abludunt, nifi quod
minus fuperftitiofus, in hujus rei enarratione, quam
Diodorus appareat. Verba ejus funt : 242 zz qui-
dein Regem propius adeuutem , maximut zatu e Sacey-
dotibis filiuss appellat ,| boc nomen illi parentem ovem
reddere ufffrmans. Mle verd cl» accipere fe ait , ci azzo-
féere 5 bumauz fortis oblitus. Coz[uluit deinde, an te-
?ius Orbis imperium fatis fibi deflinaret Pater. Vates
que ig adulationem conpofit us , Ferrarium omnium Re-
Corea fore ofleudit , cc. Quibus demum. addit:
Vere eb» falubriter e[Hzantifidem Oraculi , vana pro-
Jet vefpon [a videri potuiffent : Sedfortuna , quos uni
/iói credere coézit , mazua ex parte avidos glorie za-
git quam capaces facit. ovis igitur Filium fe non fo-
lumi appellari paffus efl , fed etiam jufft : rerumque ge-
farum famam dum augere vult , tali appellatione cor-
rirpit. Et Macedoues , affuetà quidem Regio imperio ,
fed majore libertatis umbra quam cetera gentes y im-
mortalitatem affettanteya contumacius , quam aut ipfis
expediebat , aut. Regi, adver[ati funt... Cujus aver-
fationis exempla aliaque inde accidentia , fequenti-
bus ejus libris in Clito, Philota ; Callifthene , aliif-
que Macedonibus narrat.

De Refponío autem Sacerdotis hec, inter alia,
Plutarchus: TaZzz qe Y 2e47uai 6i «3A &iSv ye Qu -

PXSX/. N13 2 , - ' l '

gw' em ? AAM£EZasdp (D. c» É130A7 qs clo TEQUE.
Qus 239viveq. Tie muri Mawreics DonDuewi dg auTiS,
grauscAQuy : Qezod qxe3« P7 celo. fy! di Qaa , 3
(do «92 Qiu E29 83^ 6; o» 4Jg9C 67r €i MET dx9-
$ AaQeorus , 5Q zendiov, c» A] TA eun Y Qoa
Amm BÉ«patcATUM cos TD crype ni e € exe, ^Q
TUuidbQ" , dv S» «) 0 vencxQdso. acia rl 'AA-

V3 £r

310 DisseRTATYO SECUNDA
Ee)» m cdéAus y Quzs joo iX , (3 2]ge2:994 Aégar
d; auida Ape aurty S Je. axtscaztiyI Oo.

Hiec de Oraculis tradunt plerique. Ipfe in epiftola ad
matrem Alexander, SOR TES fibi ait, ARCANAS
redditas , quas rever[us foli-ei relaturus effet. Suut qui
dictitant , Vatem quim appellare comiter Alexandrum
Gr«ecé vellet ,'Q wwsdton , poflremam [yllabam , ui Dar-
barum , per s prouuntiaf]e , ac. dixiffe '& omui :
zeque invito Alexandro claudicalfe in voce , increbui[-

feque fermonem , ovis ewn à Deo appellatum filium.
De quo in fermone vitio, etiam ita ad Dionyfium
Euftathius: "Ove, dad, X à V'AunsyO- isedtc od
E eimi amicYoy . 7TH De warme - Ankzancpor , tJozev
d; c» zexvHs AoLomh , 6) c4 Dig » eU» qQE9T TED s
iw c im celo uv X6 4X a cA 2 a eo pay qo B gea zov 745
Quis. Quo tempore dicunt etiam. Avian [acerdo-
tem 60 , qued loco sraidioy , vraidYO- diceret in appellaudo
"Alexandro , vifum quafi ex Oraculi ambiguitate ipfum
d mu Ads, 0 ovis fili, allocutum. lta fceleflis ifHis
para[itis barbari[fmum iflum accomodaztibus. Ab iis
autem , quz de Sortibus arcanis fibi redditis ad
matrem fcripfiffe reítatur Plutarchus, non vaide dií-
crepant ea, quz de Alexandro , heic coníulente
Jovem , tradit Arrianus lib. 3. Evra7« "AXitan?)

TE yüpt HP x qu 9ed 5o excom" D &xMIUG Q7U6
eur. e$ uu Li . is ^ cjjo y àviQsoEt vm Auro ja.

Alexander loci naturam admiratus , Oraculum con-
fluiz 5, acceptoque refpan(o fibi ( ut dicebat) grato. in
"Egyptum rediit.

Hc de refponfo Alexandro dato. Trogus Por-
pejus veró , fcenam nobis clarius adhuc aperit hif-
ce verbis: Igizur Zdlexander cupieus Originem divi-
sitatis acquirere , fimul c matrem infamiá liberare ,
PER PR/EMISSOS SUBORNAT ÁNTrI-
STITES, QUID SIBI RESPONDER I VE-
LIT. lverediemtem "Templum (latim. Antiflites ut
Hammonis filium [alutant , cc. Non

Dg QRAcUuUL:ISXÉE 1I

Non mirum igitur ; Praetenfum illud Oraculum;

ar Vatem, comitibus ejusrefpondiffe ( uti idem
pe ac Curtius teftantur) ut Alexandrum pro
Deo, non pro Rege colerent. Confiderer jam, quz-
fo, quus Lector , an hic aliquaarte Dzemonis prz-
ternaturali opus fuerit , tam ad iftum apparatum à
me deícriptum & exempla in eam rem adducta,
quam ad hec refponfa Alexandro comitibu(que
ejus data. Si autem quiípiam oftendere poffit , hc
aliter unquam fuiffe peracta, przftabit fane quod
hucufíque nemo przeftitit.

Aft alix: tamen difficultates adhuc reftant adi-
mendz ; circa Oracula videlicet per infomnia, per
obfignatos codicillos, aliofque vaticinandi modos,
reddita,

De Clarii Apollinis Oraculo hxc Tacitus , li-
bro Il. Annal. Relegit JA4fiam | Germanicus ] appel-
litque Colopboua , ut Clarii Apollinis Oraculo. ute-
retur. Non femina illic , ut apud Delpbos ,. fed cer-
Ls e familiis ,. e fevié Milezo. accitus. facerdos ,
numerum 1o0do con[ultantium qb uomina audit: tum
IN SPECUM DIGRESSU 3, bavflá fon-
tis arcani aquá , ignarus plerumque literarum C car-
minum y edit refbon[a, verfibus compo[itis , [uper re-
bus quas quis mente concepit: E T (NB.) FERE-
BATUR GERMANICO PER AMBAGES,
U T MOS ORACUL IS, maturum exitu ceciniffe.

Si alicubi certé hic partes fuas habere debuit Dia-
bolus, Sed videamus an tali auxilio indiguerint hu-
]US xere»e^a Antiítites.

Non foemina hic (utpote minus apta tali arti-
ficio ) fed facerdos adhibebatur; atque ille quidem
literarum & carminum plerumque rudis. Quafi
veró hzc non commode fatis fimulari potuerint 5
dum interim hic ipfe facerdos , aut períe; aut, fi
Posta non effet ,' per alios carmina componeret.

Tan At

TOW

312 .DisstRTATIO SECUNDA
At Oracula, in fpecum digreffus , reddidit fuper
rebus quas quis mente conceperat. Scriptis codi-
cillis, uti ia plurimis zezeze/es confuetudo, vel po-
tius lex erat : an vero foiis cogitationibus mente
conceptis, non exprimitur. Ponamus tamen hxc
de folis mente conceptis votis aut petitionibus cffe
intelligenda. Quam mulra media erant iftis dete-
gendis! Oprimé fané Juvenalis :
Qvidquid agumt bowimes, votumy timor, ira, voluptat,
Gaudia , di[rurfus.
Ex quibus fpes & metus maximi inter homines
"Tyranni ipforum mentibus dominantur; nec eft
quod minus occultare valeant: praxfertim fi fuper
rebus maximi ponderis aut momenti folliciti fint:
quin ex vultu, ex geftibus , actionibus, czeterifque
circumítantiis, nedum ex verbis aut fermonibus
eorum , fzepiflime deprehendas quz qualeíve curze
ipíos angant. Quoniam vero etiam Oracula potif-
fimum à divitibus, ab iifque ob res maxim! mo-
menti adibanrur, magnoque ut plurimum famu-
litio ejufmodi" homines erant comitati ( ex quibus
rariffimé contingebat, quin, fi non cuncti ; fal-
tem przcipui, illarum rerum quz ab Oraculo pe-
tenda forent; eflent conícii ) inde optimam nan-
cifcebantur occaGonem expifcandi per obliquas
interrogatiunculas , dum dcetinerentur ibi diutius ;
dum facrificarent ; dum in diverforiis aut foli ; aut
cum aliis , ludendi aliorumvegratià ; morarentur ;
dum denique per «&«yies feu circumductores
per omnia antiquitatis monumenta , aut ad vifen-
da donaria ; Templa, cellas, picturas , ftatuas ; at-
que alia multa, quibus peregrini, (przfertim ; fi
nihil aliud ipfis fit quo teraporis tzdium terant,
aut aliàs quoque proprio naturz motu talibus de- .
le&tentur) fefe oble&arent.: Cujufmodi circumdu-
Ctoribus abundabant ca loca ubi xrsz/gi« five, o-
vis,

D gp QR cutis.
vis, five Apollinis , five Serapidis , five aliorum
Deorum erant exítructa atque adornata : quod pa-
tet abunde atis ex Piutarchi libello de Pythize Ora-
culis : 247 verà , fubjiciebat "Theon y. vtr fum y mi ado- .
leftems , videbimur waltia quedam. emarratores' fuo
suunere defraudare , eo evgo f. ue prius [ia agere s ; poftea
per otium difouires de iis qu. voles. mh an E» €íat,
a^a «54 Yu) | (eim) " Wed ug i imrpeie a Vy 756 no
qus Aag uox T? ei eov £p2ov. t4g2» &Y orbe qi TUN
qQU TY pc j em c; n" B5 "€ ÍTU yin den ereons.
Quorum «£777» quoque pluries aibi meminit,

Enarratores non incommode vertit Xylander ;
quod hi non folum; obambulando hofpitefque cir-
cumducendo , oflenderent ea qux fpectanda ibi
erant ; fed & fimul unde hzc vel illa donaria , hzec
vel illa ftatua , pi&ura , czterave ornameata vene-
rant ; quis illa dedicarat vel confecraverat; qua de
caufa, quibufve occafionibus; quid circa hanc il-
lamve ftatuam five prodigii aut miraculi, fivealius
generis oftenti aliquid aut portenti, contigerat ;
Queque alia (ut Taciti verbis utar) Zetur aztiqui-
talibus Grecorum geuus iucerta vertullati affingit
enarrarent. Unde & Lucianus in Philopfeude ; É:
yv de éQtot qti Mudn amor cu d EmcoO9 , &diy di
Xv Aud 786 AT yn TIS cu) Trà 2]e. 252 ezveq pud
PITTPOPEP NT PT TaNTEs ax Hey £923, gn TUY. Quod fi
quis fabulas dcin & Grecid , uibil obfiiterit. quo-
245 7 CaT TE explamatores fame iutereant 5 C€1u74 zul-
lus (ft bofpitum qui gratis veritatem iive velit .
Quod ut per totam Grzciam ,. iisin locis ubi plu-
rima vetuftatis monnmenta fpectanda erant; fic
inprimis tamen circa Oracula non Grzcorum Ío-
lum;fedAfricanorum quoque, Afianorum, aliorum-
que Deorum & Gentium , ubi ugses fuerant con-
ftructa , locum habebat. Revoca etiam huc , quze-
fo Le∨ eaqua , dum de T'rophonii antro dif-

V

5 ferui ;

314 DrissER TAT 10 SECUNDA

ferui, dixi : qua tamen hic pauló latius tractare
utile duco. Notandum igitur urbes illas ac civita-
tes in quibus talia ug»réi« conftituta erant, plenas
poene fuiffe hofpitiis ac diverforiis ad peregrinos
Coníultores, eorumque comitatum , excipicndos;
quorum hofpites inde fubliftebant ditefcebantque :
reliquam vero multitudinem compofitam ex ejuf-
modi hominibus ; qui aut pecora ad vi&tímas, aut
thura, & aromata, (imniliaque ad victimas & ía-
crificia defiderata Confultoribus emenda expone-
bant: ex harufpicibus porro , facerdotibus ; popis
alifque quorum minifteriis. utebantur Oraculo-
rum Antiftites; caeterum ex emiffariis coryczis ,
qui ubique locorum circa Oraculum , imó & in
locis fepe procul diffitis, fefe Confultoribus , eo-
rumve comitatui aut famulitio ; callidé, ac quafi
longe aliud agentes, oggerebant; item ex illis cir-
cumductoribus five enarratoribus, qui , dum per
omnia fpectacula Confultores eorumque comites
circumducebant , nullam non occafionem capta-
bant aliquid faltem eorum , quorum gratia eó ad-
ventabant eliciendi ; five narrarent fucceífus eo-
rum, quitalia vel talia à Deo petiverant (& mil-
lenos cafus partim veros ; partim falfos ; imó &
fepius in totum atque omnino confictos, depro-
mere valebant; ) five exempla recitarent ejuífmo-
di quibus majorem adhuc fuperítitionem ipfis in-
cutere poterant; five aliis artificiis quibus abunda-
bant omnino , infidiarentur Conífultoribus ; cof-
que circumvenirent. Nec mirum illos egregie ta-
. libus argutiis fuiffe exercitos : quippe hinc maxi-

ma emolumenta ipíis quotidie refurgebant: ita ut
plané ad rem , in Philaride fuo fecundo, Lucia-
nus Sacerdotem quendam Delphicum hoc modo
loquentem inducat: E: 4uaztum iu terra efl in ex-

tremá [ame [emper ver[aremur : verum Templum Hu
5.

Due Om A'cvtfbtsx 315

c» Pytbiu , c Oraculum , e qui [acrificant , c qui
pietatem exercent , bi Delpborum [uut campi , bi pro-
ventus; bimc abundantia , binc alimenta (par enim
eft , ut vera dicam volis ) etiam , quod à Po?tis dicitur ;
citra fementem y citraque culturam omnia nobis prove-
iunt, agricole Deroperd: qui mon folum ea bona no-
bis exbibet que apud. alios nafcuntur :. fed fi quid eff
apud Pbryaes , apud Lydos , aut Perfas , aut Affyrios,
aut Phoenices , aut 1talos , ipfofve Hyperboreos , omnia
ad Delpbos veniunt : c» nos fecundum à Deo bonorem
ab omüibus con[equimur » opulenti , felices [umus. Heec
olii , bec batlenus obtinuimus : atque utinam ita
vivere non de[aamus. Nemo meminit latum à uobis
uiquam fuiffe fuffragium , quo quenquam à [acrificando
vel offerendo donario probibuerimu , cc.

Koj 9cw em T9 yn» Pede] Aqu] ce mupudp v, mi 5)
mm , 6€5152». € qi XpneeAov , € oi ovr , €
ei dürtCerie , taU PME) T mdla , rauÜ à qxe372-
09-. c» dev Z En. , c» aC )ty e ato a4. xp Di
Tan queue 24 v4des Aye , 0 T) A29 dde XD TU»
mora » ojamop(e nai, € eivuec(n dutro4 mu ru Aera
DPT 70 Od; ós 8 bos m opui moie ahois d 22e
snépdpa mueixi, d e ns c» OovEir; à Avg, »Ifp-
PED '"Aosyvg4oig , Y Dolvizty, 1 I ALTOS à Ymp-
Gopteis aUoie y 7PiyTW, is. BA QUs a QieyeiTou. € mu dé5-
moy aO T Deor, gd dot ejl "uds » € Lpuint?n 9
diomiyTus » € düdeeovSgdp. Todo qd? DpyaAoy, Tau qi
LÍX2A Yud. 9) p auum 2A pase. e San QgiFvreé. MénYnTOA
3 £bdg moore Jio) Vzrip eoa hi ugs ead muy » $08
xav tym Ove d. yam Jevog.

Cum igitur quoque hzc fciret Alexander ; ille
Píeudomantis, jam antea plus lemel nominatus ;
iisdem plane fallaciis utebatur. Ita enim de ipfo
Lucianus: Cererum iu que accipiebat , won utebatur
olus nec ad comgerendas in tbe[aurum opes reponebat :
Jed multos fecum babebat adjutores , miniftros ; explo-

Tat0-

316 | DisskER TATIO SECUNDA

retores, tum qui verfibus Oracula conderent , tum qui
rejpon[a [ermvarent , qui fubferibereut , qui obfíguarent,
qui inzerpretarentur: quorum unicuique pro szerito lt-
crum impartiebat. Sam Qv emiffaris aliquos in regiones
alienas emanearat y qui Oraculi famam im gentes infer-
rent affirmarentque ipfura preaicere imvenire fugitivos,
fures ac pra dones iudicaves tbefauros effo liendos oflende-
re, egrotos curare ,quo[(dam etiam vita defunéfos in «7
Tamvrevocare. Atc yay j » X aquis eva TE ua ? £d
&i5 qASmy 4r ien poA » ARA TES 354 cC) ew Cey
CAM) py e C Ur rete, € zr ui uan, (3 Xénm omi z t Xguc-
M$OUAa«as 5 C uroyesQtass Y) UniPesotgui, Y aL uit
TU; , d mun treo Gm so Ti Ke PATER £v 31 c4 x;
Un dle) d»eduale aue. Ó4ues bum awe mis
zÜyeciy Vztp o uo reg, x yore pss. d$ q2£9 & 7TC ls e
& veo! Qegziow C xA eu) xa| Angus CEA ty Eat y ke
izaw ess gycputeu Q-Qu qot » X94 YoT Gi quiS iL 0A TO ,. Vi SS
3 nel 29. 23r Oetid ves te ur.

Es paulo inferius: Exp/oratores etiam ex fua con-
juratioze quamplurimos , Rome coaHituerat , qui fibi
quá qui[gue mente effet audicarent y ac priufquam Ora-
culum adiiffent , illt fignificarent , quidnam effeut per-
contaturi, quidque potiffimum cuperent ut priufquam
veniffent qui mittebantur y ille jam ad refpouzerdum
cffet paratus.

Non omnes quoque qui ita mittebantur zque
acuti aut prudentes erant ; imó ne ipfi quidem
Confultores ii, qui de propriis rebus coníulturi

. prefentes aderant. Si autem unus aut alter, quod
rato contingebat , ita prudenter quz confulenda
erant occultare poterat, ut nullis artificis, ea cli-
cere poffent ,, Ambigua ipforum & obfícuriffima
re(ponía fupplebant utcunque id ; quod apté re-
fpondendo aliàs deerat, Quibus flexiloquis quo-
que fzpiffime in aliis cafibus utebantur : ubi vide-
licet ; de eventu ejus rei de quo confulebatur; niinus

facile

Dog" R'A'CUTPE T 317
facilé conjecturam , atque exinde przdictionem ;
facere valebant. Si vero etiam aliqui ex perfpica-
cioribus fatis effent maligni , ut quas detegerant
fraudes quoque ad alios propalarent , non deerant
occafiones atque artificia plurima, quibus piiffimi
hi Antiftites ejufinodi homines atheos, fcilicet, ac
profanos. ( per criminationes ac calumnias aliafque
perditiffimas artes five aperte, five occulté ,) da-
rent in perniciem. Cujuímodi exemplum ae fe-
metipfo nobis narrat Lucianus, in jam pluries me-
morata hiftoria Alexandri Pfeudomantis. Interim
& ex antris obícuriffimis atque adytis artificio(*
conftructis, per rimasaliafve aperturas multa quo-
que perfpicere ac difcere poterant eorum qux
aperta in luce gerebantur, quzque aliud adjumen-
ti majoris minorifve ipfis afferre ad reddenda re-
ífponía quirenr ; ac per quas fzpe Orationes pre-
cationcíve ad Deum, per recens advenientes Con-
fultores factas, exaudire poflent: nam omnia ibi
ad technas & fraudes apparata erant ; uti ex Ruffini
defcriptione Sarapidis Templi fuperius allata pa-
tet. Hxc jam dicta etiam pro parte illuftrandis
Oraculis per obíignatos codicillos redditis faciunt:
cujuímodi Oraculorum exemplum five hiftoriam
habemus apud Plutarchum : ad illud nempe zea-
ste» quod Mopfi effet in Mallo Ciliciz urbe.

Eg ese vo Más ao jodido art ney uon onn uot
eidcm. 0 2 eur v KaAcuas ados id ipo t (oos
is at. qu Dn , Y. diete zi mass ciat. T 4M aS qv
jGeAs is xy QuUAO- , Vy S aft. 9m Emxspete lus
ado 13^ Là À xe $vai0A439» C^U2e4 Qoy mt: 4s 4T Ài-
yun; Tis (gisico!g eimemtepsy dmtXdo eov, oiov eig 7r0At-
qalarn «aT ooo cymkd0xcms , tus varo QraoeciSy bo
dy cA 5 TO tooThMA iy Ofeveo tuor , £Yvog eiie D.
c»vxduvms S» à my)pum Qe (Paripi$O- td) md eixd,
Xe valxngiuu eis aM pa pipa cv iso.

irjpa-

318. DisseR TATIO SECUNDA

epo roy [7120 &oTÀ xb» OmgNm QOryf«oX (uETy,
píuwe, «xi qyAfov sOiy ; a es eas TET. Zu
"a aao» £Qaisn 5 04 7I Lo Xureace rhpfoAY o Q dpe-
Mas cA€no tLewAay) xai «WCorevuUaTÉv , ai Tho DATO
&"oi£as ; Care etxvuey tea Tug TuS Ty 2ey egi po , Iláz cgóy
avi AdUXGv 9 Minnum vw TuUpor5 UTE tti Tuc E7rixupeige
ajo t egemüveq y 1d eivoy avriv gh) m )vaixe m EA Gy 3 Xa)
eioaoX 2g mss T Moo.

"Ac quidem de Mop[o maxim admirandum comme-
morare poffum.. Cilicie prefes , ut iufirina perfidia eft
( [celeratus enim erat c nefarius) de Dis immortalibus
dubius auimi c. incertus berebat. 1s quum baberet cir-
cum [e quo[dam Epicureos , qui bella illa nature ratio-
ue freti vebus buusmodi , ut ipfi loquuntur y illudunt ;
libertum ut ia bo[lium regionem fpeculatoris ornatu mit-
tit cum ob[iguata tabella in quo nemine con[cio [cripta
interrogatio erat. Qui cum in delubro incubuiffet , ut
con[uetudo eft c obdormiffet , ubi illuxit , tale [omnium
venuuciavit : vifum [ibi effe bominem videre coram for-
mo[um , qui tantum locutus NAG RVM mibilquepra-
terea y continuó di[ceffft. 1d vero uobis omuibus abfur-
dum videri , c magnam dubitationem afferre. Prafes
autem percul[us admirari , venerari , refremataque ta-
bellá , iuterrogationem ita [iriptam mobis offendere :
utrum tibi candidum bovem an nigrum immolabo ? uo
| fatlum eft ut Epicurei erube[cerent. c ille Sacrificium

illud faceret , perpetuoque Mop[um coleret. Cui exem-

plo addam & illud ex Macrobio de Deo Heliopo-

ltitano: Coz[ulunt buuc Deum c abfentes milfis di-

plomatibus confignatis : vefcribitque ordiue ad ea que
con[ultatioue addita continentur. Sic e lmpemator

Trajanus initurus ex ea provincia Parthiam CUM

EXERCITU CONSTANTISSIM/E REL I-

GlowurS bortantibus amicis , qui maxima buju[ce

aumiis ceperamt experimenta, ut de eventu coz [ule

ret v. cepta y egit Romano cenfilio , priu "e

dem

Desg'On'A'corLrri:i&S& 319

fidem veliziomis ; ne forté ff aus [ubeffot bumana : e pri-
mum mifit fiematos codicillos, ad quos fibi ve[cribi vellet.
Dew ju[ft afferri chartam , eamque fignari puram e»
mitti; e flupentibus Sacerdotibus ad. ejufmodi factum ,
ignorabant quippe conditionem codicillorum. Hos cum
maxima adynir atione Trajanus excepit; quod ipfe quoque
puru tabulis cum Deo egiffet. Tunc aliis codicillis confcri-
ptis [ignatifaue con[uluit, am Romam perpetrato bello re-
diturus effet. Vitem centurialem Deus ex: muneribus in
cede dedicatss deferri ju[it , divifamque im partes [udario
condi ac proimae ferri. Exitus vei obitu Trajani appa-
ruit , offibus Romam relatis. Nam fragmentis [pecies
reliquiarum , vitis argumento cafus futuwi tempus o[len-
fum e[f.

Accedat hifce & tertium exemplum ; Oraculum
Befz Dei ; qui Abydi oppido colebatur ; fed de quo
jam in prima mea Differtatione locutus (um. Plura
hujufmodi Oracula fuiffe , ex Antiquitate fatis con-
ftat. Sed confideremus jam ipforum artificia, ac
fpeciatim quidem ea quze modó adduxi.

Obfignatas tradebant. Confultores , vel qui ab
ipfis miffi Confultorum vice fungebantur , tabel-
las : itas portabant Sacerdotes ad adyta: ac dum
Confiültores illi eorumve eo ablegati , aut occu-
pabantur facrificiis ; expiationibus , aliifve jam
fupra memoratis facris , aut pellibus incumbebant
ftratis, fomniumque petebant , ut fic Divina re-
fponfa, five /Efculapii ; five aliorum ejufmodi
Deorum acciperent ; illi que iftis decipiendis ne-
ce(faria erant, parabant. Sed de hifce Oraculis ;
per infomnia datis, inferius accuratius atque am-
pliustractabo. Urergoredeam ad tabellas obíigna-
tas ; fi ex ita effent occlufze, atque obfignatze ut arte
ulla poffent reignari, aperiebant eas, ac reponebant
ad interrogata talia refponfa quz ipfis congruere in-
terrogatis videbantur. Sin vero per argutos kh

ui-

320 DrissERTATIO SEcUNDA

fultores ; qui tentandi Oraculigratia eo autadvenc-
rant ipfi aut alios miferant , ita effent obfignati co-
dicilli;ut recludere iftos non ita commode valerent,
quin fraus ea Confultoribus pateret ; aliz artes ipfis
fupererant. Nempe refugiebant ad ea fuperius me-
morata , per coryczos fuos ; qui ; aut inter pocula ;
dum hofpites peregrinos benevolentic pretextu
callide inebriarent, períubdolas quzítiunculas ali-
qua elicicbant ; aut fervos ; fi Dominos ipfos ne-
quirent, tali modo circumveniebant , eofve prc-
tio ac mercede corrumpebant ( nam omnibus pof-
fibilibus modis cavendum erat , ne Oraculi aucto-
ritas detrimenti aliquid caperet) aut, dum Domi-
nicum toto famulitio abeffent occupati in fpectan-
dis iis qux fpectatu digna erant, aut facrificiis fa-
ciendis aliifve qux plurima aut ex occafione inci-
debant, aut neceffario, ex Antiftitum mandatis per-
agenda erant , farcinas eorum explorabant ; aliit-
ve verfutiis penetrare horum advenarum arcana
tentabant. Quod (ji hzc omnia fruftra atque in
vacuum tentata fuiflent ; ad flexiloqua fua atque
Obícurata verbis ac fententiis refponía, ut ad fa-
cram fuam anchoram confugiebant: qux refponía
nonnunquam plané abíona & ridicula erant; u:i
OEnomzeus apud Eufebium taliuro. exeropla ad-
fert, & Lucianus quoque in vità Alexandri Pfeu-
domantis ; aut vocibus partim barbaricis ac non
intelligibilibus compofita. Quibus autem inventis
figilla recludere ; codicillofque aperire valuerint ,
docet nos liquido Lucianus in Pícudomante Ale-
xandro hoc fequenti modo :

É7nvozgze ^9 wrixíAGs "V cQguoiJha Tu4 Augg, AM-
9heox t 7* T6 £go mices £xg, 50.5 , D qu dox Sv. eveo6 ou) -
que e 7UC eA vA (o. eio YET PN , x ex uuty i uy C ;
eL: 08 MO) gr uoo l B» (ais Acgeuvum. xgq soo Lo
up. aUnis Ti ; 9g 49 BOO» dzisoTo ; « iy» muvu

acQa-

Dg QRmAc yp 321

&cQuA Ds eytyio o ) &uTà toos Ax e Penn dycui-
MTS e P» Ozóg 2s ibis à P mime pyra Lo. 2» ig
PT e Enivol an 19206 iier Kr cxHi (Gite 26 faetg ty
xev Tu (uam. 5 atim e enam, o Qi^nen HO
BeNivla mvgammes ESSO 7 c Qeoe vida HB Qo y xap8 ; 2ja-
THXUV iret € 5 slo ryan , Tj B: ao9w ém-
z Mya Y wneor » Ty TF eer xs oT LLL € zL) plu!
alu dg aei erm s falus CUupiAXEXNR. meo 5 3 até-
G- ag 8» 2 dps Xo»veAw, cxéuab ) TETD cry exe
in p. grilins xe cag ^X Ait ale?wis T94H-
ps € xne8 P] xg Hg She. — 49 TET. aL 7FPCV TV &ya-
qUAGcHg qo X9 gAor » X94 Jeptetivus TVeA » cáp alu
vQee idu eC ic eAT s ézenbi , x ,emiaoeiie à Tomv e
au Ting Ed e ei Jo ide. " Av ens jacta P] X24 &ya-
gig » £765 T xüghy , RYETUT » ear ix bs ah P
ql 7Qepiidn P An TJ 2byerr forcuap. Teen € AÀ-
Ao qQ£95 Tm dero. 4 nos P T x9? ipaa 3
Xe mà BA y i4 ng n TSTN bic as in m
$m » eem d 7 eQpayid. «el &Qia ; M ELA
Myrea "n sieur , Mgihhor 3 eiie TRU TE Q9 y TÉ-
TU Dh izesTo cr2s T qvmD. ep) Xó4 aha TUM «636
7ÉTO tween ipa , 2 QUX. dyoeyxodoy ttuvjoX à Um TMY y
P zd dT eó (Aot Á Troll , € kgs eg, c») D
Xi, uae» runey colas : xa?^sug TF ep S" juna dpeie
eu 9 epices TÓ6 evruy PTT P] ing 3 595:)dps P x24
Z1 THTUY ZA,

Nan ille refignandi (gilla varias artes commentus
qua quisque fcifcitabatur ea legebat : tum que videren-
zur ad interrogata vefPondebat. Deinde rurfus compli-
catos obfrzmatofaue libros reddebat 5. mon fine [umma
admiratione eorum qui recipiebant. Hinc illud apud ees
frequens erat : Undenam ile [cire potuiffet , que ego
illi tradidi y. fignis imitata. difficilibus obfiguata zutà
admodum y. "ifi quifpiam effe Deus qui omuia reverá
zoffet ? Forfí ian igitur queres ex me , quaenam [int

artes ifle. -dccipe , quo «videlicet impoftras ejusmodi
X depre«

4332 DrissER TATI10 SECUNDA

deprebendere queas. Prima bec erat , Celfe cbariffne ,
eam cera partem que figillo fubefl , acu candefactá lique-
faciam diducebat : tum ubi legiffet , ceram acu vuv [um
calefaciam , eam qua infra filo [aberat , queque [icil-
lum ipfum tenebat , facile coagmentabat. Porro fecun-
dus tnodus con[lat per id quod Collyrium vocant. Confi-
éitur ex pice Beryttia , bitumine, c per [picuo lapide tri-
£0, cerá, C ma[licbe. Coufectum igitur ex bis omnibus
eollyrium , igni calefaclum , inunt!á prius axungiá [uil-
lá , [iguo applicabat , ac [ymboli figuram. excipiebat.
Tum eo protinus ex[iccato , commode refigzabat libellos :
quos cum perlegiffet impo[rta cera idem figillum ad arcbe-
£typi fimilitudinem [ii:& effidum ,| tanquam ex lapide
reformabat. Tertiam aliam rationem prater bas accipe,
Cale in gluten, quo libros agslutinant , injetlá , atque
ex bis veluti cera confecta; mollem adbuc eam fsillo
admovebat, [Latimque detrabebat. Nam ilicó frecefcit,
«deo ut coruu , velpotius ferro , readatur [olidius. Hac
ad imprimenudum [gnum uti cou[ueverat.. Alia pra-
zerea multa ad id illi fuut excogitata , quorum omnium
memiuiffe non ueceffe eft , ue ineptus videar 5 maxime
cum in bis , quos de Magorum artibus cou[cripfifli, com-
mentariis , tum pulcberrimis tum utiliffimis » quique
zz0deflos reddere queamt. Lectores , abunde multa r^tu-
leris , qo bis snult copiofrora.

Ut veró aliquis in fomniis fuis videretur audi-
re id quod ipfum audire volebant, ad id quoque
commoda media inveniri poterant ; ut docebo in
fequentibus.

At qui potuit illud Oraculum Heliopolitanum
Trajano propius inftantem interitum przdicere,
nifi ex praícientia quapiam Dzemoniaca? Videa-
mus, quzío, an przdixerit ; ac fiprzedixit catu-
ne an przícientia id factum fuerit.

Confideremus ergo , quam multa Oracula, imó

plurima femper; falfa plane fuerint; ac nullum ;
omni-

D'. Oum AI UL 323
omnino, aut non illum , qui predicebatur , aut
prorfus contrarium , exitum habuerint: dum in-
terim , uti in alez lufu accidit, fialiquid Oraculis
auttali modo , autfíimiliferé , autita uteó vitrahi
aliquo modo poffet refponfum , praedictum foret.
Magnis clamoribus , ac ftentoriis , ebuccinaren-
tur, omnibufque oftentui darentur; cateris even-
tu carentibus callide fuppreffis ; ex oculifque &
memorià hominum remotis. Uti optime de ea
re differentem audivimus fub initium fere hujus
Differtationis Eufebium. Hinc lepide & acu-
te Cicero contra Cratippum,; lib. 2. de Divina-
tione :

"Affumit autem Cratippus boc modo. Sunt autem in-
zumerabiles prefenfioues mon fortuita. 4t ego dicó
zullam. j

Vide , quanta frt controver[ia. Tam affumptione uon
conce[[a uulla conclufioeft. At impudentes [fumus , qui ,
quod tam per [picuum fit » mom concedamus. | Quid eff
per[picuum? Multa vera , iuquit , evadere. Quid ,
quod multo plura falfa? Nonneipfa varietas, que eff
propria fortuume , fortuuam y effe caufam , mou natu-
ram docet ? Deinde fi tua ifla couclufio , Cratippe;
vera efl : (tecum enim mibi ves ef?) moune intelligis
eadem uti poffe c baru[pices ,— c fulgaratores ,, c
znterpretes oftentorum cb AAugures , e Sortilegos , e
Cbaldgos? quorum geuerum uullum ef , ex quo mon
aliquid ficut predictum [it , evaferit. Ergo aut ea quo-
que genera divinandi [uut , que tu rettif[ime improbas :
aut , fi ea mon funt , non iutelligo, cur bec duo funt
que relinquis. Qua ergo ratione bec iuducis, e&der illa
poffunt effe , que tollis. Quid veró babet auctoritatis
furor ifle , quem Divinum vocatis , ut que fapiens mom
videat; ea videat in[anus , qb» is qui bumanmos feufus
ami[erit , divinos affecutus fit.

Quz Ciceronis verba , uti Pythiz ; ac Sibyl-

X3 larum ;

324 DisskERTATIO SECUNDA

larum, per furorem Vaticinationi , ita & Ora-
culis per infomnia applicari poffunt, Sed de fo-
mniis , uti jam di&um , alio loco latius. Qua-
propter ad vitem illam veniamus centurialem

uam in partes divifam Deus ille ad 'Trajanum
deferri jutfit.. Suppofita. nunc hiftorix veritate
(quam non omnesconcedent ; cum noverint ex-
perientia, quam multa talia fingantur etiam noftro
avo, ac quam plurima fabularum portenta cre-
dulo popello de Oraculis ; prodigiis, oftentis,
fimilibufque ab omni zvo pro veris, cum fplen-
dida effent mendacia , obtruía fint) videamus,
quam claré ac veré T'rajani mortem per eam prz-
tenfus ille Deus przdixerit. Rogavit ''rajanus, ap
perpetrato bello reveríurus effet. Refpondit Ora-
culum per vitem in partes divifam. Si autem
T'rajanus reverfus fuiifet vivus quidem , at fuga-
to per hoftes ac dillipato exercitu ; aut majori
exercitus parte, licet aliàs victor ; amiffà; aut per
diífidia exercitu ab invicem feparato 5 aut rediif-
fet re infe&a ; in rebellione fua permanentibus Par-
this aliifque nationibus antea fubjugatis; aur Vi-
Cor quidem, feduno pluribuíve mutilatus mem-
bris; aut amiífis ibi przcipuis belli ducibus, ad-
eoque mutilato exercitu; aut ; dum ibi infelici
exitu bellaret, fci(Ta interim in partes republicà ;
aut (1 alia quapiam ratione qux plures excogitari
poífentjimó & accidere potuifent, infauíté reverfus
fui(fstjexitum habui(Tet Oraculum per vitem in par-
tes divifam fignificatum. Nam cur magis id eo mo-
do mortem Trajani ; quamalia jam addu&a , prx-
fignificavit ? Reverfus fuit Trajanus, reliquiis in
urnam compofitis. Hinc poft mortem ejus expli-
carunt; atque applicarunt, fiveaccommodarunt ;
hoc Oraculum ; quod antea nemo interpretabatur,

ne Trajanusquidem. Qai fi tale quidex ifto E
culo

D$ O0m-m!AcuU0L. YT 325

culo przfenfíffet, Romam iter ex Mefopotamia
vger ventris profluvio non fufcepiíet, ( Vídemus
ergo ex hifce cui bono dederit Deus ille tale Ora-
culum Trajano? ) De tempore mortis fimilia adduci
poffent. Sed, dum in hifce verfor,lepida admodum
mihi incidit hiftoria, ac divinationis Oraculive ge-
nus Sacerdorum Dez Syrie , quod apud Apulejum
lib. x 1. Metamorphofeon habetur ; quodque ap-
prime huic przfenti noftra. tractationi convenit.
eft autem hoc fequens: Pauculis illic diebus commo-
rati , co» munificentid publica fagimati , Vaticinationi[-
que crebris mercedibus [uffarcinati , piiffimi illi Sacer-
dotes novum que[Hs genus fibi comminifcuntur : S o R-
T E uzica cafibus pluribus emodata , con[ulentes deve-
bus "variis plurimos , ad bunc modum cavillautur. Sors
bec erat :
ldeo conjuncti terram pro[cindunt boves
U; in futurum lata germinent fata.
Tuw [i qui matrimouium S OR T E captautes , inter-
rogarent, rem ip[am re[bonderi ajebant : "umgendos
connubio, cb [atis liberum procreandu. Si poffe[Hones
pre[Himaturus quaveret 5 meritó boves , ut c jugum
€ arva fementis florentia pronuntiari. Si quis de pro-
fectione [olicitus divinum caperet aufpicium ,. junclos
jam paratofque quadrupedum man([uetifimos , c lu-
crum promitti de glebe germizge. Si prelium capeffitu-
rus, vel latronum factionem per[ecuturus , utiles mtec-
ue proce[fus fcifcitaretur 5; addiciam "vicloriam forti
pre[agio contendebant : quippe cervices bo[lium jugo
fubacturi , Q» predam de rapinis uberrimam capturi.
Ad iflum modum Divinationi | ejus ] aflu captiofo
coztraxeraut n0n parvas pecunias. Sed affiduis interro-
gationibus argumenti [atietate jam defecti , rurfus ad
viam prodeunt , coc.
Quam facilé fuperftitiote ac credule multitu-
dinialiquid perfuaderi poffit, ex hoe exemplo di-
X 3 Íci-

326 DissERTAT10 SECUNDA
fcimus ; imó etiam quam parvo negotio Magna-
tesíe decipifinant , modo talibus fuerint addicti;
liquet ex fequenti exemplo apud Lucianum , in vi-
ta Alexandri jam fxpius memorati : Liber autem
aliquot ex bis re(pon[is commemorare , que Rutilliauo
reddidit. Huic fcifcitanti defilio y ex uxore priore [u[-
cepto, jam ad di[ciplinas maturo , quem Praceptorem in
literis illi in[lituendo adbiberet , refpondit :

Pytbagoram , egregiéque canentem prelia vatem.
Deinde paucis pe[l diebus ex[lincfo puero , ipfe quidem
barebat , nec babebat quod incufamtibus ve[pouderet ;
Oraculo videlicet ita re pre[enti, confutato. 4t Rutil-
lianus optimus ultro. occupaus , defendebat Oraculum :
affirmans , Deum porteudiffe boc ipfum y cim jufftffet uc-
minem é vivis adalefcenzulo deligi praeceptorem ,. fed
Pytbagoram potius ; atque Homerum. "Tam olim de-
fanélos | quibuftum. credibile effet eum. jam ver[ari.
Quid igitur .Alexandro vitio vertere convenit , fi
cum bomunculis buju[modi ver[ari optavit ?. Boeum
d cuo P Punmaae? veru weueuüs cess cimem.
zy feyoido 95 eura «eA g grz»$ cA «29 TtQo: y wuwa-
xeg Uruideiue wo» tapyt Oe , avhym qugosucon(o diduoxn-
Ao 7 ga onuaiToY arg , 127,

Il/)ujseho , ToAtue m las (oogy i xiv ioi.
ein: uer. Aog tous V omtdig o2iwvil » , 5 ido izsed
3) undi dae Acyer quos TES ednaUss; 5 209 7o 0us
qus DaACyjdps 9 seucpx. à) PukoMeAbg agros QUU-
cus à BíAmsg C» y umaAoyeim Vip 9 ugvrers , Agar » TÉ-
q» aU T) do doy uxtrag T. Dev, € AY uvm Carr ddp» *t-
Aden uxdYya A dviownAo £AicDeu ed ord. Iiu2:520aY à,
xoi Opngo» vriAu, qeÜvsOqua , oie eixog do uesQuixio) CH
did vu) cuuena]. Th mobus pttQtoX, dL AMEdido s €
(sms d pamxots cdveqeiGenm ziv.

Ut ergo veriíTima fuerit illa de "Trajano hifto-
ria, videmus quam ambigue ad fraudem compa-
ratum fuerit iftud Oraculum. Qualia in aliis; ab

He-

DzrOmAtcU0L1S5 337
Herodoto aliifque hiftoricis addu&is; babuiffe quo-
que locum fequens contextus aperiet. Oftendit au-
tem id fatis aperte Thucydides,ac quam facilé unum
idemque Oraculum diverfis cafibus accommodari
queat ; lib. 2. de Oraculo quodam ; quod perhi-
bebatur jam olim Athenienfibus fuiffe datum ; hoc
modo: Dum autem boc malo vexarentur y ut verifr-
mileeft , boc etiam carmen im memoriam revocarunt y
quod fémiores oLYM DECAN TATUM dicebant »
DoRiACUM VENIET LOIMO COMI-
TANTE DUELLU M. Izter bomines autem al-
Fercatio erat , non Aer , [ id efl » peflilentiam , | in
iflo carmine ab antiquis uominatam : [ed, Auge, [id eff;
famem. | Sed im pra [entia illud merito evicit ; pe['i-
lentiam [ifto carmine ) fgnificatam fuiffe. Homines
euim ad mala , que patiebantur [ carminis | mentio-
aem accommodabaut. Quod [i unquam aliud Doricum
bellum poft boc [ eos ] imvaferit , c Agir, [ id eff ;
famem | effe couzigerit , iidem , (ut opimor, c ut
eft. verifimile) ita canent (| C» eundem verfum ca-
uentes , mom amplius Ae|por » fe Auer pronuntia-
bunt. |

Tote ido Tru oi Arai s ae cTUoomts EmiCor m,
a perra qe C0by Dygoxov Tu 5 x; 25s H2" vs dns. c» 5
70 «xd y eig &ix96 5. oieayico zoo € cz E ims. Qe-
cxóvree oi meeo Gu regot 7r Ae. dido

"HE Ae eA2xc6 T0 AA , x 2o! 9s aua eU rJ.

E; tig To n sy tgA6 (ig apes pu Aoigu9y 67^ gi cO o
c» vd faz wwe TY mud, dà Auuey. cuixnss d$ ti
S 70 eóv1 Q» y € X4 70$ 3 Aog ep^oX. ei p a puoi qeog
D 7109/09 7l po pelo imuxyT. v Y 2» eig » qun
PLoS AMO xo ee 7 Aa gAx06 752 5109" x; £n en
Jie Puer, XT wí exas wes x orTM.

Sed pergamus nunc ad Oracula quz per in-
fomnia reddebantur. Quorum maximé notabile
exemplum tamen jam antea dedimus in defcri-

X 4 ptione

$338 DissgERTATIO SECUNDA

ptione Antri Oraculique Trophonii. Hazcautem,
ubi tali modo, Oracula accipiebant Confultores ;
plurima numero fuere , necfané mirum , cum fic
commodius Antiítites ipfis imponere poffent ; dum
interpretes ipfi exiftentes fomniorum qux Con-
fultores fomniaverant ; ea accommodare poflent
interrogatis pro lubitu fuo : uti exemplum hujus
rei habemus in Antri Trophonii Sacerdotibus.

Non omnia hic adducam qux per fomnia rc-
fpondebant, indicabantve Confultoribus, quid fe-
quendum aut fugiendum ipfis erat; quibus modis
aut medicaminibus liberari poterant à morbis, qui-
bus obfidebantur , &c. NNecenim necefle eft ( nec
cuncta illa ?exewe« aut defcripta, aut notata; inve-
nimus per Geographos; uti nec plurima alia quo-
rum notitia non folum , fed & memoria interiit )
fed unum alterumve exempli caufa: cum in omni-
bus feré eodem modo hxc Oracula redderentur ;
in Antro Charoneo, in fano Pafithez, in Templo
JEículapii Pergameni , Calchantis in Daunià, Am-
phiarai in Attica, Thebis in Boeotia; czteriíque per
Antiquos (tam Tertullanum lib. de Anima; quam
alios) memoratis. De Amphiarai Oraculo apud
Oropios,; fequentia hzc tradit Paufanias, in Atti-
Cis : Keg mea Toy ido xolseooX VoatL OT ostc qAUev A-
Quxoga venozup Oe. Een OY xum , n ed Quen.
Qosa JY C asd C bcm 0sci6 (ply ti Tuus wu Ovó-
uou. Xlgoe£eipyae dpa 5 vstv y. xev urowres atre
€ v) jYpA* werespeczduei , xaéd0Uucir eycpeivevzes Du-
Aw«my óvesogt D.

Con[uleudi quidem caufa qui acceduut prim lufran-
tur omnes. PRO PrACULO RES DiviNA
EST: quam cum Ampbiarao ipfi faciunt , tum cate-
ris, quorum t2 eádem ard in[cripta [unt momina: de-

. inde arietem ei immolant , cujus [ub[trata pelle dormien-
tes uocburna vifa ex[pectant.
? Apud

1

D'wORAé€vLrst 329.

Apud Amphiareum in Attica (tefte Philoftra-
to lib. 2. vita Apoll. Thyandi ) eos, ui 24 acci-
pieuda vefpon[a co accefJeraut y Sacerdotes. jubebaut
diem integrum à cibos Qe triduum à vini potu abfli-.
uere.

Ín Dauniá Arietem zizru» confultores immola-
bant; ejufque pelliindormiebant (tefte Strabone,
libro 6. ) atque alibi aliter. DeSerapidis Templo
Canobitico ita quoqueStrabo lib. 17. Ezsex [ K«-
y»»CO- ] «E ZeggmüQw ign mo»P dicet Igea pov ,
xo 7: Qa 9 eiae ix Qr » "o xoi T3s UNDA TE TG avDgess
Tigáótis y wal CyXoiudid e UTUS Vorkp tnu T 2 éTEQUy.
ZvMeoQue: dt 1yss «ai T$ Deae eias P] 20i 3 296 us Y
CA 7209 72, Ao pAuY

Habens c [ Canopus | Serapidis emplum rel;-
giofe cultum y^ ac morborum fauationes efficiens :. ut
etiam uobiliffiuri «viri ex credant , e pro. [e , vel pro
aliis , [omnia ibi captent. Sunt qui curationes com-
firibants quidam «virtytes editorum ibi miraculorum.
Hujusmodi infomnia in omnibus, puto, (faltem,
in plurimis, conftat) /Eículapii T'emplis Fatidi-
cis, quz multa fuere caprabantur. Quod ridicule
imitatur Ariftophanes in Pluto fuo; quod & no-
tius eft quam ut hucafferatur. De conícriptis vero
curationibus ac Miraculis habemus exemplum in
ifta Infcriptione , quam iu priori Differtatione ad-
duxi. De Confultationibus ejufmodi nobiliffimo-
rum virorum ; dat nobis quoque exemplum no-
tabile admodum Arrianus, libro 7. (quo forfan;
inter alia ,, quoque Strabo refpéxit) hoc modo:
AtysSa d$ uj iQuuteadis aj. BteiAeto! , c» v) 9 X:gom-
dO» icc IIy)uvt €. Cysoiam )* vip. xoà. Ala» wei Anug-
Qué, xut Yldoxiguy ago 3 KAtoutilo ve t Mividuy
«gà E£AdU9v 3 Vmgori) T d Adoy «2i auci AA
£dpo, ek wv isg» E Dé omi ie , xml ixtrtozy ma
Osee dUtoX gis 9 98. xoà ofotox Qinlu ig ox 9 9:8,

X 5 "à

330. DrisseR TA T10 SECUNDA

E xai àtaX eis m? itgby y eA. MUIX Mborne tero, eiti-
Vw wm Tt dUTMyleAw) TES PTWIPES , wai AAÍLae-
Doo, & mA Üspy Xmbuscy. dx ET app 1n dy m
pav.

Dizsriis Regiis continetur , im Serapidis ede peruo-
affe Pytbouem , Aitalum , Demopbontem , c» Peu-
eeftam : praterea Cleomenem q» Menidam , ac Seleu-
em. ET PERCONTANTIBUS DEUM , az
zelus [atiusque effet Alexandrum | jam decumbentem]
in templum (uum , U'T A SE CURARETUR
DEFERRI , Oraculum vedditum , NON opr-
PORTERE EOÓ DEFERRI: SED MELIUS
El; SI IBI MANEAT; FORE. l4aue amicos
"Alexandro renuntiaffe , meque multó poft. Alexan-
drum deceffiffes quafi (INB.) id magis im rem ipfius
effet.
Perpendamus jam; quibus impofturisac technis
in hifce per infomnia datis Oraculis egerint Anti-
ftires. Priufquam tamen id faciamus, confideremus
reíponfum illud Alexandri Magnatibus datum.
Interrogarant hi Proceres ; az smelus fatiusque. effet
"Alexandrum deferri , curandi gratiá y. in "Templum
Serapidis. Sapienter fané illi & uti opportebat ; re-
ípondebant; Now opportere eum eo deferri , coc.
Quid enim periculofius erat & Oraculi & ipforum
auctoritati, quam ut fuaderent ut eó deferretur
Alexander? Si enim aut in via aut in ipfo Tem-
plo obiifTet ille, mendax omnibus neceffario fue-
rat ille Deus. Si veró ubi jam decumbebat, more-
retur, przefto erat illa interpretatio ; quae data tra-
ditur ab Arriano : Si vero e contra ipíe ibi per-
manens fanitatis reftitutus denuó fuiflet , magna
gloria neceffarió hinc Oraculo accedebat.

Hujusmodi vero Antiftites fi petitiones Con-
fultorum accipiebant viva voce ; nulla in refpon-

dendo erat difficultas, neque ullo egebant admi-
niculo

Dje, On. A76 U/ P178 321

niculo prater artem bené conjiciendi id , quod fa-
ciebat ad propofitum ; ac tales ambiguitates obícu-
ritatefque inveniendi, quibus quocunque caderet
res ejufque eventus ; fua commoda haberent effu-
gia. Si veró per fcriptos & obfignatos codicillos
ut hofce , praterea, ita ut id non animadverterent
confultores ; aperirent ; rurfumque recluderent.
quibus tamen tertio accedere debebat methodus
artificiofa , accommodandi infomnia Coníuito-
rum ad ipforum five viva voce , five perícriptas
tabellas fa&a , interrogata. Quod an , & quo-
modo , perficere potuerint; nunc perpenden-
dum.

Ac primó quidem curandum erat Sacerdotibus ;
ut dormirent Confultores, dum peZi£us ifs [lratis
incumberent ; Et quidem tali fomno qui turbidis
infomniis cerebrum i an acturbaret. Quod per
medicamenta ; v»4«s & narcotica, cx opio;
opiatis aliifve quae Medica artis peritis, imó &
multisaliis, funt notiffima , aptiffimé poterat per-
fici. Haec autem & fimilia poterant ipfis ; fi non
in vino, aut aliisliquoribus ; fumigationibus, odo-
ribus alii(ve mediis pluribus, exhiberi: dum belli
iili abftemii nihil minus cogitarent: ita ut illa ipfis
injunQa abftinentia, eó meliorem daret Sacerdo-
tibus iftos decipiendi occafionem. Huc accedere
poterant, imó & proculdubio acceffere ; tales ab
iftis impoftoribus adornatz fabelle , narrationes ;
aut fubitz atque ex improvifo auditae voces, qux
in mentes jam & fuperftitione & fpe & metu &
medicamine attonitas, tam alte defcenderent, ut
earum rerum imagines in fomniis fefe ; aut primó
aut przcipue , proderent ipforum mentibus , eaíque
inprimis detinerent. Adde quod five per tubas;
quales jam fuperius notavi, vel per cornua wp
rum auribus applicata (ut co minus & alii foni-

tum

332 DrisskER TATIO SECUNDA

tum audirent , & eo altius fonus ac vehementius
ad cerebrum penetraret ; auditufque organa mo-
veret ) imaginationes heic per Antiftites defide-
ratx potuerint ingeri. Ac licet ifta infomnia vix ;
ac ne vix quidem;aliquid fimile continerent iisjquz
petebantur ab Oraculo, ifti, & excipiendo inío-
mnia ab iis qui nondum mentis erant compotes
( ut vidimus factum in Oraculis Trophonii ) &
mutando atque aliter illa concinnando ; vel fi hzec
commode fatis procedere non poffent , de novo
infomnia inducendo, ( uti & Sortes & Harufpi-
cina & Auguria fzpius iterabantur quandoque) in
quibus aliquid faltem quod interrogationibus qua-
draret continebatur ; mentes dementium horum
Coníultorum dementare ulterius valebant , hor-
roreque ac fuperftitione ultra modum adimplere.
Sic fatis magnam occafionem quoque przbebant
tenebrz procurata in templis, aut à natura factz
in fpeluncis, quibus indormiebant ; ut multa ni-
gra ipfis obverfarenr, nigrorumque imaginationes
turbatas mentes occuparent. Quibus cetera jam
dicta fi accederent, non mirum fané, aliquem fo-
mniaíIe fe interrogatum album vel nigrum. Prz-
terea omnes de hujusmodi datis Oraculis narratiun-
culas per manus habemus Antiftitum ac Sacerdo-
tum , aut ab hominibus fuperftitiofis qui talibus
argutiis fuerant decepti; minime vero puram pu-
tam rerum ibi geítarum hiftoriam : quod quam
maxime hic puto notandum. ]

Tabellas autem ac codicillos iftos obfignatos aut
imponebant pulvinaribus Deorum , atque ita fe-
cum illos aflumebant in adyta : aut quandoque
ctiam iis indormiebant ipfi Prophet & Anrilti-
tes, Qui tum quafi ex fomniis tali modo captis
feu potius dolofe confictis, refponfa dabant Con-

fultoribus. Sic ille jam fzpius ditus & uds
Qe-

*

Dx(OUuW xu u.s 333

Alexander: dequo ita Lucianus: Tazdem cum jam
plurimi coufluerent , premereturque civitas eorum mul-
Hitudine qui ad Oraculum ventitabant , ueque [uppedi-
tandis rebus ad vicium neceffariis fufficerez , Oraculi
genus commini[citur , quod nocturnum appellabatur. Si-
quidem acceptis libellis iudormire fé ajebat c» tanquam
divinitus in [ommio edoctus re(poudebat : mibil certi 1a-
inen y fed ambiguó plerumque ac confufim , maximé fi
quem libellum accuratius obfigmatum con[pexiffet. Nam
citra refiemandi periculum , quicquid temeré in mertem
veniffet , fubfcribebaz : ratus c boc ipfum convenire
Oraculis, Erant autem ad id monuulli couflituti inter-
pretes, qui mercedem som exiguam colligebant ab iis,
qui bujusmodi capiebaut Oracula ,' ut ea enarrarent
explicareutque. Graeca funt: 29 5 zro»à Emjgcóymuy ,
xat TT Afug duqu) OAiGontrac ^xr0 D auhuÓug ^ bi 9
A£asteAo, d Owysuten, nai qu tmmioas 2|oepxa nuo Urs-
Cis, EmIVees 8$ vox T6 CAvue sg SE eue. Apu dyum
e3 Te. BiGA (n , Urtqoiudio » as Quant » QvTIÍS, xoi die oyatp
EAD $ og PPP d TEX OAYETP. E n Tol cz Q éis TÉG 72AÀ-
AÉe. aa xad aA QI ARS xoà Tér'/gaylA We. xoi pug Avsot
ei ToTs Je uoce «Eepo a Tépoy và BiGAov walerQeog dee petoov.
& 29 god vyatu ro vert aD ws VetyemO6, xou-
€n9is aet zov oi Tu (oi ov elópdp Ov. «gh iocé» 1evé6 Mausyto
Tw) emi rÉ TO wo iduot s oi teicÓ 86 Ge 2M ys AA Dore
cJ "Y ors (ji Tes Xena; AxmAuuGayTU. y i7 y
uod qi 2daase] avra».

Quod veró in Oraculis per fomnia confulendis
non folum per fomnioram interpretationem à
Prophetis Sacerdotibufve factam , fed & per car-
mina, quafi à Dis 1llis fatidicis , quandoque re-
fpondetur, oftendit nobis (interalios) Paufanias
in Meflenicis, in hunc modum : 24juz£ itaque Tbe«
bani , cum prope effet ut cum bo[le ad Leuttra cougrede-
rentur , miffos qui € alia Oracula , c eum qui in
Lebadea colitur , deurn con[ulerent : c [ané ab Ifme-

LP

334. DissERTAT10 SECUNDA

nio, Ptoo, Abs , Delph , mi[fa vefpon[a commemio-
vantur. Que verà fenaris Heroich vaticinatus fuerit
Trepbonius , bec perbibentur :
Ne petite ante boflem [acrum quam curatropbeum
Sit vobis pofuiffe. bies fcuszsa ornate quod acer
Fixit Ariflomenes Me[fenius : 3pfe inimicas
Scutatorum acies ,infeflaque tela vefringam.

At potius audiamus ipfum Paufaniam , Grxcá
lingua loquentem: $a 5 ei Ox&aiot phong uai-
ys fescO-en e Quasi c» AdUXqgalg y £5 aJ. t »gaeciAsj 22^2-
sdgim , € Penes T c) AcGaDeiz Jeóy. Aper, udo 9
x mé c) E dcwietEgls. ae 3 - c» A62;
Tt hend iyu qM Tu c) Ach Qnis. TesQanoy 9$ Qao» d-
ré &£apat eo"

IIg/» gj evuGaAtet CrBpois evezu-e qe Ulo y
"Aawiot. xoctnwTES *ulo » Tl) éco: zT
OZeO- 'Aetstuduss Mox i. nup £y (ot
"Avo dy dyeylkny $3100 seo m & AT Ego.

Aft pluribus quandoque modis in uno eodems
que Templo Fatidico reddebantur Oracula: Per
verfus fcilicet aliquando ; quafi à Deo ipfo pro-
nuntiatos ; aut per Antiftites Prophetas, Dei iftius
inftinctu quafi prolatos; aliquando veró per Sor-
tes, quibus aut verfus, aut verba, aut characteres in-
Ículpta vel infcripta erant; autaliis modis ab hiíce
diverfis [ qua omnia adhuc longe clariüs perfpi-
ceremus , puto , fi nobis copia effet quinque ifto-
rum Voluminum Hermippi 5 qui ; tefte T'ertui-
liano, hzc Oracula cuncta, cum fuis o» Originibus |
e ritibus c relatoribus , cum omni deinceps bifloria
Somniorum , pleniffmé per[cripfit.| Sic in Serapidis
Templo Canobitico & per infomnia ( uti fuperius
exemplo oftenfum eft) & alium modum prorfus
ridiculum ; quem modo citatus Paufanias decla-
rat, dum de Pharis Achaicis Oraculoque Mercu-
rii , ibi & fuáztate confuli folito; libro feptimo ;

hac

ID.'O&aXe01t5 335
hzc loquitur: IFegg 4| awrd x24 agus neAor na De enxe,
néTM ) qu S okozAMaIO. ieins AUS 1, eT. u9AiGdg
5 atis alu iglaw qztoeti;vreg Avyvot voi. QCixsudp D»
s» eX) orig» ó Td | puppe ASmiaTó» ve ici me
islas uui x £u naocs 78s PTT DIR Eonpus ,
ZOnanm im) o Ben &ga^ua1O- c OLI vé uos
£mrywenor ( *4.A €724 3 245x85 qv ét uas ) «94 gor
afe vv ug T Üeby » ó7roió» à C cem To PC. ipe T
n TETR 3 arem c 429095 iC os ligo O- "» p
«7626295, 3 £g v» Ox(06 , 7u$ xeens 7140 2n "E afruy $
2 5s dO» a &xsch QuiZ6, ua vróo ge Wyertue "osa
c» 35 Atem ois enigos GA 8 "AgiüO- m itg» ugrrei
xo QE onxes.

Proximo ipfi loco Oraculumeft : anté. (Mercurii )
Jignum Vefla , dy ipfa Marmorea : appofite ei funt.
plumbo ferruminate «nee lucernule. Qui Deum con-
jJulimt, Veflam primüm tbure incenfo placant, deinde
eleo infufo lucernas accendunt. Tum verà in are dex-
tera parte nummum patriánotá fignatum | (appellant
«ream ) dedicant. Ubi quod ex ufu fuerit interro-
gavit, aurem fimulacbro admovet; inde E FORO
abiens manibus aures premit. Ubi é foro exce[Jit .amotá
manu ,quam primum excepit vocem, eam fibi Oraculi
loco ducit. Talis etiam (INB.) apud ZEgyptios 13N
SERAPIDIS$ FANO celebratur Oraculireligio.

Compara quaxío Le&or, cum hifce illa quz in-
ferius adduco, ubi per occafionem ago de Sorti-
tibus Chriftianorum per auditum acceptis: dum
fcilicet ifti fuperftitiofi nimis homines Ecclefiam
ingreffi, primam quam audiebant Diaconi vocem
vel Periodum , pro forte (ive Oraculo divinitus da-
to acciperent. Videbis enim hzc ab illis Originem
traxi(fe , uti plurima alia tam mala quam bona ex
Ethnicifmo in Chriftianifmum tranflata , antiqui-
tatis Ethnic ac Chriftianz indagatoribus non
prajudicatis conftat ; [ quodque alia occafione

forían,

336 DrssER Ta TI0 SECUNDA
forfan, Deo vitam mihi protrahente, demonítra-
bo in opere apud me partim confe&o , pariim
affecto , de períonis , muncribus , ritibus , cxre-
moniis ac confuctudinibus primitivie Chriftiano-
rum Ecclefie ; eorumque partim (ac precipue
quidem ,) ex Judaifmo , partim ex Ethniciímo ,
Origine. | Atqui in hifce fimilibufque nullis im-
pofturis preeftigiifve Diabolicis opus fuiffe , per fe,
, uti exiftimo, (atis claré patet. INec minus id apparet
in Oraculo Apidis bovis illius Memphitici : de
quo ita Plinius libro 8. cap. 46. Sunt Delubra ei
[ 4Apidi ] gemina » que vocant tbalamos , auguria
popilorum. Alterum intraffe letum eft , inaltero di- .
va portendit. Refponja privatis dat, à manu confa-
lentium cibum capiendo. Germanici Ce[aris manum
aver[atus eff , baud multa poft exflinéti. Hac de
A pidis Oraculis: caetera videapud hunc ipfum Pli-
nium , & Strabonem Geographiz lib. 17. quiz
bus addi poffunt illa, quz in T'halià habet Hero-
dotue.

Bonum malumve Augurium capiebant inde,
quod hunc illumve thalamum ingrederetur bos
ile, five ( ne quid infra dignitatem de eo) Deus
fatidicus. Quam commode autem huic illive tha-
lamo imponi poterat aliquid ; cujus Odore ac Sapo-
re delectaretur; cujufve Odorem ; aut Saporem
maxime averfaretur. Ac quam facilé ipfum in oc-
culto fatiare pabulo poterant; utita, dum ad Con-
fultores educebatur ; id quod ab ipfis illi przebe-
batur repudiaret: vel é contra à paítu per aliquod
Ípatium detinere ; ut eo acrius id appeteret : vel
aliquid , denique aut immifcere ; aut illinere,
aut allinere cujus odore dele&tatus id pafceretur ,
vel deterritus abnueret ; cum proculdubio pabu-
lum iftud Confultores é manibus Sacerdotum ac-

ciperent, fi non & ipfi darent Sacerdotes. Sed ut
Yever-

d. ANSERURL M

Dg OnaáctülLts 337
reverrar ad 5e»e52;« illa in quibus pluribus ac di-
verfis modis Oracula reddebantur ( inter quz quo-
que cum aliis Dodonzum erat ) clarum eft talia
egiffe Antiftites, ut eo facilius illudere quirent, li-
cet alio fub prztextu , Confultorum credulitati: ac
fi hic ( verbi gratia) aut ille modusconfulendi ipfis
difpliceret ; alio quodam uti poffent: aut Oracula
per illum Confulentibus dare, per quem putabant
melius eos fe poffe decipere: ad quem confulendi
modum aut ipfi, aut alii per ipfos, in id adhibiti, ut
ad certiorem aut clariorem quafi, callide inftigare
vel impellere Confultorcs potuerunt;

Reítat Oraculum Veneris Aphacitidis ; cujus &

Zoíimo defcriptionem , in priori mea Differtatio-
nec adduxi ; uti & illud fontis Caftalii ad Templum
Apollinis Daphnzi: de quo ita loquitur Zozome-
nus lib; s. cap. 19. Credebatur etiam AB His QUI
ISTAS RES COLERE SOLENT; 4904472 12 eut
locum ex fonte Caflalio iuflere , que facultatem divi-
gandi bominibus tribuebat , paremque vim cy idem uo-
vun cum ea, qua eft in Delpbis, obtimebat. Quin etiam
Jacitaut Adriano privatam etiamnum vitam degenti ,
luperium ei obventurum y in eo loco pronuntiatum fuif-
Je. Nam dicunt emm cum foliura fonte. Dapbnes tinxi[-
fet » baufiffe inde erum futurarum cognitionem in foltó
plané defcriptam.

Emsóuem 3 oJ mis m qeoo40 ud: [ei cris 22]
v 2p Ko n9 im Kxsgz AL os 726 7"27/)6 óH9'ac p c AgA-
Qoig Cv é gy ae 3€ C90», 24 v4 Aa sm. qM$Ad qo! wod
'AJgumd vn idwréLom mi qi vs BanAee; ay ot
c^ d exea un vo ved. $a y QU TOV QU oy du vis fpi-
Cu Tj mYyÀ TA, qi Y tac tdpur Y'acy £y-
yeQus zi 9 QUA. dp utünw.

Neque hzc ullo. D:emonum — przternaturali
auxilio indigebant (íi tamen vera fit hiftoria: fcis
mus enim Vui T^ dana ejufmodi p

| cuia

QU APR SENSN C
338 DissERTATI10 SECUNDA
culaconfingantur ) Quis enim nefcit , fi lacte vac-

cino aliove chartas infcriptas focorum fumis adhi- |
beamus , literas quz exficcatz difparuerant, fefeni-

grore fumi manifeftatas prodere oculis noftris; &
infcriptae f1 fuerint aquá aluminata, literas apparere

quamprimum aquà fuerint madefactx ; aliafque |
fimiles argutias patrari ab iis qui Magize naturalis;

ut vocant , aliqualem habuerint peritiam ?

De Veneris autem Aphacitis 2ezse2e/» hzc fe-
quentia e fupra adductis repetam :. Propzer fanum
illud lacus. quidam efl ciflerme mauu fatte fimili.
juxta fanum Q5 vicina loca iguis inflar lampadis aut
globi coz[picitur , QUOTIES STATUTIS TEM-
PORIBUS 1BI CONVENTUS HADBEN*
TUR: qui quidem ad noflram etatem u[que confpe-
Gus fuit. Ad lacum doua , quotquot ibi conveniebant,
in bonorem Dez ferebant, ex auro & argento fatta ,
itemque telas liens , cv byf[fnas , alteriufque imateriz
pretiofioris. | 4c fiquidem illa viderentur accepta , pari
eum aliis pondere pauui quoque [ubfidebamt :. [im effent
ingrata QC rejicula, tum ip[as telas aque videre erat
imuatantes , 1um [i quid erat ex auro Qv argeuto , c
aliis materiis , quarum efl ea natura ut [upra aquam
fe on attollaut. Tsr« q3À 40: ov LTD pr gi toi uz xu-
egomiivg dzs,dus. XV udo PS £cgr 1$ 1 6 Au aii Qoy-
Gu (mus wvp tmi S ctO- AummucO- à cO ous Que
veru, dYxlo , auvéds co TU qvo. agóvtis (us oie oovopDgian,
$n vo4 fV wo 0 Y H95 iQaiisto ign. c» dX 15 AM es
Aulo v D:E (op aoteciQtpov oi cuwiovrtg $* gi D£UcH
X, epyoze memo wudpe" Y) UQAeue (a hint Dlys Te Y Bur"
eg, € Gs vÀus LueTRQgs. € & ido dx (p eOxYn y ma-
egaeAzoio's (uis [axpsos 0G vu vQucuo(u xanOvemo 6 di
oz dx (o, x BaeArpM , cTU Tt Y) ÓDey ETWTAÍO TEL T U-
dx me $QXcua(, 9, &À mE x» c» eue X 2pvvee 9
GONG UAOG, 0g Qunis GUX aiuzéich e] 6m S vits,
TI ite QS vie.

Heic

WU WT. TUE

D WF "cw EIE 339

Heic grande miraculum fpe&tamus : faltem iis

ui; nullo aut parvo rerum ufu edocti ; plane ne-
ciunt hominum przftigiatorum artes & impoftu-
ras. De veritate hiftoriz heic nullam movebo con-
troverfiam ; nifi quod confiderandum veniat , an
ipli Contultores hzc propriis fuis fpectarint ocu-
lis; an veiró ex relatione Sacerdotum , &c. id hau-
rire debuerint: Quale exemplum adduxi, puto;
deOraculo Dodon:eo.' Ac, quod heic optimé rem;
modumque rei geftze , indicat, gore i'lud mu-
heris in Endor.. At fpe&averint ipfi Confultores ;
perpendendum fecundo, an ita prope affuerint ; uc
rte poflent examinare rei veritatem: ac fi maxi-
me prope aftuerint , an artes atque impofturas il-
las , quz ibi locum habere poterant ; odorari ac
detegere valerent. Nam per Antiftitum manus, ut-
pote facrofanctas ; hec tractabantur. Quibus mille
fallendi artes minime deerant, ut per iftas impone-
rent Confultoribus ; feu quod infererent ea quae
ejufmodi donaria gravia reddere poffent , ac plane ;
( prout gravium erat materia) aut pro majori fal-
tem parte, fuftinerc in fuperfcie lacus fupernatan-
tia; feu per majores minorefve veficas, aliave in-
ftrumenta eum in finem parata; feu per illitiones
alligationefve materiarum quz difficulter fubmer-
gerentur. Quibus ctiam artificis facilitandis inge-
ri potuit credulis Confultoribus, talia aut talia ma-
gis grata effe huic Dex donaria: ut fic vitarentur
folidiores maffz, fi ex argento aurove coníftarent
Ob'ata.

Sin autem leviora effent natura, ac fponte fua
ficii fupernatantia, longe minori negotio ad fun-
dum ut detruderentur ifta, effici poterat, minori-
que fraudis fufpicione talia peragi. Minori enim
mole aut alligare aut inferere illa valebant, Si ves
ro lucem illam aut flammam excitatam confidere-

T1- mus;

340 DrissERTATI10O SECUNDA

mus, nihil eft quo magis eam praternaturalem
eífe ftataamus, quam vocem iftam, quz veré fta-
tux Memnonis fuiffe, ab eaque productam modo
fupernaturali, à credula ac fuperftitiofa antiquitate
alferitur : przfertim quod ftatuto tempore folum
lux illa (uti vox é Memnonis ftatus) multitudini
eo confluenti affulferit. Quam minimo autem hic
negotio; à Sacerdotibus in Templo, aut circa 'em-
plum , aut alio loco huic fraudi deftinato atqueap-
propriato degenzibus, credula ac fuperttitiole tur-
bz imponi potuerit, facillime comprehendi poteft
ab iis quibus aliquid hujufmodi impofturarum no-
titiz aut experientiz ett.

Quz denique (ut hoc poftremo addam , nam-
que jam exeraplorum fatis fore non nimis fuper-
ftitiofis exiftimo ) circa Oraculum illud ad Apol-
loniam , de quo pag. 105. Dilfertationis prima:
locutus fum , contigere ejufdem plane naturz pro-
culdubio fuere, iiídemque fraudibus ac praítigiis
peracta: five Thus illud, per manus Antittitum in
ignem injiciendum , illitum fuerit aliquá materia
igni reüttente ; five & contra ignem faciliüs ad fe
attrahente ; fivealiis aliquibus mediis heic ufi fue-
rint Przftigiatores Antiftites, quibus inde & vi-
ctus & amictus & auctoritas & honor ab imperi-
ta atque inde credu!à plebe redundabant. Nam
quamvis minus cognitze nobis fint artes ille mul-
tiplices, quibus & hodierni praettigiatores vulgus
credulum ludunt, illudque admiratione ac ftupore
reddunt attonitum ; dum fe prunas ardentes man-
ducare ac deglutire, ferrumque candens intra den-
tes admittere & circumrotare, flammaíve ex fau-
cibus evomere, pluraque alia mirabilia aut vere
nobis oftendunt, autoltendere videntur : non eo |
magis credunt cordatiores fpectatores, fuper- aut -
pracernaturali operatione ; dxcmonumve patratu

ca

D g^O0RSZ4XGURZN0YIS' 14
ea perfici. Atque uti ab acutioribus ipforum artes
fzpius deteguntur; fic nullum dubium eít, quin
& ab Epicureis, & Academicis & cateris harum
fallaciarum minus credulis ( uti infigneexemplum
cjufce ret habemus in ipía perfona Luciani ) de-
tede. faepius fuerint: contra quos tamen ftetit at-
que cvicit in credula multitudine fuperítitiofa ftul-
utia, Cum autem & ab omni zvo talia eorumque
fimilia locum habuiffe ex antiquitate fatis conftet ;
quis dubitet Oraculorum pracides ac. Prophetas
ejufmodi artes atque artifices in fuum ufum ac cons
fortium adíciviffe? eofque «que cauté ac bi jam
nominati przítigiatores, profpexiffe, ne nimis pro-
pe accederent curiofiores hagum 1erum indaga-
tores ?

Hactenus de Oraculis iis quz per diverfimoda
refponía Confultoribus à Prophetis, Prophetiffis
five Pythiis, aliifve Antiftitibus füb Deorum no-
mine dabantur. Sorze; reftant, de quibus igitur no-
bis quoque pauló accuratius tractandum elt. Prz-
ueflimarum y Autiatartms Hervculearum , Dodonaa-
vum aliarumque Sorti à nobis mentio facta eft :
fed nondum , quibus ea Sacra conítarent ritibus
aut circumitantiis ; explicavimus: neque id à quo-
quam factum exacte fatis tuifTe; mihi ( faltem quod
lucem publicam viderit) occurrit. De Sorzi£us in-
ter alia fcripfit magnusille , atque omnibus Doctis
venerandus Onuphrius Panuvinus: at nunquam
illa edidit; neque adeo qualia ifta (int. fuerintve,
videre.mihi contigir. Per occa(ionem Cafaubonus,
Peucerus, (ac per lufum & jocum Docitlimus
ille Gallus Rabelzíius, cujus nugz fzpius multo-
ram Doctorum feria vincunt ; in vità & geftis Gar-
gantux & Pantagruelis , tam do&é meo judicio,
quam lepidé ac íalfe;) aliique plures aliquid de
iis dederunt ; fed parcà manu, nec nili aut in

13 traní-

342 DisseR TAT IO SECUNDA

tranfitu ; aut perfunctorié, & minime pro digni-
tate iftius materi» ; qua meretur fane, (atque
maxime hac data occatione ) ut latius explicatiuf-
quetra&tetur. Nam in multisadmodum ezszeois
refponfa per Sorzes , diverfis valde modis accom-
modatas ; reddebantur ; quz licet à Cicerone aliif-
que Ethnicorum Sapientioribus irrifz femper at-
que explofe fuerint; & publicé tamen & priva-
um diu admodum perítitere & Romz, & circa
Romam in Italia, & alibi: & à Chriftianis fuper-
ftitiofioribus fuere confult:e aut ad illarum imita-
tionem & exemplum per facras paginas , aut alia
ad id adhibita , exercita.

. Espediet igitur hzc pauló accuratius quam hac-
tenus, quod fciam , à quoquam factum fuit , il-
lam tractare materiam ; ut fic pateant quoque frau-
des Sacerdotum circa hoc genus Oraculorum , feu
Divinationis ; & ut elucefcat fimul ifta occafio-
ne; quam diu Ethnicifmus , indirecte licet, inter
Chriítianos fuerit dominatus, poft templorum ;
tam fatidicorum quam aliorum, everfiones; ac
quatn magnz fuperítitiones ; ab Ethnicis trans-
latz (licet aliquomodo transformatz ) inter pri-
mos Chriftianos, eofíque minime ex fzce vulgi ;
fed praecipuis etiam Antiftitibus , imo Eccletix
tunctemporis columnis, locum habuerint ; alté-
que admodum fuerint infixz. Apud Ethnicos er-
go Sor£es erant varii generis, Militares, Politic ;
Divinatorie: de quarum poftremis folum , ( cae-
teris omiffis, ut hic nihil facientes, quaeque accu-
rate fatis pertractatz funt ab Adriano Junio ,in fuis
Animadverfionum libris) tractabo.

Inter has autem Divinatorias precipuum locum
babebant x2«z9uavreiz, GC ersupyrein. KAngouavt eins
(in quà per refferas talofve jactas, Oracula feu
Divina refponfa petebantur ) exempla habemus

in

D x C RcULTdTsSE: qs
. in Sortibus Preene[Hiuis , Antiatimis , ac Gerionis Ora-
culo apud Patavium , ad Aponi fontem , ( de qui-
bus fupra jam per occafionem aliquid didum eft )
& in aliis pluribus.

Sic Paufanias in Achaicis ; de Oraculo Herculis
Buraico: Qv4 ad mare ex Burd defteuditur amnis ef
Buraicus uomine , c» iz [ proxima ] /Peluzcá mon ita
magmum Herculi figuum ;. Buraico c ipfi cognomen.
OnacuLI SORTES CAPIUNTUR EX
TABULA PER TALOS. Qu con[ultum venere,
precatione ad fizmum peratia , voti[que nuncupatis,
£alos , ( quorum in promptu efl copia ad Herculis f.-
gnum) quatuor [umentes ,. eos jaciumt feper meu[am.
lufcripti funt certis uotis tali fmguli : earum illi go-
tarum iuterpretatiogem iz tabula ,. ( imilitudinem
fecuti ,) requiruut. Graeca verba funt: Ka(gPavrar
3 cm Basse 2$ UU) Dw^acra& , TR(ujAg€ Tt ESQuixos Ovo-
Hx. . € 'HoguAus & utses isi» cv amtAoa dEmi-
xAzc:s jp € TETX Degoikos. Mawteias dX vu 7ivau*i TE
«24 &ego 23e égt Aat. U aeo PN 2] qe3 S dauA-
Hp». à T 9to xesdpOr » £0 3j T9 xs AacQ eepgu .
2286 ( ei 3 e. avo qoo T 'HggxAe; xeeTo4 ) Tod.
exe &Qíiras emi d vquai(us. Cr 3 7r sop odi n gi-
Kata, 2yes udo cy qpaxi Urimidye igno exl & q5-
uo iQ.

Notabilia admodum funt qux Cicero haber,
lib. 2. de Divinatione ; de Sorziss Prencflinis
hifce verbis: Quid euim Sors cft ? 1dem propemodum
Qu0d MICARE; quod TAL OS JACEREE , quod
TESSERAS; izquilus remeritas C cafut, non ratio,
nec confilium «valet. Tota res eft imventa fallaciis , aut
al que[lum , aut ad (uper[Litionem , aut. ad errorem.
"Atque ut in Harufpicina fecimus ,. fic videamus clari[-
fmmarum Sortium qua tradatur inventio. Numerium
Sufficium Preueflinorum monumenta declaraut , bo-

veffum bominem qj» mobilemy [omnii crebris , adex-
4. Ire-

344 DissERTATIO SECUNDA
fremum etiam minantibus ,. cum juberetur certo loco
flicem cedere , perterritum vifis, irrideutibus fuis ci-
vibus id agere cwpiffe : itaque perforato [axo Sortes
erupifJe . im robore infculptis prifcarum literarum mo-
£u. ls ef bodie locus feptus. religiofó propter Jovis
PUER I, qui lactlenus cum "Y unone in gremio Fortune
mammam appetens , ca[Hiffuné colitur à matribus. Eo-
dem tempore illo loco , ubi nunc Fortune [fita «des eff,
zel ex oled fluxiffe dicunt , barufpicefque dixiffe , [um-
má nobilitate illas Sortes futuras , eorumque juffu ex
illa olea arcam effe faélam , in eaque couditas Sortes ,
que bodie Fortume monitu tolluntur. Quid igitur im
bis potefl efe certi, que Fortuue moutta PUERI
MA NU zzifceutur atque ducuntur ? qc.

Fortunz monitu ait Cicero : quod hic fane no-
tandum. Quippe fimulachrum Fortunz Prane-
ftinz , proculdubio eodem (aut fere) modo quo
apud Antium Fortunarum fimulachra promove-
bantur, poft preces, &c. confulentium , move-
batur , uti ex Macrobio difcimus. Quo qua(i mi-
raculo monebat Dea, Sortes effe movendas: Pofít
qua tum puer ; ad id officium conítitutus , illas
permifcebat , & fic poft commiftionem extrahe-
bat. Verba Macrobii ( quz inferiüs latis explica-
buntur) hzc funt, interalia, ubi libro I. Satur-
nalium de Deo Heliopolitano fic loquitur: 7e5;-
zur enim [imulachrun Dg1 Hgr 1oPorLt1TA-
NI ferculoy utivebuntur in Pompa ludorum Circen-
fium deorum fimulacbra : e» [ubeunt plerumque Pro-
vincia proceres ra[o capite longi temporis caflimonia
puri; ferumturque divimo fpiritu , uon [uo arbitrio ,
fed quo Deus propellit ,' "vebentes : ut videmus apud
ntium promoveri [mulacbra FORTUNARUM
ad danda refpoufa. Niiforfan hrec Dea Praneítina
aut nutu capitis, ut Jovis Ammonis fimulachrum
( tefte Strabone) aut alio vifibili figno ; indicaret

quan-

Bro OUR GUI IX 345
quando Sortes effent movendx. In Przneftino
hoc templo etiam Sorzes defumptze prius ex arcá in
quá fervabantur, atque in urnam aut fitulam in-
jectze , manu pueri mifcebantur , ac poftea extrahe-
bantur, vel, ut Cicero loquitur , ducebantur . ut
fcilicet eo minor fraudis effet fufpicio , eave eo mi-
nus confulentibus fübolefceret. Cum in Bura ex
majori acervo tantum quatuor numero defumpta
projicerentur in tabulam five literis, fivealiis notis,
folis Sacerdotibus quz: cognitz effent, depictam
( Gv verbis quibufdam , five notis Hiercglyphicis,
five aliis quibufdam etiam vulgó notis,) ut qua à
talis contacte effent, fimul colligerentur , iique Sa-
cerdotes inde, ex fignis inter fe compofitis, Sor-
£es ive Oracula redderent confulentibus. Fortuna
Praeneftina vocabatur ( uti notum eft ex Infcriptio-
nibus pluribus Prznettz inventis) aut fimpliciter
Primigenia , autadditis etiam Epithetis quandoque
Jovis Pueri , aut Jovi puero. Sic pag. 76. apud
Gruterum , num. 6.

POOR T-V-NAE
PRIMIGENIAE
IOVIL PVERO

EX. TESTAMENTO
TREBONIAE
SYMPHERVSAE

P. ANNIVS. HERMA

HERES
Li Bc DD

bó »] Item 3

r

346 — DissER TA TIO SEcUNDA

Item , Num. 7,
EFOOSUR TOWN AE
IOVIS PVERT
PRIMIGENIAE
Ii D
EX. SORTE. COMPOS
FACIVS
NOTHVS. RVFICANAE

Y

L.F.PLOTILLAE

Notiffima quoque eft fabuls; Jovem, Neptunum
ac Plutonem adhucJuvencsac poené pueros, pott
expulfum 6 folio Patrem ; divitifíe untverfi impe-
rium, atque eorum unumquemque nactum partem
quz ex Sorte ipfi obveniret ,. Jovemque inde ac-
cepiffe Coeli ac terrze imperium. Unde Jovis pro-
culdubio ac Junonis fimulacra in Gremio Fortunz,
líque honor Fortunx datus ut fit ova, feu Tov,
Primigerta , per «amque Serzes atque Qracula regi
ut cujus beneficio Jupiter funmum
)tranituj5 ne-

crederentur :
fit adeptus imperium. Verüm hac it
que ut certiffima aliisitta obtrudere velim. Sed de-
nuó ad rem. In Gerionis Oraculo videntur Sorzes
fuiffe non ex urná effute, (ed etiam , ut Praneftz,
manuextracte , ex verbis hifce Suetonit: Zzberzus
juxta Patavium adiit Gerionis Oraculum SoR T E
TRACT A, &c. Sed verifimile admodum eft
hafce artes longe diverfas fuiffe pro diverlitste lo-
Corum atque ingeniorum iitorum hominum , qui
aut primi carum Sortium inventores fuerant , aut
lis earumque confultationibus praeerant: ita ut hic
aut illic traherentur ex urnà ; alibi vero ejicerentur.

Unde

DUE DU ACCU. LÀ 245

Unde & formula illa loquendi Sors excidi? (x2^g&
£téme: apud Graecos) ortum habet. Sic Livius lib,
xxr!. interalia, qux de prodigiiseo tempore tactis
narrat; ait ( an de Antiatinis loquatur pau!ó obfcu-
rius eftjquamquam admodum verifimile fit, ex ver-
borum circumftantiis) iz Ztiate meteztibus cruen-
£as in corbem [Dicas cecidiffe : e: Faleriis celum findi vi-
fum, velut zmagno biatu y quaque patuerit y ix gens lumen
effulffle: Som T Es fua fponte ATTENUATAS,
uuarque ExcCYDISSE ita fceriptam: MA voRSs
TELUM SUUM CONCU T I T. Exrznia«
tas optime Liplius emendat : cujus rationes vi-
de ( mihi faltem , optimas ) libro II. Ele&. .
Cap. X 11.

Nec mirum hoc in Antiate locum habuiffe:
cum & in Templo Praneftino quandoque tales
Sortes exciderent ; de quibus paulo inferius adhuc
dicendilocuserit. Hinc quoque loquendi formula
£ollere Sortes , quxe tarnen etiam de talis aut fche-
dulis, aut aliis inftrumentis paratis in hanc rem;
atque in tabulam conjectis, dum inde aut à coníu-
lente Deum , aut à Sacerdote tollerentur , ufurpa-
batur. Quod vero & quandoque five & gremio aut
pulvinari Deorum , five ex urna aut fitula ,. aut
aliusgenerisvafe (quz tamen & ipfa , aut gremio;
aut pulvinari imponi per Antiftites potuerant ) in
folum exciderezz , aut in menfam fubjacentem fi-
mulachro iftius Dei cujus excidebant Sortes , ac per
ipfos Oraculi confultores tollerentur, mihi admo-
dum verifimile eft: cum interim , arte ac machi-
nationibus , dictorum Antiftitum , poft varios ri-
tus ac circumítantias , veré impofturas ; quibus at-
tentior horum actuum confideratio in-confulenti-
bus impediretur, inde eliderentur. Quod preci-
pue puto locum habuifle in verbis ac verfibus , qui
aut foliis; aut membranis, autchartulis, aut alize ma-

teriae

34* DisskER TATIO SECUNDA

teriz infcriptze fic prodibant. [. De membranis in-
fcriptis notabilis locus extat apud Auguftinurn, li-
bro 85. quzít. 45. Cum autem multa vera eos pra-
dixijfe dicatur 5. 1deo fit , quia mom texeut. bomines me-
mor iá falfitates errore[que ». fed mom utenti nift in ea,
qua illorum ve[poufis provenerumt y obtrvifeuuturs c
€a commemorant , qua non arte illá , que nulla efl , fed
quadam ob[turá verum So R T E contivgunt : quod
fi peritie illorum volunt tribuere ,— dicaut. avtificiofe
divinare etiam mortuss MEMBRANAS frriptas
quaflibet , de quibus plerumque pro voluntate Soms
exit. ] Huc puto refpicit infcriptio; quim exhibet
Gruterus Thefauri fui pag. cx x x 11. Num. 6.

SACRO
oW CERT IU
SORTIBVS. SVBLATIS
C GALLIO
AMTCOTIQGSM. S
MEDIOLANIENS

Ad verba ac verfus, five Virgilianos five alios;
tranfibo ; poftquam notavero , & apud Oracu-
lum Jovis Dodonzi , hujufmodi 3erzes ,. ( five
per talos certis quibufdam notis, aut fignis, aut
integris etiam verbis, infcriptos ) locum habuit-
fe: cum tamen nil prxter columbas, aut quer-
cus vaticinantes, aut Dodonxum zs, in omnium
ore verfetur. Ita enim Cicero lib.I. de Divinatio-
ne, fub perfona Quinti fratris: Maxipum verà il-
lud portentum iifdem Spartanis fuit , quod cum Oracus
lum ab. "Tove Dodoneo petrviljent , de Vittoria [Gifci-
fautes , Legatique (ND.) illudin quo inerant So n-
TES, collceviffeat : [imita quam Rex TEE Ud

eli-

D$ ,O'n.A'C0brT*t 349
deliciis babebat , c» Son T E1s 1 PsA 5 Cr eetera,-
que erant ad Sortem parata y diflurbavit , c aliud
eli diffipavit. Tumea, que prepofita erat Oraculo ,
Sacerdos dixiffe dicitur , de falute Lacedaemoniis effe ,
z0n de vittoria , cogitandum. ldem Cicero lib. 2.
de Divinat. de iifdem in Dodone Sortibus: Simie
veró Dodouee improbitatem bifloriis Grae is manda-
tam effe demiror. Quid minus mirum , quam im mon-
ffrofiffmnam befliam. urnam evertife, SoR vT ES
difpaviffe ? Et mezaut Hiflorici | Lacedemoniis 4i-
lum ofleztum boc trifius. accidiffe. Ubi fal(e ho-
rum Hiftoricorum credulitatem , imó ftultitiam ,
ridet. |

Addamus & hzc fequentia, quafi eidem inclu-
fa parenthefi , quod ícilicet fimile quid huic Di-
vinationis generi, partim & fequenti ; occurrat in
Divinationibus Arabum : uti in Specizine fuo Hiffo-
rie Arabum narrat Clarif. Eduardus Pocockius:
cujus verba hic non vereor adducere ; prateritis
iis que circa divifionem Cameli pulli; de fagittis
notatisatque in facculum conjectis ; five undecim
five pluribus , atque inde denuó extra&is habet ;
quoniam hoc exemplum , quod adducere volui, &
magis huic rei nobis propofux convenit, & (imul
illuftrandee S. Scriptura facit. Verba ejus igitur
funt hzc: Gezeri [Hi Sortium -Amaifer ( ut vidimus )
appellato , afftte eft etiam alterum. ( cujus antea inci-

dit mentio) UM Alazlam dictum , bac diffe-

rentia, quod prius iilad partitioui oc Divinationi potius
inferviebat. Cujus bic fuiffe perbibetur z0dus. Cum effet
alicui ,vel fufcipieudum iter, vel ducenda uxor, vel aliud
mazui momenti negotium peragenaum ,[agittasyquas tves
va[culo iuclu[zs babebant , cou[ulere folebant. Earum
primoinfriptumerat Jussit T M£ DoM1INUS
MEUS: fezuusde PRoH1BU1T ME DoMr-

NUS

$50. DissERTAT)O SECUNDA

W Us MEUS: Zertia autezm mulla notá in[ignis erat.
Harum unam manu extrabenti , fi occurreret. illa que
juberet , alacri animo tanquam jubente Deo pergere ;
fim illaque vetaret , defrflere s. quod fi yeu "
Ja , veponere , donec prodiret , que «vel juffu prairet ;
vel interdicto occurreret, Quibus poft plura verba
interpofita idem. Pococ&ius fubjungit : Cer;e que
de boc BeAanawreiag genere vidimus , multum conferre
videutur àd illuflrandum locum iftum. E.'LEK. XX1.
at. STET IT ENIM REX BAb5YLONIS IN
BIV10O, IN CAPITE DUARUM VIARUM
,t»awna oww co sna 5pop cop cop? à » Dr-
viINANDUM DIviNATIONEM,; TERSIT
SAGITTAS, ROGAVIT IMAGINES (vel
ut vulgra DIVINATIONEM QUERENS,
cCOMMISCENS SAGITTAS, INTERRO-
GAVIT IDOLA; &c.) 4d quemque affert Hie-
v 022 yU/2Us opire concinumt cum Hs que de ;[lo "Arabum az-
piquorum szore traduntur : STABIT;zqui£, YN
IPSO COMPITO, ET RITU GENTIS
sUZ ORACULUM CONSULET; UT MIT-
CAT SAGITTAS IN PHARETRAM ET
COMMISCEAT EAS INSCRIPTAÀS,; SIVE
SIGNATAS NOMINIBUSSINGULO-
RUM, UT VIDEAT CUJUS SAGITTA
EXEAT;ET QUAM PRIUSCIVITATEM
DEBEAT EXPUGNARE. UZiobfervare licet
"UOCE? —pop ,q"4 alias TERSIT,POLIVIT reddi
folet » ab Flierouymo notioze COMMIYSCENDI e fMica-

ü " 9*3 pt t ]
ri. Certó apud Arabes 3s idem valet ac uk a.
COMMOVIT Atque iam bsc dezotare videtur quod
(Sm apud ipfos iu. de[iriptioue Sortilegii fui ;

fciliet cOMMOVERE, VV AGITARE; 9 con-
fufé commifceri pofiat Sortes.

Hactc-

Dii OuàcUELtX. 1j
Hactenus Pocockius: ex quo plura, quam alias
feciffem ; citavi , ut ratio quoque confítaret ; cur
Hieronymus, ac verfio vulgata bic magis expli-
cando Ezechieli faciant, quam alix aliorum ver-
fiones. Sed & qux ex eodem Hieronymo non af-
fert Pocockius , hic minime omittenda jcco: qua
nempe ille notavit ad Holfez cap. 4. qu «que inde
adducta heic fequuntur : Uzde«? Propzet i suaft flu-
peus c mirabundus eloquitur :. Populus meus , qui
quondam meo vocabatur nomine; L1 GNUM (NB)
INTERROGAVIT ET VIRGAM Qd
geuus divinationis Graci pastorem vocant. Unde
iz Ezechiele legimus, quod v Y R G A8 [itc$ MISCUE-
RIT Nabucbodono[ar contra ZAramon ci "Yerufalem ,
Q: EXIERIT VIRG A coztra Jerv[alem. Re-
fer & huc, Lector,, dum adhuc in eadem Paren-
theli te verfari putas, ea quz Tacitus de Germa-
nis ; inlibro fuo, de moribus hujus gentis, tradit.
Sortium con[uetudo fimplex j Virgam frvzifere arbori
decifam im furculos amputant 5 eofque , votis quibu[-
dam di[tretos , [uper candidam ve[legm temeré ac for-
2uità [pargunt. Mox [i publicó coufulatur y Sacerdos ci-
vitatis ; fi privatim y ipfepater[amilie , precatus Deos
celeque fufpiciens , ter [imgulos z0Wit : [ublatos fecuu-
dum imprelJam aute zotam interpretatur. Si probibue-
runt , nulla de eádem ve in euudera diem con[ultatio y [im
permiffum , aufpiciorum adbuc fides exigitur. Et illud
quidem etiam (y bic notum, avium «voces volatu[que
interrogare. In quareadmodum probabile eft , fur-
culos iftos inter fe, poftquam fublati fuerant, fe-
cundum eum ordinem ,' quo fublati fuerant , fibi
invicem fuiffe conjunctos ; atque id quod in»
de componerctur, pro $orze five Oraczio tuiffe ha-

bitum.
Apud Scythas ( quibus proculdubio Germani
ortum debent ) "qualis divinationis forma Ms
habue-

34533 DrissERTA T10 SECUNDA
babuerit (non muitum videlicet à precedenti ablu-
dens ) ita narrat nobis lib. 1 v. Herodotus: Mévars
3 E«vOcoy dg "Ue , ei MA T Áo v TtH 92 63m ivéines
z»» $m: éd 0m Qaxbsxg BAS dtr utc ^ws chen avmMM »
Üeres vegend y DisliAloyum: aUTSS od Un] wins tnus lo
pae Lyme , Qewrilem. aue T AMGevne uA, , 7U-
"esAixgi 7 ES pacis; é7igw , X94 ewne WU Hia vuplbco.
eu/m tot d guwlexu , Tr qeuit cQ) tel. ei 5 Evzeate "G
ei. A»; cry unt vio 'AQegol alo cQi Atysm pulo 08-
ved" Qu^ vens » QA«a MOM T ÓU OV TTHA ; fTtÓy alo Qv; hb
Tec «ic; VUL TT & (oie dux19A021 foin ievis. €
2jeAve», aed. "Apud co[dem permulti [unt vaticina-
tores , qui pluribus virgis [alignis dicinant , ad bunc
modum y graudes virgarum fa[ces quum attulerunt ,
bumi po[fitos diffolFvunt ac feparatim ponentes illarum
fingulas, vaticinantur. Simulque dum bac dicunt vir-
ges rur [um comvol'vunt. ( quas videlicet evol'verant ) &
im unum componunt. Hac eft illis tradita à majoribus
divinatio. Sed Emaries , qui & zAudrogyni , ajunt fibi
à Venere traditam divinationem , qui tile fronde va-
ticinautur. "Tiliam ubi quis trifariam [ciderit , digitis
fuis eam implicamdo ac vefolvendo tratiat , atque in
bunc modum vaticittatur.

Refer buc denique quz de Alanis habet Ammia-
nus Marcellinus lib. x x x 1. hifce verbis gompre-
henía: Futura wiro pre[agiunt smodo : mam rcétiores
virgas femine colligentes ; eaque. cum incantamentis
quitu[dam fecretis raflituto tempore difterueutes, aper-
t£ quid porteudetvr storunt. Qux omnia fatis bené
conveniunt cum ia^ peu vererum, Graecorum
& Latinorum , fcd longe diverfis modis ( licet ve-
rilimile fit, ab eadem Origine, ) exercità.

Homericarum Sortium é Templis Fatidicis da«
tarum exempla admodum notabila attuli ex Dione

ag. 103. 104. & 109. prioris mex Ditiertationis.
Ubi videre poteft Lector Jovis Beli in Syria Sor-
tas

DVw"Onaxcuwiec. 354

tes & libro fecundo Rhapfodix Homericze petitas ,
ficut etiam Apollinis Didymzi in Mileto e libro
nono. : Ad M

Quin & Euripidearum Sortium é Templo, jam
dicti Jovis Beli, datarum exemplum inveniet quo-
que ( pag 103.) ne, fcilicet, foli Epici Poétz tali
gauderent auctoritate. Sibyllarum Sortes datz fer
ubique occurrunt. At non ità frequenter Mufzi:
cjus namque Sortes atqué Oracsla quoque addu-
cuntur. Ita enim Paufanias in Phocicis, qux pau-
ló altis reperam : Tz 5 «yl 'ADn-a7oi T1) ch "Ar.
295 woTv utis S p) D dixoie meuomep cDiam üuoAey iz.
«€ Qv veu »» ixi 2eueamy Ax E $02 TY t ao TWMY. Tus
da j eire «94 Bonam. 08 ds xmdeio S AUyg, Xa-
GvX a6 vigi quao S. zguzudr. d

Kej mer "ADvwodoum Beto ventyt wilde yr]

Za0s odpiGeru omi s Ee Xext(p- fei wipuy,

Nzvz Q'q moAtpato tt*xbo € Jyinzian

LE ):asgoin qgo7ro!6 xo xe mit »op aul.

T4 ) twea ox Mygeus xe cus urtpgrsuga

K «gj y "Anyeutotet ELT ey £A 9» ) dA sp ,

"Hz gegyón x9 e mih. RAPTI E à 75 T j

*H; y GAS YuvcNTI TUA ,. ATECI 3 7v iybo.
Cladem certé, quá offctli funt apud ZF eo[potamos Atbes
nien[es , diclitant illatam fibi mon juffo praelio , fed prae-
Lorum [uorum proditioye quos pecunia. bofles corrupi[-
fent : [doma emim qui à Lyfaudro. acceperant ] illos.
Tydeum qo Adimantum fuiffe. Atque ejus teflimonium
ex Sibyllinis carminibus proferunt :

-Ac tum Cecropidis luctum gemitu[que ciebit

Tupiter altitonans , rerum cui [umma poteffas.

Navibus exitium y c crudelia funera bello —

llle feret , cnlbague ducum dabit omuia peffum.

7 A l/ / 4

354 DisskR TATXYO SECUNDA

Alia veró ex Musa 1 Som TrBus comme-
220ra7H :

Et fera tempe[las urgebit. Cecrope cretos

Fraude ducum : fed certa aderunt [olatia vili.

Namque urbem bo[lilem evertent ;' pena[aue re-

pofcent.

Porro; de Orphei Sortibus five 354», plura habet
Proclus in Platonem : quz ibi à curiofioribus in-
dagari poterunt : licet inde excerpta H. Stephanus
illa Poef/ fuz Philofophicae ( anno 1573. excu )
inferuerit.

Quod attinet autem ad Sibyllarum Sortes, ec
potifimum , inter Grecos, apud Sortilegos lo-
cum habuiffe videntur. Quum ejufmodi carmi-
na quamplurima & per totam Grzciam atque Ita-
liam [de Libris Sibyllinis fub arctiffimà cuftodie.
xv. virorum habitis, fub nem hujus Secundz Dif-
fertationis loquar ,] diíperfa venditarentur : de
quibus Sybillinis pauló inferius quoque aliquid di-
cam , deque impofturis per ipfa imperitze Plebe-
cula: factis.

Non igitur folum (ut denuó revertamur in viam)
per notas , five apertas ; five occultas , 74/5 alive in-
frumentis , vel tabulze feu menfe infcriptas ; aut per
integra verba , fententiafve integras: (ut in exem-
plo ex Livio adducto vidimus ,) fed & per inte-
gros verfus, five Virgilianos, five alios ; Sorzes red-
debantur. Quod & ex iis, qux de Hadriano fupe-

perius adduxi, patet, & ex jam mox fequentibus |

fiet manifeftum. Sic enim Capitolinus in vità Clo-
dii Albini hzcc fequentia refert : Quod cum ille S o R-
TEM de fato fu TOLL ERE'T, his verfibus ei-
dem dicitur effe refponfum: ,
Hic REM ROMANAM, MAGNO TUR-
BANTE TUMULTU;
$ 1-

D:»3"0O«-a4cuL.uT; 155
SisTET EQUES, sTERNET PoENoSs
GArLLUMQUE REBELLEM, |

Sic & Lampridius de Alexandro Severo:

Huic Sors iz templo Prenefline talis excidit , cum
illi Heliogabalus in[idiaretur,
— S1 QUA FATA ASPERA RUMPÁAÁS
Tv MaARCELLUSERIS —
Ex quo pofteríori exemplo videmus; & in Tem-
plo Praneftino non tantüm per talos prifcarum
literarum notis infcriptos, fed & per verfus quo-
que ( forfan & aliter quandoque ) ac quidem Vir-
gilianos confulentibus fuiffe refponfum.
Sortes autem Liz fequentes Alexandro dátz, an &
Templo Fortunz Prznefítinz emanarint ; an vero
liter ipfi obvenerint incertum eft. Imo potius exi-
ftimem hasnullo é Templo emanáffe ; priores fal-
tem , qux Grace redditz fuerunt, Sunt vero ex
quas idem Lampridius, paginis aliquot interjectis ;
afferthunc in modam : Ipfe, quum Vater con[uleret
de futuris , bos accpiffe dicitur ver[us adbuc parvulus :
Q» primis quidem Sortibus ;

TE MANET ÍMPERTIUM COELI ; TER-
REQUE MAR ISQUE:

lutellectuss efl , quod inter divos etiam referre-
fur.

TE MANET IMPERIUM QuoPD TE-
NET IMPERIUM:

Ex quo intelleitum eff ; Romani illum Imperii Princi-
pem futurum. Nam ubi eft. Imperium nifi apud Roma-
moc s quod teuet Imperium? . Ez bec (NB:) quidem
de Graciá verfibus f[umt prodita. Ipfe autem quum pa-
rentis bortatu animum à Pbilofopbia c Mu[icá ad alias
Za art ex

"

456 DrisskRTATIO $5CUNDA
artes traduceret, ViR G1 LI11 Sog TiBus bu-
jufmodi illuffratus eft ,
ExcuDENT ALII SPIRANTIA MOL-
LIUS ERA,
CREDO EQUIDEM, VIVOS DUCENT
DE MARMORE VUL TUS,

ORABUuNT CAUSAS MELIUS, COEL I-
QUE MEA Tus

DESsCRIBENT RADIO, ET SURGEN-
TIASIDERAÀA DUCENT:

Tu REGERE IMPERIO POPuLOos Ro-
MANE MEMENTO.

H.E TIBI ERUNT ARTES, PACIQUE
IMPONERE MOREM,

PARCERE SuBJECTIS, ET DEBEL-
LARE SUPERBOS.

Et hz pofteriores forfan nullo e Templo redditz
fuerunt, fed à Vatibus aut Sorzilegis ( Ceretanos ho-
die eos vocant Itali) qui Rom aut in Triviisaut
in Circo per talia artificia fimplici, ac credulo ex
fuperftitione, illudebant popello ; rs inprimis
(ut adbuc hodie pueris ac puellis, defortuna circa
conjugia fua, autalia, nimis inconfideraté curio-
fis; hujusmod:impoftores imponunt.) Tales enim
homines & Homericis & Virgilianis ( aliifque ver-
fibus) ufos ; occafione fuperftirionis inveterat:e erga
hofce maximi nominis Poctas Homerum, Hefíio-
dum ,; Euripidem ; Virgilium , Ovidium ; qui
& ipli de fe canerent: Eff Deus iz nobis » agitante
cale[cimus illa , ci»c. (ibique nomen: Vatis impone-
rent ; quafià Mufis ( uti quoque perhibebant ) edo-
&i, ca qux canebant prompíffent : pratertim
cum etiam viderent in Templo Preneítino, uti
& inaliis, per talium Poetarum ( faltem Vingbi )

verfus

Dg QmACUTTSq s
verfus redditas Sortes, mihi quam maximé verifi- '
milevigr. io^ |

Sed. priusquam ad illas Sorzes , quae per. $or-
tilegos edebantur progrediar ; fingularem| admo-
dum modum conífulendi Sorzes, imó G& eas fabri-
candi ; adducam ex Ammiano Marcellino: qui li-
bro 29. & 31. tradit hzc fequentia: Er prior Hila-
rius Conflruximus , [ inquit , | magzifici judices, ad
CORTIN.E fimilitudinem DELPHICA , diris
au[piciis , de laureis virgulis , infauflam banc menfu-
lam, quam videtis : Qe imprecationibus carminum fe-
eretorum , cboragii[aue multis ac diuturnis ritualiter
confecratam: movimus tandem. Movendi autem quo-
ties fuper rebus arcanis. con[ulebatur y. erat. inflitutio
talis. Conlocabatur im medio domus emaculate odori-
bus Arabicis , uudique lante rotunda , puré [uperpofr-
fas ex diverfis Metallicis materiis fabrefacfa : cujus
in ambitu votunditatis extremo elementorum «viginti
quatuor fcriptiles forma inci[ce perite , dissuugebautur
[atiis examimat.e dimenfs. Has linteis quidam indu-
zuentis amiclus , calceatu[que itidem luteis [occis , to-
rulo capite circumflexa , verbeuas felicis arboris geflans ,
litato coteptis carmizibus numine pre[citionum autdo-
re , ceremoniali [cieztia [aperfflit, P E N SYL EM
ANULUM LIBRANS ARCTUM ex Carpa-
thio filo perquam levi , my[licis difciplimis imitiatum :
[ NB. Notetur hic Dactylomanteia in Sortibus. |
QUIPER INTERVALLA DISTINCTA RE-
TINENTIBUS'SINGULIS LITERIS
INCIDENSSALTUATIM,; HEeRoos ErF-
FICIT VERSUS INTERROGATIONIBUS
CONSONOS,; AD NUMEROS ET MODOS
PLENE CONCLUSOS, quales leguntur Pytbici
vel ex Oratulis editi Braucbsdarum. lbi tum queren-
tibus nobis , qui prafenti fucceaet Imperio , quoniam
9i parte expolitus fore memorabatur, A DSYL1ENS
Z3 ANU-

458 | DissEn TATI0 SECUNDA

ANULUSDPUASPERSTRINXERAT SYL-
LABAS: €» cum adjectione litere poflremá , excla-
mavit pra[entium quidam , Theodorum pra[cvibente
fatali neceffitate portendi, Nec ultra [uper negótio eff
exploratum 5. [atis enim apud mos con[labat , bunc effe
qui po[cebatur. Cumque totius rei matitiam ita fiouatà
fub oculis. qudicum. fubjeciffet , adjecit benevole, id
Theodorum penitus ignorare. Poft bec mterrogati an
ex fide So R T YU M; quas agitabant ,. ea pre [cierint
que fuflinerent , ver[us illos notiffimos ediderunt , clare
pronuntiautes capitalem eis banc operam [crutandi [ub-
limiora citó futuram : nihilominus tamen ipfi quoque
£um cognitoribus Principi cedes 1uceudiaque flagitaue
Pes furias imminere :. quorum tres ponere [uffciet ul-
Yimos.

'Ov ydp Aden Tiv 34 eis foytTou PED e) Tig

TioiQuin Bapsumis iQei(uosd sqasor cimo

'E» cidioia Mí 1» PL xguio pdpois xa.
Libro 31. de hàc eadem re : l/lud autem preteriri
sion convenit , quod cum Oraculo TTripodis , quem mo-
viffe Patricium docuimus c Hilarium , tres verus illos
fatidicos comperiffet , quorum ultimus eft

"Ey milii MiaeW1O» eux «guiopdpois Xe »

Hoc, ut erat. incon[ummatus qo rudis , inter. iuitia
contemuebat ; proce[fu "ver lu&tuum maximorum ab-
jeclà etiam timidus , eju[dem So R T 1s recordatione
"Afi momen borrebat : ubi Erytbrao oppido [uppo[fitum
montem Jaimanta Q Homerum [cripfiffe, e Tullium;
doctis referentibus , audiebat.

In hac hiftoria videmus & fingularem modum
Sortium, & eastic per privatos quandoque artibus
magicis ( praetenfis) concinnatas: denique (quod
etiam Turnebus libro s. Adverfariorum oftendit ;
& ex precedentibus fatis elucefcit.) Vocem Sortes
(in plurali numero, ) pro tefferis , annulis imilibuf-

que

D'w.OnmacuLbLt& 419
que fumi inftrumentis , or; vero in fingulari; pro
ipfo Oraculo feu refponfo per Sortes dato , capi,

Per Sortilezos , Agyrtas , ac cireurforameas , ut
modo monuimus, (uti per eos; hodie quos Cere-
£anos vocant Itali, exercetur, lucrigratià, z«e?-
tilesa , AC MamwzoTxozia) etiam in triviisatque aliis
locis publicis , proftantes , Divinationes perage-
bant , ac Sortes tollebant creduli homines. Qui
Sortilezi Romae tamen in Circo , ad aggerem feu
fpinam Circi , atque ibi ad Phalas Delpbinorumque
columnas, ut Juvenalis loquitur , impofturas fuas
ac przeftigias venditabant. His erat tabella, in qui-
bus verfus fatidici erant deícr pti, atquein ea, ta-
lorum arbitrante jactu , divii.ationes peragebant ;
quz tabella, ut Celeber. If. Caufaubonus optime
(ad Hiftorias Auguftas) notat , Gracis vocaba-
tUr zirdZ 4'yupnx9s , fie &gupixy, cai. "evrte enim
tales vocabantur impoftores, qui credulo popello,
ac pueris & mulierculis inprimis , per talia ; in
proprium lucrum , illudebant. Hinc apud Suidam
inter 2lía ( in voce 2527s , ubi antea 454; voca-
verat ugomv,) habemus: épínQib adig 4 «t7 qus
Hovteius EnoxuAuov , x24 DeAdudusr &à (ois àodpris Cmi-
venen Tu onem worwuatu. lm ipfo accu[abatur quod
attouituf quaf: bereret. circa Oracula , ac perpetue
AGvYRTIS, fve SOR TILEGIS CIRCUM-
FORANEALS rei familiaris [ue fortunas committe-
re?, lisautem quz jam attuli illuitrandis ; non male
faciunt etiam. qux habent Tibullus ac Juvena-
lis Po&tz. Quorum primus lib. I. Eleg. 3. ita
canit ;

llla Sacras pueri S o RT E s ter fuflulit. llli

Rettulit g 'T R 1 v 115 ormiacertapuer.
Sivequod pueris adminiftrantibus , Sortefque , (ad
imitationem Sortium Przneftinarum) extrahenti-
bus , h&c peragerentur : five quod puer miffus à
Z 4 Delia

460 DrissERTATIO SECUNDA

Delia ad Sortes confulendas talia ipfi nuntiaverit ;
( de pueris pro femetipfis confulentibus exemplum
habemus in Alexandro Severo adhuc parvulo Vir-
gilianas Sortes coníulente) five quod etiam per
pueros, (uti apud nos fepe in enczniarum feftis
pueri tabulas luforias feré ad modum antiquarurma
vxo Zenxa COmpofitas exponunt ac dirigunt
exc adminiftrarentur. Quod non malé elici videtur
ex verbis: l/la Sacras pueri SoR TES T'ER su-
STULIT; quafi puero Sortes agitante ipfa Delia
illas fuftulerit.. Puella: enim ac mulieres Romanz
huic rei maxime dedit erant, uti videri poteft ex
hifce Juvenalis verfibus , quibus & loci ubi potifti-
mum hujufmodi Vates ac Sortilegi morabantur,
deícribuntur : ;

Si mediocris erit , fpatium luftrabit utrumque
Metarum y €» SoRTES DUCE T, ffontemque
| "auumque j

Prebebit vati crebrum popy[ma voganti.

Divitibus refpon[a dabit Pbryx augur ; c Indus

Cozduttus dabit, aftrroruea mundique peritus ;

"Atigue aliquis [énior qui publica fulzura condit.

Plebejum in CY R Co pofitumeftl c YN AGGE-
RE fatum. ;

Que xullis lougum oflendit cervicibus aurum ,

Co[uit AN TE PHALASs, Drerpurnwo-
RUMQUE COLUMNA?)

"4n faga vendenti nubat caupoue relicto.

Nifi forté hzc Delia; de qua Tibullus, & per fe-
ipfam ; & etiam per puerum féorfim , Sortilegos
iftos confuluerit$ ob verba hzc fequentia:
: | li
Rettulit à triviis omuia certa puer.

Ad pinacia illa & talos ; five calculos modumque
perea inftrumenta vaticinandi;fpectat & Epigram-

"wg ma

cK(-——————— SH

EA RO CcurDrXys«$. 384

rna incerti Auctoris, quod habetur lib, 2. titulo s.
ih Aftrologos ; quo non illepide hujufmodi irri-
dentur vates , ut & illi qui tales de futuris confü-
lebant. DEN T "
(Kon ofpise &ggoix(D* dT G7 ópoy f4G As 2a,
Oixov "A zasoQusgs "^r &5$ &epoAóS ,
"Haee. d? Ese evt & Ote v dA 012p eT. A
Ecw, € sux;oon Qoo» Uv zar.
'Os 3 AaGa» «putidus , veri waxÁs 7t mrUguCur ;
Ae uA me tyvE qum Lon QOivEum Kou "
Értp izouOpzü T») 2pHo47) Qoyo? 2m",
May Qv vomslo miEereu eY)orwolo ,
Mz muy» Bábn alo adiexm» Pu) omia
"Axgoy 25rdbvQU; Mogoyux] 9» épyoudpS , —
Mz veGpel. xeigooi Tu Axit, Mut hé aL
'HígO- 5 yoens vrevout GurmAibo y
ES Aór ec m 9:29» m lasonot » 40 Pl Soraxoiyeis
TÀs gua Use puras deÀ X: mis axeAdus.
Ru[licus Calligenes quum jam [emiza terre commit-
teret
"Adibat edes Aflrologi Ariflopbanis :
Petebatque ut fibi pradiceret y mum clas fibi boma ac
proficua effet ,
Magnaque ariflarum abundantia proveniret.
Sedile ARREPTISCALCULIS, IISQUE
SUPER MENSAM CREBRIUS CONJECTIS
DiciTisQUE (NUMERATO] INFLEXIS
loquebatur | ita | Callizeni :
Si ager. [tuus ] quamtum [atis fuerit imbre ma-
deftat 1
Neque à coutra Ziizasiis nimis efflrefcat ,
Neque gelu corrumpat [ulcos , ueque grandiue
gam [urgentis fezetis [amma dilacerentur ,
Neque binuuli depafcamt [ata ueque aliqua alia
Airis aut telluris vitia patiautur ea ;
Z5 Pre-

362 DrssERTAT IO SECUNDA

Predicotibi bonam me[fem; ac feliciter ari[las demetes,
Salas tamen timeas locuflas.

Neque minus accurate fané conjectaverat ille de
. quo Lucillius ( cujus omnia fere icoptica ) cecinit
hzc fequentia :
Ilgix T uuvnv OAtyu my Oyszie De 50 5 27012 eagle,

Keq amm;0AQ- "^us , € sudes MoixAss,

Ti. DN yix owrüy T. atyana s Deoque

D»dw4. xdxetwO- (jis i:gois cuida

Ilxvrts , £Q" 9 YxaTt » uev qLime gi 7gtAÉy ,

Ka) et xpespipn y 1 0 o py ttegeinn.

"Adibaut unà Vatem | nomine | Olympium

Onefimus luclator, Hylas quinquertio c fadi

curfor Menecles ,
Volentes [dive quis ex ipforum mumero certaminis vi-
&or evaderet.
"41qui ille yNsPECT 1s SAcRIS [Lr1-
BELLIs]
Dicebat ,«vos omnes viucetis : fi modomemo te pra-
fercuvrag ,

"Aut te fupplamtet, aut te curru pretervebat.
Unde non abíona hifce Ennius, apud Ciceronem
cecinit :

Nou V 1C AR t 05 aurufpites,mon pg CriRcO
eflrologos :
Non lfiacos conjetlores , non iuterpretes fomuium.
NNoz enim [iunt bi ; aut arte aut divina fcientia :
Sed fuperflitiofi vates , impudente[aue arioli.
"Aut inertes, aut in[ani, aut quibus ege[las imperat :
Qui fibi femitam non [apiuut , alteri mon[trant viam.
Quibus divitias pollicentur, ab iis dracbmam ipfi pe-
funt ,
De bis divitiis fibi deducant. dracbmam y, | reddat
^ £etera.
Per

D-gD**aàacutzt 363.

Per vicos atque oppida quoque tales impoftoregs
circuibant, fuaíque Divizatioves ac Sortes vendl-
tabant atque omnibus inceptis ac fucceffibus ad-
aptabant. Ita enim de iftis Plutarchus in libello
cui titulus : Car muzc Pytbia zom reddat Oratu-
la carmiue : YAegns uto! zoiuhkzs CHPONLTU &dbiins
T0 &yupTw9y € «29 gon?» X; «wA mi pupa xd Teu et
Bet$ ^ oos X94 aw o Udo 26 0- AT ide euTiOry , oi 3
XL *Aage» £* nov yegupolan, xpucuaus TipalyoyTeé oi-
xíTu46 xó4 yuuadhie , "mo "P aiapeov doopdpoue Merl
«04 9 goiyn»$ Y Ayo gue Toon. Qty Ex, qxigu 7T TY) à-
xSem wqnld tumuciy t teule summ 4 29u dr-
PLU xot Nyéodv pe avrei» , em 7)$ DUI «e g
TgA7:0O-.

Maximam Poft infamiam paraverunt C y RC U M-
FORANEI li cj cIRCULATORES, c»
SCURR/E MAGN/E MATRIS DEORUM
avc SER APIDIS vagi : quorum alii ex tempore ,
ali SORTE QUADAM E X QUIBUSDAM
LIBELLIS; Oracula dabant fervis & mulierculis ;
quas maxime numeri q» nomina Poetica moverent.
Que non minima fuit cau[ay cur Poctica, tanquam com-
munem [e que videretur prebere impoftoribus € pre-
f'igiatoribus ac falfis vatibus , veritate c Tripode ar-
ceretur.

Videmus quoque tam ex fuperius allatis; quam
ex jam nunc fequentibus ; quod non Homerici
verfus, aut Virgiliani folum , aut alii; five alio-
rum Poéctarum , (ive ab ipfis Antiftitibus conficti
huic negotio accommodati fuerint : verum &
verfus , preetenfi , Sibyllarum. Unde Plutarchus in
vita Ciceronis ita de Lentuloloquitur: Tér» $c
vj Qucd voiEquy , xexpautvs tri B KanA(u, qcoi-
Qdoga» iMm xtvais NJ dodpdrres 1j 227706 5 tn gtaza-
cutva € xeucugs coste. wc Cx T XioyMeiuy dtd dy-
fas eiptppérus éivaq 75. Pops, Kogrubus ages HOY Apyj6

wy oue

364. DrisskER TATIO SECUNDA

d» üvo JOp Z2w eiu? 0xtou mo Aetavy Klyyao vt € XvA-
Aa 5 TATE 3 Aoima Kopiz^io Czteia Qtegavza qin na-
vapgkàv "ken T beupsm, € dv mrs PTS PECES
2le.Odeiae MC 7É6 «oup , Qr ep Kod Abo.

Tali bunc ingenio , € à Catiliná iucenfum , vari
infuper vates c pre[liziatores [De dementaverant ina-
ui, carmina confiéía &- Som T ES cagentes, QUASI
EX LIBRIS SIBYLLINIS frenunztiautes in
fatis effe ut tres Cornelii Rome rerum potirentur : eo-
vum duos fatum jam impleffe , Ciumam c» Syllam: ter-
tio, qui fupereffet ,, Cornelio Deos ipft dowinationem
deferre, quiz fufciperet , mec cugttando , ficut Cati-
lina, corrumperet opportuuitalam.

Hinc Salluftius, in Confpiratione Catilinaria ;
"At Lentulum diffimulantem coarguunt y preter literas,
fermouibus , quos ille babere folitus erat, ex LYBRIS
SIBYLLuüNIS Regsum Rome tribus Corueliis por-
tendi : Cimnam atque Syllam antea :/ fe tertium effe
eui fatum foret urbis potiri. k1oec enim non ex iftis
libris fuitfeaccepta, quitam religiofa fub cuftodia
ii Capitolio cuftodiebantur ; fed à Sortilegis co-
ruümve fimilibus, velaliasin totum fuite conficta ,
ex iis quz fub finem bujus Diffcrtationis di&turus
fum ; fatis clare patefcet.

An autem primo ( ut vult Joan. Argo!us, in no-
tis ad Onuphrium de ludis Circenfibus) Carmina
illa przetenía Sibyllina hujusmodi Serziégs tuerint
deftinatz ; poftea vero carminá Poetarum , ut Va-
tum quoque, aut ab iis parum diftantium ; quam-
vis id quidem incertum ( licet aámodum veriíi-
mile) fit: id tamen apparet ex Plutarcho ; ea antc
Virgilii etatem ab aliquibus ad id ufurpata fuifTe.

Hec Carmina quippe per totam Orzciam,
Africam , aliafque regiones , erant difpería: nec
folum Sibyllina, fed & alia fatidica ; ut exSueto-
nio ac Tacito dicimus. Quorum primus in p

ü-

; D r,.Q?rmj^ curb r5 — 2364
Augufti,cap.31. ait: Quidquid F A TIDICORUM
LIBRORUM Greci Latinique generis, nullis el
parum idoneis auctoribus "vulgo ferebatur , fupra duo
millia undique coutratta cremavit : ac folos retinuit
SIBYLLINOSs: Dos quoque delectu babito ; comdi-
ditque. duobus forulis auratis fub. Palatiui Apollimis
bafr. i
Pofterior Annalium lib, v 1. Relatwum izle ad Pa-
tres à Quinéliliauo tribunoplebei de L3BRo Sí 5 v r.-
L 4 , quem Caninius Gallus quiudecimvir recipi istum
ceteros eju[dom vatis , Ced de re Senatuscon[ultum
Poflulaverat , quo per difcefftouem facto, mifit literas
Ce[ar modice tribunum iucrepaus ,. ignarum antiqui
oris ob jwveutam : Gallo exprobrabat , quod ftientie
cerimoniarumque «vetus , incerto aucZore , ante [enten-
Ha7h Collegii , nom y ut affolet 5 lecfoper Magiflros efti-
7;atoque carmine, apud iufrequentem Senatum egiffet.
Sinul commonefecit , quia MUL TA VANA SUB
NOMINE CELEBR I VULGABANTTUR,;
fauxiffe Auzuflum , quem intra diem ad Preetorem ur-
banum deferrentur, neque babere privatim liceret, quod.
à majoribus quoque decretum erat, pofl exuflum (Sociali
Lello füubftituit in commentario Lipüus ] Civi
bello Capitolium, quefitis Samo , Mio , Erytbris, per
"Africam etiam ac Siciliam qi 1talicas colonias carmi-
nibhut Sibulle; UNA SEU PLURES FUERE;
datoque Saterdptibus uegotio , quaztum bumanuá ope
potuiffent , vera di[cernere. lgizur tunc quoque motio-
ni quiadecim virum 1s liber [ubjicitur.. Quamvis au-
tem Auguítus edi&to fanxerat, ut neminiea priva-
vatim habere liceret , minime tamen veriíimile
eft; fic omnia exemplaria fuiffe tradita ; fed pluri-
mos homines tales libros clam apud fe fervavifle :
cujus rei clarum indiciumiile ipfe liber dequo Ca-
ninius Gallus, ut inter caeteros reciperetur; poftula-

verat: nec minus id quod Diolib. 57. de Tiberio
Dar-

466 DissERTATiOSECUNDA
narrat, in hunc modum : Aor a à; € XU»;
&hoc pp T d 7UAtuc Afévo aPeciKov, ques ) vu "|
erre. dde , Vy, iov eQds eid. Large S on ,
Tels ) TeAmXodiuy Xe o tiov C104 TU 3
"Porueeuus t4QuAG» A6 eia: , d. XvGugInc

'O S» TiGken Qu quii Tc 1m) de 9; pag, ivris dé-
Cae, € au DICA mr poorelay doa. EyovTO iztoxi-
Wa du pp és eDvros alim e xikeave , du) oixent.

Neque parum movit amimns bominum Oraculum
quoddam pro Sibyllino babitum , mibil quidem ad ur-
bis iflec y [ed ád noftra tempera pertinens ,. in banc
fententiam :

Af ter trecentum revolutis protinus amis — -
Roma inte[liná perdetur [editione ,
Luxus £ exitium Sybariticus afferet urbi,

Hoc carmen Tiberius ut falfum cavillatury 0oMNES$
LIBÉROS, QUI VATICINIORUM ALI-
QuiD CONTINERENT , Zzfpexit, Qo ex iis
alios ceu nullius momenti , reprobaviz s alics in proba.
gorum nümerum recepit.

Operzpretium mihi videtur hic annectere ; quo-
modo idem illud Oraculum tempore Neronis
poft urbis incendium 5 à populo ifti tunc rerum
atque urbis ftatui; ipfique adeo Neroni, fuerit appli:
catum: lta enim idem Dio, feu potius ipfius ab
breviator Xiphilinus: 'O uéc: 3s» cox fov veg
x? $ NígoO- dgRT T) Qd evoge AUTE " ere Aly ;
QOhos À JW qvis viu) miU uses Ro: qoopoudpot , xod

(Augu, o1. QU TG 4 Wim V Aeyg 9 xv TiGsgaey ao
ddiylO» DogsG] m 3 TET,
" Tels Ji veymosian. a moglie. cvtomaa.

'"Papotsc VAQUAG» $À6 suas. |
Exabi m à N(eo» 359 pts du GO diTds, Edu Teo(A
Bu m epuoX £24 , Miu ORA^yTEC $TEQy Adgtoy o 05 "9
Xie arTUs 65, vXW. 12 ) c8,

Ed

1lzxcmR.A-cUiL54 363
Exa]O- Auwsadü» unagix oO». 2 4 ugvucd.
Ka txt WTUg, (it (4 s &Njus Dto Tei (ed queo-
Ary Div, erre X) oct zn S ous Greg e 78 cy, Dest-
Qi. mAé0Ta$Ó- S Y 'IAiwp qw) 270 AuvüN 2tepéyov
5 gua ponat,

Tum populus Neroni omuia malaprecari : zon quod
uomen ejus nominaret , [ed quod execraretur eos, qui
urbem iucend:ffemt. lmprimis omnes commovetat re-
cordatio Oraculi , quod decantatum fuerat Tiberii tem
poribus. Id erat ,

"At ter tercentum revolutis prot insu annis y
Roma intefliná perdetur editione.

Quumque Nero , populi confolaudi cau[A , bos «verfus
nu[quam repertos effe diceret , mutata fententia aliud
Oraculum , u T. VERE $IBYLLINUM cazere
ceperuzt5 ——

Ultimus /Eneadum matrem necat induperator.
Id quid accidit , SI V E VERE PRJ/JEDICTUM
DIVINO ORACULO; SIVE TUNC A PLE-
BE, QUASI DIVINO INSTINCTU DE
FRASENTI RERUM STATU PROLA-
TuM. )

Quum igitur illa pratenía Sibyllarum carming
à pluribus diveríis auctoribus confi&ta ( ut ab aliis
dudum liquido oftenfum fuit, fic ut minime opus
fit hoc à me heic ulterius oftendi ) confervaren«
tur 5 ac fubinde de novo ab aliquibus confingeren-
tur, uti non obícuré ex modo adducto Dione pas
tet; non mirum eft Vates, Sortilegos, atque ipfos
in Templis Fatidicis Sacerdotes, ut majoris imó
maxime auctoritatis, fub perfona Apollinis ( qui
eorum primus Auctor perhibebatur ) vel alterius
Dei , illa pro refpoats divinis populo venditaffe-
Quibus demum magis magifque populo, (qui hinc
inde eorum aliquid adhuc poífidebat ) fubtra&tis ,
veriimile admodum eft , eos fenfim eorum Poeta-

rumy

QUIE noo yn P e i
3608 DisseRTATIO SECUNDA
rum , qui maxima auctoritatis atque honoris ef-
fent, veríus fubftituiffe : atque hinc natas Sorzes

32 M

fuere propofita, aut per aperturam codicis hujus
illiufve vatis eu Poetze, cujus verfus in hac re prze-
ftigiatores ifti bi maxime ufui fore exiftimabanr.
Quod , puto clarum fit ex verbis iftis Auguftini
quz habet lib. 1 v. Confeffionum cap. 3. 44 quo
ego cum qua[rvilfemn y ait y qua ex caufa boc fieret , ut
multa vera à Planetaris prouunciarentur y vefpoudir
ille ut potuit , «vim Sortis boc facere , im rerum natura
ufquequaque diffu[am. Sienim (NB.) p& PAGr-
N16 PogT/E cupusPIAM /ogé aliud canens
tis atque intendentis ,, cum SORTEM quis CON-
suLulT,;irabiliter con[onus uegotio:[.epó v E R-
sus EXIRET; mirandum zen effe, ct.

Hinc quoque, (i tales Varicinationes ex libris
Homericis inftituerentur atque peragerentur, ii
qui hoc agebant vocabantur jaxlaeugsres; res ve-
rÓ ipfa pardo uavreia y vel bao env : denomi-
natione , apud Grzcos ; factàà nomine Homericis
Poématibus impofito.

Ex verbis vero Auguftini : Sj eziz de paginis
Po?te cuju[piam , &c., non malé , mcojudicio con-
jicitur,. etiam exaliis Poetis prater jam nomina-
tos , talia quibufdam fuiffe ufitata: quamquam ni-
hil cetti de hac reaffirmare velim, propter auctori-
tarem Mufzi, Homeri, Virgilii, Euripidis, ae
Sibyllarum , extra omnem aleam ; ratione alio-
rum, pofitam: undé longe majori cum venera-
tione illorum ; in hunc finem, fiebat apertio &
infpactio.

"Tales revera ftultas fuperftitiones iocum habuiffe

inter

Dg ORACULIS«& 3469-
inter Ethnicos, vera ac fana Theologia, verique
religione ac pietate orbatos; non multum mira-:
buntur multi; at magis, puto ; eas, etiam per mul-
ta fecula, obtinuiffe in populo Chriftiano: nec fo-
lum iis addictos fuifTe hinc inde aliquos e fece vul-
gi; fed plures ex primariis Chriftianifmi Antifti-
tibus, imó & ipfum Auguftinum ; quod ex hifce
nunc fequentibus patebit.

Audiamus tamen antea, quid jam dictus Augu-
ftinus, in Epiftola fua ad Januarium (quz. 119.
numero eft) de hac re fentiat. In illa autem 1o-
quitar hoc modo,: Hi verà qui de paginis Euange-
ócs Sog TES LEGUNT, etfi optaudumefl , ut
boc potius faciant , quam ut ad Damonia con[uleuda
coucurrant; tamen etiam ifla mibi difplicet con[uetu-
40, (NB.) Ap NEGOTIA SECULARIAj; (ó
AD VIT. HUJUS VANITATEM , Propter
aliam: vitam loquentia Oracula divina velle comuer-
zere.

Forían aliquis ex hifce Auguftini verbis colli-
get; eumimprobare iftum morem. Improbat qui-
dem : at folum quatenus 44 zegozia fecularia , qoc.
hic divinandi modusapplicabatur; non vero im-
probat, íi in Spiritualibus, feu religionis ac pie-
ratis negotiis, talis inftitueretur , per Sortes Exaz-
gelicas divinatios quod clarefcet ex ipfius Auguftini
exemplo , poíteaquam oftendero, quali modo ac
methodo hzc perageretur divinatio. Sic autem de
ei Gregorius Turonenfis lib. 1v. timem. 16. Pofizjs
Clerici tribus libris fuper altarium, id eft , PR 0 PW E«
TL£, APOSTOLI ATQUE EUANGEL I0-
R U M "oraverunt ad Dowinum y ut ChrifHano , quid
eveniret ofeuderet, Acpauló poft: APERTO 1G 1»
TUR; prizz0 omuium PROPHETARUM LIBRO
imveneruut, ÁU FERAM MACERIEM EJUS.
! Id factum efle Kramno Clotharii Regis filio » à

Aa ie

379 DissERTATIO SECUNDA

Divionenfi Clero, jam di&us Gregorius te(titur. ]
Rep. talis erat ipis agendi modus; fi primo li-
bro, Euangeliorum videlicet, aperto, in pagina
fic ipfis oblatà, aliquid quod ad fcopum faceret ;
aut facere faltem videretur, non occurreret , ape-
riebant fecandum , Epiftolarum fcilicet Apo-
ftolicarum. Si.neque in fecundo hoc volumine
tale quid, poft apertum librum; primo intuitu ipfis
obveniífet , aperiebant & tertium. Quod magis
adhuc patet ex iis quze apud cundem Scriptorem
inveniuntur, lib.s. Eso vero refórato SaL oMo-
N1S LIBRO; verficulum.qui primus occurrit ar-
ripui, qui bec coutiuebat: OCULUM QUI AD-
VERSUS ADSPEXERIT PATREMj; &c.
Atque iterum pauló inferius: Pofl bac coutizuato
triduo in fejuuiis vigilii[que atque Oratiouibus , ad bea-
tum tumulum iterum accedeus , vevolvit Ly BRUM
quierat RgG UM: verfus autem prime pagine quam
referavit bicerat: PRO EO QUOD DEREL I-
QuisTISDoMriNUM DEUM; &c.

Ex quibus Gregorii verbis hac fequentia funt
notanda. Primo. Quandoque plures, quandoque
tantüm anicum librum , feu volumen ad tales di-
vinationes ufurpatum. Secundó. Quofcunque li-
bros Biblicos ad eam rem ; pro lubitu aut fuperíti-
tione eorum , qui illam peragebant, fuiíle affum-
ptos. 3. Hos non apertos fuifle ni(i antea Orationes

nonnunquam & przviis jejuniis ac pervigiliis,) ad
Dominum futz fuiflent: proculdubio, ut illeSa-
cras hafce Sortes diripere dignaretur. 4. Ver(icu-
lum qui primus, jam aperto libro, oculis occur-
reret , pro Sorze, (five Divino Oraculo, venifle:
modo ; uti fuperius dictum , aliquid contineret ,
vel continere videretur, quod ad rem illam , fu-
per qua ficbat bzc per Sortes divinatio ; perti-
nebat.

Haca

DE O^ RAcuEtfW. 7

Hzc veró non folum in Templis ,. atque ibi
per Clericos, fiebant : fed & alibi & ubicunque fere
locorum; imo & per Sortilegos lucri caufà, (utí
apud Romanos Sortilegi faciebant ) inftituebantur.
Hinc, puto, [üdorus: Sorrzilegi funt qui [ub nomine
fice religionis , per qua[dam , quas SAN C/T ORUM
SoR TES voranzt, divination fcientiam profitentur,
a£ (NB. QuaRUMCUNQUE ScRiIPTU-
RARUM INSPECTIONE futura pro-
JAiiuznt.

Quz Ifidori poftrema verba etiam illa, quae ex
Auguftino ac Gregorio Turonenfi adduxi ; illu-
ftrant. llla autem qua de Sazéorum Sortibus lo-
quitur ; inferiusforían etiam, ut de iis latius aliquid
dicamus , locum invenient. Nunc vero ad alias
Sortes Cbriflianorum. Ac primo coníideremus quae
in Martyrologio habet Metaphraftes, in Octobri ;
ubi loquitur de Cypriano ad fidem converfo ; qua
hzc funt : E«ezd» (oiu eig 12 xveAn x9"; 22m 'tozroieiTo Up
€2A0 4 eis T ya Go0228 , &i Td exon d aU18 C qu 4 axpg&-
ewe pua e TUM eaMyoY(y Czot. ciae uin E» TES 7uüOws T46
cauxA^OGas CATU$l 605 Pi m) puiiLes X AMaexever 220
dA aU $ »urs2AE 2e lgooüvza: Xe&Asis 4 9$ En 29g T8» c6
d weqepms Po», yuuoudp Oe xoi sud XT pg es 5
€ E ITE Eid Kveis ; LT "Do eiu Tz. Kv
£48 MÀ Daisy «7 (AE. wal ad ro 3/6 eui Tiv T Eecnias ,
Uuwtyaecety ép D» y. 'I08 cuwvicd y Atgs» , à Tuis pue
égemu(s » 9) hpinew. cap mmm. vUsiwmi TÀ ide
x esa 0Xozdl y cyTEAEIpÓ» are35 lo cis Oto» misry GvY-
eCíonQs ld yvy) y^ amt cunivis dy doe» ,. € av dYoy
cwndep éjou1Ge. Duum iuzrederetur igitur Ecclefram;
bouum Omen capiebat fui introitus, fi verba que ibi
prelecebamtur [copo fuo comvenientia inveniret. Ac
dum iutrabat Ecclefiam prater ex[pectationem conti-
git , ut Diaconus bec. Apoffoli verba per[onaret :
CHRISTUS NOS REDEMIT AB EXECR A-

Aa 2 TIO-

30743 DissERTATIOSECUNDA

T!ONE LEGIS, DUM PRO NOBIS FACTUS
EST EXECRATIO,. Uti etiam bec Propbete
verba: VipE sis DOMINE, NE SILÉEN-
TIO PRZETEREAS; lDDOMINE,; NE AB-
SISTAS A ME. Eodem fempore c ipfum Ef[aiam
legebát alius : EccE INTELLIGET, dicezs,
FriLrIUs MEUS DILECTUS MIHI; QUEM
ELEGI. Qwe omnia fcopo [uo quadrare judicans ,
jam firmior ac perfectior amimum ad fidem in Deua ap-
bplicabat : utpote prudeus admodum exiflens, atque acer-
vimus ad pervidendum ea que facere convenit.

Ex quibus verbis Metaphraftis adhuc aliud Sor-
tium feu Divinationis genus ; ex auditu nempe
eorum quz Diaconus in Ecclefia legebat, depre-
hendimus. Quod , etiamfi quis dubitare poffit, an

ita ipfius Cypriani xtate locum habuerit 5 indicant
tamen hzc dicta, id faltem hujus Metaphraftis evo
fuiffe ufitatum. [ Videat interim cordatus Lector,
an non hzc gemina iis, quz de Oraculo Buraico
ex Paufania attuli: & an non in hifce Chriftiani
-ejufmodi fuperftitionibus dediti , imitati fint illos
Ethnicos, de quibus Apuleius , de Deo Socratis hoc
loquitur : Videmus plerofgue , qui mon fuopte corde ,
SED 'ALTERIUS VERBO reguztur : qui ex
angiportu ireptantes , CONSILIA EX ALIK-
NIS VOCIBUS COLLIGUNT; (»utita
dixerim , non animos [ed auribus cogitant: ficut de
hujufmodi Kos/Ȓzugc: Plutarchus, Lucianus alii-
que non uno loco loquuntur, ad quz & illa quz
jam primo fequuntur;ex Auguftino referenda funt. |
Nec mirum, cum & Auguftinus, ille Hipponen-
fis Epifcopus, fimiliaadmodum huic Divinatic-
nis generi , ( nec magis Sacrz Scripturz ac fana
rationi confona) de fe tradat lib. 8. cap. 12. Con-
feflion. Dicebaz; inquit, bec, (5 flebam amariff-
ma contritione cordis mei , Cy ecce audio vocem de vi-
ana

Dg:5 O^ A C.U bh X 373
eima domo , cum cantu dicentis ac crebro repetentis,
woft pueri am puelle mefcio : E OLLE.LEGE,

OLLE LEGE. Sfatimque mutato vultu inten-.
tifffmus cogitare cepi , utrummam [olerent pueri in als-
quo genere ludezdi cantare tale aliquid : nec occurrebat
omnim audiviffe me u[piam. Repre[foque impetu l;-
cbrymarum [urrexi , mibil aliud interpretams divinitus
mibi juberi , mifi ut APERIREM CODICEM
ET LEGEREM QUOD PRIMUM CAP [I-
TULUM INVENISSEM. .Zudieram enim de
-Autouio, sudex EUANGELICA LECT I O-
NE CUI SoR TE SUPERVENERAT , ad-
monitus fuerat) TANQUAM SIBI DICER E-
TUR QUOD LEGEBATUR: Vx4DE vEN-
DE OMNIA QU/E HABES ET DA PAU-
PERTBUS, ET HABEBIS THESAURUM
IN COELIS, ET VENI,;SEQUERE ME.
Et tali On AcuLOo confe[tim ad te effe comverfum.
Itaque concitus redii ad eur locum y ubi [edebat Aly-
piu. lbi enim pofueran Cop 1 cEM APosTo-
L I, ciem inde (urrexeram. drripul , aperui qb» legi in
filentio capitulum quà primum conjecti [aut oculi ; N o N
IN COMMESSATIONIBUS ET EBRIE-
TATIBUS; NON IN CUBILIBUS ET 1 M-
PUDICITIIS.

Ncc ultra volui legere, mec opuserat. Statim quipte
cum fiue bujus [ontentie » quaft luce fecuritatis infu-
4 cordi seo , omues dubitationis teuebre diffugerunt.
Tum interjeclo aut digito, aut nefcio quo alio frgno ,
codicem claufi , c» tranquillo jam vultu indicavi Aly-
pio. -4t ille quid iu [e ageretur , 41:0 ego me[ciebam ,
fic indicavit. Petit videre quid leziffem. Offendi, e»
atteudit , c ultra quam ego legeram , c ignorabam
quid [equeretur. Sequebatur vero, INFIRMUM
AUTEM IN FIDE ASSUMIT E. vod ille ad
fe retulit mibique aperuit » cc. Putatfetne quifpiam

Aa 3 tán-

$374 DisseR TA T10 S&cuNDA

tantos viros,tanteque famz per univerfum Orbem
Chriftianum , itantà detineri potuifle fuperftitio-
ne, ne dicam (quod tamen nomen res ifta non
male meretur ) infaniz?
— At refpifte divorum rivales , fere dixeram cum
Juvenale; ac confidera , Lector , quam diu poft
Antonium & Augufítinum , fi non & abaliisIm-
peratoribus Chriftianis ; ab Heraclio faltem ; ( cu-
jus imagines in nummis apud Antiquarios paffim
videre eft, fub Schemate piiffimi viri atque [mpe-
ratoris) bzc Divinatio peracta fuerit. Ita enim de
ipfoloquitur Cedrenus: Z«aGsAio 3 motrices E mos
aH uot» dois T- Ami Emi spes Tes" X) otvoíL ane Tol
S SZ dxpuvre 4042/26 | dÜgty Emiagémoyr c "AASanla
eoxegusem. Deinde cum de bybernis deliberare
griduoexercituy; luflrat: A PER T 1sQUE POST-
KAA INVIOLATIS Dgx EuvANGE-
LIIS invenit fibi mandari ,. ut. in Albania byc-
met. |

Imó Petrus Blefenfis poftremo prodeat, cujus
tempore adhuc, in ufu fuiffe hoíce Divinationes ,
atque ut rem Sanctam fuiffe habitas & cxercitas ; cx
hiícejejus verbisvidemus: Haze occe[comem fecundo
ac tertió eádem rerum [erie mox [écunda veplicuit. Cum-
.que curiofitat is bumaue SoR TY1BUs c»REVO-
LUTIONE PsALTER 11, Pujus vifionis even-
pura diligentius explorarem, primim im oculis meis vei-
[us ille fe obulit: Movsks ET AARON IN
SACERDOTIBUS EJUS.

Hujufmodi tamen Divinationes per Concilia
fepius funt damnatz ac vetite. Sic in Concilio
Ancyrano can. 24. habetur ; 'O: «esp 16oóiot
x; uie wuptÜÓeiase T spoyan FEaxoAuÜEvree , 3 &igzi99vT: 6
Tuus ei$ TEe kerTy oixu6 (ori exogtod Doopaxeasy 5 €x
wap] "vmm T wonevet m lierucny TEC TIUS » EXC.

. Que non malé vertuntur: Qui Z4uguria vel Au-

ÁK ida L

D X^0' *wcuL..si 375
ficia , fe Somnia , vel Divinationes quaflibet [ quce
omnia commode comprehenduntur in voce secz-
uavlauisx,] fecundum morem Gentilium ob[ervant ,
aut im cosmos fuas buju[mmodi bomines introducunt , ex-
quirendis aliquibus arte malefica ,. aut. ut. domos fuas
luflrent, quiuquenmio peuiteutiam agant , ec.

Quz hoc Canone continentur , fateor, precipue
refpiciunt iftas Divinationes, quz irtter Ethnicos
quidem exercebantur 5. quas etiam fuperftitionis
Gentilitize adhuc participes Chriftianos confulen-
di gratia adibant: imó & in domos fuas introdu-
cebant , &c. referri tamen ctiam pofle ad illas
Divinationes , quas jam tum locum inter Chri-
ftianos habuiffe , ( per infpectionem Scriptura-
rum fcilicet) ex pracedentibus admodum veri-
fimile eft.

Nam huc quoque, fi quid video, refpicit Concilii
Laodiceni can.36.'02 $37 i222 xe 3 x^u4x9s, upisyst
7 tmuoldws eve » 2 ua eua ss Y kepoAiyNG y 9 oiEy
mi Asgspdpa dvMsláeam , GC. Quod mon opporteat [a-
cris officiis deditos , vel Clericos , smagos aut incantato-
re$ , aut Matbematicos ,, out Aflrologos y. exiffere ,
aut facere Pbylacteria , €. Circaidem tempus feré
edictum contra Divizatores Conftantius & Julia-
nus fecerant hoc fequens:

Con[lantius 44, co Tulianus Ce[. ad populum ,

Nemo au[picem confulat , aut Matbematicum , uemo
"Ariofum.

€ 4ugurum Qi vatum prava coufeffo comti-
cefiat.

€ Cbaldei ac Magi C ceteri, quss MALEFI-
COss obfacinorum magnitudinew vulgus appellat uec
ad partem aliquid moliantur. x

€ Sileat omnibus perpetuo D1v1NANDI Cu-
RIOSITAS. Efenim fupplicio capitis ferietur , gla-

Aa 4. dio

«76 DrissERTATIO SECUNDA
dio ultore pro[lratus , quicunque juffis u»flris ob[equium
deaozaverit.

Dat. 9. Cal. Febr, Mediolani Con[lautio 4. V 111.
e Tuliauo Ce[. Co[f. 357. :

Hoc edictum ( quod Cod. lib. rx. titulo xvrtr.
quintum numero eft ) non folam; fed & aliud
notatu dignum (prater ea quz folos magos ac ma-
Jleácos fpe&tant ) habetur; fub eodem titulo atqae ab
ii(dem Imperatoribus fa& 1m ; quod numero fepti-
mum (datum ad Taurum przfe&um przetorio ; )
inter alia hzec continet: Si quis magus, vel mazici
carminibus ad[uetus , quj MAL EFICUS vulc con-
fuetudime nuncupatur , aut AR us PEX , aut AR 1 O-
Lus, aut certà AuGuR; «s MA THEMAT I-
CcUS, a4 ENARRANDISSOoMNIISs ocul-
zaus artem aliquan DX v YN A N DI, aut certé
HoRUM ALIQUID SIMILE exerce,
im Comitatu meo , vel Ce[aris , fuerit. deproben-
f": ec.

Ex quonam affe&u procefferint talia edicta
Con'tantii , fufficienter nobis Ammianus Marcelli-
nus indicat: qui de ea re legendus e(t. Quz ve-
. ro videmus clarté ex jam modo citatis canoni-

bus, funt. Primo. Quod multi Chriftiani , ( aut
fi non revera, faltem nominetenus tales) Ethni-
cosmagos, incantatores, Divinatores ; &c, con-
fulendi gratia jam circa feculum quartum , ( imó
& c ferius multó , ut ex fequentibus patebit;) adi-
rent, &c. Secundo. Quod, fi non multi, nota-
bilis tamen eorum numerus Chriftianorum ; in-
terque eos etiam Clerici , finon publice, clam ta-
men tales artes profiterentur atque exercerent in-
ter Chriftianos. Quibus ita; ut vidimus, damnatis
ac vetitis addita capitis poeni; videntur homines
talibus addicti pro Sortibua Homericis ac Virgiliauis
ceterifve, aliasexcogitaífe ; ac biíce jam nomin Ju
uUO-

! WD^4
H eh

Dzg;O-R. Ac uv 377

fub(titui(fe Sortes Biblicas : quorum exempla fu-
perius propofui. Quibus ufi (unt & in negotiis fi-
dei ac religionis, & in rebus fecularibus, ut Ora-
culis veré Divinis, Quem modum agendi, ex Ca-
cozelià ortum ac nimis fuperftitiofum , Concilia
ailiquot , ac multi Pontifices removere omninà
ftaduerunt. Sic Concilium Aurelisneníe, uti in
Canone 26. habetur; ita definit: $i2ui C r E n 1-
cus, MoNAcHUs, vé/ S&EcULAn 15, Di-
vinationem , vel Auguria crediderit obfervanda , vel
SomR TEs, qua mentiuntur efe SA N. c T o-
R U M , quibu[cunque putavverint. iutimandas 5 cum
bis qui eis crediderint , ab. Ecclefie communione pel-
lantur.

Sic & Concilium Antifiodorenfe canon. 4. Nos
licet ad SoR T 1t, EGOS, vel AUuGUR IA, re-
fficeres uec ad CHAR ACTERES zecad SoR-
TES, qQu4 SANCTORUM vocant , (NB.) vel
qu45 DE LIGNO , aut DE PANE faciunt , ad-
fpicere s. [ed quecunque borno facere uult , omnia im no-
mine Dei faciat.

Merito quis hic interroget, quz qualefve fue-
rint ifte , in Canonibus nominatz , Sorzes San-
éforu n. ,

Si particulam ve/ (ümamusin vulgari ipfius figni-
ficatione, di'tinguentur ab iis quas de igmo , aut
pane faciebant.

Si ver ( ur tam in Patribus ; feu fcriptoribus
Ecclefiafticis , quam in Pande&is, alibique fzepé
fümitur ) pro c^ fumendum fit: aut non pro notà
disjun&ivà fed interpretativa (utfic dicam , ) pro
unà cádemque re funt capienda. Quod mihi qui-
dem admodum verifimile ir. Haec interim reftat
adhuc difficultas, ex quo vel quali ligno aut pane
tales Sortes fuerint fabricate ; an ex pratenío li-
gno Crucis, an ex alio pro (acrato ac San&o vulgo

Aa; habi-

37/8 DrissERTATI10 SECUNDA
habito Etde pane, anex pane benedi&o ( fic vo-
cato) an ex reliquiis Euchariftiz ; an cx alio; |
fingulari modo ad id negotii confecrato. Sed nihil
hic concludere aum, donec major lux:circa hanc
rem mihi oboriatur.

Hoc interim diícimus ex his Sortibzs de liguo,
aut de page factis; ad imitationem , ( quafi vero

. in melius mutationem;) videri tales: Sorze; fabri-

catas : ligneas illas fcilicet pro ligneis illis Praene-
ftinisatque Antiatinis. Sic & loco iftarum ex qua
eX paze conficiebantur , quafi confecratus ille panis
( modo talis ; uti conjicio ; fuerit ) ad pios ufus
(quod tamen non ita femper accidebat) applicatus
non ullam Dzmoniacam, fed Divinam aliquam
vim ac virtutem , in fe contineret: ac propterea
Deus Sortes tales ( príertim przcedentibus ora-
tionibus , &c. ) dirigerer.

Quis unquam credidiffet , nifi per tam clara
teftimonia coa&tus , tam pravas fuperftitiones, Ori-
ginemque fuam veteri Ethnicifmo , (ut plurima
alia) debentia, t&m diu in populo Chriftiano; fpe-
ciofo ficet praetextu obtinuiffe!

Verumenimveró, pertractatis hucufque Oracu-

lis , feu zezesests , & Sortibus, traudibufque at-
que artificiiscirca illa patratis, deveniamus ad de-
cantata illa Refponfa tam Croefo, ut perhibetur ;
quam Athenienfibus data ; quae exempli caufa ad-
ducam , cum omnium inftar nobis effe queant ;
neque omnia adduxi(fe, licet vel maximé potui(-
fem , ullo mcdo necefle fit. Flac enim praeter ea
qua jam antea tractata funt, abunde nobis often-
dunt, quoloco nobis habenda fint; uti & ex fe-
quentibus parebit ; quo loco ab Antiquis habita
fint cuncta , qux ex hujuímodi pe»7&sis proceffere,
Refponfa.

' Audiendus igitur hic nobis eft Herodotus; qui
Mu-

m*DRACTILTYE 379
Mufarum fuarum fub initium ita de Creefo: Mes
d» cl 2]gveinn quo lu win«g, Aereo) To 6T uoymion E
ac) Eun, € $ [vel ] c Ate 2Momepas ZA-
Asc 4OMp 9 726 1p 56 AA gs 6rd 5 mus) ie ACD TÉ
Qaoxízy, T96 (6 hAadbyleo. ci 3 mee ÉpzroyG ergo qu
' Aj CU ebony 94 en T29€ uvtov ei 3» d Mixes :6
Beo'y a: 0ns . TEUTU n» yun qu EDizvig MAT LÓ . 6m
umempeNe uay ovas pde O- Keviz Gr. Aityss 9 «9o "Ap
D d & Tip aA: 2» RS genoo idus. démtum 3 zoe Oe
qu» ug mies o , & desviowv. dc e Qaotorre. 312 &An-

ilo &gitein , Pm elpuTou c?tx d ton TEMTIRY , eg i
xecta emi Ilégox s seg ldusoX. c» eA du O- 3 To Ave
iod mut " amt TE (6 rl Alemeeor Ts Aevene/aty.
am 6 P UTD ipn nes c ap)», 5m ToU TuC pt

e92ojkoVfus T- Aoimi» zghro? ug oy TQ "utgn.nevoX "Uim:

4 e ^x d . dx
qgne"eío!m) y PmYgeTtoyTOG 05 TI TTOHAY TUy OS 0 Avv

P . , /€ L4 Li ! "
Bana Kpoic(Ó- « AAwvTsm. «ova dY à» togm "uw,
, L "
Ast eAo» Decr i79 5 evyl on auus aya Oto ety 7p jap
qw. 6, 7 Jp rop v Aevmi "P. senenekuv Oearícot ; M
M , hd , M * 9»
A6 co056 TR [7 3 ArAQoio: o6 £e529vy TUyt-
, ^ , e ^ L
gu 6« y» MíjUpov oi Av)» xpnecAper TU 9ed xoi t"-
: ^ a « H L
goTtor Tb cyTé se^ pao »9 OIL) c t£autago Ta Af-
4 qd P :
5 SEEN A uU Li
Cia dj Go! uug T 2eluer, Xs utto JeAaosti y
Ke xeQs cunigui, € & QavszyT- gxs.
' » , - v ,
"Cus go *s Qeivos q20s venleign oim ach oris
* , , T PR D
Exoddore c» ze2*8 és Piveistei gffosuP s
kf ^ « ' " D ,
Hi zeA595 p Va tepazd » 1452598 e, emis.
M [- ^f D
Ta)rz oi Avübi ÜtamuTciows V Livio vy eos] audes s oi^
x ' "m P 3 [i n
EIS &7novTig ig TuS E4p^c. 5 ) € goi ci aiCEM-
QJoms TIT p UU) Qio9vrec TEC Y enge ge coo 0 Kpoic
«Ju , e^ c [ hy "m
£420.975 ed ynto] vos a Emo Qn. "V cv gc uam. T ps dy £y
, H « NIS eO o ,

«xe cis vo pt o 3 y &5$ 6A A$A7 wv *X808 » eu m xe «2c
í !y ] 7 5
d LEO CLEP TT voaícas wyoy eia puo mi joy
LJ ^ LZ € 3 , / LJ
qv cy AsAdpoim , 0m el pEdUpuutt qu, OU T0$ ETZDIZGE. ET E4

qt 4S à» ^r e, D ri vd & P
49 à) émthe: Sp 7e vias uos" TES Jrenpo sé
QvA«&-

380 DrisseER TA T10 SEcUNDA

Quos «lh xvpule "Tw jutgis» ) Cus none (.24v*
i oZom6 ifs ay FOPPTTI ££ dO poty 7t X94 Td xyi-
Aevi x apvd. xa teroNpaa s opu fpes ed) mo fy ACGyn 219^-
xín 0 2Axtoy inue, Emile. mà 1d) dy c» ^e DRY
TU n Kgotzo Ivoxdar x» 3 L7) "AuQiagto S nae-
mis XxoAT y GUX ty &T6y 2, m mici Aybiei txon-
5 Ts! «VEA T) (eov TE vou Co dua. $4. o» 8d
TéT ^em a 265 0 0n C TET) lóloa je Thioy axp.so-
Jis cu mfaX. !

Sub bane ergo cogitationem [latim tentare [latuit
Vaticinia queque apud Grecos , queque in Africa e[-
Jent ,— aliis alio dimiffis , quibu[dam Delphos , quibu[-
dam ad Pbocenfium urbem Abas ,. quibu[dam Dodo-
zam : monuulli c ad Amphbiaraum, etiam Tropbonium,
€ alii quidam ieruut ad Branchidas ore Milefie, 41-
que bec [unt Greta y adque con[ulenda Cro[us mifit ,
Oracula. In Africa vero ad Ammonerm alios refpon[a
petituros dimifit.. Ormmes autem mi[rt exploratum Ora-
eula quid fentirent ut fi con?ntauea in vero de-
prebeuderentur ea , fecundo per fuos tentaret, nunquid
iu Per(as expeditionem moliretur. .Mittens izitur ad
Oracula tentantla Lydos, bec dedit eis z»andata, ut
quá die proficifterentur ex Sardibus , ab ea reliquum
tempus [upputantes [imguli codem die Oraculum con[a-
lerent , fCifcitantes , quid faceret. Lydorum Rex Cra-
fu: Halyattefilius : €» quod [rngula Oracula vefpond:[-
fent y, id omne con[criptum ad [e veferrent.| Qrid porro
cetera refponderint Oracula (NB.) A NEMINE
COMMEMORA TUR. pud Delpbos autem [imu
atque ingrelff [4t Lydi domum, coufulturi Deum, c
Jéifcitaturi quod fibi effet injuncium , Pythia Hexame-
iro tenore bac inquit :

ZEquoris e(l [patium, e numerus mibi notus Hdre-

"e.

Mutum percipio, fantis nibil audio vocem.
Venit

Do ORaA4cvutrm. qj

"Venit ad bos fenfu uidor te[ludiuis acris ,
Que fimul agnima coquitur cum carne lebete
4Ere infra [Irato, c fIratum cui defmper efl es.

His Oraculis que Pytbia reddidit , confcriptis Lydi di-
grefff Sardeis vediere. Quumque alii , quos circummife-
rat Cre[us , affuiffent , tunc fingula refiguans , quad
firiptum ejfet , infpexit: Qu oRUM QUIDEM
NULLUM PROBAVIT. Ui autem illud Delpbi-
eum audivit , protinus veneratus efl , gb excepit: exi-
fumans foli effe Delpbicum illud Oraculum : quippe
quod comperiffet quod ipfe fecerat. Nam pofteaquam ad
petenda Oracula nuntios dimiferat , flatuto illo die ob-
fervato 1ale quiddamefl macbinatus , commentando
ea que ad deprebeudendum (e explicandum perdifffcilia
forent , teftudinem pariter C agrum concifos. in abeno
coxit , operculo abeneo impo[rto. Atque ita à Delphis
Crefo refponum eff. Ex AAmpbiarai vaticinio quid-
nam re[pon[um fit Lyái, quuen im Sacro illo rité facrifi-
caffeat y, mon queo dicere. Nazn de eo nibil fertur aliud
quam quad c boc C ra [aus verax vaticinium [e nactum
ejfe exiflimavit.

Poft veró enarrationem Donariorum à Crocfo
Delphos mifforum ita idem pergit Herodotus :
Teicí 3 ayer pNIo 2 Av2By Taie Tui LX & om ieg ,
beber P Keoeic- imeigo n T Xen nene a SemTut-
vu imi II peus K£oleQ» , € dj me sem aps aoc
T EI dA. &s 3 a0: ol £g qox 4 TVIEAD jm 'á

Aj, erthnsas Tu Avg izgterrs (oic denmenet-
a:, Aíg9rms , Keoic e ó Avdy yq: € g»ay idytoy Boen-
A&ts y vanid e T ug Yvuua eje Hy y parum,
djs 7t PC zio des toyxe 8 jd Eau gnugimon , vod D» Piae
im2utZ e $29 1er m Tspzocs y '" eT» ses» ay-
d) av eee D eir eOMHe At et Bj 7A TU. Pragarto. Dd
j Herman ka eriqun *6 "Devo e4 yreugt 00:7) pgr y
exco Atyunq Keoirn , là eogmróomo tmi Mipozes y pta

LY A2

383 DissERTATIO SECUNDA
ALe Texle (0 xeTwAUTU. TEG ) EOtwya» CuseTutws
evysGEAónoy 6 Miu póvTt . diAxS eto OécX.

H«c dona Lydis portaturis ad Oracula Cro[us in
junxit, utinterroparent , am adver(us Perfas Cre[us
fumeret expeditionem , 47 aliquorum bominum auxi-
Jia adjcs[ceret,| Lydi ubi có , quà dimittebantur »per-
venerant , donavi oblatis Oracula confuluerunt , bi
verbis ; Crajus Lydorum aliarumquenationum Rex ,
exiflimans [ola bec effe inter bomines Oracula , mit-
tit 00b dona vefiri imoentis convenientia , vo[que
percontatur» an adver[us Per[as [it profecturus in ex pe-
ditionem , €. [ocialem aliquem exercitum fibi ad-
junciurus. Atque bi quidem bec interrogarunt. Ora-
culi autem utriu|que in idem concurrebant [ententis,
pr «dicentes Cre[o , fore ut , fi arma Perjis inferret ,
magnum lmperiuin everteret.. Confulcbant etiam, ut
porentij]imes Grecorum. ad comparandos [ibi focios
exquirerct , cc. Ta

Huic Herodoti narratiunculz de refponfo Croe-
fo reddito ; opponere non incommode pofílem
verba ilia Ciceronis: Curautem boc credam unquam
editum Cr&[o*. aut Herodotum cuv eeraciorem duca

Ennio € num minus ílle potuit de Crzfo , quam de Pyr-
rbo fingere Ennius $. Quis enimeft qui credat ,, Apolii-
nis ex Oraculo Pyrrboe(fevefponjum » Ajo te /Eacida
Romanos vincere po(je * zc. ;

At fupponamus hiftorie ab Herodoto tradite
veritatem ; '( quam tamen Oraculorum Patroni
oítendere debent, fi aliquid hinc eficere velint ; )
videamufque quam parum heic apparcat ars ulia
Diabolica aut practernaturalis.

Ac primo quidem, ex omnibus Oraculis; à Croc-
fo illa tentanti coníultis, duo fola veritztem , ipfo
Cracío tefte, conje&tarunt: catera vcro falfa ; ne-
que ad interrogata pertinentia, refponderunt. "5i
autem nunc fupponamus quoque; Diaboium Ethni-

corum

D'x;.0'xR'^cvnunrW 938
corum Oraculis prafediffe, eumque ea per os Py-
thiz aliorumque Antittitum hominibus edidiíle;
cur uni eidemque Crocfo ; ac de una cadem-
. que re interrogatus abipfo, nonunum idemque;
ac, quod przcipuum , rei veritatem refpondet?
nam illum nequead Amphiarai Manteton accura-
té poftulatis ejus refpondiffe , fatisclaré ex Hero-
doti verbis apparet. Fuitne igitur Diabolusille qui
Delphis przeüdebat tanto acutior odoratu,; eut fa-
gacior conjectando , aut intelligentior & aptior
experiundo ; quidin Lydia ageret Croefus, quam
Dodonzus ille; S&& Ammonius & ceteri illi qui id
conjectare nequibant ? At de cunctis in univer-
fam ita loquitur Tertullianus Apologetici cap. 22.
In Oraculis autem quo ingenio. ambiguitates in even-
t$ temperent ciunt Crapfi » [ciunt Pyrrbi.. Ceterum
tefiudinem decoqui cum carnibus pecudis , Pytbius co
mudo renumciavit quo [upra dixi: momento apud
Lydiam fuerat. Haben: de incolatu aeris c de vici-
nia (yderum , 47 de commercio nubium celefles fapere
paraturas , «7c. ;

- Et fitalia nobis de Dzemone Delphico credenda
funt; cur non quoque de cxteris? num minus ipfis
commercii ejufmodi fuit ( przfertim iftis Del-
phico Antiquioribus ) quam huic? Conf(iftere hzc
iané nequeunt. Ac ti Dxmones hifce praíedere
Oraculis, nulla cauía eft, cur non czteri zeque id
Ícirent quod íciebat ille Dzemon Delphicus; atque
eundem , in hoc caíu , dederint refponfum.

OEnomaus certé, qui omnia hxcfraude huma-
na conftitiffe defendit; quique ex profeífo, ut talia
mundo detegeret, fcripfit; cujuíque fragmenta fo-
lum aliquot (atque ea adhuc corrupta; five tem-
porum ; fivealiorum injuria) habemus apud Eu-
febium , (quod quam maximé dolendum duco ;)
eleganter ; i falíe; & lepide ; ipfum huac Pythium;

qui

84 DissERTAT10SECUNDA

qui tam belle divinaverat, exagitat: atque inpri-
mis quidem refponfum illud , ad poftrema Croe-
fi; de beljo Perfis inferendo ; interrogata. lta-
que hunc in modum de eo loquitur, ipfum qua-
1i Apollinem compellans ac redarguens : Tsveis
é£zio» Pmeugije vu 2 Kecigor. lAvdlas $rQv» touzi-
Adüct» , aywÜ:» CA vui AcH4QY eig QUTiy T*xCOW GI Ax-
6o» aio 2vx lo. eim, Ti wey «65 22» xg Dop Ju nét
PAmiems,» Tus Ütgg dUnGe» devo?" , s; 2]g we(gs tA-
Qu» aznivTw) , T c» AUMPeig ' Az qtosciid y xa me
c xem Y qUÀijos mcteo4g , Ry t otra) T8 AU"
ge «za 04 xocmmeg T) ito, TP orm (eue 27s c^ 3A yn
A£5m uhsewme(y dziQnév' sÓY oce. «pts Üvcies Pixp-
xd eX Qo AR 73 M82 Ao veia. PTu», x» qo (rcv
azcodk dues) TU Or) yas d Cn eus eiX9us 0 Avits
imijpeuv M£2«ANp24$ » SeoráGow, (mri Vépezs 2]eveé-
dU) , GUE5U qiu 2tz luo £s £92 75 $ o) TUR up iO
exu udp Or. PETI jv ud xt puaóls eu) exa
y» o c» AtAois o Il92Y3O» » 9 Qu , T ixiTÀ0 , TP
duno5 , T aeQvj« ; £y meg q' Dhoqgius Tux 6 2v-
LIE &»a 7 7 oixeas Cmnee pex coat C1. "ETIN
$491) xe &yvoía, 3 Hey € »moxez pd s. (d » T
pier eis à Ore €xet 442i Org Áe€ , uad ns uy Tpa-
7 xpeiTiay Duwzji , tm Dott ie CvQisiEes TD x neck
dppgeuTo y) € ugyoritoa duiows ,

Keoize- "AAu) Aje 525 7 2b do Aen.
Tí) cx ees ova 2]a2:395 ei T dui ox «urs Ti;
Avilas 2py ly pb; Aa dw € 70A vXpórioy xacTuspfQd » 7
eoa» «XA ay CUwdqs y ETU) DovíÜgs vd Deoque Toy
x«)20. mn Tus $ cv1f7»9 50s | hec (unt jam verba
Eulebii;] eiz eme áAdjos Ddazevax]é , «xs: [ fequun-
tur rurfns OEnoiai. ]

Eomgs Oy us eAq)s, à ido com xpupnu oiu tet 6
dive y xo Ay 3 px edo. " yE» (rush ex Qotvou
c6 :A0 v XQ TEQAVOL0 y a£ dirts trouAons , Vus aio
érieipge Var, ene davDis di o S7 adn. diha. gtimei-

"m

Dz;ORJA4cUuL T£ 38

xXó6 2* epe T dant e uude, € 57 7916 Xtyois ee
yuan os 310 ó Qu Pmgorm , S qo Aser dide, ?
K goirvy me 7n en v epener eur. sg d PED em
TÜ Tea put nd e. € daa! ézri Ilígeues E
cuu C A TOi), vou v agrE Muwims Y, Aeevihiug. o GUN
d *Vigze ami » ón A2uo Mess , 1462972 un gemuA ved
2px o. CX 6o niri éÜ mo» on cot &ÀVy : EAM sem
«TUTO TAZITM Vx dup: 66AS xpucux eme HH
AereAap 20 y lo. s & ziXgol Ts &y)pe7ti & xa95 0c
dor Enaváy ce Voi ad enr Qni ood Mo ádpos a parmor
X94 , Teorty te Aoiey dg 89k ieijpomo Qva gym, am
i q0uiy 5 BgAdocaaT. 0 AUOD, OR ters i xa. ó"
MT? Bern oc aX L21n T E24 vay , 5T) 4 eixtias 2b yis
CATET A V 4M au) ql COhoqtiae ETUuemaX. à T PN
dipende sup dpmpms K$eQ- , ? ó UD ey ez Tv-
Qaixzs, 7muT$00:y 3 é£ ios ess eor "T cy Tr

any ua mueeuqonvi ido alo Ex uQor Moon LL ia

alu & (QTY gor ed s eic 277 dy £n 5 CUUSTZVT Sg
Lo
kr

avt Hoc] o Moe. e cx vw uyrolag , XN

atu us "7 701 24 os Eam E xag eit Tu Oei me yéi
£ery. eo &ÓY 75Tt , PY om £6» s X TU Joiox aX» PE
7x) O- (So BO» Aégan ezQiare dno, a^ opuus "ri Suus
tale hex , e : did. c» D va Stón qu X$V6
"X POT UM 3 7 di TE eQiA C 945 n ài Maui uut
oí 7r; Gago Th; 2 Emi ce axes y i z j ev xvn ias 5 ;
Tesi Te q* Quo gia gmipbn Tias Tu xp d TU 29 Ttov Qo-
eos P) vup iis eU» mary pda Bh dis sd »» D P
yo LZ im Org , TES jon Oo Jenn uoo pps AS
"TP era B82eruy' g9waw» ó ad a» qu cYxs 1) zQio ug -
Tw É7H à quu "P oo» ét ou aren pee.

Hs «quum fubjungere fuerit que Crefo poflea
contizerunt.. Regnabat 5 in Lydia, quod à majori-
bis Lrape rium acepeyat , longa jam ac perpetua ferie
propagatum. Idem in amplioris , quam idi nacti e[-
fent». ac fecundioris fortune. (pem ercttus , precipuá

Deos religione colere flatuevat. Itaque vi ac mumine
Bb omni-

496 — DissERTAT10 SECUNDA
emnium explorato ;. Delpbiciuum. Apollinem. omnibus
antepofuit , ficque paulo pofl , aureis cum pateriss.tum
lateribus , nec mon infinitá donariorum multitudine
"Templum ejus exornavit , ut opibus ac divitiis , long?
quotquot toto pa[Jim orbe vi[ebantur , breviffimo tem-
pore [uperavit , ne omi[is quidem iis , ufque eo magni-
ficentie progre(fus efe , que ad facrificia peragenda
cumulate fufficerent. "Yot ipitur tanti[que fumptibus
Numini: in gratiam ante fatis , Lydus Imperator
"tAYr egregiis fretus. (nec fane immerito) pietatis fue
monimenti:, expeditionem advcr[us Pev[as molitur » ca
fpe, uti [ummum Imperio decus auxilio Numinis ad-
jungeret. Quid autem preclaris Vates? Ile ipfe qui
Delphis , Pytbius ille, ie A4micitie pre[es , Claentem
fuum adeo veligiofum , quique ad imum fe confugerat ,
2n ditione tantiim alicná non auget 5. fed etiam exuit
évertitque (uà : mon prudens , opinor ,. & (ciens , fed
rerum futurarum ignorantiá: (mec enim precius fu-
zuri Deus , utpote qui ne Deus quidem e(fet ; nec alia
vis ulla bomine major , rc[pon[um unquam [uum ve-
zeratorid partem in utramque flexiffet :) unoque boc
verficulo ,

. Crefus Halym fuperans , magnam pervertet opum
vim,

tantum illad tamque diuturnum Lydie Regnum ,
quod à majoribus ad. Religio[um bominem bevedita-
vio jure devenerat , funditus ex[cindit , cum eju[mo-
di fru&u , Regis Deorum amanti[Jimi eximiam erga
fe voluntatem pietatemque. compen[ans. dtque id
quod acrem c iracundam à laudato Scriptore. (ncs
anjuria) erationem expre(fevit.

Tu nimirum (1nquit ile) qui quecumque arena
eflimari debent omnia peroides , boni nofi nibil, ni-
dorem: quippe durioris , cotkeque teftudinis tuam in
mentem (ubire , motitia non efl pluris quam. avene
peetio efiámanda :. C quamquam me vcra a

illa

WDUETOUR^ACOTLTIB/
illa fuit , tamen c fuperbo congruebat dz smpudenti ,
quique cim ob inanes 1/1as cogniti ioner fupercilium tol-
leret , tim Crefo Lydio illi mancipio , uti ne fe par-
vi penderet ;. per(uadere conaretur. Is enim bunc in
nodum ex plorata vcfponfi tui certitudine , paulà poft ,
ex te qu&fiturus erat , mum in .Per[(as expeditsonem
adornaret ,. teque adeo in fürorts cupiditati(que. fue
caufa confiliarium adbibiturus. Te vera nibil puduit

boc ei ve[ponfi dare

Crefus Halym fuperans , magnam peroertet opum
vim.

Non perperam id quidem quod utrumque fu[que dc»
que baberes , feu quid inepte moliretur , ad invaden-
dum alienum Imperium ambiguo incitatus Oraculo :
feu contumeliofi forté malitiofique nemnulli , cim tibi
ob furiofum bominem confilio tuo precipitem actum ,
laus ab i5 predscatioque deberetur » boc infuper cvi-
mini tibi darent , quod ne vocem quidem protulifes in
utramque fignzficationem «qualiter propendentem, uti
Lydus ille juflajm dubitandi atque amplius quervendi
caufam baberet : [ed tuum illud exu^$em » boceft,
evertere, uno duntaxat apud Gvacos fen[u ufurpetur,
nec jam de [mperio deturbari[uo ,. fed alienum pre
terea [uam im pote[latem redigere [ignificet. Nam Cj-
rus ille quidem femimedus aut femiper(ay feu mavis
ejufmodi qui Matrem [i (peces ,, Tyrannico , fin Pa-
trem , privato genere [atus effet 5. ille inquam , boc
in /Enigmate Muli nomine adumbratus , non modo
floladum Muf tumorem ac fumum indicat , fed etiam
Divinationem Divinations expertem «. [i quidemVa-
tes oim .enigmatis ab illo capi non po[fenejciret. Sin
autem cum ad probé fciret ,| e3 tamen bunc in modum,
que fua cüm petulantiacfl , tum malitia, ludere pla-
cuit» Pape! quales Dii ludos agunt ! Denique , fi
nv 1d quidem , [ecd tantum quod ita rem evenire oppor-
tuerit. primum certó profanum admodum fefe probat,

Bb a qui

388 DrissER TAT10 SECUNDA

qui verbis ad ludificandum compofitis abutatur :. de-
ande , eflo ; rem ita evenire opportuerits quid tu Del-
phis tamen , infortunate , fe[itas , vebus vanis ac fa-
tilibus occinendis occupatus €. Quid. porro te nobis
opu: ? que mu intemperie tenent , quotquot ad te
univer[(o ex orbe concurrimus * quor(um denique tibi
tot (acrificiorum nidorem ? Hec Oenomaus , [umina
libertate adverfus. ilum. Prefligiatorum afflatum ;
que (an? aliquid Cynice dicacitatis babent ; utpote
quine Demonis quidem , nedum ut Dei , que Graci
tantopere fufps&ciunt Oracula effe velit ; Jed malcfi-
corum bominum fraudes porius ac ver(utas argutias »
ad vulgus in errorem. adducendum malitiofe compa-
ratas, ' "

Hactenus ex Eufebio ; Oenomaus :. cujus viri
fcripta , fiintegra ad nos perveniffent ; plurima ille
fine ullo dubio, nos circa hanc materiam docuiffer;
quz nunc plane ignoramus. At hzc debemus in-
juriis ternporum & hominum. Gratiz tamen de-
bentur Eufebio noftro ; quod nonnulla ex iis no-
bis (licet hinc inde corrupta) fervaverit. Quod
fi & aliorum veterum fcripta contra Oracula no-
bis fuppeterent , puto meum hunc fore laborem
plane fupervacaneum : aut fi faltem accuratam ha-
beremus v» xexsveiav, ive «avTeia», fingulorum de-
fcriptionem. Ex iis tamen quz nobis reftant vi-
demus fatis fuperque, quid de ipfis tenendum fit.
Verum confideremusjam , qux de Athenienfibus,
hoc Delphicum Oraculum confulentibus ; tra-
dit idem Herodotus, in Polymnia: verba ejus
funt : :

'OvY eQies venstost doosox. 9o ox Ac Qr, €
eis Ug, Ba^órsu ». trei oxAtmáir glo "EX4du y. 4
NQ.TUpLEIOW TES S CES, OY erO T bmó(u mn aio vapeur A£a-
eu. mue aves y oí. "AUgyorot &g^ AtA QS Jtoargó ws :
xeuenendd eda dw Viipgi. x94 eqin mosieun aita mi

EN
igoy

Du. 0UR'AC UL I Ss . 389
ighr 7 vaptdépioas » o6 i6 Ti nian £222 9» vec g i$» »

^

264 4 v9 , vf Svouae b Agastvium T: ,

*Q. p£eot ) Ti xo od 5 Ata Quy xu 2ens
Asp y 2 TQ qe^radO z den Juge,
"Oves 2) 7 xeQuAT ed éumvr d Tm eU
O var 7I$dYg YéA TUI y ET ow ere, ET Mtos 2s
A eatem, à Md mM. Xv pup. py te eiz4
Ive 7 EZ (fos "Aene Cv £47 24vis eia diea
Iona ) xe» 3Xm« vrup yap » X8 T0 C» cioY
I122 z5 d'a acuto jns Hago TVe4 dad.
Oi c8 ww idpac. iato $9 24.71

Ace zm» éjdpet. x? dy dog ome jeitnei
Alp iet xéy vro » Gi dov x om dr fige
"AA ier sE &OU(pio » apis v], EmIxÍJyns 9v ua.

Tas uxo ci T A0 ena Orogreézret E Tui Qeg s 73
LIE £ ME tone" «22 542.9401 3 cius ads Ve E xoxs
$ uaguridps » Tíuav 6 ' Avd) o6 Aw Y Aenay anie à-
xi oppim TU puiA'Sm » CupntGsAUE eQi ix] "uen Aa-
Cgm, oT PXTENA Pd DESI sg ixi-
e. mue dotes N wu in Amedeo » X94 AjyxTI ,
5Q»ez , Ag himmy 7 piv LL & «xA Y wei, eio
coo mus ixeTre Anh vus di ms Tu xo plo dégyrris. : £-
T 7t cx € adv eC rS T; "àt Lr » t€ &y
$24 mA mienidy. qw AtCydo: eeuaxrms xl dao-
Ties quidY , i

'C» On) a Tou Ia»ac At Onvumeoy ip

Auoopdon 7: AAoln ^62915 € ny muxv y.

P» 3 qi e, eng £7» * ios PT TMboses,

Tov &AAuY y due opdpon à emm, Kíngon (Qe Se»

Es £x; , x á,pealy Tt KiSzctedy Ca toto

TéàxzO- Testes £uA noy du digne ZsUg

Muyos 2p vr qiMÓen , Ti ex qixva 1" Owod,

M; 3 cy y immcuilo 7t Mfre C TtÓàv dts :

HÜVPTPT S Vaegu d Ai dr, &AA' CV vog i

N2G» imsgitdas, tn &i «97i xev» t Eoy4.

Bb 5 € Sea

30 DrissERTAT10 SECUN

*0. Dem XaAss, ABonAei 3 v mera yuan
"Haw axibva duas Animes, d "7 Cuotgmis.
T ad [uon ( m9 en. 45 T Organ *€ yy (3 eese. e-
val) eva dues «722 xar m Tus A'" yas. ws 5
em Aor e. el Dto Ébzr6 i mRAQV (6 T Ane » you
7792 € da $24yoyTO , Arad 3E MO TIÍSI y € adt
eustgna psa. TU etie Gur tguy BPAgor T odá eui
dx ety ee T 2eày 7l» day Toy Atari «ex tezcd «4. d
49 &xeg imu 70 Teu Yo ATWuam frac ét Qeg o, oí
"T M. E T eov, eunte ibo TED To $vAao vi-
XQ evey | d ao P qos vías enpectvety T 20 y x94
Ld epi) al euiAdun , qu Gu Ame. Tü« a
ày mis véu& Afg9ovyUég ciu Tv EcAtroy mii Ov y ic Qa Tu
Qvo quj T2] ou puse ^m d Ily9ize ,
Q Jus ZxAapis, 3mAéds Y e) eoa ey UA Y. AY »
"Hog tud Aw ie - 2 Cw sans.

Kat ToU) (&. T eta quunt veo e) 09 doa "V V Qaudpov quie Yat
cj Tx Or" eivaq. oi M X00 M90291 21011 qu EA qu
Ganov , ds à Py Zap 0i e Dias tora o yeu H9 nz
mugenxóuuc iru. Pn 3 T oue ADIyYeuwy &yip £g aeo ss "eg
TRLÉÁA &V y TU Sroutee pi th» O: qISyX bns y tis 3 Nox AEQ»
cxaAÉtTO. $10) "yzp Guo Qu ri. opos Té xime die? vss
qup eate Afgay uio, EI ig UL PTT & y qo in»
eig ;oY £ürX qus 5 , e 4» ETU CD dix£e;y imas 0209 $*
yd 5 nd at , £y LIE. ZaAapis y FECE Our Za-
Duis" emt? 9& fpeho oi eixsTUets unu) au TY) TtAÓu-
iren. &AAx "n £6 7É6 oAtpige T Oed eig ix T xtu-
giz4or ; GUAE yov x m à , &AA' Gne i6 A7x-
awe. ter epoxdodc idu ay LLL "T YU ge poro gv-
yi (ga dos , de 7573 U/O- S £vAGs Tess. TaUTH $t-
MULA NnQenvopdps A?meuos TaUTM ci Era au
geminge eas MA Ao D T Ln Age Mean , oi Qux, $^
Yeu Mo yc 2pricd as. 0 ) Ova Eiyeu y, 80 xc Que 7
qucigéeOe y A&AAx em Atar Tas qutlo als " Adixlu 4A-
Ap doa eixiQay, $7i22 7t Ofuisox Ati yoaus fpumreood-t T2U-
"i$ $ Xu4pi» gQAgdUTe y. 0T€ A yedoigi » 2unidpan xza-

Apu»

(Dig QUpuxcur,:rs 391
giu pAtyay Ex IP xorydy » mu ve uy peni AMD et
«v£90)AU& "P Dum Aeupes SetAAOy AdLteX dpyniDr fuas D
dixe QzpxpAag , Tot Ocpetsox Ados dntyvuge" ADpyeueg » d
2]edginGO- rami "uscmidass » (ae TiTWUY con TU
smiiTwoX OiywoTias ts T. 7TOAEA9! 9 T GC9g AtjayTOg Af- .
yo. ir» Q9 à TAA cvgws , icwc: qvre "rlu) ÉD
(A4, aytynaqus noy ius 266a Anyone. au 36 qo
m Ézrotz za. , Go £p 2d mw ig dio j s TU T? ÉA-
Ae (gÁyovro. cute ge dv ed vé66 moin " Afmrenotas c?9-
772,50 c;024 CPP ETC LETT. «X69 cw 7»; 2 Eo. te
di cQ MD To xexedoyoi BsAsou pote: y imnóvm imi aie
EA v Baptugor iYseoX 7302 vue roy9Rel y 7 "jl
vwedsass, aus EAAzvev Gic B «20 dpetex. j

Ac me Oraculis quidem borreudis à terribilibus que
à Delphis veniebant , inducli ad Graeciam deferendam
fuerunt 5 fed perfifteutes confHitwerunt excipere boffem
[a invadeutem. Siquidem Con[ultoribus Delpbos if-
fí5 , uti Oraculo volebant : ique factis apud "Tem-
plum que rité poftulabauzur, eaem ingre]f coufederunt.
Quibus Pytbia cui nomen erat "riflonice ,. ita re-
fpoudet :

Quid miferaude [edes Populus ? fuse ad extima

; Terra, : :

ZE dibus c globide defertis collibus urbis.

Nam caput c corpus minime fincera manebunt,

Extremive pedes poterunt fepereffe wamvfoe ,

"Aut medium s fed ea iguis edax deformia veddet

Et Mars acer equis urgens AA ecena currum.

"Atque alias pleraque tuas moz [alius arces ,

Permulta[que Deum [zvis dabit ignibus edes

Quas ezo prievidi jam nunc fudore smadentes ,

"Atque metu tremere, qb de laquearibus altis

Nigrantem cogente malo mazare cruorem ;

Ite fed ex adyto atque malis effundite mentem.

His auditis. Adtbenien[im Confultores maximo funt.
Jb 4 mere-

392. DissrR TATIO SECUNDA

marore affetti quibus inter [e apitamtibus tam triffe re-
fponfum , |

"Timon ZAndrobuli filius, vir apud Delpbos Hluffris
calde fuafit , ut , [umptis olee vamis, de integro rever-
ferentur ad cou[ulendum fuppliciter Oraculum. Olbtem-
perautes ei AAtbezien[es dixere , 0 Princeps, redde nobis
Oraculum melius depatria, iu bonorem borum Olive
palmitum , quos geflantes ad te veuimus, alioqui biuc
abs te abituri nom [umus , fed im boc adyto ad obitmu
ufque perman[uri. Hac dicentibus -Autifles y iterum boc
zodo re[pondit :*

Pallas Olympia cum multis bortatibut ufa ,

E: precibus blandita ovem placare zequivit,

Hot tibi fabor item refPonfum , adamanti propiu-

guars

Nam captis reliquis qua limes Cecropis ore

Intus babet, quodcunque [acer penetrale Citbaron,

"Jupiter à ligno muris Tritonida dozat :

Qui foli invidi tibi fimt nati[que faluti.

Tu vero adventumpeditumque equitumque quietus

Terrejtre[;ue acies ne praftolare: [ed bofti

Terga dato , vel fi tibi fors erit obvius ufquam ;

D:viza 0 Salamis mulierum pignora perdes ,

Uj/quam vel Cerere fparfa , coéunte vel u[quamg.
Hec lezati , ut eraut , ita arbitratiprioribus mitiora
poff quam con[cvip[erunt , Athenas rediere , rever[ique
ad populum recitavvere: qb cum alig multe fenteutie
effent , Oraculum interpretautium ,. c ee plurimum
perplexe 5 quidam à majoribus matu dixere, videri fibi
Deum re[poudere , [alvam fore arcem. Olim enim
"Atbenienfium arx cifcum[epta vallo erat. Et ii qui- .
dem interpretabamntur vallum effe bunc ligneum murum.
"Alii vero dicebant Deum [iznificare naves : eafaque ca-. |
zevis omilfis edificari qubebant. Sed eorum fententia,
qui dicebant maves effe murum illum ligneum , everte-
bant bec duopo[ftrema, que Pytbia dixerat , Divina

atf

Dou. m AcULIS 393

at Salamis muliebria pignora perdes , ufzuam «vel Ce-
rere [par[a cotunte vel ufquam. Circa bec ciarmiua
confutabamtur (iuquam) eorum [ententiz , qui maves
illum effe anurum ligneum dixerant. Siquidem Oracu-
lorum iatevpretes illa in bunc [en[um accipiebamt , fa-
tale fibi effe circa Salaminem [mperari, inflvuct a pugna
mavali. Erat autem inter Atbenien[es quidam qui im
Primores recens pervenerat; cwi momen quidem erat
Tbhemiflocles , fed vocabatur Neoclis filius. 1s megabat
interpretes omuia recló coujeclare y talia dicems : Si
ad Ztbenienfes fpetlaret illud carmem , mon videtur
mibi tam mite refpou[um redditurus Deus fuiffe; fed
pro eo quod dixit , Divima at Salami j* diclurus
fuiffe ) at Salamis mifera: Siquidem circa ip[am fni in-
cole effezt oppetituri. llli igitur qui reclé comjectaret
Deum ad-ver[us. bofles boc. Oraculum , non adverfus
"Atbenien[es edidiffe.

Itaque fuadebat » ut fe[e inflruerent , tanquam pra-
lio navali certaturi c tanquam bic effet ligneus mu-
rus. Hanc Tbemi[loclis [fententiam .Athezien[es potio-
rem effe cenfuerunt , quay illorum, qui interpretantes
Oraculum dil[uadebant apparatum purue navalis: [ed
bauc effe iu [umma fententiam dicebant , mm levaudam
. in bo[lem manuum s fed ex Attica regione demisrandum,
C aliam incolendam, Caeterum alia quoque Tbemiflo-
clit fententia aumté banc opportuné primas partes obti-
uuerat: Cuum magna vis pecunie ex proventu Metal-
lorum que [unt é Laureo, ejfet im erario Atbeuien-
fium y eaque effet icque dividenuda viritim denis in fru-
gulos dracbmis , tunc Tbemiflocles bauc diffuafit Atbe-
uienfibus diflributiouem , [ed ex pecunia claffern ducen-
tayum navium ad /Egineticum bellum , comparare [ua-
fit. Hoc enim bellum conflatum Gracie [alutem attu-
lit y cogeus "Atbenien[es mauticos fieri. Et quanquam
bec claffis in eum u[iim i quem comparata fuerat , mon
venit , tamen in utilitatem Gracie cefft. fa igitur

Bb 5 jam.

394 DissER TAT YO SECUNDA

jam preparata cum prelo effet , c alteram exedifi-
cari opporterez , placuit AAtbenienfibus , inito poft Ora-
culum conflio, Barbarum Gr.eciam imvadentem cim
ziavibus opperiri univer[os Deo obfiqueutes , uud cum
Grecis eade; voluntate praditis.
Videamus quao primo, quid & ad hzec Oracu-

la dicat Eufebius , feu apud ipfum nunc citatus
OEnomaus ; ac poftea quid iis addi opportune
queat ; quo oftendatur, ex hifce nullas parere ar-
tes Diabolicas, fed meras Prophetarum atque An-
tiftitum fraudes. Ita pk loquitur: ITeA9 2s H«j-
ean ego Tus éapucupO" x, T Anakev, E x» 71$ QU T$
4D umo Aus £6, 5 M ó P ei dy v TU $56
2) civem T mus guo par imt«eAsvm. Ó C AeApeis !g
* AzUAAO» 2» TO». " s» 0 Saone sr» 5 ae j« Y
oix esa Utere 3 atop: Aotefis € xviorng tutpoytTo 2 (3
»" au rd eun ids ETE AEY Tu$ t" TUA C imjveyres 5 Éut-
»Sw. dAÀAw d Quo 5 Qéoyen » e Qe , EvAto téi-
x9- egreditur s/w qà yawnxdy OA dy. 0i s uo
ys $uow ete eure T mtus peret eios. PETS
jeter 9e Bou)tias. iti7U. 7o Atopeia g pé vov T «AA
xT mA elyodoanpeaetor , ZAÀw X94 ex Ti: "F. qois reis
e Que pd y e9APysy On) Gp eLeiTOM. vÉT) Óy X94

E agnous, vis vui , £X Tis TU TOU LÍUy éiQedu i
extr diego zv. m dm 7d» o ev fi Qo Mama
7 Dun s ql QuieLa eimi dieMyanr c» 74. 'AA-
Aa à dp tabe neg DEA over LEE fg». CA 2d
T STRERT. vio "eim q€9 y & vU QuOo6 EVE x94 1
à Atytcdw 30 AD * Anis 86.

o HEMEOL n xg Tr S &c..
178 eei m qr83; E VL TTP ordo TREO ganar Vr
ij eU 2 Eus Quies auri, và Mas Quin Ls ar. e
3 eeoco ets x Jogo Body cujos ^mAégend , yuchi-
ex704. i32 »" GIC gx eod e.
*Ov 94a: YTo?h s A; 'OAvumoy Side ca

"ALS Tt eu 6 Z4 € Aog, Dt S Ais. C
"AM

Dr ORACULI:S 395
'A»a G 2 'A9nZ 4 "Aünzt $n Ande «A-
Qi. dm aru oom € cynez uot , imaeerd m) 7-7
TEÀ X94 35 Qu2eT24 » MA Ao ) mois 9toie y. àm 'OAVE-
710 iO» » dio puto qow riu 772i CEA PESSTPTERA
d BÀ xm Ese Psugeys c01ü T uaagpy ckewev $07
qu. H$526 Tis aen »» , «X94 sio y TT TU xU 2A fe),
Xp uw; dum, cn p A Gag es Tho Erga rho *i-
dy tÜm (orem. C» ) 75 Eve wt ule 7T Ai) ava qe
&)uox)Q- m... xe cO 3 ó (oA peteos PEG ii 7d uu
dvi feboxüdus9» Gru eiua Ges (cimo a aveo, vato
d» 9 Dass & Buwra T OM umo icaoy ) PET
&)r omis Éudvist à Z$s, d» qUj5 Alfotg x, Tui EvAets.
Kamel, co QM TE dv purus fzwQee oj mu oiodb ex u-
qu chiTiMTQU, TU TUgA. É P d» eu ro) xspewaos TII aUe
2 m LIP C YT dues Gouigoi T P x94 Bpoxivc uot;
GO» Umqgézeyres Üuiv wr QAmaQé», mis 3 à uvm , o
ip 2 9tiy EkAagis MnAe mouva tyunaxd q2Hs5 5g
SO TÉ) vÓAS , 2d. qu aixva 7E yunaax av à TOt ido a» à6
eal XS qd oixez. emi di e» € qui qraMastz aid éudy Ov»
S. wq pov gor Ov. «ea dy ev 3 dá om 2o Gr acpdpor. £r
4D dei d Tu» 2n exei? aJ. 4 99 04 XsAauis 2 9tin $2
ilopiyoy &Qupuarty dis dé cis eir vus emQavs dun,
(re Nem. TÉ vua uon » "Ta ordi dprs Bnrm
à cuui ane qa urewAasm T5 70 7mx; CiyoAe 4 y dy 9&7
y4T04 gy 1 40 ug &Q oca El e» ieied , € uz 4975 xa-
(aQaiks 9. 9k c» xev MBym vaunxi $ cusiguTz4. wÓM
j "EP; Tggiy adi &Qoa 6 , &d 9eci iaeimix A sido e
dp ixeláomy, à 3 3 xo pue Tipo , zeimust 70 EA
Aoyét € "uS qmDAÍME «gru pez s ó j UU o pÀpeis s
"E 29r? v ideis. eiTe oo eucow , id o4 d Tlasa0-
AvTU] QDERgeS A UA TUM ixove] Seeq ngaepar 3lo 9 Ais
óryle , erre X PEDEM v£(9 T) «ud wa (o0 do aser. B
D üuuaTMM YlaAAdS qw» Ax (£A Ro das. ves 7* T$
dixqueNe Tuy a4 o TO m$ cxéouee vi A6 as à» g
Abs 15 id zio aus ceo onmAiewrOs T5 3 7h
dscw d 9v2eatis 8 opea qu Ti erp e
rum

396 | DissER TATIOSECUNDA

$4 zog FnAGTM ; & e yay piecan e» "» S. ei-
no € vp ZI moo P Vac20- n 3» 5 o777TE «94
noi vpn tropa avà TeVTUV ci riim. &» £0 y
nor t Lat 09r TO Evam Té Or » 7 Hgroy amm
eU Ado ua eoi 5 4» 8 Mai ÁU Mas. G5 molis Td
$4ye MAQ nive s Hy 9X 9o! eap. 0 ygy e
Aven Ay exc,» T) aiyy uo E eeu $» cx eemn0s,
ehá€n main TA. 6 ax dens ?» TU II: fpes qd oda, €
» aram. Dass im vu rl atumvre x ose (udo $24-
»i. ine € c Hg ms y) 18: ' aii , eT Ajn-
»di &v ; E: Hvos T Avis, eAÍAduoY $ yes pg me 57H.
Edi E t 2«p mor rdrnQ- i fco. TUNI 5 Ur CUM,
3c ms into Tw. 23 5 LL e» g xxT 5 ZTHgpov. "5
y $! 2&Aoiov eA (us YauT! à? (ed n JeMosus «goa Emus
p E] ! oso) exo ow roe dose, 2 q$oQo. s 0026 PT (USA
Gaxosduse auckoX, G- pa dorrers qois Bua X ots lo yl.

Sed age jam borum conufutatioue pramif]à , vetu
Jflilfima Delpborum Oracula , queque (NB.) G«z-
cis preertim bifloriis ad miraculum u[que celebran
Ivo, e fuperiore memoria Vepetamus y caque ab ei
dem quemadmodum redarguautur videamus. Perfa-
vum ingens adver[us "Atbenienfés exercitus im armi
erat. Hi cum mullam fibi (pem falutis mifi im uno
Deo reliquam viderent , | quem ipfi mon [atis nove-
vant , tutelarem tamen ac patrium defen[orem | in-
vocabant. Nimirum is -Apollo Delpbicus erat. Quid
ergo bic Numen egregium ? an pro fuorum falute dimi-
cavit? 4» libaminum , aut nidoris , am ceterorum
sseminit , qua [uum in bonorem y iwmolandis more in-
feitutoque majorum Hecatombis , ab iis f Cebaut? Nibil
minus. Quid ergo jubet? fusere: [cd ita fugere , ut
ligneo puro ,. (ita nempe claffem vocabat ,) adfugam
uterentur : atque banc unam irgend jam urbe ,
falutis expediende ratiomem effe dicebat. Praclarum
enimvero Numinis auxilium. Deinde non aliorum tau-
tuni Urbis edificiorum , fed eorum quoque fcilicet , que

cra

BR OUECIAICU LII 397
acra Diis erant , pe[lem fe finzit excidiumque fredi-
cere... Atqui [atis id vel ex ipfa bofHium impre [fone ,
citra ullum Oraculum , exfpetiari potuit. itaque jure
profect uoffer ille Scriptor buuc rurfus Gracorurn erro-
vem lepiae ac faceté bis verbis illudiz. [ Hactenus Eu-
febius. ] | |
"4t ifla forte malitiofi praxvaricatoris fuerint , adeó-
que prefliterit , quid ab eodem JAtbeuienjos vefponfi
zulerint , iu que[liouem ac difceptatiouem vocare. A4ge
ergo cuju[mod: tandem illud fit , videamus :
Quid flolidi beretis ? mi[era quin ceditis urbe ?
Ur cui uon folidum caput zero im corpore [urgat y
Non palmas , imo[ve pedes [ua robora firment.
Namque illam flamme, Syriofque in praelia curras
Sternet ageus Mavors , atque altes fuuditus arces
Eruet , ac [uperum templis incendia mittet ,
Qui gunt forta[[is magno terrore [ubatii
Expreffo [udore fluunt.
Ecce tibi quid Atbenienfibus. Oraculi fuderit :. mum
quod in eo vel tenuiffrmum ef! Divinatiouis vefligium ?
Quippe, Tu enim ( dicat aliquis) id Oraculi [Gilicet ,
fi aliud mibil fuerit , carpere ac traducere audeas: at
f q«& auxilium flagitantibus adjunxit , addideris ,tum
quale demum illud fit intelligetur.. Audiamus ergo ,
Gam magnum placare Jovem ove uata Minerva
Haud precibus voti[que poteft.
Quod tamen indoriita cognovi ex Virgi paudam :
Ut reliquis vittor potiatur ;
Lignea fecuro con[iflere monia allo ,
Obtatamque tibi fobolique afferre [alutem
Juppiter indulfit nate. Tu,ue pedes boffis ,
Neve eques bic flautem iuveniat , dare terga me-
7A€HÍ0 :
Namque infefla tibi trabet obvius agmina Ducfor.
Divina 0 Salamis , ygatrum tu pignora perdes
Sive Ceres difperfa ierit , eu veuerit in[a. i
| Phoen

398 — DisseR TA T10 SECUNDA.
jovem Hercle tu nobis ve dignum ,6 Jovis fili ;
Diguam Mimervá Minervam fimgs , à Minerve

frater !

Et ifla &oluntatum fludiorumque puznma , Patrem ad-

modum qb filiam , imó Deos omninà decet. Quim etiam

Olympius ifle tuus , qui mifi adductum Sufis (INB.) in-

finitum exercitum admo'veret , urbi uni expugnandee

par effe mon poffet , magni aliquid eft videlicet , atque
ejufmodi , penes quem fit orbis poteftas univerfi. Nam
illud quidem quam vero[imile , ut cui ad evertendam
uuicam Europe urbem vires defuerint, idem ex Afia

«im tantam populorum in Europam agere concitareque

potuerit. Tu autem , mo[ler , audax , ( dicant bomi-

ncs illi , quibus Jovem Olympicum exorare Minerva

207 potefl ,) qui ubi cau[[.e mibil efl ufque adeo pra-

ceps 12 adeundis periculis effe [ales | buuc ad cafum uon

ingemifcis ?. Am veró lapidibus ligni[que STupiter , won
bomiuibus fuccenfebat , ut bomines quidem pefli [ubdu-
ceres. Is autem &dificia adfcititio quodam igne coufu-
meret? mec fulmen ei tum fuppetebaz. Nüft tamen ai-

daciores ipfi [umus , nimiumque [ime cauffa preecipites ,

qui ue «os quidem libere uugas agere patiamur. At

d quomodo tamen , Bone Vates futurum 70'0€Y455 Uf 9HU- |

lierum fatus divima Salamis perderet , idem utrum id |

fementis ,.an meffis tempore futurum effe ismorabas ? Imo
cur ue boc quidem moveras , fatus illos gulierum ut [uos |
ac proprios , fic etiam boflium liberos , à quolibet qui |
ludificationem [ubodoraretur , intelligi ommino poffe? |

At exitus nimirum ex[pectandus eft , proríus euim al-

zerutrum eveniat oportet. Nam i[la quidem divina Sa- |

lamis , utri taudem coincerentur , femper utique cum

Oraculo cougrueret , quafi ad commiferationis fenfum

eju[modi carmiue vocaretur. Navalis autem pugna fub |

fementis meffifee tempus futura , [pecie verborum plane |

Po?tica fingebatur , ue efpon[] vanitas bis verborum

argutiis tecla deprebenudi pofjet ; ueve id omnes conti-

nue

pogucOGQarc UUD pSZS 498
10 viderent , navalem pugnam committi [ub byermer
son [olere, "fam vero ue ipfius quidem trasmdie finis ;
ui invectorum Numinum ratio ob[iwra efl. supplex
alterum y. alterum minus exorabile fingitur: utrumque
in futuri ca[um c ancipitem bellorum inclinatiomem
opportuié , alterum quidem [i fal'vi forent , alterum
vero [i perirent. Nam [i ab initio liberarentur y. eà
tibi autà Minerve preces in[inuata erant , que ad fPan-
gendam ovis iracundiam [atis babereut virium: [rm
aufem ; ue id quidem Vati improvifum :. Nec enim 'fo-
vem inquit , exorare Minervapotefl. lta [uum ifluc
Oraculum in triflis letzeque Sortis exitum bonus Arti-
fex temperavit s ut Tupiter c [atis confilio feciffe fuo,
nec tamen ormiuo filie ob[ervautiam repudiaffe vide-
vetur. Nam arces quidem plurimas ex[cindendas effe ,
id fi modo ferulis , nom autem ferro ignique armati ur-
|! bem iwvaderent , faljum effet fortalfis : tametfi aliquid
zauta folis etiam in[flyrutta ferulis multitudo potuiffet.
At ligneum , inquit y murum inveni, qui unus expuguari
2107 poffet. Confilium das , Apollo, tou Divinas: e
confilium quidem alteri , buic geminum ;
l; fuge» rumpe moras; mec probro ignavia
detur.

Et ver, qui tuum boc enigma [olvit , is mibilo faue
minus quam tuy id videbat , Atbenas Per[am exci-
viffe » n eamque urbem , utpote omum principem
ac celeberrimam impetum belli unicer[um incumbere .
Nam ego ipfe qui nibil Divizaudo poffum ,. ubi rem
fenfiffem , mom Lydo tautum y fed etiam Ztbenien-
fi» ut tergo verfo fugeret , omnino auctor cffem. Ez-
euim

— —Adoer[ui buic etiam fefe inferat bo[fis ,
Quippe ingens Equitum c? Peditum vis ingruit.

Mari vero , moz terra fugam. [uaderem.. Ridicu-
lum enim foret , bomines C claffe infirutias , c» ma-

ri pro-

4o0 Diss£RTATIO SECUNDA

vi proximos , non collectis undique vafis , c quicquid
ad mauum commeatus effet im macves comporeato ,. fa-
lutem expedire ,. terrá quibus ea placeret libenter ve-
licia.

Hactenus iterum OEnomaus, qui eodem mo-
do multa alia & Lacedemoniis & Cnidiis aliif-
que data; nec immeritó ; nec infíulíe ; ridet.
Sed ut videamus quid & à nobishiíce addi queat;
con(deremus verba poíteriora Herodoti , quem
vera narraffe heic fgpponam , licet id Cicero non
aque facilé concedat forían; nec ipfi validae du-
bitandi rationes definr.

'Themitlocles igitur; ut metum dermeret Athc-
nienfibus, quibus maligné eum incufferant; five
Pythia ipfa ; five Anaftites Delphici ( feu quod
timerent Perfas , feu quod & ab illis clam cílent
corrupti) interpretatur Oraculum: dequo, quod
poftea dixit Demofthenes; ipíe dicere non aude-
bat: quod id periculo non vacaret, Sicuti hinc nec
Brutus, nec Caffius aperte, atque in Senatu ; fi-
Ctionis ac fraudis accuíare audebant przteníum il-
lud refponfum de Parthis non nifi à Rege vinccn-
dis. Interpretatur ergo ; atque ita, ut non contra
Athenienfes aut Salaminios, fed contra Perías, fa-
cere videretur. 2. Suadet confcendendas naves,
atque ut Claffe refifteretur Perfis ; quod videret
tantis hoftium copiis Urbem minime parem fo-
Ie ; eàque cum fuis capta habitatoribus ; cum ipfa
quoque fimul interituram totam Rempublicam, -
cateramque Graeciam poft illam. Dum e contra |
cum Clafíle fua pofent contra Barbaros tentare For- |
tupam Belli: prefertim cum & cxteris Grzcis li- |
bertatem propugnare amantibusadjuti, eos & ipfi |
fic adjuvare poflent; conjunctifque viribus hofti
re(iflere , ac fi res bene cederet ; eum propul-

fare. ;
Quia

T Yu - ad
N&UOCR acutis qot
Quin imo dubitare quis merito poflet, an non
hoc re(ponfum de Afuro ligneo in fecundà Legatio-
ne acceptum , ipíius operà 'Themiítoclis Antífti-
tibus occulte fuerit tuggeftum. Cum, licet jam illi
ad Perfas propenderent, nullum non premium ,
nullamve traudulentz artis refpuerint mercedem ;
à quocunque demum illa fuiflet profecta. Verum-
enimvero tranfeamus ad alia fceleftze fraudis exem-
pla; quaque apertius fefe primo adfpectu produnt:
quorum primum fit quod. nobis narrat idem ille
Herodotus , libro Octavo: 'O,,3p 2 E?tecs Em aov
£g T. AT Aov* Mapdtyi (5- 3 XE qi» e os «Ail» xe Gee
cyüaCazy dX epu aid. Gr , fT xU Tu 2e TUTAT «vé pos
Evgota 249 9- T TP Lo dd E e Acid» Tu
Tu YS ut aene pov £A0 e , q^ eb Tt bi n Masupi
ecsx o. m n 8sA dp eua Dee «e». | A£nsteuuy
TU T2 e» iEXN Eo , Gm ee Qoo. mu (s 2» àv ^en )
)vxto £)9 24 D T 7r geo $y Tt Y Ty poi Trev 2 GU 4A-
Awy TtEA Eus wt aca ó Mos &g 7t AsGidecn emo
tp Se Qoi s 24 uU d mmus T imaeeian dp s
xo edv : Ue Te? toy. Kaj ig" ASos Y Duxiay uz -
xotdp mn oq Aen eno. Kal àx 5 is OzGas TEL DE
«qe » TET d T) lopz»p "Amir £g reno. (5a
3 xa me) c» 'OAwwI^ , i291 ain aensuen tes 2 )
580 à ; £à m m») x E: € n*aroy aeíunm * eigzs s xa
q*404UATE ts S xiidogir. QS 3 sini i £68 «grat eas
aui ala qiÀk* CEA GUÉ eus ó inar. ied al agu-
ex2Áey 7o sup , Ó Ré TEQO. BdAorr Dea TTA
tuUTU 4 d Tt Hem Acisay » 9 «7E CA ua Y 2 tex
LL oi E) UA agr uas eihoyTo eive. Das Tm ddp
c Ur «y OxCmbvy sdbu odi t our Pv, mme)
9u opu Hos utosos Avi AE ETT vme OxGotwv GA0áy
ec T Evgossta Mur, «c GespaQatópor amv. qui Aenmn-
dms «X94 £6 g II70& AD Oe TU vip T6 T0 ; qà
is, wa Aero gp Djdev, t« 5 OzGatan y xicrul )) ert

T Kwzuià2- Algae , qoe24 ME TED yyo TO "AxgusDins
Cc mu

492. DisseRTATYO SECUNDA

qWAiO» » 4 ro m» dg dme mt 7S ten 3- saAtUduo
Ty Mub , Pwihu oi "P "er cuptTSS apdous qt6s 207
S wong, "6 Don yp Nt rote oz tere? PUTA € areó te
qt 3l atiwuurmy oe aeu ty A os ze» € ck A rm
ides Y^ C€xtauy cy Oro vos 0t DT, 4X SoYTz.G pape pu
eyAwosss àv EjAode ur txca d, d ACumurcu TÓ g8-
etorn agityueh' mw À Eveomta Mub, iLapomucur(ue Tp.
ew) tav rho) iQtogyro diio »— m2 Mosudpa m V aveQi-
TEU vts Qe *e aDqlu (deu 5 Keejs DD y^eon Aca)
eve ropes 3. eigeoX mie t$ Cosa,

Dum Graci navisavere in Delon , Mardonius, qui in
bybernis apud ThefJaliamerat , inde movens , mifit ad
Oracula quendam gemere Europeum , momiue Murem ,
jubenus , ut quocunque [ibi liceret pervaderet. ad Oracula
comfultanda , edocuitque quid vellet ab Oraculi: fcire.
Quid autem fuerit iucompertum babeo. Non euim mae-
zuratur : opizor autem nibil aliud quam de rebus pra-
fetibus fuiffe. Conflat bunc Murem in. Lebaaiam ve-
niffe , e mercede corrupto quodam indigena Trophbouiua
de[ceudiffe , & ad Abas Pbocenfum , ad Oraculum:
quin etiam prius Thebas adiffe. Ibique tuna Apollinem
I[meuium con[uluifJe , quod illicy quemadmodum ia O-
dympia, fas efl im templis [eifcitari Oracula : tum
quodam som Tbebamo, [ed peregrino , pecumia cor-
rupto, per[uafilfe , ut im delubro AAmpbiarai obdormi-
TO 4 CC.

luuc autem maximum extitiffe Miraculum ,. ut à
Tbebania mibi narratur : Murem Europeum , perce-
flizatis omuibus Oraculis , iffe etiam ad fanum AApolli-
4 Ptoi , vecatur autem id fanum ita: fed ip[orum |
J bebanorum eft 4 fitum [upra paludem Copaidem , ante
zmovttem proxime urbem Acrapbiam. 44d boc templum
pofiquam perveniffet is qui Mus appellarezur y. fecutos
eum tres "viros public delecfos ad defcribemda ea que '
bomini refponderentur , c» fLatim -Autiflitem Barbara
linguá ufam 5. e fubfequentes (eum) flupuiffe audien-

1cs 3

Dg QURACULTS 119
ies Barbaram linguam pro Greca. Quumque me[cijrent
quid im pre[enti negotio agerent , Murem Europeum
pugillaros quos. ferebant eripuiffo c in illisca quge di-
cereutur. à Propheta exaraffe ,, eaque y ut diccbaatit y
lingta Cariá : atque ubi illa fcripfffet ,. digreffum in
d beffaliam abiiffe.

Hic grande videmus Miraculum : quod etiiam
majoris forte facerem , nifi narraret illud Heroido-
tus. Sed ut ferio agam (fuppofita Hiftorie veri-
tate ,) videmus r. beic hominem , ad Trophonii
Oraculum , mercede corruptum ; &c. quod imdi-
cat tale quid , etiam ad fanum Apollinis Ptoi , imó
& pluribus aliis in locis, potuiffe contingere: ne-
que exempla memorabilia nobis in feguenübus de--
crunt. 2. Oraculum , feu potius Prophetam , alia
lingua , Caria fcilicet; locutum. At fimilia quo-
que , ut Coníultores obftupefaceret , Alexander
ille Pífcudomantis roachinatus fuerat. Sic enim de
ipfo Lucianus : 'A»« x; Baz Gapa'$ zrAAd4xis Cenaim,
e Le TW quart) t0 Quy Evgis , $ Ke?ma , 8 fa-
die tZ dU guy Lvag ridyu ges oJ 9 iÜvers [a douze.
2]g vÉv» x94 mAvs c» mico xpoO- Lo T ve D'rtus uw
TP YT , xgA T X gue pae dios » "^ 97 TU6 s: xL Von
Avo^iyTE "7E 6i Xeto usi &vIaxAUe , K9 do gícxovvTo oí tpa
vSPru, Quuti duoi dup sm. Quinetiam Barbaris vou rar

| re/Pondit » fiquis patri liuguá , puta Syriacé vel Gal-
là f'ifcitaretur. attamen difficilé erat invenire coz-
Terraneos eorum quivogationem propofuiffent. Proinde
ulti temporis imtercedebat ioter libelli donationem ,
C Oraculi vedditionem : quo videlicec interiz per etium
poffet €» tutàó folvere libellos , nancifii qui cuncta
pof[^nt interpretari.

Ncc opus fuit forte hic tali labore ac induftriá:
nam potuit ipfe Mus fuggerere & materiam & ver-
ba ipfa: ut fic redderentur à Propheta, & quz
reddi volebat , & quz ab zliis intellecta nolebat:

Ces quip-

494 DaüssERTATI0 SECUNDA
quippe miífus fuerat à Mardonio. Qui aut, ut fal-
leret fic per Oracula data milites fuos , petebat re-
fponía per hunc Murem ; aut quidem ipfe fuper-
ftirione ductus per eum fe falli finebat : Interim
occultabat ille quae fuerant refíponfía ab Oraculis;
nec permittebat ut illi, qui ut teftes aderant, per-
ciperent quid ipfifuerat ab Oraculo dictum.
At Oracula fzpius pretio fuiffe corrupta ; feu
potius Antiftites ac Prophetas f»fe Principibus ac
Magnatibus fecife mercenarios , eorumque ad
placita quiaut potentiores czteris erant , quod eos
timerent ; aut qui majori mercede refponía Pro-
phetarum mercati erant , fefe accommodafle ; tam
ex praecedentibus patet; quam ex mox fequenti-
bus , exemplis: quorum primum fit hoc fequens
ex Herodoti lib. v 1.
Huic verbo infiflens Leutycbides promuutiabat De-
qaratum neque AAri[lonis filium effe ,, neque vit Spar-
14 regnare : eifdem Epboris adbibitis teflibus qui -Ari-
foni affidemtes 1umc baec ab illo audierant. "Taudem re
iu contentionem deducta , vifum efl Spartiatis Oracu-
lum quod Delphis eft confulendum , au foret Demara-
tus riflonis filius uecue.. lbi Cleomenes , quum ex
ipfius erga Pytbiam providentia nibil fufpicionis effet
Juboruat Cobonem quendam driflopbauti filium maxi-
má apud Delpbos aucioritate ut. per[uadeat Perialle
mulierum vaticinantium Anti[liti , dicere ea quie Cleo-
s;eues volebat dici. lta Pytbia , fcifcitantibus iis qui
ad Oraculum erant miffi ,, megavvit ZAriflouis filium effe
Demaratum. Que tamen ves jequenti tempore palam |
fatta efl , c Cobou à Delphis profugit , e Petialla
bonore abdicata el. 'Tdsu dy ima S uuu. s 1
Alo idus &ztQoave T. Auugicum 8r iL AeASw OO» 2a
296m: STE bxrdo p dps BaciMdUeyne Xoemupms , 78e tQo-
9s MAgTunus UTUpiyu» CACWEC ob TUTE iqwyuyov RU ee-
Jeoi 7t rots €. uxiruwTtg TRU. "AgASuY D". EAD 3, |

£ Tay

D'Y'Q(QUu'Acumyiris 40$

tvm eu aman ye és eie Emu4T1n Irelpsra
T? xp'e*eAo T) c» Ac APeies »€6 dep '"A&suvO- eim vadis
o An pgien] 9. &vuisu ) 2e uus CA exeoY0iz6 q25 KAta-

pa o d dio Ylo91o. , culam eoa oiterta KAsojdpzs
KoGwi T Aem (7S » eio, c9 Asin duras at ove
BE, à 5 KiCoy II:gan uo al aep. ever edi
qu K 2sopdprs Een Adeo Ate 5 A£yem. id à 7 IIv-
Sia , exegormavgun 7e T. Oroge 07A » PXCAYÉ "D Agen D
eia A ea on Cy omo. Usgod tres Xgevu DIPL TM £24-
Yéo (uU , € KéCwv Tt tQuys ex. AiA Quy , G Iltguaog
Pi (003444 TI nmg) deze.

Secundum exemplum fit, quod apud eundem
habetur Herodotum libro quinto, ubi ; inftituens
narrationem liberationis Athenienfium à Tyran-

nide, ita infit : 4& 3 3 etas Tum £n a'aAU4^ Gy qiy
nel 2p 2d $i* Acko» Aó599 5 w« moeyirian EAdU7te owe
ei. ADny atat, Trmta voegndó 10» , vo4 iem ouo dass
'"Aj9wwanoie: , Ale T Mor rios; Dec yat , AX uada, ,
26 E "A9nwaioi, Q Quse [Tesc: ego mug » ire
7i da e quie: Xin AOpreutoy Qvjas ze potes
xL T ix,vehy H aves 22 xorrod p», AA OP rem (iov
pi aos MP i velvet v € kAdU eg meis "ADi-
»u& 9 AvjvOeAev To Vzoko IIosorigg vaMm£uwTES Coi. ai
A2 oniday TX en 66e Decsegzilin proce dues
mp A Qux Totviay PF vu» aeo Sor T CV AiAQoin , T
VÓP cóvyzt » TU3$ bna, 78 TY :Éovtodbugaug eia d Ate
Herr P 4X9*7*5 E x £ayTE6 evydpec dox«ugt &v& iot | £n,
vó» TP oyybs iEtPoacuy o eX diy al CE mi T
dA ; € ovy*eudus cQi TwgAYé AUN 7 (Hy TU) yq y
qr eAS q impos ty a QUÉ Berol ru, us e» D m 'AP-
waÁol AfeyMTi y STU oí Ld c» AteA oim 'emidlpn áé-
7'eSoy vio I198 ip xEt uem 0x45 Aue XU mTLyTU) wy-
eps6 » emt ito S Ag eiTe PCI, ammasatios y , ae erpem
c9 ms "A9rras VA deedo, Aavetüga ueviot 35 ws c anc
qi TUTO eeiam £9eveo » TUTECI Ayyio TU
Asp» y rne quy ásuy aveo. Q(*iugy 9 Cu9 sq»

Ge 3 &e-

406 — DissERTATIO SECUNDA

SE ur IIeeisgpTicus H4 "AOnvasany opes C Eeníns ei
B5yres (gpstíague, vu S 9 Qt atto SomiQu CmoidUvro , d Ti
T oavO) c.

Unde oportet ad eum redire fermomem quem à principio
anflitueram, qua ratione [imt Atbenienfes liberati à Ty-
ranmi. Hippia tyrannidem obtimente , qui exacerba-
zus in Atbenien[es erat ob cedem Hipparcbi , Alaneo-
mide , qui genere fuut Atbenienjes ,. profugi patria
propter. Pififlrazidas ,| quoniam ipfis uua cum caeris
exulibus ves de redeundo tentata omui ope , frujivata
fuit , conatique ZAtbenas revertendo liberare , vebe-
menter [pe deciderunt , Lypfidrium fuper Paoniam com-
munuieruut: debinc omuia adver[us. Pififlratidas com-
zuini[cendo , mercede conduxerunt ab Amph yéliouibus
templum Delpbis edificaucum , id quod wuncefl , tunc
autem uonerat. Eumvveró quum bene nummati effeut ,
«c viri fpe&lati jam inde à [uis majoribus , ex[lruxe-
runt templum exemplari pulcbrius..— Atque iuter eu-
fera, quum ex lapide Porino comventum effet ut illud
facerent , tamen anteriora ejus Pario lapide effecerunt.
Ut igitur Atbemiev[és ajunt , bi viri DEL PHis
SgpENTESs, PyTHIAM PECUNIA PER-
SUASERUN T, w: (^? quoties viri Spartiate ve-
zirezt , [ive privato [rve publico agmine ,. peteutes
Oraculum , proponeret ip[is liberare AAtbenas.| Lace-
duemonii autem , quum fibi idem femper diceretur y mit-
uut Anchimolium , A[leris filium iuter populares exi-
mium; cum exercitu ad expellendos Athenis Pififlra-
tidas, tametfi bofpites fuos c inprimis amicos. AIn-
ziquiora euim. duxerunt. que ad Deum quam que ad
bomines pertizezt. Quibus tum porro Pifiítratida-
rum expulfonis hiftoriarum fubne&it.

Ex hifce, mi Le&or fatis füperque videmus;
Oracula hzc fuis fraudibus Magnatum fepius fub-
ferviiffe Machinamentis: neque immerito hoc

xets ie Delphicum à Demofthene fuiffe accufa-
tum;

Dz. OR 4AcUL Lf: 407
tum , quod contra Athenieníes eorumque focios
Philippo Regi faveret. Adjungamus & hoc fe-
quens ex Athenzi Dipnofophiíta fub finem libri
Octavi.

Eryisas "P "P4 Os c» TUÍs ot, qa gA3 8v , «x89 e 70y
áo «Ko «a o et gei p lp) viaoy Donitam y Quar , PH
ei «XE4 aA o c» TÀ "ix Avr d aA £iTté Ives (ari
vio "Ay AU Xa dolo, x jeeTts ty*egT ess TUIP xe
ysy 722 UD ay ey dQie 2n ho Y O anis * JieQaoi cv
xen Ad hn At UT star Tiu eie T x9ggts Ada-
xoi va Cp , C cy is "ego aai ix: $ Quién. tA7á-
Qovits di EI! sdY T" gto M ; € es. «x95 T TAS
jue qt; zu 6 ep. o à "194xA aiuti RAT devo 7H
"V odeiixtuy A022 5 € cupé) cu6 9 DaAavJs may bra
7 cdodnevay p4 zd ; 6 OMA p» Apres € miss qs
au) T mois geat v 9- , oy; ;dogus ixdodta om P ngias , €
iusaAG: &c 72» cio ; dons TU Ae XU o» 2) eAEA dUce é:-
ey qw VJUp TP erit es T «qe mes 6j TÀ Qa-
A avlo a»^teep. Xj 9 jp Twin TaO7TM » 9 ) |QxAQ»
X909. .9.6 nedum , X &Aerac Qe , LIE QaAmr-
62. 2 id» 7À6 «pg» 6 » eme £dut'To $ es TÉG xgpoicp s.
ds 3 JS 146 (o5 i» 5 vita Ce rio aep GU "n m2
qu eive , *X Ert uade «6 "IgixAo AZJUOTDaY-
29 vVasztA ei AP TETO. "Pow ei nyra i uds 3 3

& Ioízau, imi. "ya TUA 5 QaAaw0 D» quis: dt n. xoi e-
Aar Viana € zi ng bier exem eps "n AE eTé-
ea Layer Meno € 2027 £Aov. 84 e oc y (9 j o "Qi.
xA^G» , &c. Atque aliquibus interjectis ita per-
git.
Te e pras itio € € IoAVRAQM c» mis Pojouoigs
Tu os iir, $us ; "7 T X9 gan pee dg Ow 6,
i 3» Dv2ertp eus Apa. am o, iege g "IQixAx,
E CAM afa eem Als. 3 Te998 , tret " Qteovre

Ju does ajuye € iuOaAd eis T xgu Ti. X94
«o7» ) 18$ xopgugs Ado me eQixw. Qua, verten-
te Dilechampio, itafonant: Erzeas Rhodius libris

Cc 4 de

408 | DisszR TA T10 SECUNDA

de fuá patriá , de Pbenicibus qui babitarunt ac fre-
quentarunt in[ulam quedam prefatus , zarrat Poa-
laztbum quum prope "Taly[um , oppidum pra fio teue-
vet muuitiffmum , "icheam uomine , comsnealumque
parcé ac temperanter di[pen[aret , per lougum tempus
Ipbiclo reffitiffe: Oraculum enim & Dei cortiná redai-
tum fuerat , corvi donec albi [pettarentur , c in po-
culis videreutur pifces ,— ipfum ea regioue potiturum.
Sperans igitur nuuquam id futurum bellum [ecurius ac
uegligentius cum adminiflraret , Iphiclus que Pbeui-
cibus Deus vefpouderat à quodam intellexit , infidiatu[-
que occulte ex fidelibus amicis Pbalantbi quendam ,
nomiue Larcam , euutem aquatum , intercipit y iuito-
que fadere , ac interpofitá fide , pi[Giculos € foute captos
injecit urne , Larceque ynandavit , ut perlatam aquam
in pateram illam effanderet quà Pbalautbo vinum mi-
J'ebatur : quod ab eofactum efl. Preterea Ipbiclus ve-
zatus corvos , eos dimifit oblitos gypfó: quos Pbalan-
zbus cim adf[pexiffet ,. ad pocula [e contulit iz quibus
pifces confpicatus, mou amplius im [ua pote[late rezio-
zem futuram credens , legavit ad Ipbiclum qui [ignift-
carent ,. ultro fe abiturum bác conditioue , [i excede-
ve tuto permitteretur cim fuis. Pollicitus Ipbiclus cum
id effet , fraudem. banc. Pbalanibus efl macbina-
Iuí 5, Q9.

Polyzelus , qui in Rbodiacis bi[loriis fuis eadem pro-
didit , [ctribit , quod Oraculum de pifcibus qi corvis ve-
tulimus , foli Pbace cosmitum fuiffe , ac ejus gnat Der-
cie: quz lIpbicli amore correpta , qo» uutricis opera ei
defpon(a, tum per[uafit 1l qui ferebat aquam y pifces
ut tolleret Qc in Pbalantbi poculum iujiceret tum
cor-vo[z fe dealbatos , ut provolarent emi[it.

Si vero hzec nunc allata exempla non fuffecerint ;
neque fint, aut Herodotus, aut Athenzus in talibus
fatis idonei auctores ; ac quibus fidem nimistemere
praítare non debeamus ; pra:cedentibus s hi-

torils

DrUvOYRk&curnLiY* 409.

ftoriis addam eam, quam non minus memorabi-
lem, fed quam maxime notandam, habet de Lyfan-
dro, in vira ipfius, Plutarchus ; huncin modum :
Totam autem tecbuam C aflutiam commenti que ne-
que mediocris fuit , neque à eulzari ducta fonte , fed,
velut in digrammate Matbematico, multa babuit c
mapa priucipia , per [bino[aque c contorta lemmata
progreffa ad couclufonem eft , [ecuti firipta cujufdam
biflorici e pbilofopbi , explauabimus. Mulier erat im
Ponto , qua pregnantem [e ferebat ex Apolline , cui
multi ( ueque inmerito) fidem mom babebant ; multi
etiam credebant. Unde quum filium peperiffet , complu-
ves Qi» nobiles magnam mutrimentorum ejus atque edu-
catiomis egerunt curam. Nomen puero aliqua certé ex
caufa Sileno eft inditum. Hoc [umpto Ly[ander exore
dio , reliqua de fuo affuit e attexuit. Nec veropau-
cos vel contemuendos babuit [ibi im bac fabulá fervire
paratos , qui famam pueri natalium citra fu[picionem
ullam advexerunt.. Alium preterea vulzaverunt eo
diffipaverunt Sparte, Delpbis petitum ,rumorem : Ora-
cula pervetu[la 2 Sacerdotibus im arcanis tabulis con-
férvari, ueque attratlare bas «vel legere fas effe , mifi
louzo evo natus ex ;Apolliue veniffet , c generatioma
fue indicio quod motum cuflodibus effet , edito iis ta-
bulas quibus Sortes continebantur , accepiffet.. Hu pre-
flructis veniendum fiut. Apollimis filio Sileno erat ad
pofceuda Oracula : Sacerdotes con[cii fingula feduló ri-
"are de uatalibus ejus qv» percontari debebant. Pofire-
;o , bis adduci fcilicet ,— libellos tauquam -Apollimis
filio oflezdere , atque bic in mazna coroza cum alia re-
citare Oracula , tum cujus caufa boc in[litutum fuerat
de reguo pre[lare c fatiuse[fe Spartiatis ut ex opti-
vis civibus legereut Reges. Ut jam adolevit Silenus; at-
que ad rem ageudam veniebat , ecce , Ly[auder à fabu-
la excidit unius ignavia Hi[lrionis c adminiflri , qui,
quum admovenda operi mauus effet , obtorpuit c ter-

Go:s giver-

41O DissERTATIO SECUNDA

giver[atus eff .— Nibil tamen dum [uperffes. Lyfander
fuit » patefactum eff, fed pofl obitum ejus. Ipfius
autem Plutarchi verba hacíunt: TZ 2) 6A» iVm eu-
ALo € cepe S VÀ. '», & Qui da ; E
aQ &» 1 Ero Ae 2el Leu , PEN. 7m AAÀg; ( p 0 6 Vav-
One 5 wrip C» 2]ey exin «aon gen «d » aret AR-
[vy n y x ale Mta ieAcma € Jvamrogasur im 7e
v 4792.7 9c VITA x46 &y&^y eara , eodgbs i rt
gAxz € osa? E Aca «o (oA ocurre s. )/» yu a4o» C9
lior» x*vev 8 ATCNay De de " M 70ÀAei Up (4«
exX2s bp) 7 7HigWY 5 TON 3 Kg4 42697. T "e 9 TE-
xF0xug Urtidleoy abjev ,. GE UOAAd» X a G7 sos f
Quy Tl) cu esp lo aoT$ € qlo Cmrpi^eaus. avum j TU
PEN Zing ex à4 a LEG in. qnoi Aag 0
A vc29 p Ll qu ÀnuTE qu 7p duuTS Wf97 in ipi
yevo € eunti ant rs GUX $^ppts ray &di uus y
DIIS i MMDLE oí. ad m unu, d Jaime. 9 omi
Qe eig 7r.51». &wzro"r as «£9 05)9Y 4 AÀe T€ 295» CA AA
26, AynXope Turri ec aio Eguprlo LEAD «94 9i-
em egy 4$ cy Vega om Amjp/us vxo * dpa» Qu-
AeiloirTo 7RLATIT! Aoloi ^ d»ss A$*6 up «94 Axe e
sts TgTUe , ED eyTUX 6v Jum, » 6 p &s d «ox, 25)9' vs
i OAmAAe O iiio 7d TO rv y 16 Cue (is
QoAéilsn di 5 Jb: gíu$ y^ eAug 3g xar x3uicas o Tos
8iATES c» es Zu oi xencugt. TÉ Tuy dx Ud morena
cid gen "DE T E4AXyo tA orm TG xpo a, 82:4] ev P Pr
AcnhuxQe mim 18; 3 gum eger] nus T itpitny E ACUN
C3» £gsm , € Agri eu Y Joins. TAG» j
mrecudpse 027€ , us "AzoANuYO- 44 Jeizas ( (y agp ti
iy 2 áva rara Zr AAUy ved ipd » GAAGA T wq, digan ,
x á« va UN ez lea ua T BxeiAcias. 5i GLACUOy 64
€ asi» 2 mpra cx V Deisey mpACTOS 04. iiiipas du
Banus. 4 5 3 $ Xu Biteeig ad Ad «gà
Th) wputm 4 digrr Oo , ifemtet $ zex 4a | o unelpo-,
eun T pes deni 2 TT f£v0$ » e$ UP did 49
£p22 Dn, 2ooowAiaiw]O» C Ayadusi (Qr, 5 "n» iga-
ey

ah

D €. ORA cU L5 41I

ex 2 8 Avewd;s (Ove sv , à» uw ale mAsu-

vi». Dolendum fané non addidiffe ulterius Plu-

tarchum , quanam ex cauía ac quomodo fraus

hic demum detecta fuit. Dum de Lyfandro lo-

quor, omittere nequeo & hoc fequens, quod de
eodem apud eundem exítat. Plutarchum :

'H» 3 Awmefuc ». &yap. xoc M9A y. , C» ZamieTo,
pU le dy re mre Aa DI Nar Uwe» M84 Dex CK. Tw O1
c2Qs eivap C. EATIÓg. ETÓ- CX. tQa Üeuimiy eiva| ABA
JiX v Asxs/mdupO- Baa € xem uay c9 14 dorm
(is rv ayspivagxc.

OodOeo d Xt pm y xoizi? 5) av; O* Em y

Ms gi jy 2pm) B^um PI BacAan.

Axgb» 4 viai ve xq TRO cuoi VIT

QXÀgiSegroy 7' Eri xjaa xvAidoudps v23£pgo.

Tleic qmm Avma0pO 1A624» , de ei 72v doGoiyro Ty
PALLITOTEET: Emz phat » QuAsxqoy admis ein T. AtoyTu-
yn. g y s «eemrlacas ng T qeu x0AsUoi , 7 9rd
VP e» 6 2 yuüai Os ay paudi ' Hei eidhg ; 787»
Yl) »uAbe cie BumAsaw.

Sed Diopites erat Sparte «oir Fatidicus , qui vete-
res Sortes tenebat , babebaturque iu rebus Divinis fa-
piens eb dockus.. Hic perbibebat nefas elfe , quenquam
reznare Laacedumone claudum , atque Oraculum in Tu
dicio boc recitavit :

Tu , quamvis animo tumeas , 0 Sparta , (uperbo,

Te rectam pedibus prov [us circumfpice , claudum

Ne Ledat regnum. Longi te uamque labores

Et [ubiti cingent , Marti[que agitaberis uudis.

"Alea refpondit Ly[ander: [fi Oraculum boc smagnopere
Spartiate religioni baberent , vitandum iis Leonty-
cbidem. Neque enim ft is qui offendif[et pedem regnaret ,
74 Deum laborare: «verum fi adulterinus c alienus fo-
ret ab Herculis gente, boc claudum regnum effe. Quo

vitio laborare Leontychidem oftendebar Ageülaus.
Verum

412 DissER TA TIO SECUNDA

Verum addamus hifce qux habet idem ille Plu-
tarchus de Alcibiade , in vita Nicix , ubi hoc
modoloquitur: 24z4ui zulta dira etiam à Sacerdo-
tibus ad'ver[us [ufceptam: expeditionem memorantur ob-
wumtiata. Sed alios babuit Alcibiades Vates , atque
ex vetu[!is quibu[dam vaticiniis magnum decus preuun-
tavit Arbenienfes ex Sicilia deportaturos. | Legatos
quoque [uborzaverat , qui ab Jove ZAmmonue rever
fuerant cum Sortibus , quibus f'enificabatur capienudos
ab JAtbeuien[ibas orzues S yracu[anos . "Adver[a vero
verenutes male ominari occulebant.

Ker», Aégermg umUhL € 7 Tu» étgioy Chim a
Os l2 coyten ADR ir eus Urs prre 2 AX Ci due,
c Qu dhvap ^opt*?» aesOses mum, uin XM Huy
"AUwmauo amm XixiAéas tcechzu. wgq Ütogrtózroi devi cuir
exp " Apoyo xen in X9H.A ey Tes Qs Auquviza vog iim
elus LuxvTas CAlbvodoi, T dj cymtíau y. QoS sut occ-
Quem, txpum (o.

Videmus fané ex talibusexemplis, quam merito
fufpecta fuerint Oracula hominibus , qui non ni-
mium obefz naris hinc de ceteris conjecturam
faciebant. Hinc, ut Demofthenes de Pythia queftus
fuerat cam $uPurzices.. [ Cujus didi occationem
ac caufam non obícure nobis indicat, ille qui, in
Oratione fuá contra Ctefiphontem in Demoíthene
omnia, & omnibus modis , 'culpare atque obtre-
Care conatur ; /Eíchines; hifce verbis: Ovz ing»
Àé Ti mis uUgueAots Qoaiti exucio» QuAgEadha 5 "Y us-
Sü» ziAdUT) S CA Tyr Anus'adys dp aee 4O-
A«enoQos , 3) mue» ns AA Qs Empssojdps T. Dro:
95 m xe5z Wege» » Audire 5 &YTA6M y QuumTIi-
Qe alo Ilu9in» Qucuoy , | umoidóUl Qe Qv y € 2orAoway
€ ipm O- d doidyus CQ Opuuy cnra? (urias
Non fatis calebat ad offeutum illud , quod .Myfterio-
vum diebus fisuificatum fuerat , precavendum y my[ia-
vum interHus $— Nom 2dmyuiades praedixerat ut

cave-

—-————————— JI

wv
D'wg' O'svAcOTLIES 413.
caveregmus , qo» certos bomines , qui ab "Apolline requi-
rerent quid facto opus effet , Delpbos mitteremus ?. mon
Demof[tbenes advver[abatur 8. quum Pytbiam cum Pbhi-
lippo facere diceret , bomo omuis doclrime atque buma-
uitatis expers, c» bac, quam ei datis licentia immo-
derare perfrueus , eáque fe ad f[aturitatem explens at-
que iugurgitams. | Sic quoque Athenienfes, tefte
Plutarcho in Nicia de eadem querebantur: ita
enim ille: Oi 3 «were (dg tQucus cip. Aca eu
€ 4n mre y av xv Xveox s2iay.

Zt bi [ Atbenien[es | commenta bec Delpborum
diclitabauz effe à Syracu[anis corruptorum. Quod ni
fzepius factum conftiriffet, non verifimile eft, eos
hzc ita publice atferere voluiffe. * Quam parvi au-
tem fecerint (imó neque id diffimulaverint) Princi-
pes & Magnates Oracula, fi non pro placito refpon-
difTent, oftendam quoque; poftquam ex Herodoto
prius hiftoriam, legi hic digniffimam, adduxero.

Eft autem ea quam habet lib. f. de Pactya , hifce
verbis: Oi 3 Kwude: £j»enum cop RAS: 2A 66 toy
svdna T c» Vepysdun. Lo 4) word) naves cu mmu-
Ae NS ijvjue» , cr lets qe 7rvTte C 'AsoAÉse dajteup
AgueX. 93 ape dO. 6a s Minor Varip Decóp-
us Aud O. ziuawTts d! oi KUteito, i 36 Beovy pidas
Üteatemus y Vpuiduv «A Ylaw]vlo ówoión m reitovmes ,
Oroia pENOI ve pACIAX y Eme QUU TII àt CQ! qu) T A£a-
eXeAo (24v, C PT Ie«olo IIécezo. TOU TO. 3 es
domtyesa JE vroe vugeup C6 KUHuaot 6 aiat To TTE op
pispSyus ) To)q P aihO- » "AeicidixO- à "HegsAe-
dim , &vmp "f àgw» bg» Qux O" » 55 pud Te.zrM ru
Koueiys, àmigu» 35 TU mEU7Hd , € Qoxior 8e Deomred-
TS. € ACUyay &WÜgeg. d$ 05 "t OóUTrpgr GE. Llax uto
imreenovidpo: » dup Gol Ütógreoro: y UV 1X) AgAsidix (-

Li.
* Revocet, quaío , Lect. heic etiam in memoriam , ea que
ex Eufebii lib. vr. przparat. Euangelic. jam fuperiüsattuli, de

fraudibus Antiftitum, etiam fuüà xtate detects: & ex eorum pro-
pria confeffjone patefactis.

414 Driss?RTATIOSECUNDA

Lo. &miuoidpon 3 3 5 Begryg dd as *2ensies Zo en T7ny-
qe "Agasidix Ge $ dmegonay mi, "£lva£ 520r up. gps
ixémns IIex? vs à Aviti. , | enr De Bion dvt36

ETC PL ó 4 ens T PL y C240 aere ipaam y, Xí-
AdUn L2 Da" 1oln Tam gvéos Tam & Acasó-
4xQ. | cu «v£o veínt Ponte 704 CXEMÍa) Toy YEDr xU*A9
Eines: 8s sss 2 a» 6rot rum "roce uda evi key -
ta "ot TU "d 70:191») au E (xdre A AG vu Qoare
£g c *0»: iud , Qéesrw E q»995 T» Ao4g6 ter,
Atys D 3 E , Arona dope , 2, qc (Auc
A ev 5 TZG iet as pe IET 23 pus cs "Azsidier 5 j
er Pm LT TU , ZI "TER ere o, "yat , ud m
xe Tcr dein P orÓtes y Kopeue 3 xsAdone T ixtsiu
Elia ; HN mI dueiadat Gic? , Na IA Aa
qa 2s &ni loue Tes Dtoyer Mns , 46 M9 Aotzv» «o.
ize» ixlunG- PjaUm (mi mw aeweí24e.

Deinde Mazares nuntios Cumam mi[i qui Paclyan
repofcerent .. Cumai vero confilio inito flatuerumt ad
Deum apud Brancbidas referendum, quid fatfo opus ef-
fet. Erat. enim illic Oraculum percveruftum quo. /Eoles
lone[que communiter uti con[ueverant. Oraculum boc
3n Milefiorum agro eff fitum y [upra Pauormum portum.
Miffis igitur ad Braucbidas , comfultoribus , rogabant ,

vidgam facientes bac in re Dro gratificaturi effent.
Cor [ulentibus. vefDondebatur , Pino Perf. s effe per-
mittendum. Q «o quum relata audirent Cumai , Pa-
éyan tradere decreverant. Quum autem vulgus boc
decrevilfet , AAriflodieus Heracidi filius , vir inter ca-
feros Cum«os clarus » feu Oraculo pariim fidens , [rce
ipfos Con[ultores Oraculi re/ponu[um z02 recle proferre
exiflimans conf? anter ob[labar, c quosriinus Ordi db Cu-

mai o^lemperareut. Unde factum efl, ut iterum de
Pattya

--9

DR MRxACULIAM., 4B

Pa&ya interrogaturi alij mittevemtur. Sacerdotes cog-
fultores , inter. quos ipfe quoque "triflodicus erat. Hi
quum ad Branchidas perveuiffent ,| ums ex ommitus
"Ariflodicus con[ulebat Oraculum , [cifeitaus im bec ver-
ba: 0 Rex veuit ad nos [upplex Pactyas Lydus, mor-
tem fuciens violentam y Perfee , eundem repetzntes , ju-
bent Cumaos bominem dimittere. Nos Per[arum poten-
piam formidantes , tamen [upplicem nondum veldere aufi
fumus ,| donec intelligeremus ex te indubitató, ovid fa-
cere zos comveziret. Hunc in modum [cifcitanti Avi-
ffodico, idem rur [us refpondebatur, quod priores retule-
rant nempe Paclyan Per(is permittendum. | Poft bec
«triflodicus tale quippiam de. iudwfiria aggreditur :
Templum circumiens. pafferes aliaque avieulas , que
forte iu Templo illic nidulabantur , € nidis exemit. Que
quum illefaceret , memorant vocemex adjto auditam ,
que ad AAriflodicum ferretur , atque baujv[modi qua-
dem fonaret : bominum [celefliffime , que libido te ad-
egit y ut auaeres »y005 [upplices diripere? Ariflodieum
nibil dubitaffe ad bunc modum refpondere : "Tune Rex,
fic auxilium fers [ubplicibus , c&- Curos jubes fuppli-
cem Pact yan tradere Pers ? Cui Deus refpoudens, equi-
dem y inquit y jubeo ut. impii mal? pereatis , neque de-
iude Oraculum boi de reddendis veftris fupplicibus la-
ceffatis.

Videmus hicclaré , Antiítites per Ariftodicum
confufos nihil habuiffe quod refponderent ; ideo-
que, ut ille; cum fociis, in malam rem abiret juf-
iffe: quafi Deusille, fea Diabolus, qui fane no-
viffe debuerat, quo animo Ariítodicusavicularum
nidos ita turbarat ; hoc jufliffet, Sed & Arittodi-
cum talia jam antea fufpicatum , 1rnó forfan & aliis
exemplis motum przíenti(Ie, adeoque non folàm
fe fecundis confultoribus immifcuiffe, verum &
ipfum pro cxteris onus hoc ( Deum conftulendi )
fuícepitfe , fatis clare mihi conftare videtur us

hifto-

416 DissERTAT10 SECUNDA

hiftoriz hujus circumftantiis: ac prxterea quidem
pracipue, quod folos Milefios ex cunctis lonibus
cum Cyro foedus pepigifle probe no(tet.

Ut autem in Templis Fatdicis fallebant incau-
tos ingenui ifti Anriftires ac Prophetz ; Sicquo-
que per verfus Fatidicos, five Sortescarmine con-
icriptas, confultores fuos ludebant Sortilegi. Quod
idem ille Herodotus nos docet libro 7. fub ini-
tium, boc modo : Deizae ii Pififlrratide qui Su[a
ad[ceuderant , tum eadem verba babuerunt qua ZAleua-
de, tum vero preteudebant , quem fectrm babebant ,
Ozomacritum Atbenzienfem Sortilegum c Mufei Sor-
tium ediffertatorem. Ad[ceuaeramt eyim | um zpfo |] pofl -
quam po([l inimicitias cum co demuó im gratiam redteravr.
Nam Onuomacritus ab Hipparcbo Pififirati filio A4tbe-
ui fuerat ejectus ,, quod à Lafo Hermionenft maxi-
feflo depreben[us fuiffet ,/ imter .Mufzi Sortes banc
etiam inferuiffe , fore ut iu[ule Lemuo adjacentes ma-
ri [ubmergerentur. Ob id Hipparchus bomine ejecerat,
quum familiariffime illo autea uteretur. Tunc autezn
quum unà cum illis [ Sufa] adfcencifjet » quoties iz
confpetium Regis veniebat , Pifrffratiais bouorifice de
ipfo loquentibus , aliqua ex illis Oraculi vecitabat. Ex
quibus ea que cladem Barbaro porteudebant , tacebat ,
€ coutra fau[liffima queque excerpebat : nimirum in
fatis effe ut Helle[bontus à viro Pera ponte jumgeretur ,
€» ad expeditionem illam pertizeutia vecenfens. Hic izi-
tur Oracula commenirasdo cum Rege agebat : Pififlra-
Zide vero £j Aleuade [ias fententias proferendo.

Kou 94 &. aeos TW Tvu02 Eni Ao «v Co eric éno vro ei EXcy«]
qé& "Ove ga Tov ,. agg, Abwedov y XpucuoMov T€ X04
DiaOedoo xXenTMO T Misco. eia e Soit E DU nO Tho tzhio
acto o (x2. aseo. REUS "eux. gIenes-
TH 6 "Over eA 107 da "ADuyon ey , Ur apuro 8s
«xa Ae6cu VW EppQe iwmew» ig Tu Mucom xeu-]
€ ua ; &6 ej i Aus Gn eu, eu yz qz! ac Qoi ch «c» £X]

KUE

Dg ORnáÁAcUurn:i:*4 417
"ls ÜmAdoyus , do inei atn à Vo mupy D» ^ GUÉ| cgo
xui m pugni » qWTE dV cuowwo Gus , OXue 7ri-
«9170 £c o ado ganze», AEcovrty T IecistoondYe»
cA ag CEMyES AMyEG, YUTmnAOQU Y XecHwy. & e m
cafo! CQu Aa, dia T Bupeieo om» Qd £c2e dv, à
Y om aUo estt TO. éxAcyoplp(O- , 1At24 Tiv 7€. E2Mrovmop
Dr £suy vs DT en ovs at vdpos IIcgeeo D» 7E £À&-
e eEt eddy D. ST 7t ÓW xeuc n adVay «Cort Qieso
X94 ei Tt Ieosegión X24 oi " AAdG ata ous Bondi.
xvid ec.

Ex qua, de Onomacrito, hiftoria videmus ar-
tes atque impofturas horum Divinatorum Sortile-
gorum : ut qui vel infererent Sortibus, five verfibus
Fatidicis Vatum , ea quibus movere aut fpe aut
timore aliove affectu fe poffe fperarent 5 vel ea
producerent ac decantarent ; quz faufta confulto-
ribus videbantur ; quz infauíta veró , reticerent
acfupprimeren.. Non enim ullum mihi dubium
cft, quin & in ceteris Oraculis, five Sybillinis;
five aliis,frequenter admodum idem fictitatum fue-
rit. Etiamfi vanis hujufmodi artificiis, nulli cor-
datiori ullam unquam fpem aut metum , laetitiam
aut terrorem injecerint.

Quum igiturtalia, atque hujufmodi multa alia;
experti effent ac perfpicerent fatis homines Poli-
tici; quis miretur eos tam parvi fzpefeciffe Ora-
culorum refponfa 5 ut (i non e re fua effet, quod
refpontum fuerat , ii aut pro parte tantum , aut
omninó non, iisobedirent, Quod patet ex hifce
fequentibus exemplis: quorum primum nobis dat
Herodotus, lib. vii. hoc modo :. 0i 3 ewauéso)
E»«v égi Td IIéges ; K) sl» 2atTei T tg (à: 0 67
Ü-UrrQe, imet 66 " Apry(D*. ary 2e s. Apy cio 3 AfySagi
T X21 EP jJiotaX "n , SutoX y amie xaT 20-
ius mh E Éup^zes Pyeeóputia eem 3i»9 EX» «du. mw
Jouty04 5 gi Kp és cQtos oi E255 7I e ga vod)

Dd ee.

418 DisseRTATI0 SECUNDA
Awsdvormes fm T Hégeho , alpxap Otogtórus d

AcAQ86, T Jy Frsgnovdias &$ Qi uÜN agas mitun
oiotex Yes «p cur TEÜyA eH Eae ug Xon Aext-
danugrlon €. KAsopintGe S 'AvaZasdo/dvo. qusds M eee
wmv. 3h12) llo9ilo fmegenitn ainin dkAO m,

Ex)p* abe deirtos i Qi PLTTLOPE Ocorz: :

E'cw 7 ate Aot onn y mQvXay A D- dro ,

Ke x102A Lo mt PvAauEo: xao à TP cU, ez.o7].
Ta n 2 qip Yiv3ilo A£"oed seio 18 5, de s^9eiy 1 86
&216A 85 &g às T) Ap e-, eios Aci £7 q0, BsAóU meo, € x-
vA T eye Tu 2 ut TEC j ergós Tu At^ ópduct "vk eve P
€Tvip9f eic: Apyescet Tolées (Usu ) ToA/Kgy. Erta eem
qm 6 gré pasyol Aat Bou ugyiai ez ; "94 2240utves x, TÜ Yatgu
enicue d vH up t8. xoá mot wo 24 TO Dixonov tyívted Tho
$2«porilo $9 UTUY y 9N ouue ci Don eive e ? wa imp
«TwMesLortós QU W meusueAM uu metier, Tz acis
7 £6 E2A 4e mU p uge vy lun e glo 3 ety gr odus Jfo»isX
TgATKOvrutnÜües 5 NXimtp 7? zengieAev QoGioqüpota:.

Poft quorum reditum Graci qui contra Per[am cou-
juraraut muntios iterum Zrgos mi[erunt , quibus Ar-
givi re[ponderuut , [e itaegiffe. Quum jam inde ab iui-
zio audiviffent , que Barbarus adverfus Graeciam mo-
liretur , c» fore auimadvertiffent , ut Graeci ipfos ni-
bilomiuus quam ceteros adver[us Per[am affumerent ,
fe Delpbos mififfe qui Deum coufulerent , quid fibi opti-
me facientibus effet eventurum. ( muper euim fex millia
fuorum fuiffe iuterempta à Lacedaemoniis c Cleomene
"Anaxandride filio, eáque de cau[a [e mifffe ,) e ii
qui mif fuerant interrogautibus , [re Pytbiam re[pou-
diffe :

Finitimis invi[e , Deis dilecie beatis
Iuterius tutamen babens, imipune maneto ,
E: tutarecaput: mam membra tuebitur il/ud.
Hac illia Pytbia prius re[posderat. Poflea vero quam
nuntii Argos «veueruut Sezatumque imgreffl smandata
retulerunt, Argivi refpouderuut ad ea qua diceban-
Hr ,

D'r"Om-*4có0Etit1:.49
tur » fe promptos effe in triginta auos pacificare cum
Lacedemoniis . percuffo federe :. fed ea conditione , ut
dimidium Imperii penes fe effet. Quamquam enim jus
imperandi ipforum effet , tamen dimidio imperii [e effe
contentos. Hoc ajebamt [uum Senatum re[pondiffe s
QuAMvIS DISSUADENTE OnaAcuLO
Societatem comtrabere cum Graecis ,. quod etfi formi-
darent, tamem properare ut fedus triginta annorum
feriretur , ec.

Secundum habemus apud eundem Herodotum
lib. v. "Aezz d» 22» 4 'Adlixzs T «bo Ad os ict
x94 " AOnvsuoumi óppsa pores Ur! 'Anyrus seaT4dt a y
429r uawTHey cx ArAQU? , wmvo(us ud E Ammo,
cixie T2ASXOyTE Vit , T) bl € Tous a » "Alaxs Tí-
peo PU LIT 307 M eo Ato g aeàs Aur (us 70Àtu8* xat
cQi awpumu wu BanoyzM. Là | euni iémisqut dta ,
7A. Lda €Qícs c) 0 mtmuLO $ xe wece , vm
335 mwíctry mAQ* uiv ug. pé. faro 04 &7t-
vaz Jtvsu agens oi." Afiveias ,.— T udo ' Auaxd auno
azidiLas() XC vo vu i-i 429075 idburau" TeAVX9 TOC
35 frr qux diae » mxHcwwTiG e*U6 xptay ei) VIA 6
cimodoGe var 'Aieidéay ey&poic.

Oui [ ZEginete ] quum maritima Attice vafla-
veut, -Aibenien[e[que adcer[us ZE sinam expeditionem
inireut , advenit & Delphis Oraculum, ut ab ZEginetis
Ledendis trigista annuos ab[liuerent , tricefimo anno,
quum fanmn 4E aco dicaffent , bellum cum. /Eginetis in-
choarent , ad votum eis ve fucceffurá.. Sin bellum con-
| tinuó inferrent , fore ut interea multa detrimenta ac-
cipzieut c inferrent y [ed ad extremum ipfi fubizeren-
eur. Hoc Oraculum ad fe ZAtbeniezfes allatum ubi au-
diere , eatenus. (INB.) ei obtemperandum cenfuerunt
ut ZEaco fanum dicarent , quod nunc in foro exffru-
um vi[itur. Sed annos. triginta uon abflinuerunt ,
quum auáiffeut. (ibi effe ab[Hnendum paffis boflilia ab

4E ginelis.
Dda Vide-

420 DrissER TATIOSECUNDA

Videmus ex hifce, ufos in rem fuam politicos
Oraculis. At fi non pro voto aut voluntate refpon-
diffent, iis minime paruiffe; aut folum in quan-
tum ipfis id conduceret: Si autem credidi(fent hi
homines, Divina hzc revera fuiffe refponífa Deo-
rumque monita, minas, ac promiífa: minime
verifimile eft eos tam parum fuiffe Oraculis ob:u-
dientes. INNotandum autem (fimul, in tranátu , in
reíponfo de /Eginetis dato Athenienfibus ; rem
praedictam ab Oraculo eum non habuiffe exitum
quem Pythia futurum cecinerat. Sed hujutmodi
cafus quotidie experiebantur. Atquehinc maximus
Oraculorum apud cordatiores contemptus.

Utautem parvi admodum fzpe faciebant Ora-
cula vel celebratiffima , fic minimé curabant ia-
rufpicinam , Auguria ; cateraque Divinationum
genera.

De Czfare hinc Suetonius, cap. 59:

Ne religione quidem ullá à quoquam iucepto abflerri-
1us unquam "vel retardatus eft. Cum immolanti aufu-
giffet boflia, profectionem adver[us Scipiouem c» Tu-
bam | quos quoque devicit] zoz diflwit. Prolap[us
etiam in egreffu navis , verío ad melius omine , Teueo
ze, inquit , "Africa. Ad eludeudas autem Vaticinatio-
ses , quibus felix c invitum in ea provincia fatali-
zer Scipionum nomen ferebatur y defpectiffrmum quen-
dam ex Corucliorum genere , cui ad opprobrium vite
falutioni cognomen erat in caffris [ecum babuit. |

Noverat fane vir acutiffimus fimul & forti(fimus |
Augures , qui femper erant é precipuis civibus;
maxim:eque apud vulgus auctoritatis dum eflent |
factionis Pompejanz ; omnia fingere ut ipfum, aut
faltem eos qui fuarum partium erant, ab incoeptis |
deterrerent , & fic fuis auxiliarentur partibus: ac
fzpius ipfe hujufmodi divinationcs inanes ac faifas
deprehenderat. . |

De;

Dz; QR A c U.L.I$& P d

De Flaminio Confule Plutarchus ita , in vitá
Marcelli : 0i 3 «& vai« aras pa Depos 7A-
Qo CAT orig oia s i£2 eis ; Ae Cou Svo Mox neas x24
dycópu2m e cw ois 2422v&r ed (s Vari mwy &yx*9e4o ces. &.
Üvs g* Éx:usp:y y vyxAuiO- 6m T spuTimüi) Dputuugu-
qu KaAZgm € nerimemudpn 1s Varus, emue GYEA-
92v7e5 , Ü uos alo Tpxlo A«-eimevrM) x94 ead» d$
U7WTO) QÓwcwm copia qus HS Urt^ sje s. Tu Tm dy-
£X dp D» mw. yoguue p DAaui Os y 8 qeyTQgy SÀvety ,
D) DA PAP qexpaca, TEgG Bup*d oss | * P277 xa
gx» oauTwy Gnüig pen.

Comittis autem Con[ularibus vitio creatos Com[ules
"Augures obuumtiaverunt. Extemplo igitur mifit in ca-
féva Senatus literas , quibus Com[ules accerfeverunt. c
revocaverumt Romam y ut. Coz[ulatu fe primo quoque
zempore abdicarent uec quicquam pro imperio adver[(us
bofles gererest. | quippe omnia hac de caufa infaufti
fore eventus] Eas allatas mon prius Flaminius, quam

Jufis fugatifque barbaris, fines eorum effet depopulatus
folet.

De Papyrio memorabilia admodum funt, qua
narrat Titus Livius, Hiftoriar. lib. x. hifce verbis :
L. Papyrius jam per omnia ad dimicandum [atis para-
tus, nuncium adcollegam mittits fibi im auimo effe,
poffero die, ft per au[picia liceret , confligere cum bofte.
Opus elfe c illum quanta maxima vi poffet Comizium
oppugmare : ue quid laxamegti ft Samnitibus ad fubfi-
dia JAquilouiam mitteuda. Diem ad proficifiendum
nuncius babuit ; moclerediit , approbare collegam con-
Julta referens.

Ac paucis interje&is.

Tertia Vigilia molis ,. jam relatis liters à collega.
Papyrius filentio furgit , c pullavium in aufpicium mit-
Hj. NULLUM ERAT GENUS HOMINUM
IN-. CASTRIS. INTACTUM CUPIDITA«
TE PUGNJ£; Dux MILITUM; MILES

Dd 3 D U-

422 DrisskER TA T30 SECUNDA

Ducis ARDOREM SPECTABA T. -l aro
omnium etiam ad eos, qui au[picio intererant y perveni
Nam quum pulli non pa[cereztur , pullarius AAu[picin
mentiri au[us , tripudium foliflimum Con[uli nuncia
vit. Conful letu au[picium egregium effe c Diis au
oribus rem ge[luros , pronuntiat 5 [igmumque puzu
proponit.
Ac paulo poft:

Dum bis iutentus lpoperator erat , altercatio inte
pullarios orta de au[picio ejus diei , exauditaque ex
equitibus Romanis 5 qui vem baud fpernendam Tati,
Sp. Papyrio fratris filio cou[ulis ambigi de au[picio rc-
zunciaverunt. "wveni , amie doifrinam Deos [per-
mentem, matus , vem inqui[itam ue quid incompertum
deferret ad Con[ulem , detulit. Cui ille , Tu quidem
zmatfe virtute diligentiáque eflo: Ceterum qui au[pi-
cio adeft , fi quid falfi nuncia , im femetipfum relizio-
zem recipit. Mibi quidem tripudium nunciatum , po-
pulo Romamo exercituique egregium au[picium efl. Cen-
Zurionibus deinde imperavit , ut pullarios iuter prima
faa confHituereut. Promovent c» Samnites [gna , iu-
fequitur acies orzata armataque , ut. boflium etiam
mapnificum [pettaculum effet. Priufauam clamor tol-

erezur coucurrereturque s. emiffo temere pilo icfus pul-
larius aute figna cecidit quod ubi Con[uli nunciatum
ef , Dii iuprelio fuut , inquit , babet pyuam uoxium
caput. Ante Con[ulem bec dicentem , corvus voce cla-
váoccinuity quo letus Augurio Con[ul , affrmaus uun-
quave bumauis rebus magis prafentes imterfuiffe Deos ;
faa cauere c clamorem tollere juffit.

Quis credat ab hoftibus hunc Pallariuz , 6c non
ab aliquo ex Romanorum exercitu , fuggcítu ipfius
Papyrii, transfixum concidiffe : tum ut fic vin-
dictam confequeretur ab eo qui aut nimis temere
rem ipfe effutierat, aut nimis incaute aliis przefen-

tibus ( ac quibuícum ipfi non bene M)
itu:

Da Oct 423
iftud folftitium tripudium , quzeque ad ipfum per-
| tinebant, inftituerat: tum ut fic & ejus rnortem
inopinam , apud ftupidiores faltem ; ac cornmmune
vulgus, (eofque praefertim, qui in tam turnu)tua-
rio exercitus ftatu , nimis procul diftantes ; non
ita ftatim penetrare poterant rei geftze veritatem ; )
in bonum omen atque exercitui falutare conver-
teret.

Nec crediderim ego, magis miraculo ; quam
artificio Confalis emiffum corvum (dequo men-
tio) augurium feciffe. Pallarii fané hi mnlta lu-
dere ac fingere poterant , quibus fuperftitiofum
vulgus , imó & quandoquz ipfos Principes , Du-
ccs , aut Imperatores exercituum decipere vale-
rent: pczfertim fi foli Aufpiciis intereffent : quod
quandoquecontingebat; uti ex praecedenti exem -
plo patere videtur , ac liquido patet ex fequenti -
bus: Sic enim Livius, lib. o. Quibus Papyriu ait :
"Aufpicia fecunda effe, Tarenti , PULLAR1US
uuncdat. Litatum preterea eff egregie , cc. . Et li-
bro 41. Super tam evidentem triftis Ominis eventum
€» ex PuLLARIO auium eft, vitium in
"A v[picio effe. Ex Plutarchi Marcello idem mani-
feftum fit, item ex aliis. Quz folitariae obferva-
tiones merito erant cordatioribus fufpectz:: Un-
de& in Harufpicina (quz qualis fuerit quoque &c
Cicero nobisindicat, & cx aliis notum fatis eft ) id
vetuit Tiberius : qui tefte Suetonio cap. 63. Ha-
rufpices [ecreto ac fime te[libus comfuli vetuit.

De Harufpicibus folis exta confulentibus (fal-
tem abfente Confuitore) exemplum habemus in
Curtio: quilibro vir. /Mos eraz 24rufpicibus , exta
[iue Rege fpettare , &5 quas portenderentur veferre.. Ac
paulo poft: Cw omues à tar: pracipiti confilio Re-
gem deterrere ceperunt. Erygius maxime, qui baud
[aue auctoritate. proficiens apud ob[linatum animum ,

d 4 fuper-

444 DissERTATI0 SECUNDA

fuper fHitionem y. cujus potens mom erat. Rex y incutere |
zentavit , dicendo , Deos quoque obflare confilio: ma-
gnumque periculum. fi flumen tranfffet , oflendi. Iu-
zranti Frigyo tabernaculum Regis AAriflander occurre-
vat y triflia exta fuiffe fiemficans. Hacex Vate com-
perta Ertgyus nuntiabat. Quo inbibito , Alexander uon
irá folum y fed etiam pudore confu[us 4. quod fuper[titio
quara celaverat , detegebatur. —Ariflandrum "vocari
jubet. Quiut venit , intueus eum , Non Rex , inquit,
fd privatus [um.. Saciificium ut faceres mandavi. Quid
eo portenderetur , cur apud alium quam me profeffus es ?
Erygius arcana mea Q fecreta ,. te prodente, cognovit.
Quem certum , Mebercule , babeo extorum interpre-
Zem snetu fuo. Tibi autem [xpius quam poteft ,| denun-
Zio, ipfe mibi indices, quid ex extis cognoveris , ue po[-
fis imficiari dixiffe que dixeris. | lMle exauguis attonito-
que fimilis flabat , per metum etiam "vote fuppreffa.
Tandemque eodem metu flimulaute , me Regis ex[pecía-
zionem moraretur MAGNIS INQUIT; L A-
BORIS, NON IRRITI DISCRIMEN 1N-
STARE PRJEDIXI. Necmemea ars quam bene-
volentia magis perturbat. Yufirmitatem valetudinis
de "video : Q» quantum in te uno [it (iio. Vereor me
zon praefenti fortune tue [uffcere poffrs.. Rex quffum
confidere felicitati [ug remifit. Sibi enim ad alia glo-
riam concedere Deos, Con[ultauti deiude cU M. Y1s-
DEM. quonam odo flumen tranfirent , [upervenit
"riflander , mon alias letiora exta vidiffe fe affiymans,
uiique prioribus louge diver[a : tum follicitudinis cau-
[as aperuifJe , uunc prorfus egregie litatum cffe. Quis
non videt quoque , Ariftandrum fe heic Alexan-
dri voluntau ; qui defiderabat Omina felicia; ut
ceteros Duces ac milites animaret, accommo-
daffe; atque hinc, infpectis denuo extis, cuncta fe-
licia ac faufta annuntiaffe. Itane tantillo temporis

fnatio, atque ob indignantem Alexandrum, mu-
tata

Dig OQ R4. Uu wturth 42g
tatafuerint exta, ut poft tam infelicia jam cuncta
feliciffima przemonftrarent ?

Sed audiamus hic quefo ; rurfus Ciceronem:
quilib.2. de Divinatione, ubi de Harufpicina dif-
Íerit) interalia italoquitur: l//ud veró mult etiam
melius quod: à te u[urpatum efl , c dicitur ab illii :
| Chryfippo , zAstipatro , Pofidouio | cum immolare
quifpiam velit, tim fieri extorum immutatiouem , ut .
aut abft aliquid aut. [uperfit : Deorum enim numini
parere omnia, Hac, mibi jam erede , me A4nicula qui-
dem exiflimaut. An cevfes , cundum vitulum f alius
delegerit , fine capite jecur inventurum :. Siu alius cum
capite t. beec deceffio capitis ,— aut acceffro ,. fubitone
fieri poteft , ut [Gexta ad immolantis fortunam accom-.
"nodeut ? mon per[picitis aleam quandam ine[fe boffHiis
diligendis , prefertim cum ves ipfa doceat? cim enim
trifiiffima exta [iue capite fuerunt , quibus mibil vide-
tur effe dirius : proxima boflia litatur [epe pulcherrime.
Ubi ille mime [uperiarum extorum *. aut que tam fubita:
facia efl Deorum tanta placatio ? Sed affers in tauri
opimi extis , immolante Ce[are , cor uou fuiffe : id quia
29: potuerit acsidere, ut fime corde victima illa vsve-
ret, judicandum effe, tum interiiffe cor , cm immo-
laretur. Quifit, wt alterum intelligas, fiue corde mon
poffe bovewa vivere : alterum uon videas , cor fubità
^on potuiffe ue[cio quà avolare? ego mon poffum vel me-
fire que vis fit cordis ad vivendum y vel fufpicari y
coutacium aliquo morbo , bovis exile, Qi exiguum , qe
vietum cor , € diffmile cordis fuiffe. 'Tu-veró, quid
babes , quare putes, fi paulo aute cor fuerit im taurc'
opimo , [ubito id im ipfa imunolatione interüffe *.— am
quod a[pexit ve[litu purpureo excordem Cefarem , ipfe
corde privatus eft ?* Urbem Pbilofopbize , mibi crede,
proditi , dum Calella defeuditis. Nam dum Harufpi-
cinam veram effe vultis , Pbyftolosiam totam peroer-
Hfis. Caput eft. im jecore, cor im extis jam ab[cedet ,

d 5 977

RR ME URY En

426 DissERTA T10 SECUNDA

fimul ac molam, eb vinum infper[eris ,. Deus id eri-
piet » vis aliqua conficiez auz exedez.. Nom ergo omraiun
sateritus atque obitus zatura conficiet : C» erit aliquid ,
quod aut ex ibilo oriatur, aut in nibilum fubitó occi-
dat. Quis boc Pby[icus dixit umquam? Harufpices di-
eunt. Hi igitur quam Pbyfieis , potius credeuduma. exi-
flimas Suid cum pluribus Dis immolatur , qui taudem
evenit , ut litetur aliis , aliis non litetur ? Que autem
incon[lantia Deorum efl ut primis minentur extis , beue
promittant [cundis 9. aut tauta inter eos diffenfio, [o-
pe etiam inter proximos , ut. ZApolliuis exta bona [int ,
Diane non bona? quid eft tam per[picuum , quàm, cum
fortuito boflig adducantur , alia cuique exta e(f? , qua-
lis cuique obtigerit bo[Hia ?

Hinc;qui in exercitu Caefaris verfabantur Haru-
fpices,erant longe Sapientiores iis, qui Pompejo ad-
erant ; ac magis Politici, (nifi velis iftos ex man-
dato Pompeji refponfa fua dedifle) quod patet ex
exemplo;quod habemus apud Plutarchum,in J.Cx-
faris vita ; IleBjo ?) x02 p9r ed rd $ Quoiptus, €
Qurus i, 3 aperi iege » dU )vs 0 Moiyng kQze(s » vein
SmtpO» uuum *eADieto, evcos 18s moAtuÍus. (popu d

Keuzzo2 o es * cox $8 TÍAgg C»opoe Jj mii; itgéiolg dU
449" "Av]os e ( 5e) eo TÓT) BíAmov AXUDEAYUAO gnU-
vd. pipa QD ci Dtoi tru GoAdo Y) par iecnh (i vx
QpahTla TUy qu Jtsu Tuy 0nABeu. vss, €i £p do aguuitty
dy etui mi rd "Reiyn y là xeimgve er Àxg co-
xot à «eds, lo «peiora.

Lu[lranti exercitum , c primam bof iam immolanti
nuntiavit Aru[pex , intra triduum pugua cum bo[Hibus
decreturum. Exquirente Ce[are , ecquid im extis bosi
porteuti de exitu confideraret : Recftus inquit y tute
tibi de eo re(bondeas. Mutationem euim Dii viciffitu-
dincmque in diverfa grandem (latus. prafentis prafa-
giunt. ltaque [i ves tuas ducis im prefeutia letas y in-
fe[Hiorem fortusam ex[pecta : fn trifliorts , letiorem.

No-

"
Dig: OQ €waaw bru 427

Noverat autem optime Arufpexille, quo in ftatu
res effent tunc. Cxfaris; quibufque anguftiis pre-
meretur , ac neceífitate pugnandi. Accommodabat
igitur refponfa fua rei prfenti, atque ambiguo fi-
mul eventui, quo in peffimum ftatum , à nequa-
quam optimo potuerat redigi Caefar.

Sed revertamur denuó ad exemplum noftrum é
Curtio allatum . Dubitetne igitur quifquam non
nimis obtufi ingenii; Ariftandrum huncin gratiam
Macedonum annuntiaffe Erygio triftia fuifle exta?
eundemque metu Alexandri, qui ipfum tam acrí-
ter increpaverat ; cujufque iram noverat tam pe-
riculofam fubditis, mutatum , poftea omnia lata
ac faufta promififfe ? At Alexander talibus , in
rem fuam cum effent, utebatur; Sin contra, refpue-
bat. Docet id exemplum fequens, quod ab eo-
dem Curtio lib. 1x. adducitur : «m admovebat
Rex , curi Vates smouere eum cepit, me committeret , aut
certé differret obfidionem : vite ejus periculum offendi.
Rex Demopboonta (is mamque Vates erat) intuens y fi
quis , iuquit , te arti tue intentum QC» exta fpeclantem
[e iuterpellet , 20m dubitem quin incommodus ac mole-
flus videri tibi po[fit. Ez cum illeita pror(us futurum
re[pondiffet : Cen[e[ne, inquit , 1amtas res , vom pe-
cudum fibras , aute oculos babeuti , ullum effe majus im-
pedimentum, quam Vatem fuper[litione captum *

Noverat quippe Rex ipforum artes ac fraudes;
ideoque utebatur iis, fi militibus fuis per ipfas ani-
mos addere metufque demere poffe putaret. Tum
cnim Vatibus quam maxime utebatur. Oftendit
hoc hiftoria illa; quam narrat Curtius, lib.4. cap.10.
in hunc modum: Bidwo ibi Rex flativa babuit; in
proximum deinde pronuntiari ju[fit. Sed prima fere vi-
giliáy Luna deficiens primum nitorem fideris fui con-
didit : deinde, fanguimis colore [uffu[o , lumen omne fe-
davit follicirifque fub ipfum tanti difcrimimis ca[um

ingens

CYTTS E

428 DissERTAT:I0 SECUNDA
ingens veligio ,. qb ex ed formido quedam incu(fa eff.
Dis iuvitus in ultimas terras trabi fe querebatur.
gam uec flumina po([e adiri , mec fidera mri[Limum pre-
fare fulzorem. Vaflas terras, deferta omnia occurre-
rej in uius bomivis jacfationem tot swüllium javgui-
zem impendi :. Faflidio ejje patriam , abdicari Philips
pum patrem , calum vagis cogitationibus peti. Jampro
feditione res erat , cum ad omnia interritus , duces,
principe[que militum , frequentius adeffepretorioy 4E-
gypriofque Vates , quos coli ac Siderum peritilfimos eife
eredebat , quid feutirent y expromere jubet. — At illi,
( NB.) qui fatis [cirent , temporum orbes implere de-
inalas vices, Lunamque deficere cum terram [ubi-
rei, aut [olepremeretur, R A TIONEM QUIDEM
IPSIS PERCEPTAM NON EDOCENT
VULGUS: CAETERUM AFFI RMANT;
SoLEM Gn EcoRUM, LUNAM ESSE
PERSARUM: QUOTIES I LL A DEF I-
CIAT,; RUINAM STRAGEMQUE ILLIS
GENTIBUS PORTENDI. VETERAQUE
EXEMPLA RECENSENT PERsIDISs KR E-
GUM,QUOsADVERSIS Diis PUGNAS-
sE LUNA OSTENDISSET DEF ECTIO.

Nulla res ejficacius inultitudinem regit ; quam fu-
perflitio x alsoqui impotens , [eva mutabilis » ubi
var religione captacfl , melius Vatibus , quam duci-
bus (uis paret. Igitur editam in vulgus ZEgyptiorum
vcf/pon[a , vuv(us ad (pem c fiduciam erexere torpentes.
Rex impetu animorum utendum ratus , fecunda vigiliá
caflra movit.

Addamus & hoc exemplum de eodem Alexan-
dro, ex Plutarcho ipfius vitam deícribente : A2szo»-
e)x Tl p" PP E Ówn A putans gyazraw ov] D» 2zrà zr09.ay
&jowvey C duggochtey , GAVyHS Qb lue e MÀ oA n Quit
ei 7mÀ&uiei Toi6 TG 476902579» | ; "AeAsandp e ó

, , /9 N n Y * /
urn tgaysdene— u4 mu opo qgenày 5 Jiecimgo
ew-

Mir
E m

Dut20'R,ACc.UL-S

decas «ts TES muuesynts » €» exeg T) ury) "riv
q16 & A ere cO on lw z2ANW. heus j x owrka [3 2^2-
19, ( p 4 qun oda g DT. apes) dh vmen tpe»
oT ig o gans » X9 evo Anis, "T mis
Ka 1 gag ey "s £Aóoe Myzen tela gd ql / m 'egy CAE -
ay &2a vejTls Q3 2piljr y. € uj eum fi en-
DP EP &mcmu To "T Ten iBieddpiseor s z7tp E 2
dion. »p»- Mgits 3 AG mr oor tm oA is ,€ "PME
sep mios kar glos , aa CUn qe UY D Misa
Üx- quy, &mémoy oi TvgAow Xj 3h 7-U0 6A «wl exe-
yb 3 lo üpetog.r. Dum ies pene totum reficit 4
Jugersovitus. laboribus. Alexander , paucos autem , me
vei psravent bofles » moenibus admovet » Vates Ár iflan-
der viédimis cefis quum am piceret exta, confidentius
ajjerait apud SUED; urbem illo mene baud dubie
expugnaiaam. Quadittum cjui ludibriod? vifu exci-
piente , quad dies ea novi|]ima e(Jet , cernens Rex per-
plexumy, faven[que femper Vaticinis, vetuit deinceps
trigejimum: 1llum diem, [ed vigefimum céfavum menfis
numncravi $ fignoque tubá dato nurum acris , quam
ab initio mfiizuerat , eft adortus, Quum urbs oppu-
gvrarciur impigre , nequeilli qui in caftris erant quie-
jeevent ,. [ed comcurrer "s ad op. m ferendam , fracti
Tyrii funt , ucbemque Alexander illo cepit die.
Addamus & hoc OMAMN ex eodem Plutarcho :
IsA64pO- j 3 7i 9d Ac ien au e. d ego? es ru
cs AraQue 3 Xt molo ipigas anoo dus "ei y c9 vig
a Yevouigul perdi, qIÉ 6o" eo i émumy Q- Opa? a iL
HE vm 46 3 2pre prs € exeun; ius 2$ ? pina mE
v6 &ya Cus Bí. eve35 uz yay CAXEY ou rar 455 dert
Horde P aruis , em "AvxyOs e e ma. v5Ts dx5-
gu AAMEm pO" , GUx fn 19: AtCIóer i £TéER uoo i gin
1O» , «4» sxe 9) EGHASTO mu euis aene pé». Del-
j bos ad "Apollinem de bcllo con|ulendum picfuéfus , quod
forte DiES NEFASTI cent, quicusnn crat fo-
Icnne Qracula edere , primo mifit cero 5 quiVatent
ota-

4350 . DrssER TATI10 SECUNDA

erarent ut veniret. Recu[ante illd , & legem preten-
dente , ad[cendit ipfe , atque vi traxit cam ad Tem-
plum. Que illius expugnata contentione ait. TN-
VICTUS ES, FIL I. Idaudiens Alexander ,
negavit fe alias SoR T Es querere, | fed jam babere,
quod petierat ab ea, Oraculum.

Hzc igitur ac fimilia nos claré docent, quanti
zeftimaverint Principes minus fuperttitiofi Oracu-
Ia quibus aut utebantur, aut alias illa negligebant ;
prout rebus fuis putabant magis minufve conducere.
Atque hiftoria illa de confultatione Alexandri ad
Ammonem nobis manifefte indicat , ipfum ftuitz
ex fuperftitione multitudini ; ut per talia impo-
ncretur , operam dediffe. Quid quod & ipfe ««»-
149» , ÍiVe 3exs dei novum ut inftitueretur cura-
verit,

De Hephzftione enim ita fcriptores veteres; ac
primó quidem Curtius, lib. x. [/Iud tamen verum
eft , quod Alexander Hepb«efHioni ; tanquam Heroi [a-
crificari ju(ferit.

Sic & Plutarchus : T£ 52i Aegecid T»ocub D.
' AMEm OO» treyxeo GCC. &use EE "Api e 3299 uev-
Téx y Lug) "Héasiayz y. qo] Over de ?owi «oaxt-
AU woo.

Hanc cafum tulit parum [apienter Alexander , €.
Quoad ab Ammone allatum Oraculumeft , ut Hephe-
Jfüionem colerent pro Hero£, eique facvificarent.. Acíci-
fÍcitaverat ;, hec Alexander, ut teftatur Arrianus, li-
bro vir. volebat nimirum ita fibi refponderi: nec
aliter aufi fuere Antiftites, dum ut ipfi in omnibus
adularentur , aut metu coa&ti ; aut pretio induti
cílent.

"Hoy 3 D» oso "Apu OD» m jewegi » Wsrxs iexÀxd
E 102 y » 07w6 Ouus ow 7d way 'HQensiuya. ei ) «c
uQui » (neu » 9n Jit Qus s ó Apa ACyd. à 3 txact
7t 77 HaT ei p 35 v) 2uà TÍÍ: ds vfu th pougt.

Vene-

le 4
D's"O n'Acourrs QM
Venerunt. cl ab. Anmone ii quos feifecitatum smife-
vat , quofnam bonores Hepbeflioni tribucre fas effet.
Qui quidem Ammonem re[pondi(Je nuntiazant , faseffe
ut Heroi facrificare. Quo Oraculo latatus, deinceps
cuim ut Hero£m coluit.

Heroes autem [ non foli Dii; Dezque; quo-
rum quarumque neminis non alicubi (quorundam
vero in pluribuslocisfimul) zezsze« , «ovre aut
Sortes erant. ] Vaticinandi poteftatem habebant,
uti ex exemplis Trophonii aliorumque manife
ftum eft.

Hinc enim apud Lucianum (in mortuorum
Dialogis ) "'rophonius Menippo refpondit: o*
MéuaTm , 'AuQíixoO- p WO- zv eus 2,m euro)
Xme,diow xig aUtu, (29 vesc eui , C ug droputy
5? s meTi^Üu up tut.

Menippe, noverit Ampbilochus bic, quid fit ipfi
pro fe re[pondendum. | 4t ego Heros [um i7 Vaüciner ,
Ji quis ad me defcenderit , (oc.

Oracula autem per Hephzftionem fuiífe data,
cx fequentibus hifce Luciani, e libello de non te»
mere credendis calumniis, apparet; l'as 4j 'Aae-
Expo ; Mtziem (or e & 7n, qz Ale oss AÉg9UP , & FA0I-
qo T6 MX CÉSE , unE mioTXwod, T- MQareiove., Gre qa
easy Hetsias y sus too vO- "AxiIascQO- ioa"
Ax eot 9 €i x24 1877 Tj Aer Hip^hwop , € Drüy
3,609704 024 T omenAU TM. éUDos vtds T6 qréguzaw ed
7z5Ae$, € 7r (dos 3davere (o»* [Y X vaio X tep-
Tu T4 EI TETD Oa PriAzvT, C 6) nip (o 9*(O- zy
emwT» , '"HQuieiev. & di n$ 9 Madiácat qs Tu yuo-
"T » 5 nun PA am abetCus , Peruie HUM A D
Cua. AXID AGO A Y0vTtG 3 eí N9ÀAXIg Typ M éd TOU
glo 9 'AxiE dices. inivilaw » «gontixatey yg , x24
PITT DTP rero d wy sides g "Hgossían e. , xai
izueT agooua rris nord , € go 6 ag nul yr,
€ "AG"; t9voY mugtüpo ; € A Eigeca Oa, 6 3 A2.

[ép d.

432. DisseR TA TI10 SECUNDA
E£o)6-. vm on dxSay , C vi mAduTMIM y vigo: 7
uio iQgé| ». axe S Oe mods Y uror dx DEPT
amusy duoz dp o.

Apud AAicxandrum gravi[fimi criminis veu fiebat ,
qui colere & adorare nollet Hepbe[Honem. Nam poft-
eà quam i5 & vivis exce[]it , amore vitlus Alexander,
ad reliquam funeris magnificentiam additum voluit ,
ut mortuus inter Deos HepbaflHon baberetur. Continaó
civitates ei Templa condiderunt , delubra dedicarumt
ardi , vitlimas c fefla buic novo Deo confecrarunt.
Eratque nomen Hepbaftions jusjurandum. omnium
reliriofiffmum. $i quis autem vel rififet ad ca que
fiebant , vcl non omni ftudio colere vi[us effet , culpa
capitals erat. A(fentatores autem. per[pecta bác ju-
venili Alexandri cupiditate ». ej ignem 47 fomitem
addere ceperunt , (omnia narrantes Hepbe[lHonis , ap-
paritiones qua[dam €» medelas ei attvibuentes ,
EJUSQUE ORACULA PRADICANTES,
denique A (fe(Jori malorumque depulfori Deo [acra fz-
cerunt. Alexander autem bec jucundà audicbat ,
tandem etiam ut veris fidem babebat , c» gloriaba-
£ur , quod non modoDei filius effet , [cd d? Deosetiam
creare po[fet.

Quod Alexander fecerat in Hephazftione, Adria-
nus non minus ridicule fecit in Antinoo: dequo
Spartianus in vita Adriani: Er Greci quidem V o-
LENTE HADRIANO;, eum con[ecraverunt ;
ORACULA PER EUM DAR I ASSEREN-
TESs: que Hadrian ipfe compofuiffe jacfatur, Fuit
enim Poématum 49. literarum. omnium. ftudiofiffi-
yuW$ , C?C.

Hinc quoque Hieronymus in Egefippo: Tuma-
los mortuss templaque fecerunt , ficut u[que bodie vi-
demus, E quibu efl c dntinous fervus "Adriani
Cefar ,. cui d gymnicus agon. (INB.) exerce-
tur apud. ZAntinoum civitatum , quam ex eiu mo-
minc

Dy OWecw ET 433
sine condidit , c [latuit PROPHETAs i»
Templo.

Prophetas autem nullibi locum habuiffe apud
Ethnicos, quàm in T'emplis Fatidicis feu 2ez&ze/^s
veriffimum eft. Hoc enim tota clamat Antiquitas ;
neque hoc ulla demonítratione opus habet. Suos
autem habuiffe Prophetas Antinoum, prater mo-
do citatum Hieronymum , teftatur hzc fequens
Inícriptio dotioribus fatis nora :

ANTINOO
CrN,OÓPONO TON
EN. AITYHTO OEQMNM
M, OYAHIOC. AHOAAQ2NIOC
HPOOHTHG.

Hifíce illuftrandis admodum faciunt verba Ori.
genis contra Celfum , quos habet lib. 3. hoc mo-
do : 'A»à X; emp diAuAndws 1; Ad qase TÀ ae T
? Ay üvoun sEemidos 7$ » uox fan eios ay ECTS X TEÀÉS
qus óÜUggi mug c4mos £ eX» ow meh cv Avid
zÓAd , € uU clu medo rl awiEt (mo Y) m Aun ytáy
isogeizis » ovg) Augemey x [v 74 (piano Tw. Dey 2420vE-
ved » €» der. TíémOis Ob voy Ty Doupugvots Mowlesgs y 3 Ino
xÁe ) 72x 4g 5 «64 Ba uicov(us 7À6 Ox Sy quie o-
CsCuxbvaq- eA Y TuyerTuY Benuarmu» » 2 «0A P Dryer
vixeg suua lO ay)pes , irt Doi» degiThoX T 7m-
Au) X mud sym. vo i87 O- di LAS c» 'Aymég 72Ad
7», Auyém]s vowides eeq. Otós. s Dpeus jdn dts xu-
Go nx mie9v Cres «gli sodovrow (reeot 3) vum S ca
idpzdpu Dos uor &u TU pei» "€ ah 23») Dogs 8
eunadir» Deyssdpo ; oloyro Vrety Der Ae moy 222 $ Av-
Tués mola. Gore dX Ca xd4 e Dpapdpe sd my auct
£Am , Q od Obxgoc MewTeieq. Gm TT yy M9*eg» isi Tu g
'igrg. W JO custAfoyrig 29«TES 5. 2e.2AY Vyevmes a.

e 1:

434. IDISSERTATIO OECUNDA
Qoi xsAdQorn , M 224]$Vi qx? gmtos cy): " ULLIUTI gooEow
aui é"a4 Gsóv GC.

Quamvis fi quia. incorruptà veritatem [crutetur iz
vebus ZAzntinoi , mibil imveniet preter PnsTiI-
GIOSA QU/AEDAM /EGYvYPTIORUM M r-
STER IA; curile MIRACULA APUD ÁÀN-
TINOPOLIN EDERE VIDE R I debeat
jam defunclus : quod utique q iu aliis fanis fpetclatur,
ab ZEgyptiis e bujusmodi impofloribus effettum , dum
iz aliquo loco domicilium fl'atuunt Demoni fatidico aut
Medico , moununquam (S tortori, qui cruciat. aliquos
parum diligentes im obfervandis fuis fuperflitiomibu:
puta gu[Lantes cibos "veritos , aut tangentes bumanum
cadaver quo territent imperitam multitudinem. 'Ta-
lis eft c is qui apud AAntizopolim ab. ZEgyptiis pro Deo
colitur : de cujus virtutibus fabulantur QU YD AM
QUIBUSINDE QUZ/ESTUS EST: Sicut alii
rur(um praedicant eum decepti à Diemone loci ejus pra -
f(de s aliique fcelerum fibi confcii putant fe diris agi tor-
querique ab /Autinoo. Ejusmodi [uut etiaip Eo RUM
MYsTERIA QUIBUS INITIANTUR c^
MaNTEIA UNDE ORACULA REDDI
PUTANTUR ; res longe alia quam "fefu religio.
Huac euim uou Magi Regi alicujus aut. Imperatoris

juffu im unum coacti , decreto fuo rezulerunt Deorum in
AUTBCT UI y CC.

Nemini, igitur talia abfurda plane ac ridicula
legenti , ullo modo mírum videbitur etíam 24uzx- |
fium Ce[arem pott mortem edidiffe Oracula. Quod
non obfcure indicat, Prudentius libro I. contra
Symmachum , ver(ibus hic fequentibus:

Hunc morem veterum docili jam etate [ecuta

Pofleritas , mene atque Ap T 18 5 € flamine

c aris
AuGUsTUM counts "vitulo placavit c
42905

Strata

IPONXOUE ACUTL t9 435
Strata ad pulvinar jacuit RESPONSA POPO«
SEPT
Teflantur Tituli, produnt coufulta Senatus ,
Cof[areum ovis ad fpeciem [Latuentia Templum,
"Adijecere facrum fieret quo Livia uno
Noz minus ivfamis tbalami fortita cubile ,
Quam cuim fraterno caluit Saturnia lcío.
Nozdum maternam partu vacuaverat alvus y
Conceptamque viri fobolem paritura gerebat
Pronuba , jam gravide fulcrum geniale paratur ,
Jam [pon[us faliente utero mubentis amicos
"Ad'voecat; baud flerilem certus fore jam fibi pactam.
Vitricus anteveuit tardum prafervidus ortum
Privigni noudum geuiti , mox editur inter
Feftenuina , novo proles aliema marito :
IpQvug DrEvM Son TEs ET ÁPOLLI-
NISANTRA DEDERUNT
CoNsiLIUM: NUNQUAM MELIUS
NAM CEDERE T A&DAS
REsPONSUM EST; QUAM CUM PR £-
GNAN$ NOVA NUPTA JUGATUR
Quz de Livià ( alias (uperflue nimium) fuper-
addidi, ex eodem hoc Prudentio, ea de caufa ad-
cuxi, quod ex iis videamus & heic exemplum coz-
fictorum , ( five per ipfum Auguftum ; five per
ipfius, T'iberiive; adulatores) Oraculorum ; quafi
non libidine ulla, ted Divino monitu ad fetraduxes
rit Liviam , licet ex alio gravidam. Quod exem-
plum igiturczteris à me fuperius adductis adden-
dum. Ceterum de Auguíto reverá fuifle conficta,
( adeoque hiftoriarn de eo poft mortem Oracu-
la fundente, quam folus , quod fciam tradit Pru-
dentius , effe veram) adhuc minus mirabuntur ,
qui przter hiftorias de Hephaítione atque Anti-
noo , meminerunt dictorum Oraculi iftius Poli-
tici, Cornelii Taciti dico , Ziberii Tempora adeo

Ee 2 infe-
[i

436 DuisseRTATIOSECUNDA
infeila c) adulatione [ordida fuiffe , &c. Ut illum , qui

libertatem publicam nollet , am project fervientium
patientie tedere: Quique apud eundem hunc Ta-
citum legerunt Cretenfes Atylon petiiffe Siz;/ulacbro
Divi ZAugufli: Tuliamque Martelli effgiem D1vo
AvcvusTo dicaffe. Ut & in Strabonis lib. 14.
hunc ipfum Auguftum Vezerem emergentem ( dc
qua ibi Strabo loquitur) D1vo C.gsAR coz-
fecraffe ac dedicafje: Videruntque apud Gruterum
"Theíauri ; pag. 228. in Infcriptione quz ibi nu-
mero feptima eft ;

AYTOKPATCRI. KAICATI. SEQ, CEBACTOI
OEOY. YICOI

Ac quidni Imperatores Romani; ( prafertim
vero Auguftusille) poft mortem in Deorum nu-
merum intrufi, redderent petentibns refponfa; cum
& Hephzftion ille plus quam Amicus Alexan-
dri; & Antinous , Catamitus ille ; Hadriano id
fic volente, reddiffe poft mortem Oracula per-
hibeantur?

Potuiffentne Principes hi , atque hifce fimiles
alii, majores dare occafiones aliquas nafutioribus
contemnendi atque irridendi cuncta in univerfum
Oracula , quam per hujufmodi exempla ab ipfis
propofita; quibus fane tota res illa derifui profti-
tuebatur? Nam quibus 4/iqu;d faltem. faliebat eva
fub parte mariille;facillim& odorabantur id quod res
erat ; fimiliaque cogitare debebant de Trophonii,
Amphiaraài, Amphilochi , Orphei ; cateriíque
omnibus; five Apollinis, five Latonz ; five Se-
rapis, five aliorum fexcentorum paene Deorum
Heroumve Oraculis: atque adeo maximo cum
conremptu ridere, ac fugillare quotquot ubique
terrarum conftituta effent »ezs/e4«. Hlabebant Re-

. ges

Bux OsA cuWLtIS 437

ges ac Principes caufas fuas fzepe Politicas , ob quas
| nensem , uavréa , aut Templa Fatidica, contti-
tuerent ; eorumque Prophetas , aut Antiftites Re-
fponfa quafi Divina reddere curarent. Szpius ipfi
Sacerdotes per przcedentia conficta à fe miracula
( ut honorem ac quaxítum inde adipifcerentur )
talia excirabant.

Quominus vero ipforum circa hac pretenfa
Deorum Oracula fraudes atque impofturz dete-
gerentur , initiationes quoque ac Myfteria iis ad-
jungebant; quibus hominum mentes aut fuperfti-
tione attonitas & occoecatas redderent , aut con-
Ícientias ipforum fibi obftrictas ( qui praecipuus
Ícopus erat) tenerent. Nam fumma filentia initia-
tis injungebantur, fub pcenis graviffimis hic & poft
mortem perpetiendis: Confetfionefque omnium,
quz aut fanda aut nefanda unquam in vita perpe-
traverant, ab ipfis cxigebantur. Ut fic ipforum
conícientiis obligatis, femper verfarentur in me-
tu ac timore, ne fi aliquid enuntiarent, illi qui
fuorum flagitiorum erant conícii , id propalarent ;
fuifque ita infultarent capitibus, atque in fumma,
five apud Magiftratus ; (ive alios, perducerent vitae
pericula.

Lepida hac occafione mihi incidit hiftoriola,
quam huc apponere operz pretium duco. Habe-
tur ea apud Plutarchum, in Apophthegmatibus La-
conicis :

"Ay Axid yg Cu Zauo)péxu AU oO» teumÜ és um
S icgius m Devercgov AAOguxey c9 v Do, Ev m ui mt-
TIggX mM TORY & 02 T? ( émv ) ew ai Otet,

"Antalcidas in Samotbrace quum initiaretur Sacri,
querenti SN ecquid im vita flagitii perpetraffet :
fi quid, ait, tale egi , norunt ipfi Dii.

Addamus huic & alteram ex eodem Plutarcho :
Aáxayt mY& q5 (uy0200)0y veu Tí wouZas ipuTÀ coyote

,€63 « Y»

438 DrisskER TA T10 SECUNDA
db &eGieu o». à 3, T'osoxton oi Oti , (2n. ime uds
3 Koo , *X Aigoy G» ;

Ilayyw$ ci Qd eimpS* 0 Auxov &vrypamme , Tivi pue
jà amév; coi d ml Oed 5 E 5 emO» , d 9d ES
Tuo ( Qn) 2mupurw. Laconem quidam [atris
imitians , dicere jubebat cujus maxime fielerm fibi
ipfi con[iius effet. Re[pondit Laco , Dis id motum
effe : inflantemque c omnino profitendum effe. di-
centem , Vuterrogavit. Cui ergo id iudicandum e,
Libi am Deo? quum re[pouderet , Deos Tu ergo, in-
quit , interim recede.

Solemnitates, autem , myfteria atque initiatio-
nes fuas habebant etiam Oracula; quod de Del-
phico ex Plutarcho notum eft. Ita enim ille in
Quzftionibus Grzcis:

Delphi tres deinceps mono quoquo ammo agumt [o-
femuitates , Septerium , Heroida , Cbarilam. | Septe-
vium imitationem babet puse 2Apollinis cum Pytbo-
me, Cv àpugna fuge Dei ad Tempe , aut perfecutionis.
Alii euim fuziffe eum ferunt , quod peracta cede opus
expiatione baberet: alii Pytbonem [aucium (c fugieu-
zem "viá que nunc facra dicitur , quum infequeretur ,
f'uperveniffe ei veceus à vuluere mortuo , c fuucrato
à filioy cujus nomen ZEx , ide[l capra , perbibent. Sep-
Lerium erzo barum aut. [imilium verum. imitatio eff.
Heroidis pleraque fabulo[am babent rationem, 'Y BH Y A-
DIBUS zotam: exiisque aguutur , liquido quis ex-
eitatiogem Semeles coujiciat reprefentari. De Charila
bec traditur fabula, &»c. Graeca verba funt:

Te&s aty801 AsiQni cnsameAdus XV a ios y Gv Tho
ib, Xemléeso» «agar, vla V '"Hewi2u oc) 3 Xaex-
Xow. TO dp s Eme.» Vonxt puqazMa Y me T Tlv-
doyu Dre uayne eng SG ye KU aho uelo imb ovs
Tíu7" Qv7is € cudwtsec, oi pln «49 Quycr Eri T9. $ów
Quasi A£xGormi xa uprioy , ei 3 T Iovi miceuuuo €
$0rovn , XV qii ido là vw) iiggy xao ». (70:092 2-

Sei»

COCHE
"ager i

De 50x X cuwrrrS 419
S4 , x24 DTI »onA e Qoryuu P$ oméUm. KamiAaG: )9 '
eT» Cu D aeaupos 10» eia TrÜyugT y Ktx 240 udpov Axa
£ qmwidws u ovo, bl Au, es AtyxOr. 44 ido e» Ec]
gam y THTuy 4 Tud74Y m'Ày 22nalezeis io» trígay. "mis
3 'HpaioD- uo) Ae Mui» (v4 Ajo» , 0» drm) a)
ÜOvédYs , c 3 c Jeapdpos dowteas ZEaéAz; xy m6 &We-
20ty lu eixá ces. eo^ 3 Tig XagA^ug ToUewumTM my* uia-
Aoysct , &c.

In in Dialogo fuo de Oraculorum defe&u:
Enimveró ea , inquit , que ad boc Oraculum pertinent ,
quibus bac civitas ad Tempe u[que progreffa , ommes
ultra Pylas :zmodó Graecos iuitiavit, Nam c taberna-
culum quod im area excitatur u0n0 quoquo ammo y non
ef? latrebrofum. draconis cubile , fed tyranmice aut
vegie arcis. fimulacbrum :. v tacita in ztaberzaculum
per Dolomiam , ut vocant , irruptio , mox pueri pa-
trimi ac matrimi cum ardeutibas tbedis inductio , c»
tabernaculi [ucceufio , everfioque men[e , c celerrima
uunquam retro re[picientium c per fani fores fe prori-
pieutium fuga , poflremó pueri errores Cy fervitus y eju[-
que ad Tempe expiatio , magni cujufdam [celeris C fa-
cigoris [u[picione nom carent , &c.

Tas (50x) qeis «eA TU PILAT. 3 Seit eon 1ís
i£» IluAdw wuvres ÉXapae 5 7U^46 xx TtpMÁQSTU. MUZA
TiusX) pÀATAUxÍP » * 7 23 igne den «4a CU TDU 0. qb
qlà &Aw (Y ciyim Evüy , & $2Atatys g Jodxov1O- PA
P» pi unuoe TuQg vy à BamnDukig es oixynwe* 5 Tt
EP oy tr aris Aa v évop o dons AuAaveiag $Qa-
jOe, ug dihn 3 T. àuQUxAT xee9» putas Pnaiv ayu-

F LI ' M ^ " D AS. "
215 e qeo SEA ovt T0 Wvyp 7" Xa ^4a.2t y Ayg4 749 $Qo76-

Qawv &vtaet yewne áytmiept Q4 ysa ale ? $veev T
isg8* C meAdUra o» eq Tt We Go Aeqeem S woadàe,
2b Tt yoéUdpot co; vw Tis TI vo duppi , pua Depos i.

y&s$ ^ mut nal n ro iow fxsc.
Ac paulo inferiüs: Quum ifla Cleombrotus diffe-
ruiffet, Heracleon Nemo bic, inquir, [nperftes adeft
Ee EX

449 DrissgR TAT YO SECUNDA
EX|iPROFANIS NEC INITIATIS,; &c.
Grzca , quz uti ubique ; ita hic majorem emphaüin
habent , fonant:

Tao y KAeoutpórs deor», o "Heg Atv 'Ov-
dec m (:09) € LIP x envoi mss C p» Ota» doLus
€gvxQqT&s duis PymTuy vriptew.

Collocutores hi, quod notandum , à Plutarcho,
ponuntur confediíTe ad T'emplum Delphicum , at-
quc inter fefeibi de Oraculorum auctoribus eorum-
que defectu differuiffe. Quae ex hifce videmus eít
omncs circumjacentes populos myfteriis Delphi-
cis fuiffe initiatos ; ac per id ipforum conícien-
tias Antiftitibus Delphicis fuiffe obftrictas: ita ut
Arcana hujus Oraculi, fi quz effent praeter myfte-
ria, quorum Epopte erant ; minimé ipfis licuerit
aliis enuntiare. Quod maxime e re erat horum
Prophetarum atque Antiftitum : cui adde , (ut
jam fuperius notatum eft ) quod & incola & eo-
rum circumjacentes vicini, inde vitam lucrofam
agerentacjucundam. Dum igitur fic duplici modo
hifce Antiftitibus obftricti effent: nullum pericu-
lum erat, ipfos aliquid horum propalaturos: aut
fi quis ita impius inveniretur , omni vi ac conatu
ipfum ut Nefarium & Atheum perfequebantur :
diri(que devovebant. Neque fides ulla talibus de-
votis ac facris, omninoque, communi opinione,
fceleftis atque Atheis, quibutque nihil Sacro-fan-
&i haberetur ; quique adeo omni viac conatu eí-
fent exterminandi fummifque fuppliciis ple&tendi ,
à fuperftitiofa multitudine habebatur. Ita ut omni
parte fic fatis fecuri effent przftigiarum atque im-
pofturarum harum auctores & actores, Hoc quo-
que initiationis praetextu , removebant omnes Epi-
cureos, talefque alios homines, à quibus fibi cum
ratione metuere deberent ne, ( praefertim fi ali-
cujus auctoritatis atque exiftimationis inter alios

effent)

"2

D'gr O n'Avc vv: 44t

effent ) detegerent ipforum artes ac fraudes; eaf-
que ita aliis in ipforum dedecus ac damnum di-
vulgarent.

Hujufmodi inventa quoque belle imitatus fuerat
Alexander ille Pfeudomantis ; de quo plura fu-
in ex Luciano adduximus : qui Lucianus &

zc de ipfo Darrat: TsAczho T: 240 Tw&. swyigu TM , €
Devon X iteg anion - T6AGy as ad As upon vtm
gov. k c» n 75 meus : «exiis 5» Qartp ' A? tas ,
TUeUTI, ej n6 zo i à Agimwis 5 m sei» x4 x-
mucXo* D. dpi Qao 2672 Ü et dy msdovns T Ota A
mici d aru Tn uj apes. ei! Qs c» L2] iiAsns
ihrem, X94 o ido 37 cio VD (o Agi, T) wAi-
&O- aru £mQOrofemo , 227 Emseeiss.

Nam (y initiationes qua[dam 2 nie tedarum
per manus tradendarum geflationes , c» facrorum ce-
vemonias, que quidem tribus ex ordiue diebus conti-
uenter peragereutur. 4dc prim quidem die Atbenien-
fium vitu, denuntiatio fiebat bujufmodi. Si quis im-
pius aut. Chriflianus , aut Epicureus My[leriorum ex-
plorator acceffitdiftedat. Sed qui Deo credunt; feliciter
initientur. Sub bec protinus exigebantur, illo praeeunte
ac dicente , Feras pellantur Chrifliani. Tum multitudo
acclamabat univer[a, Foras pellantur Epicurei, coc.

Neque immerito eos abigebat : hi enim ipfi
maxime infidiabantur , ac fraudes ipfius detegere
cunctis hominibus fatagebant , uti patet ex fequen-
tibus: Eze& ) 7220 T »gy gym. 3 wart € ox ui pte
Bubcias ava: gore ; cupisdn € d aur , * HgOugte
$22 Emxses froneo fie, x c» Tou6 aA UnQupp-
T» ügiue Y, TTRG2L paofan ein ; € evoxéu5 g 24 uad s
cte Qo Cue "1 um LL , A£an » aov tATET A

" ,€ A£aas d j^ 7 TY. ei «90€A4 awurÉ TÀnan TX
xa X192 BAacQuteis, Fc CEA UE Al wig DAnyetv » e124. COk-
Asa (Are £yay T. Ücor.

Verum ubijam plerique prudentes bomints velut ex

e 5 alta

CY E"
442 DissERTATI£0 SECUNDA

alta ebrietate emergentes , in ipfum con[biraffeut, maxi-
sé Epicuri feffatores : qv in urbibus omnis pro['igia-

fura , ficlu[que fabule apparatus deprebenderetur ,

quendam ipfis terrorem incutere voluit, diceus impiis c

Chriflianis impleri Poutum : à quibus audacter male-

diélis pef[Imis impeteretur.. Quos jufJrt lapidibus expel-

lereut , [i Deum baberepropitium vellent.

Sic & Juliani tempore fi&itius ille Apollo L'a-
phnxus (interrogatus de caufa filentii) refpondebat,
fe nulla poffe dare Oracula propter mortuos ( inter quos
erat Babylas Martyr) crea eum locum fepultos. Sci-
licet Chriftiani ; quibus repleta erat. Antiochia ,
aliique ejufdem religionis aliunde advenientes ; vi-
fitabant. quotidie fepulchra Martyrum , atque in-
primis quidem Babyla. Sub quo pretextu dum loca
illa ita frequentarent , cum fubreperent etiam buic
Oraculo, oculifque emiffitiis omnia perluftrarent ;
ut fic detegerent impofturas ac przeftigias ibi exer-
citás , neque id ferrent eatempora , ut vi expelle-.
re eos inde poffent Antiftites ; illi füb praetextu à
mortuis purgandi locum Dis facratum ; cum Da-
byla aliique ; Chriftianos inde removere nite-
bantur.

Nibil enim magis aut citius detegere valebat
Antiftitum ejufmodi impofturas , quam conti-
nuus concurfus publiceque Panegyres ; ob ludos
aut fefta publica ibi celebranda: fi quarumcunque
fectarum Philofophis , eorumve fequacibus ad illa
pareret acceffus. Atque hinc eft proculdubio, quod
Oraculum Jovis Olympii , quod Herodoti tem-
pore adhuc refponía reddebat, Strabonis tempo-
re, acforían diu admodum , ante ipfius atatem ;
altum teneret filentium,

Si vero & ulterius con(ideremus veras ac genui-
nas caufas, cur tandem in totum defierint cuncta

ubique terraram Oracula ; inveniemus ; puto ; eas
| fuifle

uiffe hafce fequentes. 1. Mendacia eorum fre-
uentía5 ac nulli, aut contrarii plane, praedictis
ventus. 2. Corrupti pecuniàalifque Antiftites,
orumque impofturz ac fcelera, ex talibus caufis
ommif[a manifeítata. 3. Fraudes acíallacie , ar-
efque per Antra, Machinas & cxtera przeftigia-
um inítrumenta perpetrata ; tandemque à Con-
ultoribus aliifve detecte. 4. Adulteria quandoque
c ejufmodi plura crimina horrenda , quibus tub
rztextu Religionis ac pietatis , illudebant füperfti-
iofis foeminis eorumque credulis maritis , à Pro-
hetis Antiftitibufque perpetrata. Cujusexemplum
edimus in T'yranno Saturni Sacerdote : ac cujuf-
odi eft quod narrat lib. 18. Antiquitatum Judai-
arum Fl. Jofephus. 5. Philofophi, Peripatetici
cilicet & Cynici aliique; atque inprimis Epicu-
ei : qui omnem movebant quandoque lapidem
thofceimpoftores pudcfacerent. — 6.. Chriftiani,
orumque religio quocunque terrarum fe diffun-
ens. Qui homines , pio Zelo contra Idololatriam,
non tantum , ubi poterant ; T'empla tam fatidica
quam catera demoliebant: verum & cuncta Eth-
nicorum Myfteria detegebant, atque inde propa-
labant; lrrifuique & ludribrio communi mundo
exponebant; atque ea de caufa omnia adyta explo-
rabant ; ac fi quid obfcura iíta templorum Oracu-
lorumque operta occultarent , curatius in lucem
palam protrahebant. Et hac quidem precipua
cauía fuit, atque eaob quam in zternam ruinam
interitumque paulatim delapía fint.

Hiíce 7. addi poffent Jocularia illa ac vere ri-
denda , atque etiam alias frivola admodum , re-
fponfa nonnunquam per Prophetas Confultoribus
data; fi modo omnia illa, qua ejufmodi naturz
proferuntur reverà data fint ( nam plurima talia
tuiffe conficta partim ex praecedentibus clarum eft,
partim

BRE COURCAUECUE IG O4

B4

H

|

DrisstRTAT IO SECUNDA
partim aliis facillime oftendi poffet ) inter quae me-
rito ponitur id quod affert Athenzus lib. s. Nem-
pe» eum aliquis iuterrogafJet. Suo patto dives fiam ,
6 Tovis ac Latona fili , Oraculum ludificans re[pondit :
Si quod iuter Sicyouem Q Coriztbum eft pojfideas.

Adde huic & illud; quod fecundum alios, /Egien-
fibus , fecundum alios iterum , Megarenfibus red-
ditum fuit, uti volunt. Suidas, in v«és , de co
ita loquitur :

"Yjás & Mejege's, St rp4TU 4 NE TeTMpTH.
Xpsri8 X216 9r) éa mMeeuusetidpoy sw.

"Urzoy OtosDuxlot Aexsótauovido qe eyusc (&*

A»dbas el oi qirscr vdbp xai Apsü ons

AA. (n, € T elem) wpteryoveg ). ol Tt. jit 01)Ó

Tíguob» vossm 9G "Apyg.! ng. 7roAvguu AM

" Apry iot Aio apunte xps c (o A&ugio.

'Yuéás d| Adis ETE TEATI S T qi moi pmrot,

"Quse due tqq ST cy Aóya » ST c» 2pbibud.
"egéá ) Mvactas , om 'Alptás oi c9 "Azeide waTuVOU HA
yusawts '"AiqpASc, X04 Ac avTEG TIYTIXÓ Y Togo" auTuy d-
«a alo) TIojoi &yztn Tes 5 zparTty Qwt$ et». xpeídlg TV
EDAzvn. *» 3 ilvSia , tyeoty ew TUIS TU «tox edd. x94
"Loy 3 ' Aig4ó0 0 Ara, qt aeuo uer igge. ois "EI
uu Me4apóoaw eio aT , "6 exeo Q'eorrtd , "Yjuás el
e Mi2«gàs» H7: TQÁTU y HTt qéTMpTU. (G x94 Ko, |
naa, O- c» Ts Emryggteugenoté y. Te 2 uAmA ms Nuus
ejs Mtgnplay 5. & AóyO- HU 2pilpugs.

Vos ó Megaren[es meque tertii. ueque quarti , fru-
flulum. eff Oraculi quod ceffit im proverbium ,. boc |
2040 :

Equam Tbeffalicam , qi feminam Lacedemonieu-

fen,

Viros qui bibuut aquam formofe Aretbu[a :

Sed iflis etiam adbuc meliores [unt qui meditullium

Tiryntbis babitaut Cy 4Arcadie ovibus abundantis

Argivi

[4

Dt: QUAACToILIZs 445
"Argivi lineis induti tboracibus , .... fHinuli belli.
Vos "vero ZE ginetee ueque tertii, neque quarti ;

Neque duodecimi, neqne iu ulla ratione aut numero,

Narrat Mna[eas, /Eginetas , qui in Acbaia babitant ,
quum ma'vali prelio deviciffeut. /Etolos , ac. navem
quinque remorum cepiffent , decimas obtuliffe Pytboni,
atque imterrogaffe , quinam optimi effent Grecorum ;
"At Pytbia ipfis vefpoudebaz ea que modo allata funz.
Etiam lom uarrat /Eginetis datum fuiffe boc Oracus
lum. Nonnulli tamen exiflimant Megarenfibus pronun-
tiatums acproferunt :

Vos vero , ó Megarenfes, ueque tertii, ueque quarti,

Ut etiam Callimachus im Epigrammatióus fuis 5

— cL Miferevero

Nymphae veluti Megaren[um nequeratio [ulla]

meque mumerus.

At Scholiaftes T'heocriti id Megarenfibus non fo-
lum attribuit ; fed & auc&tius (cum T'zetze) pro-
ducit; przmittendo verfum fequentem :

Tas26 Án Two 7i II Auc 249» Apy O- cuevoy.,
Poft quem tum veríus "1z7v; Ogyixía, ; &c. fequun-
tur ; quod narrat ex auctoritate Diniz fcriptoris:
cui adftipulantur & Callimachus ( uti ex Suida vi-
dimus) & Theocritus in Idyllio 14.

"Apes d| 37 Adj mb aitot, ST 2pibeami

Avsayo, Msyxezte». &miugmitu chi. uolga-
Plutarchus vero ; (Sympofiacorum Problematum
libro v.) quibus horum amborum hzc adícriben-
da effent ; dubitare videtur ; dum ira loquitur:
Té» 5 Anpgxe/ eo (10) &dbaey » emrip Agite 4
Migaetov , 2pibpips &üec SdY Aóy(-. — INon ullo magis
(inquit) Democriti imagines frve [pettra bavenda funt
in uumero aut r.atioue ; quam ZEginete aut Megaren-
fes. Nifi quis v elit Plutarchum per hzc verba s

Ada-

|. 440 L)ISSERTATIO S3ECUNDA
Adagium , vel fabulam unde Adagium traxit ori
ginem fuam, ambobus attribui(Ie. Quod adhuclon
gc magis fabulz fidem elevat. ;

Porro , idem fatum fuir hujus Oraculi cum ill
de Puero Hebreo, ( dequo in prima mea Differta
tione ) cundis id aliter quam alii legentibus. Ub
enim verbi gratia, Eufebius habet 23s , Scholia
ftes Theocriti ; ut & alii, habent "Av -. Ubi Eu-
febius Ogabci, , "Tzetzes O:oraA. Athenaeus &
alii: "zac OrozaA:xÀ,: atque eodem , modo fere
differunt in cxteris. Verum , dicat forfan aliquis,
ergo nec majoris mihi ponderis erit; utpote aeque
quam iftud ab aliquo confictum. | Nil repugno.
Sive enim hujufmodi jocularia Oracula fuerint data
p:r Antiítitcs , five non data, res eodem recidit:
Oracula fcilicet per talia quam maximé facta fuiffe
fufpecta.

Siautem revera data funt, per talia occafionem
dabant hominibus Philofophis, ipfis irridendi. Un-
de exemplum non inelegans habemus apud Philo-
ftratum lib. I, de vitis Sophiftarum , in Polemone:
Hxoy 3 &5 T) Ii£p2ec ov » 47f 3 T «ngog, c^ócd ? qaTié-
cups pdp c» mU iégd emer GO" aerd 9 "Aman X
«Jg 7672v1 O- & mto, Vvieg zwr5' 6 [Io^£M4oy » £8
T$t, eimT6», & j B8» tÜcgavráo:s

E: profeclus Pergauum cum articulari morbo egro- |
Zaret y obdormiit in Templo [ ZEfculepii ] cum autem
AE fculapius ei appareret atque adynoneret , ut à frigido |
poru ab[lineret 5 Optime, | Deorum [cilicet ] Polemo,
inquit , quid [i bovvemcurares?.— -

Cum autem & Oracula [| «xrráu | & Barides ,
& reliqui generis Prophet atque Harioli , Zugu-
re Haru[pices , Somuiorum iuterpretes , eorumque
fallaciz , fapientioribus tam bene effent perfpectae ;
non verebantur cos Comici, cum maximo fpe-
&atorum rifu; traducere in theatr isfuis. Cujusrei

non

Da; RACULI;s: 447
non unum exftat exemplum apud Ariftophanem.
Cujufque illa quz habet in «go, ut heic pp
tur Lectori, non ingrata fore mihi confido. Sunt
autem fequentia :

9r. Tao Pega. mea T2 He AaGay,
Ej v mn GrAÀayxX ep e uM an.
46. Egi «s 0d To4P a, y «ON "T" t2e là
9r. "às maipesu. psy try a2! hxo ;
4€. 'Oc (y. PCT MAJ qWOTM. C q$ ET
IIeocip ye24. 2n T$ inQoraudu Ov.
Tis «go m ts» 5 t. eis Agar Qesmu.
Mavns$ dis £en.. 7€. PPS a2 TegoxAiars.
9r. Avnicj wA 0 o2puruaM y" SL wesa.
Tí zo! agg 26EÀ 5 a9. 0129 69? Y E on
Évennacv rti " quis 2]e»^eyass.
«Ove &»À xV alà xiosow & vA AvÜc.
7f. Mz ETZ Jo gud au TU. (5. & Atyes.
i. Tig 5 Jvsin 708* emi xx ? quj LITE
48. "On (y co ey ; xg Try E. gi éeQuO-.
is. "Oro ) vir & Qoae 50"; «e. 4 wtpxQ- o»'6
KaAds. 9t, XA e d Mod eig. m Qian.
it. — "Ageyun ATTUp X uim J3s me rp y ees
4$« MA &ACVey aero. it. PE YS Guo
"Hx iy é7(g. E mA ataTies c 666 ei.
Kagrepr- ms Tgumóa; qiw mre) Q: fet.
i. CH y AT au eis TéRoETPM. 3$. Moya os.
dH. CAON dio 8 dens e. m $gams. 0. 147 | 2jsaéyu
Ny Mud. eigy pi ise; 9vo,d
if. *Q ie£Asos rri € yin ci. qe. t6 ul 221.
i£. Oimvtg &9eochyas 9 iav Y6ey. GU. iovrec
Xwpixas mro 23228; de gem: igi PUT TTA
On. — AiCoi o4cor, 42- Ti 34A d. 9s. zod DE ELIT 71^
Pi xoi.
i$. Ke x€mx Qo, Té ipoitg a2 gtEidoU n mE. e.
CL Val s Doa cos. 4$. &JE G& i eva
DTP 2aQuy s 5740 Y TET

it, Ex

]
LA

DisskR TATIi0 SECUNDA

E; 49 5 »uMQaá 2t Jed Bixiy Horror
M MY Bex; vss, ni a yón Qus Bx a T9),
EfoAns imer 6 LZ wrao7oo BuxiQuy:

"Ova 9iegato» à zy eigivs dee iva Dro"

'A»2 Tint egéro. 7. qvic aAdipe 72 gea T2U) Pt.
"Ov 44) mw TET ig Qoo H9 gptosi 9eoiaiv

vAomidO- Azo, "ep xtYy Avx S» oiv opp ano,

*Q £ eqeyluAs Qa uec zraveóre my 26-

"X dodi» axacDuw9:5 £762 pz TwQA2 1X.

Tuníxis 8a xn alo epolo memtoxX.
'A»x m Ap*» 9» Mp6 8 Tud AX mAirTas
'H 2dgxeerestozg ) 727 Ttg?! wa S pan DACH

EZ» area ois X99 T E»xàO- zpxev.
JOvme zoLcag T xeprivor pu Badicen.

'Ovzo ]: Susa ES Aera y, €» at" lanea

'Ovà' tzi 7 aeéuyden zoires user kr.
'OvdYzo] &vSting aov T Tepic tyr
"Aen Ferris zi? 'A9nvonug £n 7mwod 5

Ileioy 9 x5, XV 2e"cg! cea |t tiep Jtoier 5
"Qr tp xaMgoy du wu eTUÍNKty "Ope.

"Os ei plo vip» i piy diomomsadpot To Mpgto,

Ezra eam. od, idbvao Xt" icgeto,

"Avgup Emi X9 juge. Coat» Y SPARE Pm nw
Eat» demitosi. i2 9 d» 234/49 V40 ov.

Xeneuoh eva 2 idis kou xe jukee Q aeo.
'Ov od eT TET. & P TOT. €i7t ZieUha,
"Ao 2 esQós Tt Yu AC One , d£iy eizey.
"Ap: map ^ eiae D avígóg Pg one» ,
Os 72iu8 egerat 'vndWais óxeyoty 1».

d euet . pe ! que 0€ Qon Qoévos ifm myTos
"Ies nain RE PP ETIPS QvAes.
*9s d: Q«6teis TUÍG ar Aya reiS £s) à xc.

Has.

Eyxi ri aroyoys. 9; Vx em Ay yn te: d gj.

? AXN. ei TOU T: ut , x9 29 ' paura BaAa dU mz.

Em. gods.

Dk QEXcCULITs 449
is. Él 1) COE X "yj yan LO cps£ov. :
(Pe CAJAS gmu TET icd QiAor KOxetos i Ptoje1p.

'AAa uL aO ser eris» qus. c0 amASeY.
7Q mW. euro» ajos Meno T Bio av.
ic, Tejegres ql4 Agilew. «e. ev 3 diu cautTE y
& 7 teyX£.
io Emu) 40 oum Mw s cur oyog Antes Dutaloy.
ü./— 'Owdas 2prd «o 6€ ay Mey yan 7. 9 : D eh cióv a
"Hay wer: Aya, «eA € Ax oiv JiÀdponor,
Na Gus * 29m. ate P YT 4 mu ix dug.
'Ov 2 T)05c&6 A&ioy T TQ MO 6er.
"Ag« ^ Ot eru 34Ce9 GVAT Any x, vete
Men vis itm 0 i 525 TÉ. alo ien £916,
it. "OpTi ME Tl) 94v TU T xeridesry Lsvo»
wA dp Tt qo Ag cQ eumd. xeiroa 0 Cy MÉTp),
TÉ. IL ats modi T Báxn, TA Hée PT 29 H4
49. Kay en Tis 2] xiAaCaY &yfp.
Ilej auri Ma aed rJ £v» T áAagóna,
Or. D d s Br. bo 3 7T») Y xadiuy
A AsguGas! adis emori ex CoASIg),
"Ovx xe e GaAeis TU Xu E juymiM
i. Hx&omo o xieot oi». 520 de eps s
9s. "Ov àmmim)Ti jwilo» eie yup 5
Fa.] Hac funt peratla ; crura jam cur ans cape :
Nam vifo ad exta , dique polluctum paro.
1*.] Curabitur : 23 ventum opportuit [latim.
Fa.] Mox venio c» adíum : uum flrigaus videor
tibi ?
Tr.] Nunc illa rite affare cures. mefcio
Quis ifle lauro qui coronatus venit.
Quis ille tandem e[t ?. Fa.] quam videtur ar-
rogans !
Vatum puto effe. Fr.] Non is ef , fed Hierocles.
Fa. ] Sortilegus ille forfan eff ex Oreo :
Quid volt fibi ergo? Fr.] apparet infef'um boms

Seutire contra [ancta pacis federa.
Ff Fs.|

. 40 DissERTAT IO SECUNDA
Fa. Minime: [edillum nidor ifle perculit.
Tr.] Fingamus bunc mos uon videre. Fg.'| Redi?

ais.
Hi.] Que [acra funt bec? eui Deofit vittima?
Tr. ] Tu tacitus affans dimove à luflralibus.
Hi.] Dicfurim efis cui literis ? Iv. Em ,benee[ft,
De pene. Fa. ] Amica diva Pax multum beue !
Hi.] Num: ergo polluce , atque proficias dato.
Tr. ] Inflarepre[lat avfui prius. Hi.] Sed bec
Satis affa. Fr. ] mulza ; quifquis es , fatagis
zimis.
"Age pro[ecato. Ubi ara? Libamenta fer.
Hi.] Linguam [cor fim incidite. Tr.'] memores mones.
Hi. | Scin quid tu agas ? Fa. | Si dixeris. Tr. ] Ver-
bum cave
Faxis zodo uzum : facranam Paci damus.
Hi. ] O miferos (Fultofque bomines. "Tr. ] boc depre-
COT 172 1€.
Hi.| Qui Divóm ignari mentis (focordia tanta efl)
Terrificis cum [imiolis fic fadus initis.
Fa.] Pape! Tr.] Quidrides ? Fa. ] de fimiolis me-
tuendis.
Hi.] Volpibus atque leve voltis coufidere mergi.
j Mens animi quibus alta dolis pettufque. Tv. ] U-
tinam tu
Tam caldo pulmone fuas jaéator inanis. |
Hi.| Namque Bacia Nymplye nifi decepere docentes,
Nec Bacis ipfe bomines , fi uec Nympha Bacin
ip[um.
Tyv.| Dii te eradicent y nifi definis ufque Baciffaus.
Hi. | Noudurm erat in fatis aiffolvi viucula Pacis
Hoc tamen inprimis. "Tr. | decet bac fale fpar-
gere primum.
Hi.] Nozudum etiam ut fiat bellorum mifffo amicum
ejt
piv My prius aute lupo quam nup[erit agua.
U

Dg 5 R4 4,C-U.L.1 s 451

Ur male olet fugieus c vilfet putida blattai
Ur generat c&cos. properaus arguta acalanthbis
[ camis : ]
Tempora [rc nondum Pacis matura fuerant.
Tr. ] Quid faceremus euim y, mou fiuem. imponere
bellis ?
An [ortiri utri mo[Irum graviora dolereut ?
loperium in Grecos fedus cum [poudeat i '[?ud ?
Hi ] Ztuumquam vecta efficies incedere cancrum.
] Nox tepoffidea vicfus manet 12 Prytamto :
Nec facies pofl bac, Bello que flante folebas.
] Nen facies umquam ut levis fiet afper ecbinus.
Há] Qwfei Oraclo, divorum incenditis avas ?
] Quodwates faciens pulcbré re[poudit Homerus :
Sic inimica illi bellorum uube fucata
Pacem acceperunt » C fuppofuere bidenti :
"Ac tandem toflis fIrebulis , exzi[que comefts,
Libaruzt pateras leti , praeeunte viamme:
Sed nullum vati memini prebere culignam.
Hi.] Heec ego uon capio, nec enim eft affata Sibylla.
qr.] 4t fapieus quondam rité boc praedixit Homeru:
Exfors ille domus , pauperque extorris & exlex
ven bellum civile juvat crudele, nefandum.
Hi.] 4jpice [is we quid per fraudem fraufus in extis
Subripiat milvus. Tr. ] quin bec tua cautio
| fola eff :
Nempe i[luc metuunt Oraclum vi[cera. Verum
Iufunde bic libamenyQ exta bic providus iufer.
Hi.] Si placet boc vobis, mibi ero meus ipfe mivifter.
Ty.] Liba; liba.
Hi.| Fundeetiam nobis, extorum C porrice partem.
Ty. ] 2A mondum [uperis placet immortalibus ifluc ;
Sed libare prius mos expedit : ipfe faceffe.
O Dea Pax tecum da po[[e extendere vitam.
Hi. | Cedo fis liuguam. "Ir. ] Ipfe tuam refer atque
remitte.

Fa Hi]

p DissER TATIO SECUNDA

Hi.] Libamen. Tr.] Sed C bec citó cum Dbamine
f«one.
Hi.| Nemone exta mibi? Tr. | Nulla idvatione quea-
us »
"Ante lupus quam commubio fibi junxerit agnam
Hi.] 4 fupplex oro. Tr.] Fruftra oras [upplice voce:
Non facias etenim ut levis ftez a[per ecbínus.
"Agite ergo qui | [pectatis buc adefle vos ,
Uzáà exta edemus. Hi.] Niue ego? 1r. Sibyl-
lam ut lubet.
Hi.] Haud , Ecere , ifta foli edetis in [imul :
Sed rapiam £b ipfe y quippe que in medio jacent.
Tr.] Feri,feri Baciu.. Hi.| Hominum teflor fidem.
Tr.| 4t ego quodees lurco etque vanus arrogans.
Fufe arrogantem reprimens ifLum feri.
Fa, ] Potes quidemifluc : afl ego bunc quas accipit
Deceptor illeebulbitabo pellibus.
Pellefue baru[pex bafce admiffurus es ?
Hi.]| Audiz quis ille Corvus eft ex Oreo?
Fa.| Nou avolabit ocyus in Elymnium ?

An autem hoc fequens Oraculum inter focula-
ria ponendum fit, an verointer ea, quz per An-
tiftites pretio corruptos data fuerunt, ipfe judicet
Lector. Sic autem Oenomaus apud Eufebium.
Eza)n 5 5 x94 oi K: ior T5TÓ q3Cctoi x65 ; 'Agiye er
&U i 8; sento] Qr. qi (2 l'ugv ac» POLES 2dgxen-
Te PrixetüyTIe » € «do 7A ves; TX ado «tUm |
fps enatis ra d; ad ms [ &x, torfan & plura de- -
funt | & mm Z (pena ; mw joedrorms MT LL
co 3 auis cmt , E m mVpty S TE Lud jgoorem.
Z.4os y x) xt aqo2y y ode. (Og tov € el BAáxss era
LIE AA Tur mi ed i £OUT &6 m Apmá-
yo. TU 3 fadt ipm HP 73) GU. ár gie Xn
ipu y aig n ETXUgmS. 0g LL wiAduay | py ts |
edu É TUy2£59 qi» iQ. TEIN 3 £ T) A«io eive

p) |
|
/
(

D£z£ OARhRaAcUrLi: 4
Mx ópulaci externes &N dn $ Jue v. Ad wie adi-
gi) ema. c» jp S» 15 MTUtggm y , Rui peijpemu
c j «5 «emt. c Dje?sULeDe, qesys, SM
&cQuAis £y m) XoQien o &àvaatiret. Tus m) sd! DL M
d» xg dou) aOVy duoi y norxeMNpus oio udpus PLC]
7. Quibus additipíe Eufebius: Ta 5 jy£:494 o
d)govig TY me neueren» € P neoudyour emuyzer ad-
qUpXas y X94 on audi» àAxÜus £i» den &g eir c» mis
J2si)y ois,

Nec fane diffimils Cuidiorum ,| Harpago adverfus
eos 1)0'vemie , fortuna couditioque fuit. Ifl bum enim
illum y qui tim inibi erat y tollere ac re[tindere , atque
urbem in[ulam efficere agereffé , ubi rem y faufto licet
initio, minus po[lea vidiffent ex voto cedere , abjecis
dewum animis , Oraculum con[uluere, Tu-vero ad eos,
IsrTHMUM NEU MUNITE, NEU SUFFO-
DITE: ]uPriTER ENIM SI VOLUISSET;
INsuLAM FECISSE T. Tibi porro vecordes ac
ffoliai bomines fidem babuere , fefeque Harpago , e fuf-
cepzo deterrit| con[lio , dedidére. lfluc autem quam
veteratorié!. Nam quod, me fuffoffo quidexm lflbzno ,
certina eos. veceptum babituros videas , affectum opus
inbibes: idemque frmul, utpote nequaquam eju iufli-
tuendi auctor effugiendi fpem Wess. aliquam. Neque
tamen [i à [uffodiendo ab[linuerint , letiorem exitum
polliceris. Hoc uuum affers , ovi Urbem Infulam fieri
202 placere. Occurrobat nimirum y fi debartarere , pa-
rem in utramque partem ve[ponfi oim; fim autem bor-
rarere , exprefJam nimium con[ecuture [alutis figmifi-
cationemfuturam. Quare, debortarimodó , tutum im-
primis ac fecurum Sophifle vifum efl. Atque bunc in
modum mibil prorfus ad ca refpondens , quorum te ipft
cau[[à comcenerant ,viiferos dimifffli , qui fe tamen abf-
tuliffe aliquid putabant.

Videmus igitur hujufmodi preftigiatorum nu-
gas fapientieribus deridiculo habitas publicéque

Ff 3 quan-

454 DissERTATIO SECUNDA

quandoque fuiffe explofas. Id vero fumma cum.
ratione fuiffe fa&um nos ulterius docet Cicero; per
plurima ac diverfimoda exempla, é quibus hzc fe-
quentia, à fomniorum Interpretibus defumpta ;
fuffecerint.

Curfor ad Olympia proftcifci cogitaus , vifus efl im
fomniis curru quadrigarum «vebi. Mane ad Conjecto-
vem. 4t ille, Vinces , iuquit , id euim celeritas figuifi-
cat C vis equorum. Poft idem ad. Amtipbontem. 1s
autem y Vincare , inquit zeceffe eft. An uon intelligis
quatuor aute te cucurriffe?. Ecce alius Curfor. (atque
borum [omuiarum , &y talium plenus eft. Cbryfippi liber,
plexus IAutipatri. Sed ad Cur[orem redeo) ad Inter-
pretem detulit , aquilam fe im [omnis vifum effe factum.
"At ille, Vidfli. Yflaeuim avi volat nulla vebementii.
Huic equidem AAntipbo , "Tu veró , inquit , te victum
effe non vides? ifla euim avts in[ettans alias | c agi-
£aus y femper ip[a bo[iremaefl. Parere quedam matto-
za cupieus , dubitans effet ne preguanus, vifa eft in quie-
te ob(ignatam baberematuram y ad coujectorem retulit.
Negavit eam, quoniam ob[iguata fuiffet , concipere po-
fuiffe. 4t alter preguantem effe dixit, Namiuane ob-
fíanari nibil folere.

Uti igitur in fomniis in Auguriis, in Harufpi-
cinà , in Sortibus, caterifque Divinationum ge-
neribus nihil preter fraudes ac przftigias humanis.
locum habuit: fic neque in Oraculis per verfus;
aut nutus , aut ejufmodi alia ; in Templis Fati--
dicis , per Pythias aliofve; Prophetas ícilicet at-
que Antiftites , editis. |

Quod quum probe noffent Romani rerum Do-
mini, geníque illa togata, Oracula habebant fibi
propria: atque in illa plenum fibi refervabant Do-
minium: Carmina videlicet illa ; qux Sibyllina
appellabant, ac pro talibus à communi plebe ha-
beri volebant. Atque in eà re fané faciebant id

quod |

D'g'"O RAcuUrnI:iItS:. 2

quod magnitudine & majeftate Republice,; atque
Imperio eorum veré dignum erat. Optime quippe
libri ifti primis Reipublicze temporibus ( uti no-
tum poft) per Duumviros;poftea per Decem viros,
poftremo vero per xv viros ( numero horumviro-
rum paulatim fic ; imó & ulterius, manente ramen
appellatione xv virum, increfcente ) accuratiffima
fub cuftodia fervabantur : neque aliter quam ex Se-
natus Confulto ( poftea autem & Czfarum juffu )
per hofce xv viros, neque ullos alios przter eos fub
capitis poena ; infpiciebantur : neque etiam aliter
quam difficillimis Reipublice temporibus , cafi-
bufve maximi momenti id ipfis à Senatu Impera-
toribufve injungebatur. Ac capitale erat aliquid
de iis apud alios enuntiare ; eorumve infpectatio-
nem aliis hominibus permittere; quicquid ridicu-
lé fingant fuperftitiofi librorum horum inter Chri-
ftianos patroni , de Virgilio, aliifvead illa Augufti
favoreadmiífis; quum ne ipfi xv viri injuffu Se-
natüs id facere auderent.

De ufu ipforum (omiffis aliiscompluribus mo-
numentis H iftoricis doCtioribus fatis notis ) audia-
mus Dionyfii Halicarnaífei verba ex libro 4. Ro-
man. Antiquit. huc adducta. Targuigius veró duum-
viros ex nobilium uumero creavit y có duos publicos Mi-
"i[tros ipfis addidit , illifque borum librorum cuflediam
mandavi , quorum. alterum , M. Atilium iuquam ,
quod vifus fuiffet mon bosa fide fe gerere , c ab altero
publico mini(tro parricidii accu[atus fuiffet , in culeum
Brutum yin mareprojecit. Sed poft Reges exacios, quum
Refpublica Oraculorum patrocinium [u[cepiffet , nuobilif-
fmis viris , quos eligebat , eorum cu[lodiam committe-
bat: bi veró per totum vite tempus boc muuere fua-
guntur , à militia cb reliquis urbanis muuiis liberi at-
que bac publice illis committit y [ime quibus non patitur
quenquam Oracula in[picere. Et ut vem paucis expe-

Ff 4 dian

456 | DisseR TATIO SECUNDA

diam , Romani nullam rem [anclam ac [acrum eque
diligenter atque Sibyllina Oracula cuflodiunt. Ea au-
zem con [ulunt quoties Senatus id decernit, quum in Re-
publica orta eft [editio , aut im bello gravis aliqua c
in[ignis clades accepta , aut quum aliqua prodigia aut
fpecira (qua [ep contigerunt ) apparent, que magnum
aliquod c cognitu difficile malum portenduut. Hi
Oraculorue libri u[que ad bellum Marcum perman[c-
vunt incolumes , conditi [ub terrá , in templo Jovis Ca-
pitoliui , in arca lapidea , à decemviris afferoati. Sed
poft centefimam c feptuage[imam Olympiadem , templo
iucen[0, [roe per infidias aliquorum , ut mouuulli arbi-
zrantur ; frve cafufortuito, bi quoque cum reliquis bu-
jus Dei Donariis igne fuut abfumpti. 'Oracula vero;
que munc extant , ex vari , locis funt comportata y
alia ex ltalicis urbibus allata. alia ex Erytbris Afia-
fici ; ex Senatus Confulto miffis legatis , qui ipforum
exemplar defiviberent , alia ex aliis urbibus, qc» 2pri-
vatis bominibus trau[cripta y inquibus quedam fuppo-
fititia ) & carminibus Sibyllinis in[erta reperiuntur ;
que deprebenduntur ex im que JAcroflicbides nuucu-
pantur. Dico autem ea que Terentius Varro in. [uis
commentariis 'Tbeologicis memorie prodidit. O' 5 Tag-
xupsnO- "P suy abes «mQuséis dvo aco jte dp ,
x4 dnpgoius ow Tis Üve Ürogizov (us "ooo Eas, CInenioig
&aiéloxs Tho Y. BioAluY QuAaxLÀ , ov T £1te9v Mápyoy
"AqvAtoy ) &txer, m QoZowrwu fpa lu) ign y 3 vv Qo
$Q' t). T dhuemiaew ds mw T09X(g» eig &ox» ifpospue
Bóar , spp 66 T7) m0 wy ^. o. 3 al» eA 50A lo E
Bun 4 7914 àv&AnCA TZ aio "V. agus qxC9s0. 0104,
eidpes vüg UmQuunsgu Tus 2Undeinvuciy oui T9 QUAS,
ei 2]g BÍu amoTho Conn alo mpuiaua y cepredy &Ca-
toot x € ouo) xL qi 7A» qexyHuaTe Y wd à-
M9 nis ÜbU e DIST , ds zucAs GU» VewcpUmi
eus (zxtbpes T Aguzeuar qoi; Joao: zuiécha. weusi-
A^ym dj eme» SÓiy uw Duousmot QuAGTEOY ETt emo

x17 uos

m

D g-O RA4cvrnrrist 457
xTu M itg ds T Ei an Oir Que. x6 9v PN
euro ürwy " gu NC lnyrtu » euimtus qruAmGo Roue Ti)
TUM » *" dyes Unis ui yaNIS TUUS D XV TUM
pov» 5 TEQ9/ TU y day € dyedtptawy emis Qutvpy , oio
ZUM cuuión. Bm! Outaw oí. VEnTMOV ME 2A $ Ma«p-
ax xA: 7T0AÉAS 5 x eiuduot xL yés cu Td xd 2 Ka-
7i TUA ys A35, CY Aii A&ryawt(, RD &ydo àv. dia $vAdT-
(ooi. p) alo rei Tlo Uri ross tGdojuinome €. tms
éAvuTIow Quz» S vag , er) i vmCuAg« ) 4e
eioYTO] deytg y eiT. Dar TOTO MAT M vu) TUS x2À0(G qrX-
Orumci $ 0E € au dQourvews Nurs 9 oTvgés. oi dY
yu óvng , CA zo» tia cuu Qogoi T qWTMY' oí 4d. o2
T c» "InuAl, mites soputeDvreg oi PU 5 HE Ecv)pan P
c "Ae xv Nvyue BuAzs BciguAtGTu) qeo6 Un vm
Tho ary oa Qiu "TP ey z5At0y , C mwup wo)
ida I ory og P Ev rts" C cis dO gATX oy T4 diee Cpu mezr02-
dios Tie X4CUM eiat 9. EACy Ae T9| 3 [77 xa S1doats «x99-
epic. Ajo dY & Ttgb OQ» "Ovlpur i svenxty cy T3 Oro-
Ape spy peret

Hi decemviri igitur (ac poftea adau&to numero
Quindecimviri) infpiciebant libros iftos ac refe-
rebant ad Senatum quid in iis, Dis Deabufve hifce
vel illis placandis, factu neceffarium contineretur :
aut potius , quz ibi invenire perhibebant interpre-
tabantur. Unde optime eos Livius lib. x. vocat
Carminum Sibylle ac fatorum populi bujus Interpretes.
Interpretabantur quippe illa prout Summo Roma-
norum Miagiftratui, Senatui aut Czefaribus, id pla-
cere fciebant. Exempla habemus in Julio Czefare
ac Maxentio, De Czíare ita Suetonius :

Quin etiam valida fama percrebuit ,| migraturum
Alexandriam , qc. Proximo autem Senatu L. Cottam
quindecimrvirum fententiam diclurum: ut quoniam li-
bris fatalibus comtiueretur , Parthos vifi à Rege uon
poffe vinci , Caefar Rex apellaretur. Que cau[a con-
quratis maturandi fuit deflinata negolia, me affentiri

$ ne-

498 | DisskR TA T10 SECUNDA

zece(fe effet. Plutarchus de hac re: Koj (: x24 2e»
£yà xx mhcreipes ei6 T Oipgy 06 TU slo KouzccgA alo h-
Mhz dueLtÉvrs , de Cm vexuua uy EG o Agar
Mo Tu II4g9»y dodrorTo "Poo oic cu) fBao1A€i $09 ó,a-
tdposs Im^ antis, aNac dove oy. &C. Et quidem
rumorem im plebem vulzaverunt illi qui. boc bouori
querebaut Cae[ari ,. libris Sibyllinis proditum y vizci
Partbos à Romanis poffe , fi Rege duce bellum eis mo-
viffeut , effe ipfis alioquin infuperabiles :: at redeuntem
"Alba ad urbem Ce[arem auf fuere falutave Regem.
Hinc Cicero , qui Reipublice contra Cefarem
favebat, lib. 2. de Divinatione: Sibylle verfus ob-
fervamus quos illa fureus fudiffe dicitur. Quorum inter-
pres nuper fal[a quedam bominum fama aicfurus in Se-
zatuputabatur , eum , quemrevera Regem babebamu:,
appellandum quoque effe Regem , fi [alvi effe vellemus.
Hoc fi eff in libris , in quem bominum y c 12 quod 1em-
pus eff ? ((INB.) Callide enim, qui illa compofuit , per-
fecit , ut , quodcumque accidiffet predictum videretur,
bomiuum q» temporum definitione [ublatá. -Adbibuit
etiam latebram ob[curitatis , ut iidez verfus aliàs im
aliam rem poffe accommodari viderentur. None(Je au-
zem illud Carmen furentis , cim ipfum Poéma declarat
( eff euim magis artis , c diligentia ,, quam iucita-
Louis qb» mots) tum verü eaque» dxgosis dicitur
cum deizceps ex primis verus literis aliquid couuectitur , |
ut in quibu[dam Enuiauis , que Enuius fecit. Id certé |
magis eft attenti animi, quamfurenti, — Atque im Si- |
byllizis ex primo ver[a cuju[que fententia prim literis |
illius fententia carmen omme preteritur. Hoc [criptoris
eff , moz farentis , adbibentis diligentiam , uon in[ani.
Quamobrem. Sibyllam quidem fepofitaya. e conditam
babeamus , ut id quod proditum e[l à majoribus , in-
juju Senatus ne legantur quidem libri , vvaleantque ad
depozendas potius, quam ad [ufcipiendas reliriones :
eum antiflitibus agamus , ut quidvis potius ex illis L;-

bris

D'gO w'A'c Snprs 459

bris quàm. Regem proferant: quem Roma poflbaec nec
Dii , nec bomines e(fe patientur.

In verbis autem Ciceronis hzc fequentia mihi
notatu digna videntur. 1. Ciceronem habere illa
pro callidis hominum impoftorum inventis, ac
ftudiofe in eum compofitis modum , ut ornnibus
períonís, temporibus , cafibufque pro libitu Inter-
pretum , applicari poflent ; ut! revera erat.
2. "Avgeaisi)us, fic dictas ; ejufdem plane eíTe fa-
rin ac meriti. Ita ut hoc Cicerone auctore ( ne-
que eo folo; cum & Terentius Varro & Diony-
fius Halicarnaffeus 4xe^aj£/« pro non Sibyllinis
ícà fi&titiis ac fuppofititiis habeant) magno cona-
mine magnas nugas agant , qui pro «peas illa ,
quam in Oratione Conftantini nobis protert Eu-
íebius, Ciceronem hunc in teftimonium ac pa-
trocinium advocant : de quibus tamen Cicero ne
per fomnium quidem unquam cogitavit.

At quam multa multi viri docti de hac «ees 342 ,
ut multa mira de lente ( ne quid acríusaddam ) nu-
gati funt ! condonanda forían iftis fua credulitas
atque ablepfia, quod qui amant , ipfi ibi fomnia
tngant; facillimé enim credimus quod libenter
credimus ; ac perfpicere tum nobis videmur quod
ne ufpiam quidem eft. Aít non condonandum
Schedio facinus fuum , dum pro ipfius Ciceronis
verbis heec figmenta obtrudit: Et Cicero libro r1.
de Divination. Obfervemus libros Sibyllinos; vocau-
dus eff zobis Rex aliquis fi modo fal'vi ejfe calumus.
Iamque iu carminibus Sibyllinis lezebatur » atam pri-
anum Romami Regem /Egypti reduxif[eut, Dominum
Orbis proditurum , quibus tum hic Schedius fubjun-
git. Quod e» fatfum fuit : nam Ptoloueo à Gabinio re-
ducto comfe[lim na[citur eus.

Atqui neque de Sibyllinis carminibus revera le-
&is, neque de Rege /Egypti ; neque dc Orbis Do-

mino

460 DissERTAT10 SECUNDA

mino prodituro , Cicero aliquid, aut quod eo trahi
poffit, ibicommentatus eft. Verum & poít Gabi-
nii illam expeditionem , (de qua, uti ex przecedenti-
bus meridiana luce clarius patet, minime gentium
' loqui in libris de Divinatione Cicero voluir) plut-
quam $4. anni excurrerunt antequam naícererur
Jetus.

Verumenimvero dicat aliquis, non folum Sche-
dium talia prodere, fed imitatum ipfum ut fzepius
aliàs , heic Mornzum ; quilibro de Veritate Reli-
gionis Chriftianz quandoque errores, fuper cu-
mulat. Ita enim ille cap.32. Car Zugufle, comme dit
Suetone,es avoit fait [errer em deux layettes dorées,fous
le bafe d' Apollo Palatzm , oi elles estoient difficites à fal-
[fier o des le temps d'Orizeue, de Clemenz Alexan-
drin , c de fuflin Martyr 5 c'efl.à-dire, mon fort.
long-temps apres la predication des ZApo[fres ces me[-
mes livres efloient en lumiere, comme fe voit par la
difpute de Celfus * Epicurien qui dit biem , qu'ils font
f''bbofez. , mais [aus preuve: c Con[lantin T Empereur
zefimoigue eu wne freue barangue , les avoir veu, c
deux, e» y reumvoye les Gentils de fou temps. Et qu'il
y eu[ft pour le moius quelque cbofe femblable , ne fe peut
zit. CAR CICERON EN $ES LIVRES
DELA DIVINATION,; DIT CES MO.LS;
OBSERVANS LES VERS DE LA SIBYL-
LE. [L NOUS FAUT APPELLER QUEL-
QUUN Roy, sy NOUSVOULONS ESTRE
SAUVETZ. Etchacun [cait toutefüis , combien ce nom
de Roy effoit odieux , c à tous les Romains , c à Ci-
cero sue]rue. 1M fait auff. mention de "A cR os 1-
C H E de la Sibylles ceff-à-dire, de certains vers,
DowNT LES LETTRES CAPITALESFAI-
SOIENT LE NOM DE CE Rov La, rel
que ceux que nous avous au 8. livre des Sibyles 5 e
conclut de (à qu! elles avoient l'efprit faim co vafis. Et

Con

D gs OR. c wb re 461

Con[lantin P Empereur. tefmoigue que. Ciceron. avoit
fouruc le livre del'Erytbrée s c» qu? Antonius l'avoit
voulu abolir. En ces me[mes livres efloit dit , que [i
toft que les Romaius auroient emis en [on entier 1 Roy
a' Egypte; le Monarque de Punigers naiftroit : C pour-
tant Ciceron eftrivant à Lentulus , qui briguoiz cefle
cbarge , luy toucbe ee[t. Oracle: (&- les Romains fai-
füient doubte de le reffituer à cau[e de cela: (y de ce
toucbent les Sibylles au 2. livre quelque mot. Et de
fait , apres que le Senat en eut bien conteflé , Gabinius
venit Prolomée , Q en ce meme temps na[quit efus.
Virzile qui par la faveur à? Augu[le avoit eu accez; à ces
livres , afait une Eclogue, cc.

Que ab ipfo Auctore verfa ita fonant Latine:
Augu[lus enim ut efl apud Suetouium , in duabus au-
reis capfulis [ub bafi Apollinis Palatini recoudendas
tradiderat , quo nou ufque aaeo fal[ariis penetrare fa-
cle: C quo tempore Origenes , Clemens Alexandrinus;
Juflinus Martyr floruere ,. id efl , paulo poft. Apoffo-
lorum predicatiogem , bi ipfilibri (NDB.) inluce bo-
mirum verfabantur , ut ex Celfi Epicurei difputatiomi-
bus liquet , qui [ubdititios alferit ,mon probat: c» Con-
fflamtiuus Imperator in quádam Oratione [e vidiffe c
legiffe teftatur , b ad eorum teflimouia Etbnicos ejus
etatis ablegat.. Quod vero monaulla [altem coutine-
rent , ab bifce qui bodie extant » non aliena , vix am-
bigi poffft. Nam Cicero inu lib. de Divinat. OBsER-
VEMUS; izqui, LIBROS SIBYLLINOS:
VOCANDUS EST NORIS REX ALIQUIS,
SI MODO SALVI ESSE VOLUMUS Quvaz-
quam Regis uomen quàm odiofum efft cum. Romazis
omuibus , tum pre[ertim Ciceroni, cuivis notum. ldeye
"Acroflichidem Sibylle memorat , id efl , carmina certa
numero , quorum capitales litere Rejis ilius nomen
copponebant , qualia li?ro Oraculorum 8. babemus :
ex quibus Sibyllam mente con[Htiffe Cicero coJisit. Et

Coz-

462 Disskn TATIO SECUNDA

Con[lantiuus Imperator te[lis. eff ,/ Ciceronem. librum
Erytbrez vertiffe , quem Antonius abolere conatus
fuerit. ln üfdem legebatur , cim primim Romani Re-
gem ZEgypti reduxiffent ,, Dominum orbis proditurum:
cujus quidem Oraculi veftigia ex[laut in epiflolis Cice-
ronis ad Lentulum , qui illud munus veduceudi Regis
ambibat ; e Romani idcircó in deferendo cunclabau-
fur, QC boc lib. 2. Sibylle moffre attingunt. Et vero
poft multa ultro citróque verba Gabinius Ptolomaeum
reducit , ( confeflim ma[titur Tefus .. Virgilius , cui
verifrmile eft. aditum ad illos libros per Adugu[li benuc-
voleutiam patuiffe , Eclogam fcripfit , qua mera Sibylle
tran[latio eff , ec. ;

An non pcené quot verba tot errores? Satiscla-
ré fateor patere videtur ; fua Schedium ex hiíce
defumpfifle; at non in meliusfed in pejus adhuc ca
mutavit. Optime dicas de Amborum verbis huc
adductis ; Pergula picloris , veri mibil, omnia fal/a.
Certé ex Ciceronis epiítolis ad Lentulum ; Reli-
gionem in ea caufa tantam obtentui fumptam ,
(legantur modo attenté 7. priores) non obfcure
patefcit.. Cui minimé quoque contradicit Dion
Caffius; cujus verba fuper hoc negotio /Egyptiaco
quin adducam mihi temperare nequeo : funt autem
hecíequentia : Tejs Jo ZiGu»eieus mo Chr soves y
digo) c» auThs jeypypu lov Ti TET. , "Ava v "A y-
als BamAd0s [ouJties devàs deápdp Oe vA64 » lo) pp Qu- |
Aion oi pun wmUpvrguoOs . geh pirTua xod wr zu tm-
XkpuctTt. a5 pmo € ziyss € *60adus ciere. Kdw T6- |
vs bo Curso sw "Y Emiy qu£os vu vm cosdpe Sw «x
euTtg » GmwpEC lon To qu «dOA oUT5 byyocido e. ; la
Kéauyt v adtvies Duapzo. Tad ) (eicit pd Suc
yu oido 0n j (s 72) £c &di T x(u»de od ux 5»
BuAd NaQiceero o i T) MO» Guo) 2le :
KéTw»O-. my 49 TH AS 6 YM$ qu? ÉET7mWY di gpvz 22"
(darsg cioe 2iviedeq ) £Jeure qe ovy pogOein «p ie
| PME

Dx OnAcULIS4 463

J euiAoy 7É6 iepfos 01244 » xav Two mé» eng Tio
2psains Ur ouTiis agnusrinm ,. HsCikam To odis CA
Ascgu qÀ Aójto». óc m (94 jg?hos Goo vx equ t£à-
vj » (rito "WAtov q» wAZÜQ. zoe. Kod exeo pp
16 ETnG » XM t6 qiw €? Aemnpes yAGoras "yox Qio ait
xupby)n. yvipos j aé75y pp 8T 7er, Gi »
ajo seo n) Zmy?'eA clo € IGAeuens qois» ext97-
quilóvmuy , 3 2 T Ilog7j iov "m PPP dVo wx-
qu222€l» cud iy. X8NUoyzuy ($5 $ DG aav
Ti Agni , *WZiect TATÀ TUE ? x 7 Y Quin ge Tot * Ay-
AQ» IIAuün(ge és v? x9vov Onugpaev. dyeysw ) diíirows $
ei BSAdo TA MeiQu» wo IeumiQ-*S m QxElys 2€-
xTM , ewrimQQuEaw eon, 7^ € civu ate Qc] xptozi-
ilpot. Quum enim Romam libros Sibyllimos adirent y ita
fériptum im dis invenerunt . Si Rex "Egypti alicujus
auxilii indigens venerit, amicitiam ei ne denegacveritis
zullis autem copiis eum adjuveritis : Sin fecus feceritit;
labores qb» pericula babebitis, "Admirati igitur id carmem
ita ad rem pre [entem congruere y, omnia quae de eo de-
creta fuerant facta , antiquaverumz , C. Catonem Tri-
bunum plebis fecuti. Atque ad ipfum Oraculum iz po-
pulum evulgatum e[! Catonis operá. INon enim licebat
Sibyllinum ullum carmen populo enuntiare vifi id Sena-
zus deérevifJet .. Nam ut primim Oraculi fententia ,
( quod fieri affolet ) «vulgo innotuit , veritus Cato ne id
Jupprimerezur, Pontifices ad plebem produxit : acpriu[-
quam Senatus quicquam flatueret , eos cozgit Oraculum
exponere. GQuamtoemim mimus id eis licere videbatur,
zanto plebs egrius vem ferebat .. Igitur ea fententia fuit
Oraculi » redditumque Latine enuutiatum eff... Quum
deinde f&ntentie dicerentur , aliique à Spintbere fiue
exercitu jubereut Ptolemaeum reduci , alii id à Pompeo
duobus cum | Lictoribus fieri vellent. (uam Ptolemaeus
Oraculo intelleflo id. ita fieri petebat , eju[que litte-
vas Plautius "Tribunus plebis publicó vecitavit ) ve-
riti Senatores ue bec res ipfa Pompejum adbuc ma-
jorem

464 DissreR TATIO SECUNDA
jorem effieret , [ub praotextu mandate anmone ei
obflHterunt.

Videmus fané ex hifce Dionis verbis, atque ex
iis quz de ifto Reipublice ftatu legenda occurrunt
apud eorum temporum Hiftoricos ; totam hanc
rem ab utraque parte actam fuiffe partium ftudio ;
atque ut Cicero ad Lentulum , rez adam moz reli-
gioxe , [ àSenatu ] fed malevolentia, Q illius Regie
Largitionis invidia , opimionemque fuiffe populi Romani,
à Lentuli imvidis atque obtreclatoribus nomen indu-
um fitle riligionis , gon tam ut ipfum Lentulum im-
fedirent, quam ut ne quis propter exercitus cupiditatem
"Alexandriam «vellet ire. Quae res tamen zequé ad
Pompejum (utiex Dione vidimus) quam ad Len-
tulum pertinebat. Noverant plurimi, i non omnes,
quantum pecunie Rex potentioribus profunde-
bat ipfumque Pompejum in domum íuam Re-
gem recepiffe. Quod autem Cato, Tribunus ille ,
populum ita commoveret ; inde proculdubio fa-
ctum , quod inter ipfos xv viros effent qui, non
quidem directe verum indirecte, fuarum partium
hominibus przten(i iftius Oraculi fententiam eli-
minaffent : quod in tam turbido Reipublice &
factionibus fciffe ftatu, magis impune facére po-
terant. Indicatque populifervor, eum non ufque-
quaque fidem habuiffe relationibus iftis quas de hu-
jufmodi Oraculis Senatus ad populum faciebat:
praefertim vero quum videret rem & largitionibus
à parte Ptolemai, & Ambitione ; avaritia , ma-
litia ac partium ftudio à parte Senatus aliorumque
Magnatum agi ; à quibus tamen nec ipfe popu-
lus ( five Plebs Romana) fatis libera erat 5. in-
ftigante, uti vidimus, Catone. INec fufpicione ca-
ret ; (tam ex iis quz apud Dionem fequuntur ;
quàm quz apud Ciceronem habentur) quinde-
cimviros fententiam prateníi iftius Oraculi ; aut

mnctu

VILE TORRE BUT

D'g Om a'6 ut mW 467
metu, aut gratia motos ; apud populum immu-
taffe , vel ipius placitis ita accommodafle , ut rela-
tione ipfius ad Senatum facdtà , ftatim in omnia
alia; quam antea ab ipío decreta fuerant , iretur:
( Cum tamen Ponti&ces inter Quindecimviros ,
contiariz factionis jam talia eliminaffent : unde
Cottae & aliis occafio data fuit populum commo-
vendi,) imó & nomenindu&um fi&z religionis
à Senatu populum opinatum , adeoque plane nihil
quidem quod hüc pertineret; à xv virisinventum
ex Cicerone fans claré elucefcit.. Verum & ex fe-
quentibus verbis hujus ipfius Dionis collatis cum
iis qux jam antea ex Cicerone & aliis protuli-
mus , fumma cum ratione populum talia fuiffe fu-
fpicatum, patebar.

Aóy8 2» m E «ar yy PVT 6; 7€ xod vsoss ( *i«
wa OiAG Ao2? "tex ) Sul, e i£gtey c om-
qe«addy cos xo idpo» 2da pesr ov, in 4 XCv»u asma
€i püzoT &Y 18e Tlogtgs WING n, Uie "e faci-
Af£eS dAQvM » 2 RLEONOV TA V ale TgTO) aU Tw! qi) (mA.
ei TRU lw TU Kauoo £A à ves £041 0t cQ 94 TETÜU TE 7H
cdünwme &AxOE eM» € on € qvis Q0 , wm L2
o0 beg» C 5 KxostO» zv, z Vip, «nC Usi Th-
Auxuis BSAGUua1G Um oim y XpET áyrevaeiv mA-
ume, ET: awmiou "VMvudp:ries , terdum als Pmtw-
Alo, aei» sq my GO edi E aeuuum ova. Nam quia
rumor quidam , [ive «erus , five fal[us , ( ut fabula
nonnunquam confiugi [olent ) paffm emanaret , quafi
Ponutifites illi, dicli quiudecimviri » palam perbibe-
rent y Sibyllam dixiffe , muuquam Partbos aliter , quam
à Rege fuperari poffe , quafique propterea de appellatio-
ze Reps Cefari tribuenda velaturi effent ,, tum boc
ipfum verum effe per[uafi, tum etiam Magiffratibus ,
i2 quorum mumero Brutus c Cafftus eraut , impofitam
iri ueceffitateun dicendae im con[ultatione tam gravi fen-
feniig , Jamque mec audentes coutradicere nec tacere

Gg ffti-

468 Disse£RTATIO SECUNDA
fuflinentes , infidias antequam de negotio quicquam fla-
iueretur, maturarumt.

Qux Dionis verba quam valide confirmant ac
declarant latius ea qux fuperius ex Suetonio , Plu-
tarcho ; atque Ciceroneattulimus. Namque ante-
quam Cotta aliive quindecimviri in Senatu ea de-
nuntiare valerent; Cxfar ille; cujus inftin&u talia
perhibebantur, occifus fuit. In caufa Regis Pto-
loni libri hià xv viris infpecti fuerant, eà occa-
fione, quod Statua Jovis in Albano monte fulmine
coelitus tacta fuerat. At in hac potteriori caufa id fo-
lá au&oritate ; aut directione Caefaris, qui & Impe-
rator & Pontifex Maximus erat, factum videtur; (fi
modo factum fuit & non fparfum in vulgus ftudio-
fe per Cottam ) licet antea id nunquam injuffu Se-
natus ( confentiente faltem eo) fuiffe faádtum com-
periatur. Hinc Cicero: Quamobrem Sibyllam quidem
fepofitam c couditamn babeamus ; ut, id quod proditum
eft à majoribus , aju[[u Senatus ue legantur quidem li-
bri , valeantque ad deponendas potius , quam ad fu[ci-
pieudas religiones. Ne vana fcilicet per eos populo
injiciatur fuperítitio ; quze in damnum redundet
Reipublicz.

Senatus autem juffu aut inftin&u (faltem prae-
cipuorum ex ipforum numero ) folitum injungi ;
Decemviris quid ex iis proferrent ; non obícu-
ré indicant fequentia. Cum azti[Htibus agavtus » ut
quidvis potius, ex illis libvis, quam Regem proferat.

Quam magnum vero detrimentum coeperint
hxc Oracula , eorumve auctoritas, per ejufmodi
motus Reipublicz inteftinos , quibus occafio daba-
tur qua horribile illud arcanum , tantà cum cura co-
ufque confervatum , cordatioribus cunctis detege-
retur ; facillime ex jam dictis perfpici poteft.

At antiquis temporibus populum ipforum au-
étoritac commodiífime regebant ; atque inde rarif-

fime

D aTCOR'ACc'UbI5 469

fime permittebant ; Reipublicee caufa, externa adiri
confulique »ezsZe:«: ne; fcilicet; ii qui erant ex-
tra ipforum Imperium ifta occafione turbas ullas
excitare valeret ; dum hoftibus aut inimicis po-
puli Romanifaverent, velab ipfis prattio corrupti
cíIent,

Hinc ne quidem intra ipfam Italiam atque in
confpectu feré urbis id fieri , Reipublice caufa;
paffi funt. Nam Latatius ; (ut Valerii Maximis ver-
bis utar) qui primum bellum Punicum confecit , à Se-
matu probibitus ef? fortes Fortune Prene[liue. adire.
Av[piciis enim patriis , mon alienigenis , Rempublicam
adsniniflrari opportere judicabant.

Quod autem magnae auctoritatis viris, ac Pon-
tificibus iis qui viri facris faciundis effent , ho-
rum arc&iffima cuftodia ita demandata fuerit; ut
priufquam vulgo illorum fententia innoteíceret ,
Senatui eam , neminique extra hunc; aperire dee
berent ; fatisclaré id manifeftat ; fenatum qui ipío-
rum Dominium obtinebat ; ea quz fibi é Repu-

lica vifa forent, ut cvulgarentur curaffe. Unde
& C. Cato qui non audebat in totum illa fi&tionis
coarguere ; priufquam ad Senatum per xv viros
deferrentur, à populo infpectos volebat.

Secundum veró, de quo dixeram ; exemplum
fu ppeditat nobis Zofimus, hiftoriarum libro fecun»
do: ex quo quoque verfutiam horum deprehen-
dere queamus [nterpretum callide per ambiguita-
tes verborum & Maxentium ludentium , & fibi-
ipfis ; in ram lubrico atque ambiguo Reipublicae
Ítatu, probe confulentium. Verba Zofimi funt:
Ma£okQ- 5 cvatxAcemes tou , Tolg Ovis ite Cin queam
dni s KUu T iegomeimey apa S ogA(am Tvyss Aya
T up DuYtTo s x qu Xi590»9u6 desordive. X T Orrparuy
e pu exugivoy "m yat x oim BA 6n aeánlovsz, '"Par-
PTT óxred PuykTe «Trey 3^ qeQus tewrM vU Aoj-

H

Gg 2 p:

47 DrssERTATIO SECUNDA
7Hy sActpa ety . dg Oy 78e em? ove T5 '"Pous Q ari»
2]ov-sidpus £16 &nuospdp(Q-. Maxentius stra muros
inclufus Diis viciimas offerebat , eb exti[pices de belli
eventu com[ulebat, ipfis quoque Sibyllinis Oraculis per-
veflizati. | per xv viros fc. ] Quumque reperi/fet
Oraculum , quo fignificaretur in fats effe y wt qui ad
perniciem populi Romani [peclamtia defignaret mie-
vabili morte periret 5. de [emetip[o id aecipiebat , quaf
qui Romam adortos » eamque capere cogitaztes » £*o-
pul[aret.

In hifce exemplis przedidtiones habemus horum
Carminum Sibyliinorum , cum aliàs fere femper
folüm indicarent ; quid faciendum , fi aut fedi-
tio ; aut calamitas ; aut prodigium , aut magna
quzdam coníternatio ac timor; aut aliud aliquid
hujufce naturz , ad confulendos hofce libros Se-
natum vel Czíares impuliffet: uti patet ex fequen-
ti exemplo : quod quoniam & ritum confulendi
hos libros clarius quam alibi ( quod fciam ) apud
veteres ; ob oculos ponit , huc ; licet longiuícu-
lum , adducere non verebor. extat id in Vopifci
Aureliano hiíce verbis contentum : Poffea zazez
ipfi quoque Marcomarmi fuperati funt. lu illo autem
timore, quo Marcomanni cuntta va[labant , ingentes
Rome [editiones mote [uut , paventibus cunctis , ne ea-
dem qus [ub Gallieno fuerant , provenirent .. Quare
etiam libri Sibyllini , moti beneficiis publicis ,. in[pecti
funt, inventumque ut in certis locis facrificia fierent ,
que Barbari traufire uon poffent. Facia denique funt
ea que precepta fuerant. in diverfo ceremoniarum ge-
uere: atque ita Barbari vefliterunt , quos omues 4u-
veiiauus carptirn vagantes occidit. Libet ipfius Sema-
zuscon[ulti formam expouere , quo libros in[pici Clarif-
f norum juffrt auctoritas. Die tertio Idus Tan.

Fulvius Sabiuus Praetor urbanus dixit : Referimus
ad vos P. C. Pontificum fugze[Hionem , € Aureliani

Priz-

A.

D'gE^O-R A4CuwWbE Fg 471
Principis literas , quibus jubetur ut infpiciantur fata-
les libra , quibus [pes belli terminandi , [acrato Deo-
rum Imperio , continetur. Scitis euivi ipfi , quotiefcun-
que gravior aliquis exflizit motus , eos femper ?u[pettos :
neque prius mala publica cffe finita, quam (NB.) ex
jis [acrificiorum proceJft au&loritas. "Tuzc furrexit pr-
ome [entente Ulpius Syllamus , atque ita locutus eft ;. So-
rÓ nimis P. C. de Reipubl. falute con[ulizus , feró ad
fatalia juffa ve[picimus , more langueztium , qui ad
fummos Medicos , mifi in [umma de[peratione, nonmit-
Iuut: proinde quaft peritioribus "viris major facienda
fft cura ,. quum omuibus morbis occurri fit melius. Me-
mini[His enim P. C.me in boc ordine [epe dixiffe , jam
zum quum primum muntiatum efl Marcomamos erupi[-
fe» con[ulenda Sibylle decreta , utendum "Apollinis be-
aeficris y in[erviendum Deorum immortalium preceptis :
recu[affe vero quodam , q cum ingenti calumnia
(NB.) recu[affe , quum adulando dicereut , tantam
Principis effe virtutem , ut opus z02 [fit Deos confuli ;
proiude quafi c ipfe vir magzus non. Deos colat » 71025
de Diis immortalibus feret. uid plura ? audivimus
diteras quióus rogavit opem Deorum que umquam
cuiquam turpis eft , ut vir fortiffanus adjwvetur. Ai-
ze igitur , Pontifices , quá puri, quá mundi , quá [an-
i, qua ve[litu animi[que [acris commodi , veterani
manibus libros evol'oite , fata Reipub. que fuut eter-
ma, perquirite : patrimis matrimi[que pneris carmen
indicite : mos [umptum [acris , mos apparatum facrifi-
ciis » u0$ agris ambarvalia indiemus. Pofl bac inter-
rogati plerique Senatores fententias dixerumt quas lon-
gum e[t iunecere. Deiude aliis mauus porrigentibus ,
aliis pedibus in [ententias euntibus , pleri[que verbo con-
Jentiemtibus ,| conditum eft Seuatuscon[ultuxa .— 1tura
eft deinde ad templum y in[betli hbri , PRODX TI
VERSUS; lu[lrata urbs , cautata carmina ; ambur-
bium celebratum , ambarvaliapremiffa: atque ita fo-

Gg 3 lenui-

47, DrisskERTATIOSECUNDA

lennitas , que jubebatur , expleta efl. Eft. Epiffola
"Aureliani de libris Sibyllinis : mam ip[am quaque indidi
ad fidem rerum. Miror «vos , Patres Sancli , tamdiu de
aperiendis Sibyllinis cubita(fe libris , perinde quafi in
Chrifliauorum Ecclefia, mon ia templo Deorum omuium,
tradfaretis. Agite igitur , c caflimonia Pontificum ,
ceremonii[gue [olenmibus. jwodte Principem uece[frtate
publicá laborantem. lu[piciautur libri: quz facienda
fuerint celebreutur :. quemlibet [umptum y. cuju[libet
gentis captivos, quelibet animalia regia mom abnuo
fed libens offero. Neque enim indecorum efl Diss jarvan-
tibus vincere. Sic apud majores ntoffvos smulta fiuita [uut
bella , fic cepta. Si quid deefl [umptuum , datis ad Pre-
fetlum erarii literis decermiguff.. E[I praterea veftre
auttoritatis arca publica y quam maga refertam e[fe re-
perio quam cupio.

Ne veró diutius hifce immoremur, notabo fo-
lum hzc verba in Oratione Ulpii Syllani: Recz-
fefe verà quodam , & cum ingenti calumnia recu[affe 5
cum adulando dicerent , tautam Principis effe virtu-
fem , (Cc.

Ex quibus liquido patet, non eequé magnam apud
omne: eos libros tunc obtinuiffe auctoritatem : ac,
qu:e illi qui recufabant , contra hanc infpectionem
objicerent, pro calumnia in Libros SibyllinosSyl-
lano habita, Cum ii ; uti Auguftinus poftea lib. 3.
cap. 17.de Civitate Dei, cumCicerone fentire vide-
rentur , Iz eo gezere Oraculorum , magis interpretibus ,
ut poffunt [rve volunt , dubia comjeclantibus , credi [olo-
re : vel potius , ozzzia ab ipfis confiugi ad Iubitum Do-
minantium s proindeque iftam confultationem effe
inutilem.

Utautem Romani fua fibi ex iftis libris petebant
pro Republica Oracula, fic Germani à Velleda ( at-
que aliis ad id conftitutis , five virginibus , ve mu-
lieribus ) pro Republica; imó & pro lup

v1de-

D'e/Q R.AcCWJSX;
videtur ; petebant Refponfa. De qua Velleda inter
tla Tacitus lib. 4. hiftor.. Se coram adire , alloqui-
que Velledam uegatum.. Arcebantur ad[pectu quo veze-
ratiomis plus ineffet. Iplaedita inturre [ vel ut alii;
ipfa adyta intrare | dilecius à propringquis , con(ulta
refpon[aque , ut interauntius numinis portabat.

Utautem Germani, preter Dryadas fuas Fati-
dicas ( de quibus Celeb. Salmafius ad hiftorias Au-
guítas) Oraculum fibi publicum ac proprium ha-
bebant in ve/leda : fic feré cuncta Regna ac Refpu-
blica, preter illa ; quae feré commune vulgus, ac
de rebus quibufcunque confulebat, (ftepe tamen &
ipü Magnates) fua fibi propria; ac qux Reipubli-
cz cauía ab ipfis confulebantur, habebant. Etiamfi
quandoque, fíedrariüs, etiam adalia, per Orbem
maxime decantata , Oracula, eos quibus fidebant,
initterent confultum. Quod & exemplisadmodum
claris demonftrare valerem :

Sed jumenta vocant, c Sel inclinat, eundum eft.
Quamobrem & illa, & alia huc fpectantia; alii tem-
pori atque occafioni refervo.

Quis, interim, Amice Le&or,;ex iis quze hactenus
differui, non perfpicit fatis clarum effe atque aper-
tum ; Oracula non Diaboli przternaturalibus prz-
ftigüs ; fed hominum vafrorum conttiti(fe fraudi-
bus & artificis: qui dum & Opes &Honores, aucto-
ritatemque fibi inde parare valerent, ftulta: plebe-
culz, imó fxepiüs quoque Magnatibus per illa im-
ponebant ? Quibus accedebant interim & plurimae
nihil plané in fe veritatis continentes narratiuncu-
lz: atque hinc tam apud Veteres quam recentio-
res, fuiíle gratis feró affumptum id quod in quz-
ftione erat ac de diea fuiffe difputatum & conclu-
fur, antequam de ipfo 2a ullo modo conftaret. Ita
enim fzpius contingit ; ut multi priufquam conftet
de Verit; t2 hujus illiufve pretenfz hiftorixe , com-

Gg 4 mini-

474. DrissER TAT10 SECUNDA

minifcantur facti caufas: quas fi penetrare fe poffe
defperent ; ftatim ad fupernaturales & miraculotas
confugiunt. Atque ita inveítigant ac fupponunt
quandoque cauías 1ftarum rerum, qux nunquam
fuerunt in rerum natura ; imó fzpe nec effe queant.
Exemplum hujus rei notabile admodum habemus;
in puero illo Silefiaco ; cum pratenfo dente tuo au-
rco; qui Medicos ac Phyficos illius temporis per
aliquot annos inter fe commifit ; donec tandem
fraus detegebatur. Quam hiftoriam , quia fere in-
ter folos Medicos & Phyíicos nota eft, atque huic
rei apprime quadrat ; ipfius Senncerti verbis hic an-
nectere volui.

Anno Chriíti 1593. circa feftum Pafchatis ru-
mor innotuit, puerum quendam Annorum fe-
pieni , Chriflopborum Mulleru , in pago Weildorf in
Silefia, cum ipfi dentes excidiífent , ultimi Mola-
ris loco dentem aureum fuccreviffes cujus rei hi-
ftoriam poít anno Chriíti 1595. defcripfit & pu-
blicé edidit D. 7acobw Hor[hus, Medicinz Pro-
feffor in Academia Helmftadianà, qui ipfum par-
tim pro naturali, partim pro prodigiofo habet , &
folatii loco Chriftianis à Turcà tum afflictisadhi-
bitum effe ftatuit. Eodem anno 1595. ejuídem au-
rei dentis hiftoriam edidit Martizas Rulaudus , cui fe
oppofuit ob. Ivzolfleterusanno 1597. contra quem
fuum judicium eodem anno defendit Marzizus Ru-
landus. De eodem aureo dente fcribit etiam.-4zareas
Libavius part. 2. fingular. Differt. 7. qui Diíputa-
tiones illas , in partem utramque habitas recen-
fet ; quas ut huc afferam operzpretium non effe
puto. Non entis enim nulle funt affectiones ; &
deas ille aureus nullus fuit, fed fucus merus, qui
Vratiflavie demum detectus fuit. Ejus rei hifto-
riam ad me perfcripfit Dz. D. Mi.beel Doringius ;
ficut illam ex Dz. Dazielis Bucretii Phyfici quon-

dam

DUO R'A OU TOR 475

dam Vratiflavienfis relatione accepit ; quz talis
fuit. Puer ille cum Vratiflaviam deductus fuiffet ,
& omnes novitatis iftius miraculofz (ut putaba-
tur) cognofcendz ac videndz defiderio teneren-
tur, factum eít , ut in Doctorum virorum con-
ventum ac concionem , cui inter alios plures C/.
D. Chbriflophborus Rbumbaumius P. M. ctiam inter-
fuit, vocaretur. Acciti & admiíli dentem feduló
contemplati funt , qui fplendore aurum Rhena-
num reprzfentavir. Adfuit (imulaurifaber. Isjuf-
fus frictione lapidis Lydii dentem examinavit.
Linea affrictione inducta exiftimabatur revera effe
aurum Rhenanum. Aurifaber igitur rei veritatem
penitiüsexploraturus ipfi illevit pigmentum au-
reum , & , ecce lineailla abíump:a difparuit. Pro-
tinus ergo de fraude fufpicio concipitur. D. vero
Rbumbaumius , ut erat ingeniofus & cautus ; in-
fpe&tionem repetit, atque fuperné dentem non in-
tegrum fed foraminulo pertufum conípicatur. Spa-
tula igitur ferrea admotà, nunquid lamina aliqua
Orichalcea folàüm denti effet inducta ; explorat.
Rem ita fe habere certitfimé invenit, & reliquis
fpectatoribus oftendit. Lamina enim illa per fpa-
tulam movebatur , nihilque erat aliud quam me-
dietas (& forían inaurata) globuli, quales crumenis
& maríupiis olim à foeminis in Silefia geftari foli-
tis appendi coníueveriat,. Detraxiffet prorfus à
dente laminam iftam D. Rbwumbaurmius ; ni dece-
ptor reftitiffet, & (e cum puero fubduxiffet. Frau-
dis enim hzc detectio peffimé habuit pueri iftius
circumductorem , utpote qui nummos corroden-
di occafionem fibi ereptam efle videbat: atque ita
cum aureo iíto dente evanuit ac difparuit. Que
bifloria [re&é tdem przcedentibus addit ] owzes
nature [crutatores sneritó sonere debet , me cau[aa rei ,
C m dn prius querant y quam a on fit manifeftum ,

E: € de

476 DisseER T. SEC. pE On AcvuLIs

€$ de reipfà plaue con[let. In quá re tamen nonvaro
peccatur, dum de non Entis affeiouibus & caufis [cape
acriter o magno cozatu di[butatur,

Hxec funt , Cordate Lector ; quz: de Oraculiseo-
rumque auctoribus pro hác vice differere & volui &
potui Multa me prztervidifle nullus dubito : at
multa quoque ftudio credas me przeteriiffe : cum
putarem hzc fufficere poffe iis , qui non ni-
mium fupcerítitione, (qua quantum abfit à vera
ac rationali Religione ; quantumque femper ifti
obfuerit , cun&ti norunt prudentiores ) alüfve prze-
judicatis opinionibus , occcecati,funt. Si quis ta-
men , contraria & meliora edoctus , ctiam me do-
cere ifta velit ; habebit facilem me atque obaudien-
tem. Finiam , igitur & dicam cum Horatio:

Vive , vale fi quid novvifli rettius :flis ,

Candidus imperti : [i mom , bis utere mecum.
— — — aedeédy dy $ atii
"Avdpgs "ois wr ip DUTVIRA Dg.

DE

l——— HÓA

477
D E

CONSECRATIONIBUS
BO I BON OGLANC DOS

SCHEDTYTASM S.

Meeuz. Uandoquidem , Amice Lector, in
; Diflertationibus meis , Confecratio-
; num Ethnicarum plus femel à me
mentio facta fuit; non putavi illa ;
quz inter legendum mihifefe prodi-
dere, fiheicea occafione proferrem;
tibi fore injucunda aut ingrata. Juítum tamen
commentarium , ne à me de hac materia jam ex-
fpe&tes: fed Schedía(ma folüm (uti titulus pro-
mittit) ac precipue deiis, qua abaliis, de hacre
aliquid fcribentibus aut non ( quantum ego ício )
aut fobrie ac perfunctorié tantum , per hanc il-
lamveoccafionem fcilicet ; tractata funt. Plura for-
fan dabo, (i plus otii quandoque, ac plus animi,
talia ulterius perfequendi oboriantur. Flec przefa-
tionís loco dicta funto: nunc ad rem nobis pro-
pofitam.

De Confecrationibus Cefarum , five Impera-
torum Romanorum , quz habet Herodianus, ini-
tio libri quarti , hiftoriarum fui temporis , tam
multoties transícripta fuere ab eruditis atque ad.
ducta, ut nemini ea amplius effe queant ignota.
Quare, iisomiffis, de Confecrationibus folum Ara-
rum ; Statuarum ; Templorumque Deorum Dea-

ramve;

47.8 | Dg CoNsECRATIONIBUS

rumve , Terminorum , aliorumque Dis dedicato-
rum , aliquid dicam;
Nori(fimus cunctis eft verfus ille Horatii :

Cum faber incertus [Camnum faceretne Priapum

Maluit effe Deum.

Atramen non ftatim poft fculpturam perfectam,
ftatuz pro Diishabebantur, aut numinis illius, cu-
jus imagines erant, przfentia ipfisadeífe credeba-
tur: led Confecratione opus erat: quz per multas;
varias ac diver(imodas ceremonias ; pro diverfitate
Deorum Confecrandorum ; perficiebatur : in uni-
veríum tamen per Uzéiozes ; Coronatziones , preces ,
(Give pratenfas magicas, five alias) /acrificia alia-
que in fequentibus proferenda, ac poftremo 24a-
0Yationes.

Quanquam & Unio ; & Corozatio , & ;Adora-
tio, & Sacrificia conferrentur etiam ftatuisjam du-
dum Confecratis. INamque in fupplicationibus ;
aut Uzéionem , aut Coronatiozem , aut Sacrificia &
Ludos, aut plura quoque; aut cuncta fimul, adhi-
bere foliti erant.

Dis Confecrandis ergo parabatur Templum cum
fuis veftibulis ( eee»: ) Paftophoriis;facris feptis, |
vcl ; ut Graci ea vocant «62e, lucis facris per-
fxpe, aC «o awmeses (qua aqua luftrali, inter

., Chriftianos Originem dedere ). intra facra fepta |

' pofitis, aliifque facris edificiis ad ea fpectanribus ;
pro voluntate, aut magnificentià PLA Dedi- |
cantium. In adytis autem collocabatur ftatua quae
tum Confecrabatur. Hinc optimusille antiquarius
Virgilius Maro, poft hzc verba: |

Et viridi in campo d emplum de marmore pouam y
Etíequentia ; tandem addit ,

Iu meaio mibi C e[ar erit , Templumque tenebit.
Autalio inloco; fi Templum non ejus gratia jam
antca conditum ceífet : tamen intra ea mena

nifi

Nor EN IGI 479

nifi termini effent , aut arbores facrze, aut ipfe aedes;
aut domus privatz: qux etiam quandoque Con-
fecrantur : aut fimulachra quz nullo in Templo
fed lucis aliifve locis dedicabantur.

Hinc apud Apulejum legimus Floridor. lib. r.
Neque enim ju[Hius religio[am moram cviatori objecerit
(ad Adorandum fcilicet ; &c.) auz ara floribus re-
dimita, aut [pelunca froudibus , aut. quercus cornibus
ouerata , autfagus pellibus coromata , «vel etiam colli-
culus [epimiue con[ecratus , veltruncus libamiue bumi-
gatus vel lapis unguiue delibutus.

Quz omnia figna partim erantatque indicia , res
iftas effe confecratas; partim quoque ipfius Con-
fccrationis inftrumenta erant.

Inter quz tamen Uzéfi & Corozatio ( przeter alia
adhuc ) ftatuis magis propriz erant. Unde Minu-
cius Felix: Noz bons viri eft, Marce frater , bominem
domi fori[que lateri tuo barentem , fic im bac imperitie
vulzaris cecitate deferere: ut tam luculento die im la-
pides eum patiaris impingere: EF FY GY1AT OS fazé)
c&» Un cTos, & CoRoNaATros.

Ac multó clariüs idem Minucius hifce jam fc-
quentibus : Qua7:4o igizur bic nafcitur ?* [ Dew] Ecce
funditur yfabricatur , [(Ccalpitur. Nondum Dcus ef, ecce
plumbatur , con[Iruitur , erigitur. Nec adbuc Deus eft.
Ece ORNATUR; CoNsECRATUR,OR a-
TUR; fum poftremo Deus efl , cum bomb voluit qi»
dedicavit. ;

Ex quibus illa quze Arnobius compendiofe ad-
modum protulit, fatis clare meo judicio ; intelli-
guntur: tam fcilicet quz libro fexto habet hunc
in modum : Sequitur wt de fignis aliquid ,.— fimu-
[ :cbri[que. dicamus : quee rnulta. arte. componitis , e
religio[a obfervatione curatis. (Hxc enim refpicere
quoque ad Confecrationes , torfan & ad praetenfas
ragica$ , mihinullum dubium eft) quam quz li-

bro

489 Dg CONSECRATIONIBUS

bro r. ubi de femetipfo, fed nondum ex Ethni-
cifmo ad Chriftianifmum converío, loquitur :
Lubricatum lapileg E T EX OL I1v1 UN-
GU1iNE SORDIDATUM [ali O n-
DINATUM ] fauquam iue(fet vis prefens,
adilabar , affabar , c beneficia pofcebam , uibil fen-
iente de trunco , e5c.

Hc autem in Confecrationibus locum habuif-
fe; imó & per illas ftatuas, ac lapidesterminales
( aliaque figna) confecratas fuiffe fatis clar nos
docet Aur. Auguftinus lib. 16. cap. 38. de Civitate
D;i, ubi ita loquitur: Nec more idololatrize lapidem
PERFUDIT OLEO arb (NB.) vELvUT
FACIENS ILLUM Du M. Neque euim adora-
vit eundem lapidem , vel illi facrificavit. Uti & Lu-
cianus, in Deorum Concilio: Sed jaz lapis omnis ;
(NB.) omnuifque ara vatitiuathr , que ft orto
PERFUSA & CORONAS HABEAT: cuique
vir prafHieiator [uppetat.

'A»Ax à, 7g Ai0O» , 22] 7G Bo as Aer uad y 06
&y ata at xus , € es D*yes $xn 5. € our» àydpàs
eU open ; 6ia4 72206. &1GtV.

Quz de Statuis Deorum dita, vel intelligenda
e(fe (atis apertum eft: quod termini ejuídemve ge-
neris lapides vaticinari nunquam perhiberentur :
Sed Dit, aut ad minimum Heroes qui effent: uti
jam antea alibi à me fuit indicatum.

Praeter Uzzueuta & Corozas accedebant etiam Pe-
lamenta, Hinc Lucretius lib, v.

Nec pietas vlla eft v & 1 A TUM faepe videri
Vertier ad lapidem, — — —
Qnod explicat Siculus Flaccus; ubi de Termino-
rum Confecrationibus loquitur; hoc modo : Cuz
zermigos difpouerent , ip[0s quidem lapides in folidam
terram certos collocabaut s proximé ea loca quibus fo-
fs fadla defixuri eos erant... Et UNGUENTO,
V ES

E^roHNICT S. 48r

VELAMINIRBUSQUE (^ CORONIS eos,.coro-
zabaut. In foffü autem iu quibus po[rturi eos eraut,
facrificia facto , bo[pitiaque immaculatá cefá y y A-
CIBUS ARDENTIBUS INJECTIS, foffe
cooperati SANGUINEM INSTILLABANT;
egt? THURA ET FRUGES JACTABANT:
FAvos quoque E T VINUM aliaque quicéus cou-
fuetudo eft "Tey minis [acrum fieri | in fofla adjiciebant ]
cop[umpti[que omnibus dapibus igze y [uper caleutes re-
liquias lapides conlocabaut : atque ita diligenti cura
covfirmabant 5 adjectis etiam quibu[dam Saxorum fra-
gminibus circumcalcabaut quo firmius fLarent , tale ergo
fecrificium Domini inter quos fines dirimebantur facie-
bazt, Cc.

Ex hitce jam allatis, uti & ex mox fequentibus ;
videri poteft, non ubique; five in omnibus Con-
fecrationibus , unas eafdemque cxremonias fuiffe
obfervatas. Namque in unius ejufdemque Dei , al-
terius vero cognominis Confecratione; alii longe
Confíecrandi rítus obfervabantur.

De Jovis Ctefii Confecratione ita Athenzus li-
bro 1x. Deipnofophiítz, prout verba ejus emen-
dat 1f. Cafaubonus :

Aiós Konig exuén pot ap men edt. Kadleno xouis
diaoY £z v etam (u dins eua Adoxd , € cx g
eux OS ÓV£iS awTS X) oA $ pui Tu 4a Ty Xgàxiyoy x pe-
eo yvidpel , X veda ^ v n" epus" eirx oi xe au-
Ceooum. 5 d, éuog oix; id'og áxgot Oye , ay ) 757
X9p7iA. di t ouA.

Jovis Cte[iá figna ita flatuendas Cadifcum movum
utriuque an[atum operculo tegeudum :. Sirlacri auri-
bus coronam e laná albá inponito. Ex bumero ejus dex -
tro leuam fufpendite coloris crocei :. asmicito etiam ut
erit ttbi commodum ,. deinde AMBROSIAM il
affuudito. E.SÍS'T AU TEM AMBROSIA;'
AQUAPURA; OLEUM; ETFRUCTUUM

OMNE

482 Dg ConsECRATTIONIBUS

OMNE GENUS: lzc omnia mifce ad A4m-
brofiam.

Defcribit hic unà unguentum ( quod Ambro-
fiam appellat) quibufque conítaret : aliud plane
videbimus inferius in Hecates Confecratione ad-
hibitum.

De Jovis Graci Confecratione fequentia affe-
runt , ex Ariftophanis Dazaidiéus, Scholiaftes
ejus, ad Plutum ; & Suidas, in vocibus, vocas
idpvzior.

Maprio9uo4. dà Zi» tpxese xir pc
M: 2 uu 5T» $2p ui 7i.

Quz ole, five xv12«4 ad facrificia in Confecratio-
nibus adhibira magis pertinent : ac licet aliis Diis
Confecrandis , five jam modo confecratis, quan-
doque etiam offerrentur; potiffimum tamen illze,
quaíique eisproprium ; ufum habebant in Mercu-
riorum Confecrationibus.

Qu: manifefta fiunt ; puto, ex iis quze ex ejuf-
dem Ariítophanis comoedia , cui Pax nomen, heic
fequuntur : ;

Xe. "A2« 99 0 vai» cv1ao sy 7i TÉÓV 5

Ty. Tí d) e»oy' 5 quu Tu) x*gsis idpvatop 5
Xo, Xyreqotv y. wcmrtép pce Qepdpow Epui2toy 5
Tp. Tí » Dxéás Bears AnzAivd foi 5

Xo. Pei; px^meug iru px Denbers zoi dioi,
Tp. 'A»x Vi 7t:z tz X) 49229 5 &C.

Que apud hunc Poétam le&u jucundiffima |
funt. |
Ch. Age quid jam deinceps faciendum eft ?

Ti. Quid aliud, quam illam ollis Cou[ecrando fl atuere?
Cb. Ollifne , tanquam vilem quendam Mercuriolum ?
Tr. Qd aliud videtur num Jwvenco [aginato ?

Cb. evencotnequaquamsyne aliquo nobis juvandum fit. :

Tr. Juine pingui ac magna ? (oc. j

A

EO HN1icIÉ 483
Ad qux verba Scholiaítes: *Ovs JA vis xime s
or ecc apo ; oTé 3 &Ào mi 7b AvltAÉStegy isgeoy , € x
qTLi6 idpyor* X «E65 TD Ovéiduev $2529» » 85i iüpvsoX 5 2
eJ 5 3» extoCera, 4 9ioy dy 9 qo itgeiov, "Aliquando qui-
dem in Ollis legumina coquebant : aliquando vero [ume
ptio[tus aliquam vitlimam offerebant , C ita Con[ecra-
baut: acde eo quod matfatum erat. dicebant , (prout
vitlimaerat) BOovE CONSECRARE , 4M C A-
PRA [confecrare] au? O v c.
Ditiores fcilicet majore fumptu ; pauperes aut
avari tenuiore ; facrificia heic fua peragebant.
Sicquoque; mA» xeriras , idem ille Ariftopha-
nes Pluti Confecrationem in fcenam producit :
Kep. "ucvusoO s» e&)mm 4 apudps
T?» I1257v» smtp «t9 Teo. 3» LOpvudu D» »
T» ómdHiuos 4e dvA«diay à 9:85.
?AXA cxi) ms dáo29 duovs 2 pipes
"I £yov. extona v4 Ded! sv. "ep. crzvv jd 8v
Aeg» Tad zeit. Kzp. cw ID &To £a ms M.
Toa. Ej) ) n vwd; Kep. T5 1UTQUG cd6 T 9»
"ldpusvutcO- Aus Eem tmi Y xtDuAWs, Qige
Eueds Ux £j un aT» "eixÍAa.
UbiScholiaftes: E&G- 49 c» vuTe porti 7. 22A ud-
qus j àmr eia tlngdpor z;tagas Cero dut ce Và yu-
ye4* ay 7oix£Au6 wnQuridpas, C viu &TIDAMVTO teegAS UT
£A ois Desi 3Umyfgiovrte :
— — — —e Parumper fufline ,

Nam Con[ecrabimus ac collocabimus flatim [ Pla-
tum fcil.'] U£i prius confecratus fLabat. | Jupiter ] wf
iutimum Sacrarium | five Adyta ] fezper fervaret
Dez. [ Palladis ] Se afferat aliquis buc F A C E €
ACCENSAS; ut tu Dco Pluto pracas.

Sacerd.. Hoc quidem facere quam maxime opportetz.

Car. Eccet aliquis Plutumforas ex edibus,

My, Ego vero quid agam! [Car.] Ollas iflds quibus

Hh Denn

484 Dg ComNsECRATIONIBUS
Deum collocabimus accipiens , eas capiti impofita decen-
ter feras. Ve[Hta euim es ve[Hibus verfrcoloribus,

Scholiaftes : 7Mos erat iz Confecrandis ac collocan-
dis ac imaginibus , [ de aris paulo inferiüs idem te-
ftatur ] circumducere iu Pompa Ollas cum leguminibus
decocfis que portabantur à feminis veflibus ver[icolori-
bus adorzatus. Et illa ut primitias gratulatorias Dis '
( confecratis ) tribuebant.

In hoc pofteriori teftimonio videmus & face;
acces [a5 , quibus Diis Confecrandis praibant.

Hecates Confecrationem habemus apud Eufeb.
lib. 5. preeparat. Euangelicarum , hoc modo, in
ipfius Hecatis pratenío Oraculo. Ita enim illa
przcipit :

"AN TUM Eéaey xineuppdnor de ce dnte

Ilzjc»s if &»eAoto dois 704 22" €mi«o7id

Zaoizy AWm(ois waoixtdlorg xo An armas

Xgevprae € evexx(O» AGdYoto Tr. i^y gi reas

E9 eve Üuoim, wed &Üpoleus var Mio

"Av£scuw TAd » owes mox dp D mro adul.

Purum ab[ol've mibi fimulacbrum , quale docebo ,

Sylveflri à ruta facrum mibi perfice corpus :

"Accedat tenuis medii[aue penatibus errazs

Stellio, quem fLvracis , myrrba, tburifaue Sabei

Pulvere , cre[centis commi[te ad lumina Pbubes :

Dumque inflas operi, fimul bac sibi coucipe vota.

Addit porro Eufebius : Eus £u» o6 Le , Gnd

TcN. Aum]ie» xa AMT.

'Oesay MopQoa poly Tioveis Cuois ee xsXaQa

Kaj c2ódee vu)ma vM. duovas dE uot cubmogetÓ Ag

Qixs tug queo 7t' wen & 22A «(90s Zz»»

K eio Ur áo vau ÓY vay ipt (oi &y2)pyceis.

Tum ipfam quoque voti formulam pra[cribit , fimul-

que docet, quot eju[modi amimaleula admifiere opor-

fe4Í.
Quot

ETHNICIS 485

uot mibi funt formae, tot mi[ce auimalcula dextra

Sedulus , atque ultro na[tentis BRACHIA LAURI

IN NOSTRAM CONTEXE DOMUM:*
fic multa precatus

Effigiem , [omni tandem me tempore cernes.

Prioribus veribus comprehenduntur & materia ex
qua fimulachrum erat faciendum , & ea quoque
qua unguentum illud quo Confecranda erat Heca-
te; componere debebat.

Si veró vota illa (ive preces, quarum rnentio
quoque fit, addidiffet Eufebius, videremus ex iis
formulam , proculdubio ; in Confecrationibus ufi-
tatam.

Alias tamen videmus apud Livium aliofque ;
& in Inícriptionibus antiquis; Confecrandi For-
mulas. [ta enim Livius lib. 1. loquentem inducit
Romulum:

Jupiter Ferezri , bac tibi Vilor Romulus Rex Regia
arma fero , Templumque iis rekionibus , quas modo ani-
0 metatus fum , dedico , [edem opimis [polis , que Re-
gibus Ducibufane bo[Hum cefrs , me auctorem fequentes
pofteri ferent. Apud eundem quoque lib. 10. ita lo«
quitur Virginius:

Hanc ego aram Plebeje pudicitie dedico.

In Infcriptione etiam Capitolinà habetur :

"Alcide [acri generis decus , boc tibi Praetor
Et ovis Antifles dedico perpetuus.

Quibus addamus hanc quz fequitur formulam Ara
Jovi Opt. Max. facratz infcriptam ( non quidem
ea forma qua & hodie Patavii extat, quaque eam
Manutius , Gruterus aliique deícripferunt ; quod
ea heic fat commode exhiberi nequeat : attamen

Hh 2 ipfif-

De olxlzxeig » feu doniunculió, vide Grotium ad Ata, &
Cafanbonutn ad Auhenzum.

486 | Dg CoNsECRATIONIBUS
ipüffimis verbis quze lapide antiquo continentur )
hoc modo: L. CAESARE. IM P. P. COE-
LIO P.F .BALBINOSWIBVLLIO
PIO..COSS. VII. IDVS. OCTOBRES
CN. DOMITIVS. VALENS II. VIR
LIE PRAELEVNTE G TVELTO! SE.
VERO. PON TIFICE. LEGEM. DIXIT
IN. EA. VERBA. QVAE. INFRA
SCRIPTA. SVNT.

IVPPITER. OPTIME. MAXIME
QVANDOQVE. TIBI. HODIE. HANC
ARAM. DABO. DEDICABOQVE
OLLIS LEGIBVS ODPISOVE
REGIONIBVS DABO. DEDIC A-
BOQVE. QVAS. HIC. HODIE. PA-
LAM DIXERO. VT. INFIMVM
SOLVM. HVIVS. ARAE. EST. SI-
QVIS HIC, HOSTIA. SACRVM
FAXIT. QVOD. MAGMENTVM
NE£C, PROTOLLAT.ITCIRCO
TAMEN. PROBE FACTVM. ESTO
CAETERAE. LEGES. HVIC. ARAE
EAEDEM. SVN TO. QVAE. ARAE
DIANAE. SVNT. IN AVENTINO
MONTE. DICTAE. HISCE, LEGIB
HISCE. REGIONIB. SICVTL DIXI
HANC. TIBI. ARAM. IVPPITER

OP T-

BORUUNIOTTY 487
DPT.MXEX.DICO,^DEDTCO:
QVE. VTI. SIS VOLEN S. PRO-
PITIVS. MIHI. COLLEGISQ. MEIS
DECVRIONIB. COLONIS. INCO-
LIS. COLONIAE. IVLIAE. SALO-
NAE. CONIVGIBVS. LIBERISQVE
NOST RIS,

Non fole Preces igitur, verum & Leges Dedica-
tionis accedebant, uti & ex hac & aliis Inícriptioni-
bus difcimus; &ex C. Plinii epiftolarum lib. ro.
atque ibi Epift. 58. & 59. magis innotefcit. Nifi
quod fimul ex iis difcamus; utapud Romanos, non
tamen ita id perpetui moris fuiffe apud Graecos;
& Afi» minoris populos.

Sed ipfum audiamus Plinium , Trajanique Im-
peratoris » ad ipfum refponfum.

Plinius Tr. Imp. S.

"Ante adventum meum, Domine , Nicomedenfes prio-
vi foro novum adjicere ceperunt y cujus in angulo e(t
edes vetu[Hiffima Matris Magne , aut reficienda, aut
trausferenda : 0b boc pracipué , quod eff sulto depre[-
fior opere eo quod nume maxime [urgit. Ego , quum que-
reremy uum e[fet «X, IQUA LEX DICTA TE M-
PLO; c0gzóvi ALIUM HIC; ALIUM APUD
NOS ESSE MOREM DEDICATIONIS. D;-
fpice ergo, Domine, au putes edem , cui NUL LA
LEX DICTA EST; falvá religione poffe T R A N $-
FERRI: 2lioqui commodiffimum ef , fi religio mon
impedit,

Tr. Plinio S.
Potes , mi Secunde cariffime ; [rue folicitudime reli-

gionis , [i loci po[itia videtur boc defiderare , adem Max
Hh 3 7)

488 Dg CoNsECRATIONIBUS

zr Deüm TRANSFERRE iz eamque eft actom-
zmodatior : mec te moveat quod X, E X DEDICA-
TIONIS zulla reperitur , cum folum peregrina ci-
vitatis capax mon [it Dedicatiomi que fit moffro
jure.

Ex quibus tam Plinii quam Trajani verbis igi-
tur clarum eft, circa Dedicationes feu Contecra-
tiones, longéalios quandoque ritus ac ceremonias
aliisin regionibus, aliafque Pius gentes, locum ha-
buiffe; quod uti de Legibus Dedicationis hic patet;
ita de aliis quoque nullum mihi dubium eft. Nam
Gracorum & Barbarorum facra in plurimis va-
riaffe nemini ea indaganti ignotum effe poteft.

De Augurii captus in Confecratioaibus Tem-
plorum, Ararum ; aliarumve rerum Conífecranda-
rum apud Grzcos me aliquid legiíie Jam non in-
cidit: uti nec id de Barbaris apud Latinos : nifi que
de Germanis Semnonibufque inter eos , "Tacitus
(libro deipforum moribus conícripto ) hiíce ver-
bis tradit: Szaro rzempore in [ilvam AUGURI 1S
PATRUM, c prifca formdine [acram omnes
ejufdem [auguinis populi legationibus cotunt.

De fuà gente; Romana videlicet , Suetonius,
in O&. Augufto, cap. 7. Quod loca quoque reli-
gia, € IN QUI BUS AUGURATO QUID
COoNSECRATUR ; Ziugufla dicautur , ab autiu,
vel avium gelu, gu[lwve , ficut etiam Ennius docet |
feribens:

"Augufto Augurio pofl quam inclyta condita Roma ef.
Quo cum convenit Ovidius: quilibro 1. Faíto-
rum ita canit :

Santa vocant Augu[la patres : Augufla vocantur

Templa , Sacerdotum rité dicata sauu.

Procul omni dubio tamen & hzc inter Grz-
cas Barbarafque gentes quoque locum habuere : |
quod Augurandi ars vetuftiffima ( uti & dep |

alia

ECT HNICHS 489
ilia) à Chaldais ac Grecis ad Romanos tranf-
ierit.

Praeter Preces ac Leges dictas, etiam accedebant
(pe Dirae Imprecationes, quz tamen precipue,
ut puto ; locum habebant in Confecrationibus fta-
tuarum certis inlocis, Templis, Villis, Agrorum-
veconfiniis, confecratis collocatarum.

Hinc videmus apud Philoftratum libro 2. de
Vitis Sophiftarum in Herodis Attici vità: Ev
y£y &venÜd eqa Oe eivTu y TÉ [3 minos «ouv [3 Oven -
civmuw mig jy c» DPvpaie mue PV Em. dppeis* TUS DV,
qv63s 7Dije(g' mue OV , WWUP Oxis6 THÀGUTAWAD , CUXS eQu-
»de y &Pa fu) Tputs S exepatOe . 2 xs.
Imagines certé ip[orum venantium y. € venatioue fun-
Corum. qb ad venaudum paratorum con[ecraverat ,
partim in quercetis , partim in agris y. partim fuper
fontibus , partim [ub umbris platanorum 5 mon. o B-
SCURE, SED CUM I MPRECA T I O-
NIBUS EJUS QUI CONCIDERET , au£ [e
foco ubi confecrate eraut | MOVERE T.

Harum Imprecationum ab Herode factarum ,
exempla habemus in Inícriptionibus iftis, quas
cum Doaiffimis fuis notis edidit Celeber. Clau-
diusSalmafius: quarum primam heic afferam ; uti
ab ipfo emendata fuit:

Ilozyi "Abigo ieioovs Te4m6vez

Ha (622. 829r3y (Ais Pays; "Ova ;

T'eirisg dy y ugot "Popeus EXQeTO ue A016

Il&owa Jy Xj wr Oz Test IT

AZugy Azaro 1o Quo Hvoy Tz40722:o.,

TíQoo x: € Tejómeo c» eQnvimia: Ayuda.

'Qg o7: 7G. "PavBymet , 6 dU pv ess ig "AUiias

"HAOeme , Dno. T0908 EEAy maio Dam ou

"Oc mt porco zaAvgMQvAeoY X47 o Aulo "

Aqiz TE S0 x, Van € dydpta Boaevosymz ,

Aequi Lu X096 4 TU AoTgt Céoy tQirgoos,

lh 4 "Tau

490 DE CoNsECRATIONIBUS

"Yat p "Headns isola ey qase E46 »

' Aydggoty eidem cnavirhao € duo
En«idpaj. D d im. ol L^ oL Joey ot To 10 te gir
ZppduMo eigneoM A6Qor aeré voir ' Ama y
Mito y 7T y0V Phor HÁDH 5 à fu Acaw
"'OxAiosej, Gre 5 Matgkon PETIT dra t

"Ox 9idy EYeosiy d uetorovlo dnb ern.

KA LL » X9j "yt TUVEG eyguéma.
egi iO» o ado. PIZMTE 3 Oden vea »

Kej gov To: 494 Vena e Bos £u.

Ms ds qt pAdi opus, 0 ChuAct diOpe y
"Homo xd sadi xe LA)

Auot xputS AidO» 6 jrbn MALA AA.

Ze oio) T Áo po y xt cogo xiggicun.

"Ov 9iis pu YExvos! Bae igóxdoym Dg eT.
YlALas axe oto D» zo: x ty2oO- eigze ipoia.
Keoic Gme c puso , ere t uoeopO- esp.
Ku q3 A9nyou qx. ui x9ouor TY

Nud vyxortbret ewe (quadoed igo.

E: 3 7 axAvru Ta/m , € GU £r aor rt) eu T y
* ADS ones d y Ux e yynx 26m.
VUTSTT € exo Qa1 O- Níuca:s C posee" AAusup
Ticzymt 5 svitelo 7É xvAlydyrd Xa X9Ty 4.

*0v2Y P (09149 Te4ózi Ht» ' AuAIduo
*QvaÓ' oTt d Z ^ apotTio i££aAuat a.

Td « qu obo € Zr yp lun a AtnoX

Xegs, E v fmcyTM xi Te4oz & 2 E 24»5,

Quos verfus reddit idem ille Salmafius hunc in
modum:
O Boxa Atbeuarum prefes , Tritonia virgo
Cuique bominum cure ves [unt , Rbawnufias Upz.
Urbis vicine y que flat ceutum iuclyte portis ;
unc Cy vos celebrate locum pinguem ubere glebie
Dictum Deoi Triope de nomiue pagum :
Ut ztote biut [itis Triopeia numina, Dive,

EC

ET WNICAOOS 491

Ac velut Aileas fi quando inmvifitis arces ,

Et Rbamnuntem , alio delap[g vertice cali 5

Sic Dive buc proporate; bac confita vitibus arva,

Et latas [egetes , i» amicta arbufla racemis.

Luflrautes , mollique virentia gramine prata.

Vobis Herodes tellurem bauc vite facravit

Quanta patet , circum muri vallatá coroná ,

Ujque vel ad feros mazs[ura intaéla uepotes.

Sic namque borrificas divino vertice criflas

Concutieus, vifa eft nutu affenfiffe Minerva :

Nox glebam binc ulli. lapidemve impune movens
dum. ]

Nec Parca faciles , aut illiparcerepromptee, -

Qvi Divum [anctas oiolaverit impius edes.

"Auribus accipite bac y vicina c ru[lica pubes,

Hi: [acer efl locus, Q Dive non [ede zovende;

Multa coli dignas atque aures adbibere parate.

Difpofitas ne quis vites arbu[laque leta

«At late irrigui viridautem graminis berbam ,

"Audeat orcivo fodieus ex[ciudere raflro ,

Sive uovum flatuat, vetus evertatque fepulcbrum.

Luce zefas caffum [acra circumdare terrá,

Ni trabat ex illo geuus , banc qui condidit edem,

Olli quippe licet. "Teflis Vindexque, Minerve

Numine prepo[etus, nigri vegnator Avergi,

Et templi c» pariter [acrorum acceptus bonore.

Heec [i audita neget [ibi quis neque [cire laboret

Ipfuper aut babeat, u0m impunitus abibit.

Hunc cita [ed Nemef[is, atqne irrequietus ZAlaflor

Triflibus wrgebunt tali pro crimine poenis.

Nec Triopam quondam , cui [anguimis ZEolus au»
&or ,

Twvit [acratum Cereri temeraffe novale.

Quilts eris, pemamque loci, nomenque meweuto,

Ut fugias, nec ze Iviopea [équatur Er yundt.

Hh ; Ut

|

492 Dr CoNsECRATIONIBUS

Ut autem eo minus effet periculum profana-
tionis, Agri, Luci, aut Termini five Limites ,
aliaque loca Dedicata aut Confecrata ; vel muris
circumfepiebantur vel aliter notabantur. Et in
Terminis quoque fxpius certa agri menfura, aut
fpatium circum Sacella aut Templa in Confiniis,
five Biviis, five Triviis , five Quadriviis , con-
ftru&ta, donabatur; ob rationes ex Aggeno per-
fpiciendas. Ita enim illi; pag. 61, editionis Goe-
fianz: $i enim loca (atra edificabantur , quam maxi-
me apud antiquos im confini con[lituebautur .. Ubi

-zrium vel quatuor po[felfionum terminatio conveniret ,

€» uzufquifaue po(JelJor domabat certum modum [acro
illi ex agro fuo 5. & quantum douaffet. fcripto motum
faciebat : ut per diem [olemnuitatis , eorum privatorum
agri nullam. moleftiam inculcantis populi fuflinerent :
fed c ft quid [patiofius cedebatur , Sacerdotibus Templ;
illius proficiebat.

De poenis feu mul&tis pecuniariis ftatutis, per eos
qui monumenta Confecrabant, contra eos qui iíta
violarent (üve Agros rutelze nomine ipfis ceden-
tes, five hortulos, üive zdificia aliave ad ifta per-
tinentia.) habemus exempla quoque in Infcriptio-
nibus monumentorum ; quorum hzc fequentia .
fuffecerint.

D. M
MINDIA. IVLIA. ET. P.AELIVS
PHILETVS. COMPA
PAVERVNT. SIBL ET. LIBERTIS
LIBERTABVSQVE
POSTERISQVE EORVM
HIC LOCVS. CVM. HOR
TVLO. SVO. R ELIGIOSO, ET
AEDIFICIO LIS. SVIS
"MVRO

E T.H Nr:cr£ 493
MVRO. CINCTVS. AD. SEPVLCHRVM
MINDIAE. IVLIAE

ET. P.AELIL PHILETI PERTINET
ET. NE. QVIS EA LOCA

S.S. NEQVE. VENDERE. NEÉQVE
DONATIONIS. CAVSA

NEQV E. DE. NOMINE. VTRORVMQVE
EXIRE. POSSIT

QVOD. SIL. QVIS CONTRA HANC
INSCRIPTIONEM. FECERIT

INFERET. POE N AE. NOMINE
ARCAE. PON TIFICVM

HSS. L. N. H. M. ET LOCIS. $$. D.M. A

D. M

AVR. MAXIMIANVS. AVR. OLYMPIAD]
FIL. DVLCISSIMAE. QVAE. VIX. AN. XXII. M.X
D. XXVI. ET. PVBLICIAE. CARPODORAE. EIVS. ET
LIB. LIBERTABVSQ. SVIS. POSTERISQ. EORVM. F
SI.QVIS.HOC SEPVLCRVM. VEL. MONVMENTVM
CVM AEDIFICIO VNIVERSO. POST. OBITVM
MEVM. VENDERE. VEL. DONARE. VOLVERIT
VEL. CORPVS. ALIENVM. INVEHERE. VELIT
DAPIT. POENAE.NOMINE ARK. PONTIF. HS. CEN
ET. EI. CVI. DONATVM.VEL.VENDITVM FVERIT
EADEM. POENA. TENEBITVR

Nonnunquam vero non Arcz Pontificum , fed
Arce pop. Rom. five zrario ejus aut zrario Sa-
turni, aut Virg. Veftalibus , aut pluribus horum fi-
mul, ejufmodi Venditores , &c. pecuniam defini-
tam poenz aut mulcte vice inferre tenebantur; uti
patet ex Infc. 8. pag. 652. 13. p. 861.8. p. 1032.2.

p. 837. aliifque pluribus.
Ins

494 | De CoNsECRATIONIBUS

Imprecationes vero aut Diras , non ut pluri-
mum additas fuiffe in fepulchrorum Confecratio-
nibus, etiamfi fepe (licet id ftatuat Cl. Salmafius)
certiffimum puto. Quamquam nec leges defue-
rint, qux ne fpoliarentur ; aut aliis modis profa-
narentur, prohiberent, ita enim in Pandectis Pau-
lus lib, r. fententiarum , de fep. & lugendis. .Qu
zmouumento in[criptos zitulos eraferit , "vel flatuam
everterit , welex eodem traxerit lapidem , columnam-
ve fuftulerit , fepulcbrum violaffe dicitur.

Denomnibus erafis. ac denuo reftitutis exem-
plum habemus in fequenti Inícriptione :
HERACLIDES MENODOTI F
CALLISTE. MATRI. SVAE. ET
MENODOTO. FRATRI.L.L.L.P.O.M.$
TI. PLAVTIVS LWPVS
TL PLAWVTIVS EVARISTVS
M. PLAVTIVS , SYNEGDEMVS
HOC. MONVMENTVM. SVVM
VIOLATVM. VINDICARVNT. ET
RESTITVERVNT. NOMINA
OBITORVM

Fefta autem ejufmodi , (ve Encania qua heic
ab Aggeno vocantur folemnitates, etiam circa alia
Templa fuiffe Anniverfaria; & circa aras , fimu-
lachra & monumenta, &c. cum adjunctis Sacri-
ficiis , & Epulis ( cum nullum facrificium fine
Epulis fieret ). docent nos abunde Infcriptiones
Antiqux; uti; exempli gratia; hzc fequens;

T i.

-

ETuutcis 495

TI. CLAVDIVS. DRVSI, F.CAES. AVG.
GER M. PONT. MAX. TRIB. PÓT. II
COS. DESIG. IMP. IIL P. -DEDIT
OB. MEMORIAM. PATRIS. SVI. DEC. VII
COLLEGII.'FABR.M.R.HS.8.N. LIBERALITATE
DONAVIT. SVB. HAC. CONDICIONE. VT
QVOTANNIS. ROSAS. AD. MÓNVMENTVM
EIVS. DEFERANT. ET. IBI. EPVLENTVR
DVMTAYXAT IN. V. ED'AVEPÁS
QVOD. SL. NEGLEXERINT TVNC. AD. VIIE
EIVSDEM. COLLEGII. PERTINERE. DEBEBIT
CONDICIONE. SVPRADICTA

At, ne quis putet hzc circa fola monumenta
locum habuiffe, facit hec jam fequens Infcriptio,
quam iifdem verbis (licet non eodem linearum or-
dine, utfieritamen opportuerat ) uti apud Grute-
ram pag. 228. num. 8. habetur ; reprafento :

DECRETUM.

AEDICVLAM. ET STATVAS HAS
HOSTIAM.'DEDICATIONI
VIGTIMAE NATALI, AvG. VIII
KAL, OCTOB. DVAE. QVAE. PP
IMMOLARI, CONSVETAE. SVNT. AD
ARAM. QVAE. NVMINI
AVG. DEDICATA. EST. VIII. KAL
OCT. IMMOLETVR. ITEM
NATALI, TIBERI. CAES. PERPET
ACTVRI. DECVRIONES

EX.

496 Dr CoNsECRATIONIBUS

ET. POP. CENET. QVAM. IMPENSAM
C. CASCELLIO, LABEONIÍ
IN. PÉRPET. POLLICENTI GRATIAE. AGANTVR.
MVNIFICENTIAE. EIVS
EOQ. NATALI. VT. QVODANNIS
VITVLVS. IMMOLETVR
ET. NATALIB. AVGVSTL. ET. TIBERI
CAESS. PRIVSQVAM
AD. VESCENDVM. DECVRIONES.
EANT. THVRE. ET
ViNO. GENII. EORVM. INVITENTVR

ARAM. NVMINI. AVG. PEC. NOSTRA
PONENDAM
ET. LVDOS. EX. IDIB. AVG. DIEBVS
SEX. FACIVNDOS
CVRAVIMVS
NATALÍ AVGVSTAE. MVLSVM. ET. CRVSTVL

MVLIERIB. VICANIS. AD. BONAM. DEAM. P.N
DEDIMVS.

ITEM. DEDICATIONE. STATVARVM]|
CAESARV M. ET

AVGVSTARVM. MVLSVM.ET.
CRVSTVLA. PECVNIA
DEVOTIS. OMNIB. E T. POPVLO. |
DEDIMVS. PERPETVOQVE
EÉIVS. DIE. DEDICATIONIS. DATVROS
NOS. TESTATI. SVMVS

QUEM

"Hor HNtCÍS 497

QVEM. DIEM. QVO. FREQVENTIOR
QVOTANNIS. SIT

SERVABIMVS. VI. IDVS. MAR TIAS
QVIA HAC. TI

CAESAR.PONT.M AX.FELICISSIME.CREA TVS.ES'T

Epuli annua, ob Arz Dedicationem , mentio-
nem quoque habemus in Inícriptione 4. pag. 174.
ibidem.

Verum annui femper minime fuere: ut exIn-
fcriptionibus aliis viderelicet. Sed pro una vice
pius data: quod indicant Inícript. s. pag. 168.
[.pag. 234. & 7. pag. 44.1. & 3. 68. Aut fportu-
l1: quorum exempla in [nícript. 1. pag. 436. & 8.
pag. 44.1. & 6. pag. 108.

Sicuti vero Terminis eorumve Templis ; (a-
liifque etiam 'Templis ac delubris ; &c. cedeba-
tur certa agri menfura, (ad decem vel plura ju-
gera) & zedificia iis adjuncta ; ut ex reditu ipfo-
rum facrificia & epulc quotannis fierent: ita et-
jam Monumentis non folum pecuniz certa quz-
dam fumma; fed eoloco hortuli ( aliquando quo-
que horti admodum magni ) cedebantur: ut ex
eorum reditu Curatores ; Haeredes, quandoque
& alii, quotannis epularentur , & Rofas, nonnun-
quam & coronas myrteas , ad monumenta defer-
rent, Quandoque & ex pecunia aliifve ad ea defti-
natis, prater Rofas, & Myrteas Coronas aliaque
Parentialia, Olei, aliorumve divifio fiebat, & Lecti-
fternia ante Statuas ponebantur: ut ex Infcript. 5.
paginz 237. 2. pag. 433. 1. pag. 460. 12. pag. 636.
& aliis patet, inter quas maxime memorabilis mi-
hi videtur, quam exhibet jam pluries memoratus
Gruterus pag. 753. num. 4.

Por«

493 Dr CoNsECRA TIONIBUS

Porro Tituli, ut monumentis , fic & Aris & -
Statuis & 'T'emplis, &c. inícribebantur ; conti-
nentes cujus Dei, Dex, Deorumve effent ; au-
&torefque, & caufas, (fpe) Conf-crationis feu
Dedicationis, aliaque plura quandoque, compre-
hendebant: uti tam ex jam exhibitis, quam aliis
infinitis Infcriptionibus Doctorum ccetui notiffi-
mum eft.

Hincquoque Spartanz Puella , apud T'heocri-

tum ([Idyilio. 18.) in Helenes Epitbalamio:
I1297:4 qui gtQo^o" Aor p aep eio
IlA£faco4 exitQow xo (x) opp ig TrMsmuigoY
Ilggru d, 2pyoeto Gi 2A mo» Voeiv nAeQup
A adójduat , euisOusc uo CXiégy XASUTU v 1gov*
Tes pagus. dy c» Aud. 2tzghopera (25 mteaans s
"Avjioín ) Aegasi , Záo8 p. EAOAs QUTO cipi.

Prima tibi coronam ex loto bumi cre[tente

Neclentes , umbrofam [ufpendemus ad Platauum :

Primo astem tibi ex argentea pyxide bumidum un-

guezium

Capientes , fLillabimus fab umbrofam Platanum.

Literae autem iu cortice firibentur (ut praterieus

aliquis

Perlegat) Doricé,Vezerare me: Helene planta fum.
Ubi & Coronz & unguenta, ut in cxteris Deorum
Confecrationibus,

Ut autem tam lapidibus Terminalibus , quam
ftatuis, &c. prater Uzjweuta , ac Corozas etiam |
Vittas , ícu Velameuta adhibebant , fic idem quo-
que faciebant arboribus Confecratis. Hinc in Me-
tamorphofeos fuz libro 8. Ovidius:

Stabat in bis ingeus aunof[o robore quercus $
Uza nemus : VAY T Z& diam, memoreaue tabelle
Sertaque ciugebaut voti argumenta potentis.

Quam-

ETWNIC TIT. 994.

Quamvis hzc verba etiam fimpliciter ad cultum
religiofum , poft Confecrationis a&um , retrahi
queant. :

Apud Romanos ratione rituum accedebant &
alia, in Confecrationibus Templorum , aliarum-
que rerum Confecrandarum , feu Dedicandarum ;
Uti ex Cicerone patet: qui in Oratione pro do-
moíua: 44£qui C. "dtinius , Patrum memoria , bona
Quinti Metelli, qui eum ex Senatu Cenfor ejecerat ,
aci tui , Qu. Metelle , c tui, P. Scipio, confecravit
FocuLo PosrTO IN ROSTRIS;, ADH Í-
BITOQUE TrinBICINE. Et pauló inferiüs:
Quid ergo illa tua tum OBTEsTATY10 Trinr-
CINIS? quidFocuLUs? quid PRECES? quid
PRisCA VER BA volueruzt ?

Notum fatis eft Do&is omnibus Collegium Ti-
bicinums; notumque eos Sacris Romanis, Sacri-
ficiis, ludis; aliifque facrisadhibitos fuiffe; cum
prater Livium, alioíque, id his fequentibus teftetur
Ovidius:

Caztabat fauis , cantabat tibia ludis ,
Cantabat me[lis tibia fuaeribus.
Uti etiam in Infcriptionibus Antiquis, apud Gru-
terum ; pag. 175. num. IO.

COLLEGIO. TIBICINVM
ET FIDICINVM. ROMANORVM

QVI S. P.P.S
Et verbis magis expreffis, pag. 269. num. 2.
TIBICINES $2 ROMANI

QVI 4 SACRIS
PVBLIC 9 PRAEST $ SVNT

li Hoc

$00 DE CoNsECRATIONIBUS

Hoc eft ; qui facris publicis pre[to funt. Etin Con-
fecratióne facta apud eundem pag. x x x. num. 2.

PRAEEVNTE. AELIO
SUUPECBACERDOTE TIBPBLCIN E
ALBIO. VERINO

Quz Infcriptio an de folo "Taurobolii Sacrifi-
cio ac Confecratione ; an quoque de Templi aut
Sacelli alicujus Confecratione locuta fuerit, incer-
tum plane ; eo quod przcipua , ac quz Sacris T'au-
roboliis procul omni dubio multum lucis afferre
poffent ; (in quantum ex iis quz; fuperfunt con-
jici queat ) injuria temporum; forfan & hominum;
exefa vel deleta funt.

Apud eofdem Romanos Dedicationes five Con-
fecrationes fiebant per Pontifices. Etenim Pozzifex
Maximus, fi'Templum effet dedicandum , ( quod
tamen non zdificabatur priufquam rite Auguria
capta fuiffent) Po[fez temebat C verba ad religio-
zem Deorum immortalium ( ut Cicero loquitur) coz;-
pofita proferebat : Et in Aris Confecrandis ( quod
tamen & in dibus facris confecrandis à Magi-
ftratu quandoque fiebat , uti ex Varrone difci-
mus) /olemnia verba praibat.

At nec folus aderat Pontifex Maximus , aut ad-
effe , rite debebat : fed cum ipfo quoque Colle-
gium Pontificum.

Quod patet ex verbis Ciceronis Clodium accu-
fantis, quod domum fuam non rite confecraffet.
Pontifex iuquit , affuit. Nou te pudet cum apud Pon-
tifices ves apatur) PONTIFICEM DICERK;
NON COLLEGIUM PoNTIFICUM ArF-
FUISSE: Prefertim cum tribunus plebis , vel denuu-
ziare potueris y vel etiam cogere ? ($c. Et paulo infe-

riüs:

ETOBIN Ot cox $01
tids: Hauc fuigitur Dedicationem appellas , ad quam;
zm collegium , on bonoribus populi Romani ornatum
Pontificem y nom denique adole[ceutem quemquam; cum
baberes in Collegio familiariffimos , adbibere potuifli ?
Imo iftud Collegium non tantum adeffe debebat :
Sed fi quis, autfignum , aut delubrum , aut porti-
cum , aut hujufmodi quid fimile dedicare volebat :
referre ad Collegium Pontificum prius debebat.

Hincidem Cicero ( in eadem Oratione pro do-
mo fua.) 4:que ille [ C. Caffius ] zamen ad Colle«
gium retulit : tu ad quem vetulifHi ?. Si quid deliberares,
fi quid piaudum y aut in[lituendum fuiffet religione da»
meflicà : tamen in[lituto caeterorum «vetere , AD
PoNTIFICEM DETULISSES. Nov dee
lubrum cum in urbis Clariffimo loco nefando quodam at-
que inaudito in[lituto incboares ; referendum ad Sacer-
detes publicos nom puta[li ?. dt, fi Collegium Pontificura
adbibeudum nom videbatur j eiemone borum tibi ido-
veys vifus eft , qui etate, bonores auctoritase ante-
celluut , ut cum eo DEDI CATIONEM COM-
MUNICARES?
Minor tamen numerusin plurimis ; imo & gra-
viffimis rebus ; fufficiebat , fi plures adefIe non pof-
fent: ut idem ; in Orat. de Harwfpicum refponfis ;
habet. De facris publicis , de ludis maximis, de Deorum
Pezatium , Vefleque matris ceremoniis , de illo ipfo
facrificio , quod fit pro [alute populi Romani , quodpo[t
Romain conditam , bujus unius ca[Hi tutoris religionum
[celere ciolatun el, qUoD TRES PoxT1FI-
CES STATUISSEN T, id femper populo Romano;
femper Sezatui , femper ipfis Diis immortalibus [atis
fanétumy fatis auguflum , fatis veligiofum effe vifum
efl. AAt-verà , meam domum P. Lentulus , Conf. c
Pontifex , P. Servilius, M. Lucullus, Qu. 7Metellas ,
M. Glabrio, M. Meffalla , L. Lentulus , Flamen Mar-
tialis : P. Galba, Q. Scipio , C. Fanuius y. M. Lepi-
I3 dur;

503. Dx CONSECRA'Ü:6NIBUS

dus , LL. Claudius, Rex facrorum :. M, Scaurus, M.
Craffus , C. Curio, Sex. Cefar, Flamen Quirinalis ;
Qu. Cornelius P. Albinovanus , Qu. Terentius, Pon-
rifuces Minores ,. cau[a cognita , duobus locis didfa ,
maxima frequentia Ampliffimorum , ac Sapientiffmo-
vum civium adflante, 0oMN1 REL1GIONE;
una mente omnes LL Y3BERAVERUNT.
Nimius hic videri cuipiam poffim in citando Ci-
cerone. Át verba hzc jam poftremó adducta, indi-
cant. t. Dequalibus confulerentur Pontifices [ qux
tamen alio loco ac tempore forfan latiüs à me tra-
€tabuntur.] 2. Ad minimum tres numero Ponti-
fices debuitfe ad(iftere in Confecrationibus aut De-
dicationibus. [ Qux vocabula , ut hoc obiter no-
tem , quandoque quid diverfum, quandoque unurà
idemque fignificant: uti à me fere pro uná eadem-
que re in hoc Schediafmate fumuntur. Confecra-
tionis vocabulum ad bona privata ; domos, &c.
pertinere magis videtur: Dedicationis ad "'empla
ex iis dedicata: quod locus T'emplo conftituendo |
priusquam ipfum Templum zdificaretur. coníe-
crari deberet : quod zdificatum denuo dedicaba-
tur.] Utiin gravioribus Confultationibus tres nu-
mero debebant adeffe. Quod , id eft, quare hzc
verba, Ciceronis adduxeram. 3. Et Ordinem;
& Characteres, & numerum perfonarum , ( Di-
gnitatemque eorum ) qui id Coll.gium confti-
ruebánt. Quorum nemo ex fece vulgi: verum
omnes Ampliffimi viri, & maxime; in civitate
orbis tunc Domina , confpicui. 4. Non folum
ad Confecrationes aut Dedicationes rite faciendas;
Íed & ad res iftas quz male confecratz erant omni
Religioneliberandas, hoc fuifle adhibitum Colle-

gium , necfinceo, &c. fieri debite potui(le.
Sic Refecratio , quà res male aut illegitime Con- |
fecratze iterum Profanz reddebantur , fiebat etiam.
per|

i

| B TONUNTI T IDE $03
per Pontifices; five juffu Senatus, ex fententia &c
auctoritate feu refponío Pontificum ( qui deomni-
bus Sacris, iifque qux ad illa pertinerent, judica-
bant ac Refpondebant ) per Praetorem Urbanum ;
ut nos docet Cicero, in Orat. pro domo fuá : cu-
jus verba paulo altius repetam : Sed uz reverzar ad
jus publicum vindicaudum , quod ipfi Pontifices femper
zon folum ad [uas ceremonias , [ed etiam ad populi juffa
accommodaverunt : babetis im commentariis veftris ,
C. Caffium ceu[orem de [igno Concordie dedicando A D
PoNTiFICUM COLLEGIUM RETULIS-
sE; EIQUE M. /EMiLIUM PoNrir.
MAXIMUM PRO COLLEGIO RESPON-
DISSE; zifi eum populus R. nominatim prefeciffet ,
atque ejus juffu faceret , mon videri id recle poffe dedi-
cari. Quid, cum Licimia Virgo Veffalis , [ummo lo-
co nata [anétiffimo [acerdotio praedita, T. Flaminio ,
Q. Metello Coff. aram c» ediculapi, c» pulvinar. fub
Saxo facro dedicaffet ,, nau eam rem EX AUCTO-
RITATE SENATUS D HOC COLLE-
610M SEgx.]ornL1Us PRAETOR RETU-
LYT? cum P. $cevola, Pontif. Maximus P R Oo
COLLEGIO RESPONDI T, QUOD IN
LocoPuBLICOoLiciN1A C.F. 1NJvs-
SU POPULI! DEDICASSET ; SACRUM
NON VIDERI ESSE. .ODvamquidem rem quanta
Jeveritate , quantaque diligeutia Senatus [uftulerit ex
ipfo S. C. facile cognofcets. Recita $. C- SENATUS
ConsUuL T U M.Videtifue Protori Urbano uegotiuzm
datum) u£ EJURARET; NE ID 3ACRUM
ESSET? ET UT SI QUAE ESSEN T INCI-
S; AUT INSCRIPT/E LITER £; TOL-
LERENTUR? 06 Tempora! ó mores! Tum Cef[a-
rem bominem fauctiffimum ,. [imulacbrum Concordiz
dedicare Pontifices , iu Templo YNAUGURATO

probibueruut : Po[fl autem Senatus iz loto A U G Us
I3 STO

&o$ DE CoNsECRATIOMIBUS
sTO confecratam eam aram , tollendam ex auttoritate
Pontificum cenfuit , neque ullum eft palfus ex ea dedica-
tiones literarum extare ;yonumentum.
Verum ut non tantum res Profanz per hoc Col-
legium Confecrabantur , atque contra Refecran-
do omni Religione liberabantur; Sic quoque, fi
Profanatz fuerant, ac per privatos occupata, per
eos denuó reftituebantur: uti ex hac fequenti [n-
fcriptione patet : d
IMP. CAESAR.
VESPASIANVS . AVG
PONTIF. MAX. TRIBVNIC
POTEST. VI. IMP. XIII. P. P
COS. VI. DESIG. Vil. CENSOR
LOCVM. VINEAE. PVBLICAE
OCCVPATVM. A. PRIVATIS
PER. COLLEGIVM. PONTIFICVM
RESTITVIT
Quod idem , ficut in pluribusaliis, ita procul.
dubio, in monumentis feu fepulchris, locum ha-
buit: ut ex Infcript. quae apud Aldum pag. 196.
in voce Ce/iu primaextat , videre licet :
D. M.'S5

FL. PROBINICIA. FECIT. SIBI
ET, COELIVS. SENTINIANVS. FOR
COR. 7. COH.II. VIG. PETIT. A PONTI
FICIB. VT. SIBI. PERMITTERENT
" REFICERF. N. MONVMENTVM
IVRIS. SVI. LIB. LIBERTABVSQVE
SIBI. ET. SVIS. POSTERISQVE
EORVM

Il'uftrant hzc uti exiftimo verba illa Ciceronis:
$i quid piandum 4 aut in[lituendum fuif]et religione do-
me[tis

HB THN IcJIJ.:; sog
seflica : tamen in[lituto ceterorum vetere ad Pontifi:
cem detuli[fes, Novum delubrum cum im urbi Clarifft-
720 loco uefando quodam atque inaudito inflituto incbog.;
ves 5 referendum ad Sacerdotes publicos non putafli? Ar
ff Collegium Pontificum adbibendum won videbaruy ;
zemone borum tibi idoneus vifus eff , qui etate , benore,
autoritate antecellunt , ut cum eo Dedicationem com-
muuicares ?

At majorem iis lucem adfert ea quam profert
Gruterus pag 318. num. 8.

PERMISSV. C. NASEN NI. MARCELLI
PONTIFICIS. VOLCAN. ET. AEDIVM
SACRARVM. ET. Q. LO LLI. RVFI
CHISIDIANI. ET. M. AEMILLI VITALIS

CREPERIANI. N. VIR

An autem hzc extra Romam, licet intra Italiam,
pofitafit, an vero in ipfa urbe mihi incertum eft:
Verifimiletamen admodum mihi eft, fi non plane
certum ; fub Cefarum imperio , etiam primorum,
Dedicationes feu Confecrationes Templorum,
aliarum aedium facrarum , &c. per Vicarios Pon-
tificis Max. adminiftratas fuiffe , atque hinc exor-
tum Titulum Pontificis edium Sacrarium.

Nam Pontifices non folum Vulcani , Dei Liberi,
Martis, Solis ac Veftz, J unonis, imó & ipforum
Auguftorum ac Czfarum , Domufque Auguftz
fuiffe, Doctioribus magis notum puto; quam ut heic
operofe oftendatur. Czeterum hanc poftremam In-
Ícriptionem non , ut ci prxcedentem , loqui de
monumento aliquo , fed Templo , delubro , Sa-
cello, aut ara aliqua dedicata aut reftituta, non nimis
obfcurum puto.

Quod denique hifce addendum puto eft, non
folà Pontificum Auctoritate ac permiffu Confe.

li 4. Cras

oG- - DE CONSECRATIONIBUS

crationes ( apud Romanos ) fuiffe factas , fed ple-
bis Romani confenfu & juffu , (antiquis faltem
temporibus , neque enim id femper obtinuiffe pu-
tem ) ad eas opus fuiffe. Ita enim Cicero: Video
enim effe Leger Veterem Tribunitiam , qua vetet in-
jul[u plebis , edes terram , aram Confecrare.

De Magicis ( faltem ita pretenfis ) Confecra-
tionibus ; ac quarum mentio non nulla facta fuit ;
pag.283. &35 7. non multa heic apponenda cenfeo;
quum , quz de Tele(matis tam Gracorum quam
aliorum hüc afferri queant ; fatis fuperque tracta-
verit Salmafius in Notis fuis ad Hiftorias Augu-
ftas; quas idcirco adeat harum rerum » vere nu-
garum , Ledor paulo curiofior.

Qui autem ipfos adire fontes velit, conferat fe
ad Spartianum ; ad Olypiodorum ( apud Photium;
& alios ) ubi inveniet ftatuas magicé Confecra-
tas , acfub terram defoffas ; contra hoftium incur-
fus. Ciconias ac Serpentes ere&as contra Serpen-
[GP Oc. |

Aít nullum dubium eft quin quam maxime ta-
les Confecrationes circa uo»rew ; feu Templa Fa-
tidica, ipforumque apparatum habuerint locum.
Quod tam ex exemplo Hilarii fociorumque ipfius
p3g. 357. memoratorum patet; quam ex Plinii
verbis quz hic fequuntur: ita enim loquitur li-
bro 25.cap. 9. de Verbenaca : Utraque [ fpecie ] for-
ziuutur Galli, à» PR Zi INUNT RESPONSA.
Sed magi utique circa banc infauiunt. Hac peruntios
àmpetrare que velint , febres abigere , amicitias con-
eiliare, nullique non morbo mederi, Qc.

Etlib. 37.cap. 10. Chelozia oculus eff Indice teflu-
dinis, vel portentofiffima Magorum meudaciis. M E L-
LE ENIM COLLUTO ORE; IMPOSI-

TAM LINGU/E FUTURORUM Drivi-

NATIONEM PRJESTARE.
Cu-

GESvOBoWOY c4 $07

Cujus autem energi:x aut poteftatis fuerit & in
talibus, & inaliisars Magica; quam lib. 30. cap. 1.
non immerito riw frawduleutiffimam. | vocat,
pluribus atque eleganter indicat diverfis in locis:
qui quod non male conveniant przcedenti no-
ftrze tractationi (cujus occafione & hzc de Confe-
crationibus nata eft) pauló latiüs ea adducam : poft-
quam hzc premifero. De Origine igitur ejus lib.
ac cap. jam poftremo citetis italoquitur: Zfagicas
vanitates [tius quidem antecedentis operis parte , ubi-
cunque caufz locu[que poftebant , coarguimus , detege-
mu[que etiamuum. Im paucis tamen digna res eft de
qua plura dicantur , vel eo ipfo, quod fraudulentiffima
artium plurimum in toto terrarum orbe plurimifque
feculis valuit. -Aucleritatem ei maximam fuiffe nemo
miretur , quandoquidem [ola artium tres alias imperio-
filfimas bumame mentis. complexa im unam fe. vede-
git- Natam primum é Medicina memo dubitat , ac
fpecie falutari , irrepfiffe "velut altiorem (anttiorem-
que ; quam Medicinam : ita blandiffimis defideratif-
fimifque promiffis addidiffe vires Religionis , ad quam
maximé etiamnum caligaz bumanum geuus..— Atque
ut boc quoque fuzgeferit. mifcuiffe artes Matbemati-
cas » mullo uom avido futura de [e [cendi , atque ea
e celo veriffime peti credemte. lta poffeffis bominum
Jfenfibus triplici vinculo im tantum fafligii adolevit ,
ut bodicque etiam in magna parte gentium pravvaleat ,
Qo in Orieute regum regibus imperet , cc.

Audiamus jam ipfum de viribus, feu potius de
Vanitate Artis Magicz loquentem. Dequa lib. 26.
Cap. 4. ita infit: Super omuia adjwvere eum [ Afcle-
piadem | Magice vauitates , intantum evetie ut ab-
rogare berbis fideza cunctis poffent. /Etbiopide berba
amnes. ac [laguna ficari conjeétu , tactu clau[a emnia
aperiri. "Acbemenuide conjectá in aciem bo[lium , tre-
pidare agmina ac terga vertere, Latacen dari folitam

11$ à Per-

go8 Dr CoNsECRATIONIBUS

à Perfarum vege legatis, ut quocumque -veniffent
omnium verum copia abundarent , ac multa [milia ,
Ubinam fe fuere ,. eum Cimbri Teutonique terribili
Marte ulularent , aut cum Lucullus tot veges Magorum
paucis legionibus [lerueret ? Curve Romani duces prie
uam femper in bellis commeatuum babuere curam? Cur,
Hercule, Ce[aris miles ad Pbar[aliam famem fenft .. (€
abundantia omms comtingere unius berbae felicitate po-
zerit ?

Non fatius fuit. ZEmilium Scipionem | Cartbagiuis
portas berba patefacere , quam macbimia clauflva per
fof ammos quatere ? Siccentur bodie /Etbiopide Ponti-
z. paludes, tantumque agri fuburbaue veddatur I1a-
liz , à». Le&u quoque digniffimum eft totum ca-
put 2. lib.30. de eadem illa Magia. Sane temperare
mihi non poffum quin id totum huc adducam.

U: zarravit Oflbanes [pecies epus. | Artis Magica ]
plures funt. Namque c ex aqua , d ex Spheris ,. e
ex aere, Qv [lella , co lucernis, ac pelvibus , fecuribu[-
que c multis aliis modis Divina promitti : preterca
umbrarum , inferorumque colloquia : que omnia etate
zoflra princeps Nero vana fal[aque comperit : quippe
zom cytbare tragicique cantus libido illi major fuit, for-
?Uma rerum bumanavum fummá ge[liente in profundis
animi vitits. Primumque imperare Diis concupivit, uec
quicquam geuerofius voluit. Nemo uzquam ulli artium
validius favit. JAdbac non opes ei defuere , nom vires ,
non difcendi ingenium , aliaque mon patiente mundo.
Immeu[um C» indubitatum exemplum e[l. fale artis,
quam dereliquit Nero: utinamque inferos potius , cb»
quofcuuque de [ufpicioibus fuis Deos con[uluiffet , quam
lupanaribus atque. pro[litutis. somaudaffet. inquifitiones
eas : nulla profecto [acra y Barbari licet ferique ritus ,
7107 Tüitiora , quam cogitationes ejus , fuiffent. Sevita
[ic mos replevit umbris. Sunt quedam Magis perfugia ,
veluti lentiginem habentibus zn ob[equi numina y ut

ceri

ETHN31cCaiS $09
cerni men poffist. Forte boc im illo : mibil im membris
defuit, Nam dies eligere certos liberum erat: pecudes
evero , quibus ton nift ater. color effet , facile. Nam im-
olare [ bomines ] etiam gravifftmum. Magus ad eum
yridates veuerat , Armeniacum de [e Triumpbum af-
eTeX$ » Q ideo provinciis gravis. Navigare uoluerat ,
quouiam expuere iu maria, aliique mortalium ueceffr-
Zatibus violare matura: eam fas mon putant. Magos
ecum adduxerat. Magicis etiam ceris eum initiave-
rat. Nom tamem ewm regnum ei daret , bauc ab eo ac-
cipere artem «valuit. Proinde ita perfua[um frt, iutc-
abilem ,. irritam , inanem effe ,, babentem tamen
qua[dam veritatis umbras , [ed in bis veneficas artes
pollere , nom Magicas. Querat aliquis , que [rnt men-
titi veteres Magi , cim adolefcentibus nobis vifus Apion
Grammaticeg artis , prodiderit cynocepbalem berbam ,
qua in ZEgypto vocaretur Ofyrites , divinam , cb» con-
£ra omnia venmeficia , Sed [i erueretur , [latim eum qui
eruiffet , mori. Seque evocaffe umbras ad percontandum
Homerum, qua patria , quibu[que parentibus genitus
effet , nom tamen au[us profiteri , quid fibi refpondiffe
diceret. Cap. 3.

Peculiare vanitatis frt argumentum , quod amima-
lium cunctorum talpas maxime mirantur , tot modis à
rerum natura damuatas , ceccitate perpetud y tenebris
etiamnum aliis defoffa fepultifque fimiles, | Nullis eque
credunt extis: mullum religionis capacius indicant ami-
7mal: ut fi QUIS COR EJUS RECENS PAL-
PITANSQUE DEVORARIT DriviN A-
TIONISET RERUM EFFICIENDARUM
EVENTUS PROMITTANT.

Quam ftulti igitur fuere tam veteres Romani,
uam alii; feu Gracz nationis, feu Barbarae, homi-
es. Quod, cum tam facile per femetipfos (devorat,
cilicet ; 22/pz corde, aut adhibitis Verbezacá, Cbelo-
iáve, ) Divinationis capaces evadere poffent, (i-

bique

&i:6. DE CoNsECRATIQNI BUS
bique & aliis Divina R.efponfa reddere valerent ;
praíciendique & praedicendi artem tam parvo la-
bore ac pretio fibi comparare poffent ; tamen aut
Libros Sibyllinos ; aut alia Oracula & Sortes pe
dtaliam , aliaque Regiones, quandoque procul
diffitas , magno labore, magnifíque ; 1mó maxi4
mis nonnunquam , fumptibus adire ac confulere
maluerint: atque inde fupra modum obfcura , am
bigua & flexiloqua petere refponía : cüm ibi &c
per multum temporis fpatium fubinde detineren
tur, ob practenfos Faftos Nefaftofque dies aut expe
&andos aut prztermirtendos ; ut fic tempus lucra
rentur Antiítites, quo melius parare poffent ea qu
decipiendis Coníultoribus idonea crant.

Si porró confideremus in tranfitu qualia, ration
morborum curandorum , tradidere hi Magi, eo
dem Plinio tefte; non fané minüs ridicula vide
bunturiis, qua in Philopfeude fuo ex merito ri
det ridiculorum omnium lepidiffimus fimul ac ju
ftiffimus ( modo non & verz pietatis fimul effet )
derifor] Lucianus. Sed ha:c minus hujus loci funt;
quamobrem redeo ad Confecrationes: de quibus|
tamen nihil pro hoc tempore addendum cenfeo
Nam qux de Confecrationibus atque Initiationi4
bus, five Pontificum & Sacerdotum , five Myfta-|
rum in Myfteriis Eleu(iniis , Mithriacis, Samothra-
cicis, Magna Matris [ de T'auroboliis ac T'aurobo-
linis, jam fub finem prioris mex Differtationis egi $
quamvis plura iisaddi poffent;quz forían alibi; alio-
que tempore; locum invenient ] hifce adjungi pof?
fent, ea Obfervationibus meis facro-profanis de
Origine Rituum , &c. refervo.

227772791
«tt
ri

ST

[/

? Blepíia Hieronymi atque Eufebii in
à — Jofepho. 39
t Acroftichis Sibylle. 39
de ea , que apud Eufebium in-
venitur ne per Somnium qüi-
dem cogitavit Cicero, aliaf-
que idem aperté deridet. 458
Adoratio Sacra purpurz in Imperatoribus etiam

Chriftianis. 157
Adrianus Czíar Oracula conftituit Antinoi , aut
conftitui permittit. 432
ZEículapii Oraculum Rom in Infula Tiberina
Antoninorum tempore. 100, IOf

/Égis in Cilicia Oraculum. 110, &c.

Aditus occultiad Antra & Templa Fatidica. 24$
Adyta Templi Delphici aliorumque locorum Fa-
tidicorum. 239
quinam ad illa admiffi. 240; &c.
Alcibiades Antiftites ac Vates corrumpit. 412
Alexandri Magni ad Ammonem confultatio qua-
lis. 240, & à 307,ad 3 11
cmnmw quid ; preter Deum ; quandoque fignificet
in Sacra Scriptura , & apud Judzos veteres. 202
Ammonis Oraculum quoufque perduraverit.89.90;
ejus

INDE XM.

ejus Defcriptio. 9 1; 92, &c
Antalcidz lepidum refponfum. 4
Antra ; cryptz & cavernz reddendis Orci

apt. 226; &c. 236, &c
Antrum Corycium defcriptum. 22

Trophonii defcriptum. 23

Antiftitum Scelera fub Oraculorum prztextu com-

mifía. À 303
Aphacitidis Veneris Oraculum. 107, 108
Apollo Clarius refponfa dabat adhuc tempore T'i-

berii; Delphicus refpondit Ciceroni, Nero-

ni. | 87,76

Daphneusrefpondit Hadriano. 11i $5337

i Juliano. IIS

Apollinisteftimonium deSocrate confi&tum. 1945

&c.

Apollinis Clarii Oraculum. — 87, &c.94,28, 311
Didymzi (in Mileto. ) 109
Heliopolitani in Syria. 117
Sarpedonii. . 107

Apollo (praetenfus) nunquam Latine locutus eft.52
jam Pyrrhi temporibus verfus facere defie-

fat. ibid,

Aponi Fons (five Aponinus) cjufqueSortes — 306

Ara primogeniti Dei explofa, à 38 ; ufque ad 55 ,

hujus Fabellz primus auctorSuidas, quantum
apparet. 39 |

Ariftodicus aftute Anttitum fraudes detegit. — 413

Artes Prophetarum & Antiftitum ceterorumque

apud Templa Fatidica degentium. 295
Athenienfes quanti Oracula zítimarint, 429 |
Auctoritas (1atione Hiftorie aut traditionis ) -
qualis effe debeat Cedreni eumque fequen-
tium. 40
imó & Juftini, Clementis, Eufebii, La-
Canti; Auguftini, Orofii, &c. 42
Au-

INDE X

uguftus minimé fuit in Grzcia in Sene&ute fua;
neque ultimo ibi fuit nifi 34; anté obitum. — $5
qualis indé redierit. ibid.

poft mortem Oracula dedit. 434
Auguria & Harufpicina cujus valoris, 421; & feqq.
Augures foli capiebant Auguria. : 423

B.

B AEtule & Neurofpafta Antiquoruur. 299
Balnea Romana eorumque flagitiofa licen-
tia. I4.X
Mixta ; etiam apud Chriftianos eorumque
Clericos. 142, &c.

Baronii aliorumque error circa Sacra Tauropolia
quz pro Initiatione Pontif. Max. nobis vendi-
tant. 163; &c.

C.

(Coroise reddi Oracula quando & cur defie-
^ rint, 257, &c.
Caufz przcipué Oraculorum perpetui tandem fi-
lenti. 442
Cedreni credulitas ac Fabula. "409, &c.
Cellulz 7» 7o. Interpretum ab FH:eronymo ex-
plofz. 43
Cicero Oracula & Sortes, &c. falfe ridet. 194,
205 , 323
Claudianus de Oraculis Ammonis & Apoll. Del-
phici quati adhuc fuo tempore refpondenti-
bus. 8
Clandeftini aditus ad Antra & Templa Fatidi.
ca. 245
Clemens Alexandrinus de Oraculor. duratione. 8x
Cles

1NDEX.

Clericorum multorum probrofi mores feculo quiz.

- to Chriftianifmi. IAI
Clitumnus Deus ejufque Oraculum. 95
KOugopemrreit. veterum. 345; &c.
Credulitas caufa errorum in Scriptoribus. 24.

Juftini Martyris. 2543

4.
Codicillorum obfignatorum refignandi artes. 320 ,

&c.
Coemeteria Chriftianorum , ac quz ibi fieri fzepe

folebant, defcripta. 228, &c.
in iifdem pervigiliz. 232; &c.
Criobolia Sacra. 122,123
Chriftiani eximie laudati ab Apoftata Julia-
no. 175

D.

JE mones boni non folum , fed & mali Plato-

nicis, &c. 185, 187, &c.

Mali Oraculorum Auctores Porphyrio a-

: lifque Ethnicis. — 22,23

de Dsemonibus opinio Chriftianorum primitive

Ecclefiz. 191, &c.

Damonium Socratis mera Fabula. 194, 199

Defcriptio Oraculi Delphici. 2432, &c.

Oraculi Trophonii , à 264, ad275

Dodonxzi. 276, &c.

Statux Memnonis; à 281, ad 287

Oraculi Ammonis. | 285, «c.

Dies Fafti ac INefafti circa reddenda Oracula. 429
EB.

E Di&a Czfarum , de Sacrificiis ad exftifpicia &

A— Divinationes fpectantibus data. 126

Emit-

N DE X.

Emiflarii qui, explorandis cundis ad bene conji-
' ciendum neceffariis, mittebantur ab Oraculorum
Antiftiübus. 314. 316
Epiftola. Juliani Apoftatz ad Pontificem Gala-
D" tix. 175
Error inügnis Eufebii atque Hieronymi in citan-
dis Fl. Jofephi verbis. 40
Ethnicorum folennes quzrela de Religione Chri-
. ftiana, Chriftianorumque vice vería de Ethni-
[| ciímo. 21322
'Ethnicorum fana occlufa , nondum tamen diruta
! fub Conftantino, fub TThedofio. 131; &c,
nec fub Honorii Imperio. 13

.Ethnicifnus fub Theodohi Imperio , & ultra
Theodofium publico; cultu gaudebat. 128,&c.per
[ Theopàilum in Egypto deficere coepit. 130; 135

! Eufebii opinio Gc argumenta pro Oraculorum de-
fectu. 18,24

' Eufebius contra Oraculorum Auctores difputat

|! egregie , cum alias ipfis auctorem Diabolum af-

fignat. 215, &c.

F.

F Abula de Oraculo Delphis Augufto dato,
| Plutarchi de Epitherfe, ac magtio Pane mor-
tuo. 26,&c.
! Fabulae funt, quz de Tiberii ftudio atque amore er-
ga Chriftum Salvatorem narrantur. 44, &c.
quz de Oraculo Pyrrho dato dicuntur. $3
Fabula zc ftupendus error ; quz à lNeotericis de
Templo Delphico Juliani tempore conflagrato
narrantur. 79, &c.
quz de Sapientia Socratis ; teítante id ipfo
Apolline; dicuntur. 195

K Kk For-

!
Ei
'

INDE X.

Fortuna ac Fortune Przneftinz ; && Antiati-

na. 925 93
Primigenis. 34.5
Fraudes atque impofture , Antiftitum ; propria
ipforum confeffione detectx. 216

Furoris fimulati exempla & media, à 246 ; ad 25 5.

G.
Cres Imperator non rejecit "Titulum ac
munus Pontificis Maximi. 153
H Abitatoribus qualibus ac quibus Oraculorum
loca fuerint inhabitata. 314.
Hadrianus Caefar Oracula conftituit , ( faltem per-
mittit conítitui ) Antinoi. 432
Hephzftionis Oracula. 431
Hiftoria Sauli Pythoniffam confulentis explica-
ta. 201; &c.
Oraculi Delphici. 242, &cc.
Dodonzi. 276; &c.
Trophonii. 2645 ad 275
Memnoni:z ftatuz & Oraculi.281,&c.
Sibyllinorum librorum apud Roma-
nos. 4545 &c.
Hiftoria Sortium, five Oraculorum per Sortes da-
torum. à 341, ufque ad 578
I.
[Pelenriess cultus publicus quamdiu dura-
verit. 119; &cC.

Im-

I N.D.E.X:/

Imperatoribus , etiam Chriftianis, Numizis, Divi
pluriumque ejus generis tituli attributi. 155
Impofturz & fraudes Prophetarum , Antiftitum,
ceterorumque Miniftrorum ad "Templa Fati-
dica. | p. SUB
Interpretes Somniorum à Cicerone lepide ir-
rifi. 454.
Judaei non fuere Auctores libr. Sibyllinorum. 9; 10

&c.
cà
Avacra; five Balnea, mixta etiam Chriftiano-
rum Clericis multis ufitata. I41
ab Ethnicis Imperatoribus tamen fxpius ve-
tita. ibid.
Luxuriesac proterviz fummze Canobi. 145, 146
Lyfíandri technz admirabiles. 409
M.

"r non femper tempus craftinum , fed quando-
que etiam tempus indefinitum ( licet breve )

fignificat. 204.

Martyrum reliquiz. 139, 146; I4I

Mercatura cum iis exercita. ibid.

Monachi Veteres ab Eunapio defcripti. 136

à Zofimo. 139

Myfteria atque initiationes ab Oraculorum Antí-

ftitibus inftituta. 437
N.

&tserasu & Btulae Veterum. 299

NicephoriGregorz de Oraculis opinio. 210

Kk 2 O. Ono-

IUWCDOE'X,

O.

Qs N OMM Sortlegi fraudes &k impoftu-
16

Opinio Baronii de Oraculis. Hr
Boiffardi. 14523
Bellarmini. I4.
Hofpiniani. 23
Coelii Rhodigini. 224.
Huetti. 24.

H. Grotii. 223,224.
Peuceri, 14
Mornzi. 23

J. Bapt. Maravigliz. 14.
Schedii. 14523
Ger.]J. Voffii. 222,223
líaci Voffii. 24.
Oraculum ZEfculapii Romz in Infula Tiberi-
na. 100, IOI
apud Apolloniam. 105, 106

in Pergamo. 239, & alibi.

in Italia circa uibem Romam. 91; 92,93
Amphilochi; in Mallo. 96, &c.
Ampaiari apud Oropum. 102
Antinoi. 43 3

Apidis, Memphiticorum. 336

Apollinis Clari duratio. 87,88, 94, 98
ejusartesacfraudes. — 311, &c.

Daphnzi. 115,337
Delphicidefcriptio. — 242, &c.

Didymzi. 94-, 109

Apollinis in Pataris. 97,304, &c.

Augufti. 434
Carmeli Dei, Vefpafianorum tempo-
fe. 93» 94.

Ora-

D E X.

Oraculum Clitumni Dei (ejufve Sortes, ) 95
Dez Syria. 290, &c.
Hermionz in Macedonia. 102
Heliopolitani Dei. 318
Hephzeftionis. 430

Jovis Ammonis duratio, 89
Beli Apamez in Syri 103

in Babylonia. 394, &c.

Dodonzi duratio. 88, 89
Nicephori ; Herodiani tempore. 99
Philii. 289
"Thebani. 304
Mercurii , in Pharis Achaicis. $24
Mopfi, in Cilicia. 96,102,317
Orphei ; in Lesbo. 237,292
Paphie Veneris, Vefpafianorum tem-
pore. 94» 98
Pafiphaz, in Laconica. 102
Sarpedonis ; in Troade. 102
Serapidis, apud Alexandriam , ejufque
hiftoria. 3065335
Syriz Dez. 290,&c.
'Terefie , Orchomeni. 96
T'rophonii in Bceotia. 102
ejus defcriptio. 264, &c.

Vatis Coeleftis , apud Carthaginem. 104.
Velledze apud Germanos. 473

Veneris Aphacitidis. 291, 3375 338
Oraculum de Puero Hebrzo pro mera fabula ex-
plofum, à 37,ad 55

Thulidi , utfingunt, datur, 56, &c.

ridiculum Megarenfibus (ut perhi-

1 bent ) datum. 4.44.
Ofacula de Apollinisfilentio conficta. — $9, 60,63
Hecates de Chrifto. 61,62

de Pane magno mortuo confictum. 27, &c.

Kk 3 Ora-

ANDYEXX.

Oracula nutu; ac motu locali, fimulachrorum re-

fpondentia à 288,ad 301, 344.
Carmine vel Soluta Oratione. or
Sortibus. 323; 3415 ad 3578

Pluribus modis fimul, vel diverfis tem-
poribus ;, vel uno & eodem quo-

que. — 297» 334.
Per infomnia. 319, &c. 327, &c.
Per cocidillos obfignatos. 318. &c.

Oracula quanti ftimata à Politicis. 418, 419
quanti à Philofophis Ariftotelicis, Peri-
pateticis, Epicureis , Academicis, Cy-

nicis, &c. 200, 217

b Oenomacrito , Cicerone plurimifque

aliis publicé irrifa atque explofa. 385,

205 , & alibi.

Oraculum Athenienfibus datum. 388
ejus examen. 394» &c.
Mardonio datum. 40I
Cnidiis datum. 452

Oraculi Croefo dati Hiftoria. — . 379

ejus examen. 382
ridetur id à Cicerone. 206,582
ab OEnomao. 3845 &c.

Oraculis przfidentium impofturz ac fraudes mul-

tiplices refponfíis. 214» 394, & leqq.

Oracula mercede ac pretio corrupta. 401, & feqq.
Oracula ridicula ab Antiftitibus, imo potiusà fcri-

toribus , conficta 443
Oracula quibus de caufis tandem in totum detie-

P Pan

EX

[id
P An Mercurii ac Penelopes filius ; é plebe Deo:
rum, minime à 2Azc xvejO». 28, &c.

de Panos magni mortefabellaexplofa, ^^ 4/4,
Ilcgaz2779) , feu Circudu&tores & Enarratores, apud
Templa Fatidica. . 313; &c.
Pervigilia in Cosmeteriis Chriftianorum. 254, &c.
Poetz apud Oracula refponfa Pythiarum , &c. car-

mine reddentes. à 256, &c.
Pontificis Maximi pratenfa confecratio explo-
fa. 163, &c.

Pontifex Achaige » Galatie; Afiz, &c. 172, 173;

I

Porphyrius ab Eufebio pro Oraculorum defectu
allatus. 18,19
Pratextatus licentiam. Ethnicifmi Myfteriorum-
que in Gracia colendi ab Imp. Theodofio obti-

net. 128

Puer $ilefiacus cum dente aureo. 474.
R.

R Egeneratio Ethnica Myftica & in zternum ,

poft 20. annos tamen iteranda fuperftiti-

bus. 125, 160, &c.

e Acra Taurobolia qux ac qualia fuerint, 122,

&c 157 , &c.

Serapidis Alexandrini Oraculum; ejufque impo-
fturae, : 306
Kk 4 Sigil-

B X

Sigillorum refignandi artes. 329
Simulachra interne excavati, in quz irrepebant
Oraculorum Antittites. 303
Sibyllarum Sortes & Oracula. 99
Sibyllini libri folum Republicze caufà Romze fer-
vati. 18r
Sibyllinorum librorum Hiftoria 454,8 feqq.
Socratis Dzemonium fabulofum. 194. 199
de ipíus Sapientia Oraculum Apollinis
confictum. ibid.
Somniorum interpretes à Cicerone irrifi. 454.
Emudesc & peedrueylosn. 353» &c.
Strabonis de Oraculis opinio. 207

Summus Sacerdos, neque apud Prudentium , ne-
que apud alios. Pontitex Maximus Romano-

rum. 165, &c.
Summi Sacerdotes quinam apud Chriftianos Ve-
teres. 174, &c.
Sacerdotes quinam apud Ethnicos Gra-

Cos. 172.173

Sortium Hiftoria, à.34.1, ufque ad 378
Sortes Antiatinz. 92; 547
Alanotum. 352
Arabum. 349
Gerionis ad Aponi fontem. 9I
Herculis Buraici. 343
Herculis, Tiburi prope Romam. 93

Jovis Dodonzi. 34.8
Fortunz Praznefítinz. 91,52» 93» 343

Jovis Beli. 1035 109, 352
Sibyllarum. 99» 353» 364» &c.
Euripidez. 1035; 353
Homerica. IO4. ; 109
Mu(xanz. 353
Orpheanz. 354
Scytharum. $52

Sortes

CUI NUDORUA

Sortes Claudio (cjus nominis fecundo) date." 1o6

Divinatoriz fub Valentis Imperio. 127
Biblicz Chriftianorum. 369, &o.
Sortilegorum Sortes. 425; 359, &c.
Sortilegi in triviis, in aggere Circi, per vi-

cos & oppida. 359, &c.

Sortes damnatze Czfarum edictis, 25$
Chriftianorum cujufcunque generis damna-

tc per Concilia , &c. 377

Sortilegi & Vates in Scenistradudti, 446

T.

T! Aurobolia Sacra , eorumque Hiftoria, 125.
&c. 157 ; &c. 180.
Theophilus Alexandrinze urbis Epifcopus , mini-

In€ vero praefectus przetorio. 14.3
Tollere Sortes. 347
Trahere Sortes. 346

V.
V Ates & Harioli in Scenis irrifi. 447
Velledze Oraculum apud Germanos, 473
Voffius ( Gerh. Joan.) de Oraculorum Auctori-

bus. 252
Victimx humanz quando tandem immolari in to-

tura defierint. 35,36

— Pracipua étrata qu3 corrigenda.

ya Prefat.

' Pag. 7 poft parvatro veteres ege, poft parvam
m nibil noratue nihil moratus

JI ipfo opere

Pag. 3 oítenditur oftendetur

6MunNuDpUsS OMNIA
31 potuere fraude
12 fragmenta

- po

33 minima

38 xem tertium
39 ficuti

43 imprudentes

52 potentibus

i? gloffis , alias)
oRt&cGE

9; manifeftum fuit

1 difpicere

10e poteft

108 fferne

114 concafuit

317 Ettamen poftea fuper ex-

peditione

j 116 ex exemplo

137 Ka?syufts

143 nocet

d em ja

145 ex ( Rufino, &c.
147 quamobrem multa

150 publicam profeflionem
158 Jam pag. . . allata
160 egeffo madidum

175 Oraculi apud Apollinis ,
395 CoNsECRATI
215 huic

217 Stoici

231 liberalitatem

234. accedit

243 auxilia

243 conílructam

244. fraudes

245 radditus

271 notatu

481 qui eo crant

30i exercita , uti plura
311 exitum ceciniffe

321 effe

333 refpondetur

339 donaria gravia

340 que vercftatue —
356 popello , atque inprimis
359 Circumforameas

MuNDUSETOMNIA
otuere Dzmones fraude

Sétpal

quo

Numina

£xAG. tortium

fecuti

impudentes

petentibus

gloffis alias

RrEcrT

manifeftum fit

disjicere

patet

cifterne

concaluit

Et tamen alibi, in Templo Apol-
linis Daphnzi ; fuper expedi-
tjone

ex exemplis

KaAsppsc

docet

em x dá

deleantur lunule

quamobrem ad multa

publicam profeffionem , inhiantes ;

Jam paz. 124. allata

egefro rigens

Oraculi Apollinis

CoNSECRATIS

hinc

dele

libertatem

accidit

auxilio

conftructà

frondes

redditur

natatu

qui cim eo eran?

exercita , quoniam plura

exitium ceciniffe

cffet

refponderetur

donaria minus gravia

quam vere ítatuz

dele atque inprimis

Circumforaneos

Procipua errata que corrigenda —— —

Pag. 35» redda? reddant
--- cavillatur cavillatus
3$» $ 1
$00 comporeato comportato
402 Indigena Trophonium —Indigena ad Trophenium
406 Hifítoriarum Hiftoriam
408 corvofe eorves à fe
428 editam in vulgus edita in vulgus
434 colunt eoluit
440 utomni parte ut ab oinni parte
44$ (uti notum poft) uti notum ) poftea
4:8 prateritur prztexitur
460 OnsERvANS OnsERYONS
467 patebat patebit
479 quandoque Confecran- quandoque Confecrabantur
tur
48» Jovis Greci Jovis Hercei
497 Epuli Annua Epuli Annui : j

--- Verum annui Verum annua, |:

Cetera [pbalmata, que mima officiunt facilé
cerriget per p^ equa Lector.

EIN 1S

E
ra

b
p